Электрмен жабдықтау технологиясының және оның ерекшеліктерінің қысқаша сипаттамасы

№1 цех;

өлшеу және автоматика құралдарына, радиосәулелендіру көздеріне қызмет көрсететін зертханасы;

жылу трассаларына, техникалық және шаруашылық-қоректі судың су құбырларына, кәріз желісіне, техникалық судың сорғы станциясына қызмет көрсететін жылумен сумен жабдықтау және кәріз учаскесі;

электр машиналары мен түрлендіргіш қондырғыларына қызмет көрсететін және жөндейтін электр жөндеу учаскесі;

төмендетуші қосалқы станцияларға, трансформаторларға және электр беру желілеріне қызмет көрсетумен айналысатын желілер мен қосалқы станциялардың учаскесі;

жөндеу-механикалық цех (ЖМЦ) мынадай учаскелерден тұратын кешен болып табылады:

металды кесу арқылы өңдейтін, металдан бұйымдар жасайтын механикалық өңдеу учаскесі;

электр доғалы дәнекерлеу, газбен кесу, металды шабу көмегімен конструкциялар мен тораптарды дайындаумен айналысатын металл конструкцияларының учаскесі;

бөлшектерді, құралдарды механикалық өңдеуге арналған дайындамаларды дайындаумен айналысатын ұста учаскесі;

сорғыларды жөндеумен айналысатын сорғыларды жөндеу учаскесі.

Орталық зертхана мынадай құрылымдық бөлімшелерден тұрады: технологиялық зертхана, өндірістік санитария және экология зертханасы, өндірісті бақылау зертханасы.

Өндірісті дайындау учаскесі-кәсіпорынға келіп түсетін материалдық құндылықтардың, қосалқы бөлшектердің, жанар - жағар май (ЖЖМ) сақталуын қамтамасыз етеді. Материалдық құндылықтар, қосалқы бөлшектер тауар-материалдық құндылықтар қоймасында, ЖЖМ қоймасында - ЖЖМ қоймасында сыйымдылықтарда сақталады. Бір колонкаға арналған контейнерлік АЖҚС бар.

Ақпараттық-есептеу орталығы (АЕО) есептеуіш және ұйымдастыру техникасын бағдарламалаумен, жөндеумен айналысады. Байланыс учаскесі байланыс желілері мен АТС қызмет көрсетеді.

Тамақтану орны тамақ дайындаумен айналысады.

Өндірістік процестердің алуан түрлілігін қарастыра отырып, BNK Energy компаниясы - күрделі технологиялық кешен деп қорытынды жасауға болады.

Өндірістік цехтарды электрмен жабдықтау үшін кәсіпорынның 110/6 кВ үш басты төмендеткіш қосалқы станциясы (ТҚС) бар.

НТС-1 және НТС - 3 "Горсеть" 330/110 кВ қосалқы станцияларынан (ҚС) қуат алады, НТС -4 тек "Энергобасқару"ЖШС ҚС-нан қуат алады. Әрбір НТС -та 6 кВ бөлінген орамдары бар 40 МВА-дан екі трансформатор орнатылған. "Горсеть" ҚС-нан электр беру желілері (ЭБЖ), ал ҚС-дан НТС -1 және НТС - 3-ке дейінгі ЭБЖ "Энергобасқару" ЖШС-ға тиесілі. ЭБЖ мәліметтері 1-кестеде келтірілген.
Кесте 1 - 110 кВ ЭБЖ мәліметтері

Желінің атауы	Сымның Маркасы	Желі ұзындығы, км
ҚС «Горсеть»- НТС -1	АС240	3,4
ҚС «Горсеть» - НТС -1	АС 185	16,9
ҚС «Горсеть» - ГТЖ-3	АС240	4,6
ҚС «Горсеть»- ГГШ-3	АС240	16,3
ҚС ТОО «Энергоуправление»- НТС -4 жалғау №1	АС 150/19	3,5
ҚС ТОО «Энергоуправление»- НТС -4 жалғау №2	АС 150/19	3,5

Барлық өндірістік цехтар 6 кВ кабельдік желілермен қоректенеді, олардың жалпы ұзындығы шамамен 95 км құрайды.

Кәсіпорынның үздіксіз технологиялық процесі, күрделі және қауіпті өндірісі болғандықтан, электрмен жабдықтау сенімділіктің бірінші санаты бойынша жүзеге асырылады. Электрмен жабдықтаудағы үзіліске резхервті автоматты түрде қосу (РАҚ) құрылғылары жұмыс істеген уақытта ғана жол беріледі.

10 кВ желілер тиімді жерге тұйықталған бейтарап режимде жұмыс істейді, бұл ретте барлық 110/6 кВ трансформаторлардың бейтараптары жерге тұйықталған және "Горсеть" диспетчерінің командасы бойынша аймақтардың жерге тұйықтағыштары арқылы жерге тұйықталуы мүмкін.

Кәсіпорынның 6 кВ желілері оқшауланған бейтараппен жұмыс істейді. Бұл ретте бір фазаның жерге тұйықталуы кезінде электрмен жабдықтау ажыратылмайды, жедел персоналды хабардар ету үшін ескерту дабылы іске қосылады.

