Су ресурстарын кешенді пайдалану және қорғаудың бас схемасын бекіту туралы



бет5/32
Дата25.02.2016
өлшемі6.07 Mb.
#22819
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32

4.3. Суармалы егін шаруашылығы




      1. Бассейндер бойынша суармалы егін шаруашылығының қазіргі жағдайының сарапталуы және анализі

Қарыстырылып отырған аумақтын табиғи-шаруашылық ерекшеліктерін талдауы, қалыпты және қолайсыз ауа райы жағдайларында көкөніс бақшаларын, техникалық, дәнді дақылды, азықтық ауылшаруашылық дақылдар және мал шаруашылық өнімдерін өндіру бассейндегі жерлерді мелирациялаудын басты әсерін төмендетуін көрсетеді.

Мал шаруашылығы үшін бидай мен азықты кепілдіі өндіретін аймақты жасау суармалы жерлердің негізгі мақсаты болып табылады. Сонымен қатар топырақтардың су және жел эрозиясымен күресу, ауылшаруашылық өндірістің кешенді механизациялануына, электрификациялануына және химиялануына қарсы іс-шараларды жүзеге асыру, суармалы жүйелердің құрылысының өнеркәсіптік әдісін игеру, және қажетті негізін жасау қарастырылады.

Барлығы Қазақстанның жер балансы бойынша ауылшаруашылық алқаптар 222242,5 мың. га немесе барлық аумақтың 81,55% құрайды. Суармалы аудандар барлық ауылшаруашылық алқаптарының 1,32% құрайды.

Республикамызда мелиоративті жұмыстың негізгі түрі, жүйелі және лиманды суғару.

Мемлекеттік есептің мәліметтері бойынша негізгі 1990 ж. деңгейінде 3248,5 мың.га суармалы (жүйелі және лиманды) аудандар есептелінді, олардың ішінен нақтылы суарылғаны – 3064,75 мың.га (94%).. Қазіргі кездегі деңгейде (2012 ж.) есептелінуде: 2942,2 мың.га, суарылғаны 1305,06 мың. га.

Республика бойынша суармалы жерлердің пайдаланғаны 4.3.1 кестеде келтірілген.

Қазақстанда суармалы егіншілік едәуір үлкен су пайдаланушы. Оның үлесіне таза судың 65% келеді. Суармалы егіншілікте пайдаланатың су, жүйелі және лиманды суғарудың қажеттілігін қамтамасыздандырады. Жүйелі суғару республикамыздың оңтүстігінде дамыған – ол Оңтүстік Қазақстан облысы, Алматы облысы, Жамбыл облысы және Қызылорда облысы.

4.3.1 Кесте
Нақтылы қолданылған суғармалы жерлер (1990 – 2012 жылғы)


Даму деңгейі

(жыл)



Суармалы жерлердің бар болғаны мың.га

Сонымен қатар

жайылып суарылатын шабындықтар, мың.га



Фактілі суарылған, мың. га

Сонымен қатар

жайылып суарылатын шабындықтар, мың.га



Барлығы суармалы егіншілік

Соның ішінде

Барлығы суармалы егіншілік

Соның ішінде

Жүйелі суғару

Лиманды суғару

Жүйелі суғару

Лиманды суғару

1990

3248,50

2320,46

928,04

619,13

3064,75

2303,28

761,47

604,13

2010

2951,70

2085,20

866,5

340,51

1281,42

1199,58

81,84

318,51

2012

2942,20

2093,70

848,5

309,98

1305,06

1264,33

40,73

311,98

Республикада лиманды суару дамыды, әсіресе солтүстік облыстарда. 1990-2012 жылдары нақты жүйелі суармалы жерлер 4.3.2 кестеде келтірілген.

1990 жылы тұрақты суғару жұйелерінде су беру және суғару тәсілдері мынадай:

- машиналық су көтергішті пайдалану – 25,2 %;

- жаңбырлату – 30 %.

2012 жылы осы көрсеткіштер 3,9 және 2,5 % құрады, бұл кәзіргі заман суғару тәсілдерінің жабдықталуы төмен екендігін көрсетеді.

Жайылма суғару өзен ағысында олардың тармақтарында және жергілікті ағысында негізделеді;

Негізгі (1990) жылы жер балансы бойынша лимандық суғарудың 928,04 мың га аудандар есепте тұрған. Нақты қолданылған 761,47 мың га немесе олардың жалпысынан 82%.

4.3.2 кесте


Нақтылы жүйелі суармалыжерлер және олардың суды тұтыну көзі





Даму деңгейі (жылдар)

Жүйелі суғармалы жерлер, мың. га

Нақты суарылған жерлер су көздері бойыншап, мың. га

Барлығы

Таза судың барлығы

Соның ішінде

Коллекторлы-дренажды су

Ақаба сулар

Беткі су

Жер асты су

1990

2320,46

2303,23

2284,85

2256,36

47,48

2,62

15,81

2010

2085,20

1199,58

1177,56

1172,92

21,97

6,81

15,21

2012

2093,7

1264,33

1261,21

1261,21

0

0

3,12

Қазіргі жағдайда (2012 ж.) 40,73 мың га жер нақты пайдаланылған. Одан басқа, 311,98 мың га шабындықтарға су жайылған.

Мал басы санының өсуін қамтамасыз ету үшін шаруашылық субъектілермен, сол секілді су шаруашылығы және басқа да облыстарының ұйымдарымен лимандарды пайдалану саясатын түбегейлі қайта қарастыруын талап етеді.

Осыған байланысты лимандық суғарудың құнарсыз азықтардың негізгі өндірушілердің бірі сияқты, аудандарын қалпына келтірілуі белгіленген, олар бойынша Бас сұлбада елдің су мен жер қорларының тиімді пайдалануын қамтамасыз ету үшін су пайдаланушылардың ауылдық тұтынушылар кооперативтерінің балансына әрі қарай беріп жіберуімен жөндеу-қалпына келтіру жұмыстар қарастырылған.






      1. Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет