Электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесі

ЭКЕАЖ 2 деңгейлі архитектураға ие болуы мүмкін (сурет. 1):

1 - деңгей - ақпараттық-өлшеу кешенінің деңгейі (АӨК). Бұл өлшеу арналары және GSM/GPRS арнасы арқылы есептеу құралдарынан ақпарат беру үшін дайындалған арна құрушы жабдық. Өлшеу арналарының негізгі компоненті бір фазалы, үш фазалы, сондай-ақ электр энергиясының баланстық есептегіштері, сондай-ақ GSM/GPRS арнасы арқылы деректерді жинау және беру құрылғысы (USD) болып табылады;

2 - ші деңгей - деректерді жинау серверінен (СКД) және диспетчердің АЖО-нан тұратын " ст " ақпараттық-есептеу кешенінің (ИВК) деңгейі. Бұл деңгейде жүйенің ЖСК-мен ақпарат жинауды және оны өңдеуді жүзеге асыратын бағдарламалық, аппараттық, арна құрайтын құралдар жиынтығы бар.

Сурет 1 ЭКЕАЖ архитектурасының деңгейі

Сондай-ақ, есеп нүктелерінің санын көбейту мүмкіндігі ескерілген. Жүйе электр энергиясын тиімді және автоматтандырылған есепке алуды жүзеге асыру үшін мамандандырылған, ақпаратты жинау орталығына береді, сондай-ақ оны есептік құжаттарда пішімдейді.

ЭКЕАЖ жүйесінің негізгі функциялары 2-суретте көрсетілген..

СН-2 және НН тарифтік кернеуі бар бөлшек сауда нарығының тұтынушыларын есепке алу нүктелері автоматтандыру объектілері болып табылады. Қазіргі уақытта посткеңестік нарықта PLC-технологияларды пайдалана отырып, ЭКЕАЖ жүйелерінің 10-ға жуық әзірлемелері бар.

Сурет 2 - ЭКЕАЖ жүйесінің негізгі функциялары

Экономикалық тұрғыдан энергия ресурстарын тұтынудың орташа 20-30% - ын енгізуден алынған нәтиже, оған мыналар арқылы қол жеткізіледі:

коммерциялық шығындарды азайту жолдары;

электр есептегіштердің көрсеткіштерін қолмен алу қажеттілігінің болмауы көрсеткіштері;

электр энергиясының көп тарифтік есебін оңайлатылған жүргізу;

энергия өткізу ұйымына жұмсалған электр энергиясы туралы деректерді автоматты түрде беру [3, 9-б.].

ЭКЕАЖ жұмыс істеу технологиясынан оның иерархиялық құрылымы табиғи түрде шығады, ол үш деңгейді құрайды (сурет-3).


Сурет 3-ЭКЕАЖ құрылымы

Тікелей есептегіштерден басқа, төменгі деңгейдің ішкі жүйесіне дәстүрлі түрде контроллерлер мен контроллердің есептегіштермен байланыс желілері кіреді.

Контроллерлер импульстік шығу есептегіштері қолданылған кезден бастап сақталған және осы импульстарды жинақтайтын құрылғы қажет болған.

Сандық интерфейсі бар микропроцессорлық есептегіштерді қолданатын заманауи жүйелерде импульстік шығыс есептегіштері артық байланыс болып табылады-оның функциялары компьютерге ауысады.

Төменгі деңгейдегі контроллерлерді өте күрделі аумақтық бөлінген жүйелерде ғана қолданған жөн.

Орташа деңгей - бұл кәсіпорынның локалды есептеу желісінің (ЛЕЖ) жұмыс станциясы негізінде жүзеге асырылған энергетиканың автоматтандырылған жұмыс орны (АЖО).

Бұл жұмыс станциясында мәліметтер базасы сақталады және интерфейс базамен және бүкіл жүйемен жұмыс істейді. Шағын кәсіпорындарда жұмыс станцияларын жалпы қолданыстағы жұмыс станциясында жеке тапсырма түрінде жүзеге асыруға болады. Бұл тапсырма қызметкерлердің жүйеге тікелей қоңырау шалу сеанстарын қоспағанда, барлық уақытта жасырын режимде жұмыс істей алады.

Шағын масштабты жүйелерде жұмыс станциясының компьютері деректерді жинау контроллері ретінде қызмет ете алады.