380/220 В желілері жерге тұйықталған бейтарап режимде жұмыс істейді. Алайда, НТС-3 және ОҚС жеке қажеттіліктер желісі 3*220 В оқшауланған бейтараптамамен орындалады.

Кәсіпорынның НТС - 1-де ТРНДЦН типті, НТС -3 және НТС -4 ТРДН типті трансформаторлар қолданылады. Трансформаторлардың паспорттық деректері 2-кестеде келтірілген.
Кесте 2 - Трансформаторлардың паспорттық деректері

Орналасқан жері	Типі	Диспетчерлік атауы	Бном, МВА	АРх, кВт	АРк, кВт	IX, %	ш, %
НТС -1	ТРНДЦН 40000/ 25000	1Т	40	22,12	127,77	0,34	10,55
		2Т	40	23,5	125,51	0,41	10,24
НТС -3	ТРДН 40000/110	1Т	40	42	164,61	0,36	10,5
		2Т	40	45,6	164,8	0,45	10,69
НТС -4		1Т	40	45,9	165,05	0,45	10,51
		2Т	40	46,87	161,98	0,5	10,69

Барлық орнатылған трансформаторлар төмен кернеулі орамалары бар. Бұл трансформаторларда төмен кернеу орамасы жоғары кернеу орамасына қатысты симметриялы орналасқан екі бөліктен тұрады. Тараптарының номиналды кернеуі бірдей.

Әрбір төменгі кернеу орамасының қуаты трансформатордың номиналды қуатының бір бөлігін құрайды. Үш фазалы трансформаторларда бөлінген ораманың екі бөлігі де бір-бірінен жоғары фазаның ортақ өзегіне орналастырылған. Бөлінген ораманың әр тармағында тәуелсіз тұжырымдар бар. Бөлінген ораманың бұтақтары арасындағы кез-келген жүктеме қатынасына рұқсат етіледі, мысалы, екі бұтақта бір бұтақты толығымен жүктеуге болады, ал екіншісі ажыратылады немесе екі тармақ толығымен жүктеледі. Бөлінген орамалы трансформаторлардың артықшылығы-бұтақтар арасындағы қысқа тұйықталудың үлкен кедергісі, бұл төменгі кернеу жағында қысқа тұйықталу тогын шектеуге мүмкіндік береді.

НТС-1 110/6 кВ бастапқы қосылыстарының схемасын және НТС-1 схемасындағы жабдықтың мақсатын қарастырамыз. Қосалқы станция 110 кВ бойынша екі әуе желісі бойынша қуат алады: НТС -1, трансформатор 1Т - ҚС "Горсеть", №3 үйшік; НТС -1, трансформатор 2Т - ҚС "Горсеть", №6 үйшік.

Әуе желілерінің қосылуында байланыс конденсаторлары орнатылған, олар жоғарывольтты сымдары бойынша жоғары жиілікті телеөшіру арналарын құру үшін қажет. Жоғары жиілікті токтардың қосалқы станция жабдықтарына апаратын жолы жоғары жиілікті бөгегішті тежейді, бұл қосалқы станцияның желісі мен жоғары жиілікті байланыс жабдықтарынан келетін жоғары жиілікті токтарға өте үлкен кедергі болып табылады.

Байланыс конденсаторы мен жоғары жиілікті бөгеуішті желіге қосу жоғары жиілікті өңдеу деп аталады. Жоғары жиілікті телеөшіру АНКА - АВПА аппаратурасының көмегімен жүзеге асырылады.

Жоғары жиілікті бөгегіштің артында жерге тұйықтау пышақтарымен жабдықталған желілік ажыратқыш орнатылған. Схемалардағы ажыратқыштардың мақсаты - ажыратылған жабдықтан кернеуді алу және кернеудегі және жөндеуге шығарылған жабдық арасындағы тізбектің көрінетін үзілуін жүзеге асыру. Бұл қауіпсіздік шарттары бойынша қажет. Жұмыс токтарын, әсіресе қысқа тұйықталу токтарын ажыратқышпен өшіруге болмайды, оның дизайны мұндай функцияларды орындай алмайды. Ажыратқыштың жерге қосу пышақтарын желі мен ажыратқыштан кернеу алынған кезде ғана қосуға болады. Жерге тұйықтау пышақтарының жабдықта кернеу болған кезде олардың қосылуына жол бермейтін бұғаттағышы болады.

ТРНДЦН / 110 үлгісіндегі екі күштік трансформатор орнатылған.

Төмен кернеулі бөлінген орамасы бар, көп сатылы салқындату жүйесі бар, жүктемемен реттеу құрылғысы бар, Д салқындату жүйесі кезінде әрқайсысының номиналды қуаты 25 МВА, НДЦ салқындату жүйесі кезінде номиналды қуаты 40 МВА, кернеуі 110 кВ үш фазалы екі орамалы трансформаторлар қорғаныстың мынадай түрлерімен жабдықталған: дифференциалды, жағы бойынша ең жоғары - ток 110 кВ, жағы бойынша кернеуі бойынша іске қосылатын ең жоғары ток 6 кВ, негізгі бактың газды қорғауы, ТБЖ газ қорғауы.

