Су ресурстарын кешенді пайдалану және қорғаудың бас схемасын бекіту туралы
жүктеу/скачать 6.07 Mb.
|
4.3. Суармалы егін шаруашылығы
Қарыстырылып отырған аумақтын табиғи-шаруашылық ерекшеліктерін талдауы, қалыпты және қолайсыз ауа райы жағдайларында көкөніс бақшаларын, техникалық, дәнді дақылды, азықтық ауылшаруашылық дақылдар және мал шаруашылық өнімдерін өндіру бассейндегі жерлерді мелирациялаудын басты әсерін төмендетуін көрсетеді. Мал шаруашылығы үшін бидай мен азықты кепілдіі өндіретін аймақты жасау суармалы жерлердің негізгі мақсаты болып табылады. Сонымен қатар топырақтардың су және жел эрозиясымен күресу, ауылшаруашылық өндірістің кешенді механизациялануына, электрификациялануына және химиялануына қарсы іс-шараларды жүзеге асыру, суармалы жүйелердің құрылысының өнеркәсіптік әдісін игеру, және қажетті негізін жасау қарастырылады. Барлығы Қазақстанның жер балансы бойынша ауылшаруашылық алқаптар 222242,5 мың. га немесе барлық аумақтың 81,55% құрайды. Суармалы аудандар барлық ауылшаруашылық алқаптарының 1,32% құрайды. Республикамызда мелиоративті жұмыстың негізгі түрі, жүйелі және лиманды суғару. Мемлекеттік есептің мәліметтері бойынша негізгі 1990 ж. деңгейінде 3248,5 мың.га суармалы (жүйелі және лиманды) аудандар есептелінді, олардың ішінен нақтылы суарылғаны – 3064,75 мың.га (94%).. Қазіргі кездегі деңгейде (2012 ж.) есептелінуде: 2942,2 мың.га, суарылғаны 1305,06 мың. га. Республика бойынша суармалы жерлердің пайдаланғаны 4.3.1 кестеде келтірілген. Қазақстанда суармалы егіншілік едәуір үлкен су пайдаланушы. Оның үлесіне таза судың 65% келеді. Суармалы егіншілікте пайдаланатың су, жүйелі және лиманды суғарудың қажеттілігін қамтамасыздандырады. Жүйелі суғару республикамыздың оңтүстігінде дамыған – ол Оңтүстік Қазақстан облысы, Алматы облысы, Жамбыл облысы және Қызылорда облысы. 4.3.1 Кесте
Республикада лиманды суару дамыды, әсіресе солтүстік облыстарда. 1990-2012 жылдары нақты жүйелі суармалы жерлер 4.3.2 кестеде келтірілген. 1990 жылы тұрақты суғару жұйелерінде су беру және суғару тәсілдері мынадай: - машиналық су көтергішті пайдалану – 25,2 %; - жаңбырлату – 30 %. 2012 жылы осы көрсеткіштер 3,9 және 2,5 % құрады, бұл кәзіргі заман суғару тәсілдерінің жабдықталуы төмен екендігін көрсетеді. Жайылма суғару өзен ағысында олардың тармақтарында және жергілікті ағысында негізделеді; Негізгі (1990) жылы жер балансы бойынша лимандық суғарудың 928,04 мың га аудандар есепте тұрған. Нақты қолданылған 761,47 мың га немесе олардың жалпысынан 82%. 4.3.2 кесте
Қазіргі жағдайда (2012 ж.) 40,73 мың га жер нақты пайдаланылған. Одан басқа, 311,98 мың га шабындықтарға су жайылған. Мал басы санының өсуін қамтамасыз ету үшін шаруашылық субъектілермен, сол секілді су шаруашылығы және басқа да облыстарының ұйымдарымен лимандарды пайдалану саясатын түбегейлі қайта қарастыруын талап етеді. Осыған байланысты лимандық суғарудың құнарсыз азықтардың негізгі өндірушілердің бірі сияқты, аудандарын қалпына келтірілуі белгіленген, олар бойынша Бас сұлбада елдің су мен жер қорларының тиімді пайдалануын қамтамасыз ету үшін су пайдаланушылардың ауылдық тұтынушылар кооперативтерінің балансына әрі қарай беріп жіберуімен жөндеу-қалпына келтіру жұмыстар қарастырылған.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||