Жоғарғы деңгей - сыртқы пайдаланушылардың деңгейі: жеткізушілер мен нарық операторлары. Олар қажетті деректерге бөлінген арналар немесе жалпы пайдалану желілері арқылы қол жеткізе алады. Әрине, оларға ақпарат тек қол жеткізу құқығына сәйкес келеді.

ЭКЕАЖ-дағы байланыс арналары бұл бөлек үлкен жұмысқа лайықты тақырып. Қазіргі заманғы есептегіштерде көбінесе экрандалған бұралған жұпты қолдануға арналған интерфейс бар. Егер ЭКЕАЖ ТС АБЖ бағдарламалық-техникалық кешеніне интеграцияланған болса, қосымша артықшылықтар пайда болады.

Сымды байланыс желілерінде байланыс жүйесін құру кезінде модем моделін таңдау маңызды мәселе болып табылады. Тәжірибе көрсеткендей, қазақстандық байланыс желілеріне арнайы бейімделу көрсетілген жақсы сертификат та табысқа кепілдік бола алмайды.

Жүйеге тестілік тексеруден өтпеген жабдықты қоюға болмайды. Модем сигналын қалпына келтіру кезінде желідегі сигналдың бұзылуына байланысты байланыс үзілгеннен кейін, байланыс өшіріліп, қосылғаннан кейін ғана қалпына келтіріледі.

Деректерді беру үшін төлем тарифі өте төмен және мұндай жүйеде техникалық есепке алудың кейбір мәселелерін шешуге болады, мысалы, сұраныс бойынша арналар арқылы ағымдағы жүктемені алуға болады.

Телекоммуникацияның тағы бір мүмкіндігі интернет арналарын қолданумен байланысты. Әрине, біз тек сандық интерфейсі бар микропроцессорлық есептегіштерді қарастырамыз. ЭКЕАЖ қажетті сапалық көрсеткіштерін қамтамасыз ету үшін санауыштар бірқатар талаптарға жауап беруі тиіс.

Ең алдымен, олар электр энергиясын есепке алу ережелерінде талап етілгеннен төмен емес дәлдікке ие болуы керек.

Бірінші ЭКЕАЖ ИСАЭ-1-48 электр энергиясының ақпараттық-өлшеу жүйесі деп санауға болады. Бұл жүйелерде электр энергиясын өлшеу үшін электр индукциялық есептегіштер мен импульсті қалыптастыру құрылғылары қолданылды, олардың шығыс сигналдары деректерді жинау құрылғыларының кірістеріне түсті. Соңғылары КАМАК стандартына негізделген контроллерлер болды және электронды қосқыштар ретінде қызмет етті. ИИСЭ жүйесі өнеркәсіпте кеңінен қолданылды және оған енгізілген жүйелік және сәулеттік шешімдер көптеген отандық ЭКЕАЖ -де қолданылды.

Компьютерлендіру толқыны ЭКЕАЖ жаңа ұрпақтарының пайда болуына және тез өзгеруіне әкелді. Энергия ресурстарын есепке алу технологиясы өзгерді: ол ақпаратқа айналды.

Ақпараттық технологиялар электр энергиясын есепке алу құралдарына басып кірді, бұл СБИС өлшеу құралдарын және қуатты микроконтроллерлерді есепке алу деректерін сақтау үшін үлкен көлемде жадымен қолданатын микропроцессорлық көп функциялы электр энергиясы мен қуат есептегіштерін тудырды. 90-шы жылдары ЭКЕАЖ ұрпақтарының өте жылдам ауысуы болды, бұл микросхемалар мен бағдарламалық жасақтаманы әзірлеуде қысқа (2-3 жыл) өмірлік циклдердің пайда болуының жалпы тенденциясын көрсетті.

Автоматтандырылған жүйелердің осы класының шартты түрде ЭКЕАЖ жүйелерінің жеке ұрпақтарына жатқызуға болатын негізгі түрлерге бөлінуін анықтайтын ең тән белгілердің жиынтығы тұрғысынан АСКУЭ жіктемесін ұсынатын 3-кестеден соңғы жылдары әр бес жыл сайын ЭКЕАЖ ұрпақтарының өзгеруі байқалады.

"ЭКЕАЖ" термині электр есептегіштерден (есепке алудың бірінші деңгейі) және ақпараттық-өлшеу жүйелерінен (есепке алудың екінші деңгейі), үшінші деңгейден-мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз етуі бар ПЭВМ - ден басқа автоматтандырылған энергия Оқытудың техникалық құралдары кешенінің құрамында пайда болуымен "ИСАЭ" терминіне қосымша пайда болды [4, 18-б.].

Қазіргі уақытта "ЭКЕАЖ" терминін әртүрлі авторлар әр түрлі жолмен шешеді, олардың ішінде энергияны тұтынуды бақылау мен есепке алудың автоматтандырылған жүйесі тек жалпы ғана емес, сонымен бірге нақты ЭКЕАЖ-нің негізгі ерекшеліктерін дәл көрсетеді.

Энергия ұғымдарын энергия ресурстары ұғымымен алмастыру ЭКЕАЖ энергияның күші мен мөлшерін өлшеу үшін ғана емес, сонымен қатар температура, қысым, ағын және сұйық және газ тәрізді орта және т. б. сияқты энергия тасымалдаушылардың әртүрлі ілеспе сипаттамаларын өлшеу үшін де қолданылатындығына байланысты.

Кесте 3 – ЭКЕАЖ жіктемесі

Энергия ресурсы деп белгілі бір пайдалы бастапқы табиғи энергияны немесе жиынтықты анық немесе жасырын түрде қамтитын физикалық орта, дене немесе өріс, ал энергия тасымалдаушысы - техникалық жүйеде электр, жылу немесе басқа белгілі бір энергия түрінің жұмыс істейтін тасымалдаушысы болып табылатын энергия ресурсы түсініледі. Сонымен, кез - келген салқындатқыш-сығылған ауа, күн сәулесі, ал энергия-газ, көмір, мұнай, жел, мұхит толқындары, жер асты жылуы және т. б.

ЭКЕАЖ, жалпы алғанда, техникалық жүйелерге түсетін энергия ресурстарын, атап айтқанда, энергия тасымалдаушыларды, жылу тасымалдаушыларды және электр энергиясын өлшеуге және есепке алуға арналған.

Болашақта бүкіл жер нақты уақыт ауқымында энергия ресурстарын әлемдік тұтынуды ескеруге және сол арқылы энергетиканың планета климатына өскелең әсерін жедел бақылауға мүмкіндік беретін ЭКЕАЖ бірыңғай желісімен қамтылуы мүмкін.

Электр энергиясын есепке алу жүйелерінің ЭКЕАЖ ұйымдастыру және құру нұсқалары мынадай: оптикалық порт арқылы есептегіштерге сауалнама жүргізе отырып ЭКЕАЖ ұйымдастыру.

Бұл ASKUE ұйымдастырудың ең оңай нұсқасы. Есептегіштер бір-бірімен біріктірілмеген. Есептегіштер мен деректерді жинау орталығы арасында байланыс жоқ. Оператор есептегіштерді айналып өткен кезде барлық есептегіштер дәйекті түрде сұралады. Сауалнама оптикалық порт арқылы сауалнама нәтижелерінің файлын құрайтын портативті компьютерде орналасқан бағдарламаны қолдана отырып жүргізіледі.

Деректерді жинау орталығының компьютерінде сауалнама файлын құратын және ақпаратты негізгі дерекқорға (мәліметтер базасына) жүктейтін бағдарламалық модульдер қажет. Есептегіштердің уақытын синхрондау сауалнама барысында портативті компьютердің уақытымен жүреді. Портативті компьютердің уақытын деректерді жинау орталығының уақытымен синхрондау есептегіштерге сұрақ қою үшін тапсырмалар файлдарын қабылдау кезінде жүзеге асырылады. Осы нұсқада ЭКЕАЖ құруға жұмсалатын қаражатты барынша үнемдеу үшін деректерді жинау орталығының рөлін тасымалды компьютерге жүктеуге болады.

ЭКЕАЖ ұйымдастырудың бұл әдісінің кемшіліктері санауыштардан деректерді жинаудың көп еңбекті қажет етуі және импульстік шығысы бар индукциялық немесе электрондық санауыштар жүйесінде пайдалану мүмкін еместігі болып табылады.

Оптикалық порт арқылы есептегіштерге сауалнама жүргізе отырып, ЭКЕАЖ ұйымдастыру мынадай міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:

- жеткізу/тұтыну параметрлерін дәл өлшеу;

- кәсіпорын бойынша энергия ресурстарын коммерциялық және техникалық есепке алу;

- берілген уақыт аралықтарында есепке алу нүктелері мен объектілері бойынша энергия тұтынуды бақылау;

- электр энергиясын есепке алу бойынша деректерді өңдеу және есептерді қалыптастыру;;

- деректердің толықтығын диагностикалау;

- объектілердің электр қосылыстарының сипаттамалары;

- есептегіштердің диагностикасы;

- бірыңғай жүйелік уақытты сақтау [5, 181-б.].

