әлеуметтанушысы Герберт Спенсер (1820-1903) болды. Оның әлеуметтану
теориясы негізгі екі мәселеден тұрады. Бұл екі ой-пікір, идея Ч.Дарвиннің
биологиялық түрлердің пайда болу теориясының негізінде пайда болған.
1) қоғамды биологиялық организм ретінде қарау;
2) әлеуметтік эволюция идеясы.
Г.Спенсер тірі организмдердің жүйке жүйесін мемлекеттік басқару мекемелерінің
қызметімен теңестіреді. Ол қоғам мен организм арасында кейбір ерекшеліктер
туралы ой-пікір қозғады. Мысалы, қоғамдағы адам қоғамнан біршама тәуелсіз
тұрады, ал организмнің бөліктері мен элементтері оның тұтастығын құрайды,
оған тәуелді. Қоғамда, керісінше, тұтастық өзінің бөліктерінің , игілігі үшін өмір
сүреді. Г.Спенсердің бұл ойлары қоғамды бір жүйе деп қарауға мүмкіндік
беретіндей жол ашты. Г.Спенсердің қоғамды организммен теңестіруі қоғамды
іштей үш жүйелес салаға бөлуге әкелді. Олар: 1) Қолдаушы, 2) материалдық
игілікті өндіру көзіне (экономикаға), 3) қоғамның жеке бөліктерінің арасындағы
байланыс, қатынастарды анықтау, қоғамдағы еңбектің бөлінуін реттеп тұрушы
және жеке бөліктердің тұтасқа бағынуын реттеу болды.
Г.Спенсер қоғамның әлеуметтік құрылымын талдай келе, әлеуметтік
институттардың алты тұрпатын атап көрсеткен. Оларға туыстық білім, саяси,
шіркеу, кәсіби және өндірістік тұрпаттар жатады. Өзінің еңбектерінде әлеуметтік институттардың эволюциясын
зерттеген.
Әлеуметтану ғылымының қалыптасуы мен дамуына елеулі үлес қосқан, бұл
танымда айырықша тұжырымдама жасаған Карл Маркс (1818—1883) болды.
Кейбір батыс зерттеушілері К.Марксты ХХ ғасырдың әлеуметтік ойының кіндік
шешесі деп атаған. Бұлай атауға негіз болған оның қоғамның формациялары
туралы ілімі және әлеуметтік құрылым туралы ойлары болды. Ол алғаш немістің
Достарыңызбен бөлісу: |