Трансформатор орамаларының оқшаулауын артық кернеуден қорғау үшін трансформаторлардың барлық орамаларындағы шықпаларға тікелей жақын жерде тиісті кернеудің вентильді ажыратқыштары қосылған.

Трансформаторларды ажырату үшін, теле өшіру жүйесі істен шыққан жағдайда бөлгіш және қысқа тұйықтағыш қызмет етеді. Олардың жұмыс принципі келесідей. Трансформатордың қандай да бір қорғанысы іске қосылған және релелік қорғаныс сигналы бойынша жоғары жиілікті теле өшіру арнасы істен шыққан жағдайда 110 кВ желіде жасанды қысқа тұйықталуды тудыратын қысқа тұйықтағыш қосылады. Ток тоқтаусыз үзіліске кеткен кезде бөлгіш зақымдалған трансформаторды өшіреді, содан кейін 110 кВ желісінің АҚҚ құрылғысы желіге қайтадан кернеу береді.

6 кВ желісінде қысқа тұйықталу токтарын төмендету үшін РБГ-10-2500-0,14 үлгісіндегі әрбір секцияда токты шектеуші реакторлар орнатылған.

Қосалқы станцияның құрама шиналары арқылы қосылу-желілер мен трансформаторлар арасында қуатты қайта бөлу жүзеге асырылады.

ЗРУ - 6 кВ жабық тарату құрылғысының жабдығы ажыратқыштары бар КРУ типті ұяшықтардан тұрады және трансформаторлардан қоректендірілген 4 секцияға бөлінген. Шиналардың 1 және 2, 3 және 4 бөлімдері секциялық ажыратқыштар арқылы өзара байланысты. Электрмен үздіксіз жабдықтауды қамтамасыз ету үшін секциялық ажыратқыштар секцияларда кернеу жоғалған кезде секциялық ажыратқыштарды автоматты түрде қосатын резервті автоматты қосу құрылғыларымен (РАҚ) жабдықталған.

КРУ ұяшықтарында жалғау жүктемесіне байланысты 630, 1000, 1600 А номиналды токтарға электр магниттік жетегі бар ВМПЭ-10 типті шағын майлы ажыратқыштар орнатылған. 6 кВ кіріс ажыратқыштары мен секциялық ажыратқыштар 3150 А номиналды токқа орындалды.

Секциялардағы кернеуді бақылау және электр энергиясын есепке алу үшін НТМИ-6 және НОМ-6 типті кернеу трансформаторлары қолданылады.

ТМ-160/6 сияқты өз қажеттіліктерінің екі трансформаторы қарастырылған.

Табиғи салқындатылған маймен толтырылған трансформаторлар.

"Энергобасқару" ЖШС энергосыйымды кәсіпорын болып табылады және өндірістік және қосалқы цехтарда әр түрлі қуатты 132 қосалқы станциясы бар. Қосалқы станция трансформаторларының қуаты жүктемеге байланысты 100 - 1600 кВА шегінде болады. Электрмен жабдықтаудың үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін РАҚ-пен жабдықталған екі трансформаторлық қосалқы станциялардың барлығы дерлік. Бір трансформаторлық қосалқы станциялар қосалқы объектілерді қоректендіру үшін ғана қолданылады

Трансформаторлардың көпшілігінде ТМ,ТМЗ, ТМФ типті май құю бар; фосфор қышқылын өндіру цехында сонымен қатар совтолмен толтырылған трансформаторлар қолданылады.

Трансформаторлар айтарлықтай уақыт жұмыс істеді, кейбіреулері 40 жылдан астам, бірақ олардың техникалық жағдайы қанағаттанарлық. Екі трансформаторлық қосалқы станциялар тәуелсіз қуат көзі болып табылатын НТС, ОҚС, ТС әртүрлі ұяшықтарынан екі фидермен қоректенеді.

Кабель желілері AAB, ASB ААШВ және басқа кабельдерімен жасалған, негізінен алюминий тармақтары бар. Кабельдік желілер ұзақ уақыт жұмыс істеуге байланысты айтарлықтай тозады, көбінесе агрессивті ортада, сондықтан кабельдердің оқшаулануы жиі бұзылады.

Қосалқы станциялардағы 380 В негізгі коммутациялық аппараттар әртүрлі токтарға есептелген АВМ-4, АВМ-10, АВМ-15, АВМ-20 автоматты ажыратқыштары болып табылады. АВМ-15 және АВМ-20 ажыратқыштарында мотор жетегі бар.

Бірқатар қосалқы станцияларда сонымен қатар сипаттаманың тәуелді және тәуелсіз бөлігіндегі қорғаныс параметрлерін - ток пен жұмыс уақытын икемді реттеуге мүмкіндік беретін жартылай өткізгіш қорғаныс құрылғысы бар ажыратқыштар қолданылады.