Аумақтық бөлінген орта және ірі кәсіпорын немесе энергия жүйесі үшін көп деңгейлі ЭКЕАЖ ұйымдастыру 4-суретте келтірілген

жинап дайындау

орталығы

Пайдаланушылардың АЖО

1 деңгейдегі мәліметті

жинап дайындау

орталығы

Пайдаланушылардың АЖО

АЖО функциясымен 1 деңгейдегі мәліметті жинап дайындау орталығы

Байланыстың тікелей каналдары

Байланыстың тікелей каналдары

Сурет 4 - Көп деңгейлі ЭКЕАЖ ұйымдастыру

Кейбір есептегіштер мен бірінші деңгейдегі деректерді жинау орталығы арасында тұрақты байланыс болмауы мүмкін, олар ЭКЕАЖ ұйымдастырудың екінші әдісі сияқты портативті компьютермен сұхбаттасуы мүмкін.

Есептегіштерден алынған бастапқы ақпарат бірінші деңгейдегі деректерді жинау орталықтарының мәліметтер базасына жазылады, оларда мәліметтер өңделеді. Екінші деңгейдегі деректерді жинау орталықтарында ақпаратты қосымша агрегаттау және құрылымдау, оны Екінші деңгейдегі деректерді жинау орталықтарының ДБ-на жазу жүзеге асырылады.

ЭКЕАЖ ұйымдастырудың осы әдісімен ДБ ретінде ORACLE8 ДҚБЖ X. пайдалану ұсынылады.

Альфа оталық бағдарламалық кешенінің негізгі конфигурациясы 4, 8, 16, 32 байланыс арналары бойынша деректерді параллель жинауды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. 16, 32 арналарда коммуникациялық сервер ретінде жеке компьютерді пайдалану қажет. Байланыс арналары бөлектелуі, коммутациялануы, тікелей қосылуы мүмкін.

Әр арнаның параметрлері сызықтың түріне және оның сипаттамаларына байланысты жеке реттеледі. Жүйеде бірнеше байланыс серверлері қатар жұмыс істей алады. Бұл ретте деректерді жинау жүйесінің барлық параметрлерінің сипаттамасы, объектілердің барлық электрлік және есептік схемаларының сипаттамасы, сондай-ақ барлық бастапқы және есептік деректер деректер жинау орталығының ДБ және қосымшаларының серверінде ғана сақталады.

Деректер жинау орталықтары, әдетте, тек деректерді жинау және өңдеу функцияларын орындайды, пайдаланушылардың жұмыс станциялары оларға жергілікті желі арқылы қосылады. Объектіде санауыштардың саны аз болған жағдайда бірінші деңгейдегі деректерді жинау орталығы АЖО функцияларын орындай алады.

1-ші деңгейдегі деректер жинау орталықтары 2-ші деңгейдегі деректер жинау орталықтарымен байланыс арналарымен байланысады. Байланыс арналары бөлінген, коммутацияланған, жергілікті желі арқылы тікелей қосылуы мүмкін. 2-ші деңгейдегі деректерді жинау орталығының деректерді жинау сервері белгіленген кестеге сәйкес 1-ші деңгейдегі деректерді жинау орталықтарының дерекқорынан қажетті ақпаратты автоматты түрде сұрайды.

Электр энергиясының ЭКЕАЖ-нің нормативтік өмір сүру мерзімі 30 жылды құрауы тиіс, бұл ретте ЭКЕАЖ-де елеулі өзгерістер әрбір екі-үш жылда орын алады. Осыдан келіп, әрбір төрт-бес жыл сайын ЭКЕАЖ жаңғыртуды көздеген жөн.

BNK Energy-де энергияны есепке алу мәселелерін шешу энергия ресурстарын бақылау мен есепке алудың автоматтандырылған жүйесін жаңғыртуды талап етеді. Дипломдық жұмыста 5-суретте көрсетілген төрт деңгейді бөліп көрсетуге болатын ЭКЕАЖ құрылымы ұсынылады [6, 102-б.].

