Т. Я. Эрназаров 201 ж

1.Шығынды жол: кәсiпкерлiктiң құнының бағасы үшiн қолданылатын мән және әдiстер.

Кәсiпкерлiктiң бағасындағы (шығынды ) мүлiктiк жолды бір жағынан алып қарасақ, алып кеткен кәсіпкерліктің шығындар құның қарайды. Баланстық активтер құны және кәсіпорын міндеттемелері инфляция жағдайында, нарық коньюнктураларының өзгерістері, әдістің қолдану есептері нарықтың құнына сәйкес келмейді. Нәтижесінде бағашының алдында кәсіпорын түзетуін өткізу есепке алынады. Әйтеуiр, орындалу үшiн бұл баланстың әрбiр активiнiң қисынды нарықтық құнының бағасы алдын ала жеке жүргiзiледi, содан соң ағымдағы мiндеттемелер анықталады, сосын кәсiпорын активтерiнiң сомасының құны. Нәтижесінде кәсіпорынның меншікті бағалау құның көрсетеді.

Меншiктi капитал = Активтер   Міндеттемелер.

Демек, шығынды жолдың бас белгiсi   бұл бағаланатын мүлiктiк кешені, элемент бойынша баға құрама бөлiктері бытырайды, әрбiр бөлiктiң бағасы iстелiнедi, содаң соң мүлiктiк кешенінiң құны ол құндардың жинақтаулар жолының бөліктерін алады..

Мүлiктiк (шығынды ) жолдағы негiзгi формула болып табылады: Активтер меншікті капитал - мiндеттеме.

Осы жорық екi негiзгi әдiстермен ұсынылады:

  Таза актив әдісі;

  Ликвидация құнының әдісі.

  Қолданылу аясы

Шығынды негiзде бағаға жол өте қолайлы болып табылады:

  мемлекеттiк объекттердiң бағасының жанында;

  Мүліктің бағасын есептеуде, арнайы қолданылу үшін арналған: ол мектеп, мәдени ғимараттар, аурухана, поштаның ғимараты (табыстың алуысыз).

  бухгалтерлiк есеп үшiн негiзгi қорларды қайта бағалау;

  Бағалау мақсатындағы салық өндiрулер және сақтандыру мүлiктi сотпен бөлiсуiнде;

  ашық саудаларда дүниелердi сату

2 әдіс. Таза активтердiң құнының әдiсi және оның негiзгi ерекшелiктерi кәсiпкерлiктiң тағы басқа элементтерiн кәсiпорынның құнының бағасын өткiзуiнде.

Бұл әдiстер, аналогтердiң теңестiруiн талап етпейді, тек қана бағаланатын фирманың мәлiметтерiне тұрақтанған. Мән: мiндеттемелердiң нарықтық құнын шегеретiн осы баланстарды коррекция активтердiң нарықтық құн жолымен анықталады.

Таза активтердiң құнының есептеуi бiрнеше кезеңдерді қосады:

1. Фирманың қаржы құжаттамасы тағы басқалар есеп беру балансы зерттеледi. Егер қаржы құжаттамасы тексерушiмен расталмаса, бағашы өзі немесе тәуелсiз тексерушiні шақыруға құқықты. Балансқа түзетулер енгiзiледi. Анықтап алған баланс қорытындысы жасалынады.

2. (пассивтың элементтерi және активтерді қайта санау) экономикалық баланс нарық бағасы бойынша жасалады:

  Нм тозуды шегермеге алуда баға бойынша баланстың активтерiнде бар болады. Эк құрастырулар процессте. белгiлi бөлiгiнiң балансы жоғалтқан өз құндарымен мойындала алады.

  Материалдық активтердi құнның бағасы жылжымайтын мүлiктiң бағасы, жабдықтың әдiстерi тағы басқалар негiзгi активтер өндiрiп алады. Негiзiнен нарықтық және шығынды жол қолданылады. Құндар стандарты кең таралған. