Сімдіктер экологиясы
жүктеу/скачать 1.9 Mb. Pdf көрінісі
|
| Биотикалық факторлар дегеніміз тірі организмдердің, бір-
біріне және ортаға жағымды немесе жағымсыз әсер етуі. Тірі ор- ганизмдер бір-бірімен қоректену, бәсеке, жыртқыштық, паразит- тік, селбесіп (симбиозда) тіршілік ету арқылы алуан түрлі қа- 8 рым-қатынаста болады. Аталған қарым-қатынастар ӛсімдік пен жануарлар, ӛсімдік пен ӛсімдіктер, жануарлар мен жануарлар және жәндіктер арасында болуы мүмкін. Биотикалық факторлар тӛмендегіше жіктеледі: а) фитогендік – ӛсімдіктер қауымдастығындағы даралар- дың (әрбір ӛсімдіктердің) бір-біріне әсері: симбиоз, паразитизм, механикалық түйісу, контакт әсері, микроклиматты ӛзгерту; б) зоогендік – жануарлар мен жәндіктердің ӛсімдіктерге және бір-біріне әсері (ӛсімдіктермен және бір-бірімен қоректе- ну, таптау, тозаңдандыру, тұқымдарын тарату, т.б.); в) микробиогендік – вирустар, қарапайымдылар, бактерия- лар, т.б. әсері г) антропогендік факторлар – бұл қоршаған ортаға, тірі организмдерге (ӛсімдіктерге) адамзат іс-әрекетінің тікелей және жанама әсері. Адам баласы ӛзінің материалдық игілігі және азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін табиғат байлықтарын иге- руде. Нәтижесінде, ӛнеркәсіп зауыдтары мен фабрикалар, ірі ке- шендер салынып, кен алу және байыту, автокӛліктер, ауыл шар- уашылығы салалары жылдан жылға дами түсуде. Ал, олардан зияндылығы әртүрлі газдар, қалдықтар, лас сулар, зиянды хи- миялық қосынды заттар қоршаған ортаға түседі, шашылады, та- райды. Яғни, ауаның ластануы, су айналымының бұзылуы, то- пырақтың ластанып құнарсыздануы, қуаңшылық, ӛзен-кӛлдер- дің ластанып тартылуы, ӛсімдіктер мен жануарлардың сиреп немесе құрып жойылуы, адам баласының денсаулығының бұзы- луы және биосфера ішіндегі бұрын-соңды болмаған климаттың ӛзгеру құбылыстары үдей түсуде. Соңғы жылдары антропоген- дік әсердің, қысымның биосфераға әсері айқын біліне бастады және зор геохимиялық күшке айналды. Осыған орай, адамзат іс- әрекеті бақылауға алынып, табиғат тепе-теңдігінің бұзылуына, ӛзгеруіне жол бермеу мақсатында ғаламдық проблемалар деңге- йінде қарастырылуда (Бұл тақырып мәселелері 11-ші тақырыпта қаралған) Биоценоз – табиғи жағдайлары бірегей жерлерде тіршілік ететін ӛсімдіктер, жануарлар, жәндіктер және микрооганизмдер- дің жиынтығынан тұрады. Биоценоздағы организмдер ӛлі таби- ғатпен бірлестікте ғана ӛмір сүреді. Сондықтан биоценоз компо- 9 ненттерінің қолайлы тіршілік ортасы – биотоптардан тұрады. жүктеу/скачать 1.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|