Бірінші деңгей-телеметриялық немесе цифрлық шығулары бар, есепке алу нүктелері бойынша тұтынушылардың энергия есепке алу параметрлерін өлшеуді үздіксіз немесе ең аз орташа аралықпен жүзеге асыратын бастапқы өлшеу аспаптары (БӨА).

Екінші деңгей - деректерді жинау және беру құрылғысы (ДЖБҚ) мамандандырылған өлшеу жүйелері немесе энергияны есепке алу бағдарламалық жасақтамасы бар көп функциялы бағдарламаланатын түрлендіргіштер.

жинап дайындау

орталығы

1 деңгейдегі мәліметті

жинап дайындау

орталығы

МЖДҚ деңгейі

Бірінші тексеру приборының деңгейі

Сурет 5- ЭКЕАЖ құрылымы

Төртінші деңгей - ДК-ден ақпарат жинауды және үшінші деңгейдегі деректерді өңдеуді жүзеге асыратын ЭКЕАЖ мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз етуі бар деректерді жинау және өңдеу орталығының сервері.

ЭКЕАЖ-дың барлық деңгейлері байланыс арналарымен өзара байланысты. АОЖ және ДЖБҚ деңгейлерін немесе деректерді жинау орталықтарын байланыстыру үшін, әдетте, стандартты интерфейстерге тікелей қосылу қолданылады.

ДЖБҚ 3-ші деңгейдегі деректерді жинау орталықтарымен, 3-ші және 4-ші деңгейдегі деректерді жинау орталықтарымен бөлінген, коммутацияланатын байланыс арналары бойынша немесе жергілікті желі бойынша қосылуы мүмкін.

Кәсіпорындағы электр энергиясының шығынын есептеу келесі мақсаттарда жүргізіледі:

- энергиямен жабдықтаушы ұйыммен электр энергиясы үшін есеп айырысу, яғни коммерциялық есеп;

- жеке цехтарда, энергияны көп қажет ететін агрегаттарда, технологиялық желілерде және басқа да объектілерде белсенді электр энергиясының шығынын бақылау, яғни техникалық есепке алу.

Қазақстанда бұл параметрлер ГОСТ 13109-97 "Электр энергиясы. Техникалық құралдардың үйлесімділігі электромагниттік. Жалпы мақсаттағы электрмен жабдықтау жүйелеріндегі электр энергиясы сапасының нормалары".

ГОСТ-та электр энергиясы сапасының мынадай көрсеткіштері белгіленген [7]:

кернеудің тұрақты ауытқуы;

кернеудің өзгеру ауқымы;

фликердің дозасы;

кернеу қисығының синусоидалы бұрмалану коэффициенті;

кернеудің гармоникалық компонентінің коэффициенті;

кері реттілік бойынша кернеулердің симметриялық емес коэффициенті;

нөлдік реттілік бойынша кернеулердің симметриялық емес коэффициенті;

жиіліктің ауытқуы;

кернеудің бұзылу ұзақтығы;

импульстік кернеу;

уақытша асқын кернеу коэффициенті.

Қазіргі уақытта электр энергиясы сапасының көрсеткіштерін өлшеу құралдарының паркі енді ғана қалыптасуда, қажетті өлшеу техникасына қол жеткізуде қиындықтар бар.

Бүгінгі таңда электр энергиясының үлкен мөлшері өндіріліп, тұтынылған кезде, тіпті оның параметрлерін, әсіресе сандық параметрлерін дәл өлшеу кезінде кішкене қателік айтарлықтай экономикалық шығындарға әкеледі.

Өлшеу дәлдігі қолданылатын өлшеу құралдарының техникалық мүмкіндіктерімен анықталады. Қазіргі уақытта электр энергиясын өлшеуге арналған көптеген құралдар, әсіресе электр есептегіштер тіркелген, бір жағынан бұл жақсы, өйткені қажетті құрылғыны таңдау мүмкіндігі бар. Екінші жағынан, оларға қызмет көрсету және сенімділікті қамтамасыз ету проблемасы туындайды.

Тура мағынада "қазіргі заманғы проблема" деген тағы бір өткір проблема қазіргі уақытта өте белсенді түрде енгізіліп жатқан ЭКЕАЖ-ны нормативтік және метрологиялық қамтамасыз ету болып табылады. Бұл ретте осы қызметті нормативтік және метрологиялық қамтамасыз етудің бірыңғай жүйесі жоқ.

"Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы" ҚР Заңына сәйкес сериялық өндіруге немесе Қазақстан Республикасының аумағына партиялармен әкелуге арналған және мемлекеттік метрологиялық қадағалау қолданылатын өлшем құралдары осы өлшем құралдарының типін кейіннен бекіте отырып, сынауға жатады. Құралдардың типін бекіту туралы шешім қолданылу мерзімі оны беру кезінде белгіленетін сертификатпен куәландырылады. Өлшем құралдарының бекітілген түрі өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің тізіліміне енгізіледі [8].

Өлшеу құралдарын өндіруді, тексеруді және жөндеуді Стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган беретін тиісті лицензияны алғаннан кейін жеке және заңды тұлғалар жүзеге асыра алады.

Мемлекеттік метрологиялық қадағалауға жататын өлшем құралдары өндірістен немесе жөндеуден шығару кезінде салыстырып тексеруге жатады. Өлшем құралдарын тексеру тізбесі мен кезеңділігін, сондай-ақ оны жүргізу тәртібін стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды. Тексерудің оң нәтижелері салыстырып тексеру таңбасының бедерімен және салыстырып тексеру туралы сертификатпен куәландырылады.

ЭКЕАЖ электр энергиясы шығынын коммерциялық және техникалық есепке алуға арналған.

Экономиканы басқарудың нарықтық әдістеріне көшу энергия ресурстарын есепке алудың сенімділігі мен тиімділігіне қатаң талаптар қояды. Бұл талаптарды қазіргі заманғы компьютерлік технологиялар, Өлшеу және ақпарат беру үшін жоғары дәлдіктегі жабдықтар негізінде табиғи түрде жасалған ЭКЕАЖ құру арқылы ғана қанағаттандыруға болады.

ЭКЕАЖ құрамында мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз етуі (БҚ) бар дербес компьютерлерді (ДК) пайдалану осы жүйелерге қолдануда қосымша икемділік пен өзектілік береді.

ЭКЕАЖ қызметін қамтамасыз етудің негізгі міндетін шешумен қатар, бұл компьютерлер бірқатар қолданбалы, маңызды емес міндеттерді шеше алады, атап айтқанда:

энергия ресурстарын тұтыну жүйелерінің жай-күйін бағалау жөніндегі міндеттер,

өлшемдерді және жекелеген құрамдастарды және тұтас алғанда бүкіл кешенді дұрыстау жөніндегі міндеттер,

белгілі бір ресурстық компоненттердің шығындары мен орынсыз жұмсау аймақтарын уақтылы анықтау және осы шығындар орындарын уақтылы оқшаулау [9, 15-б.].

Жүйені енгізу энергия үнемдеу іс-шараларын жүргізу үшін тиімді база болып табылады.

ЭКЕАЖ өлшеу жүйесі ретіндегі міндеттері: энергия ресурстарын есепке алудың негізгі мақсаты өз ресурстарын оңтайландыру, өзінің өндірістік және жалпы шаруашылық перспективаларын сауатты жоспарлау үшін нақты өндіріске талап етілетін шығындардың (ақша қаражатының) көлемін дәл есептеу немесе болжау үшін энергия жеткізушіден алынған энергия көздерінің саны туралы шынайы ақпарат алу болып табылады.

Бұл ақпарат:

а) нарыққа қатысушылар арасында қаржылық есеп айырысуды жүргізу;

б) энергия ресурстарын тұтыну режимдерін басқару;

в) энергия ресурстары балансының барлық құрауыштарын анықтау және болжау: өндіру (жеткізу), босату, шығындар және т. б.;

г) энергия көздерін өндіру, беру және бөлу процестеріне қаржылық бағалауды жүзеге асыруға міндетті;

д) тұтынушының технологиялық қондырғыларындағы энергия ресурстары жүйелерінің техникалық жай-күйін және олардың нормативтік-техникалық құжаттардың талаптарына сәйкестігін бақылауға мүмкіндік береді [10, 66-б.].

Жүйені құру мақсаты функцияларды орындау арқылы қол жеткізіледі:

бірыңғай астрономиялық уақытқа байланыстырылған коммерциялық ақпаратты автоматтандырылған жинауды, өңдеуді және сақтауды ұйымдастыру;

коммерциялық ақпараттың дұрыстығын бақылау, есептік модельді өзектендіру және басқа да міндеттерді шешу үшін қызмет ететін электр энергиясы ағындарының өсуі туралы техникалық ақпаратты автоматты жинауды, сақтауды өңдеуді ұйымдастыру;

коммерциялық есепке алу құралдарының өлшеу кешендерінің жай-күйін техникалық бақылау үшін қажетті қосалқы ақпаратты автоматты жинауды, сақтауды өңдеуді ұйымдастыру;

деректердің артықтық өлшемдеріне де, сондай-ақ басқа да қағидаттарға негізделген келіп түсетін коммерциялық ақпараттың дұрыстығын бақылау;

қосалқы ақпараттың көмегімен коммерциялық есепке алу құралдарының өлшеу кешендерінің жай-күйін техникалық бақылау;

қолданыстағы нормативтік құжаттармен реттелетін параметрлер мен өңдеу құралдарының көмегімен электр энергиясының сапасын талдау;

көтерме сауда нарығында коммерциялық есепке алу құралдарының өлшеу кешендерін орналастыру схемасы туралы, яғни олардың нақты энергия объектілеріне сәйкестігі және осы энергия объектілерінің тиісті нарық субъектілеріне тиесілігі туралы деректер базасын ұйымдастыру және қолдау;

нарық субъектілері, ҰББ және ақпарат жинаудың өңірлік орталықтары деңгейлерінің ЭКЕАЖ коммерциялық есепке алу құралдарының пайдаланылатын өлшеу кешендерінің техникалық сипаттамалары бойынша нормативтік-анықтамалық ақпараттың (НАА) дерекқорын ұйымдастыру және қолдау;

көтерме сауда нарығының теңгерімдер жүйесінің мәліметтері;

нарықтағы электр энергиясы айналымының ағымдағы орташа сағаттық режимдерінің негізінде өлшеу арналары мен ЭКЕАЖ нақты қателіктерін анықтау;

коммерциялық және техникалық есепке алу құралдарының өлшеу кешендерінен қабылданған және техникалық бақылау үшін келіп түскен деректер базасын тиімді әкімшілендіруді ұйымдастыру;

пайдаланушылардың коммерциялық және техникалық ақпаратқа ыңғайлы қол жеткізуін ұйымдастыру;

ақпарат жинау жүйесінің техникалық құралдарын әкімшілендіру.

Электрлік емес энергия тасымалдаушыларды есепке алу бойынша:

технологиялық параметрлерді көрсету: қысым, температура және шығындар;

берілген уақыт аралықтарында (сағат, тәулік, ай, жыл) энергия көздерін тұтынуды (өндіруді) есептеу және көрсету; қысым, температура, деңгейлер және т. б.;

технологиялық параметрлердің орташа мәндерін есептеу және көрсету;

температура мен қысым бойынша энергия тасымалдаушылардың шығыстарын түзету, сондай-ақ жылу энергиясын есептеу;

диафрагманы пайдаланған жағдайда, қолданыстағы ГОСТ бойынша энергия тасығыштардың шығыстарын есептеу және көрсету 8.563.1-3-97;

қажетті баянаттар мен есептік құжаттама нысандарын қалыптастыру және беру;

барлық бақыланатын параметрлерді гистограмма түрінде көрсету [11, 17-б.].

Энергия ресурстарын есепке алудың дұрыстығын бақылауға шығындарды ескере отырып, келіп түскен және босатылған энергия ресурстарының теңгерімін ай сайын жасау есебінен қол жеткізіледі. Баланс әр айдың соңғы тәулігіндегі жергілікті уақыттың 24 сағатында алынатын бірқатар есептеуіштердің көрсеткіштері негізінде жасалады. Қазіргі уақытта қабылданған есептегіштердің көрсеткіштерін қолмен жазу жүйесі тиімсіз және балансты есептеу кезінде қосымша қателіктер береді, әсіресе бақыланатын есептегіштердің саны айтарлықтай болса.

ЭКЕАЖ енгізу:

А) энергия ресурстарын тұтыну режимдерін жедел бақылау және талдау;

б) кәсіпорындар ішінде немесе өзге құрылымда тұтыну жүйелерін оңтайлы басқаруды жүзеге асыру;

в) жекелеген энергия объектілерінің деректер банкін жинау және қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Метрологиялық тұрғыдан алғанда, ЭКЕАЖ өлшеу процесін жүзеге асыратын және өлшеу нәтижелерін тапсырыс беруші үшін ыңғайлы түрде автоматты түрде алуды қамтамасыз ететін өлшеу жүйесінің белгілі бір түрін білдіреді.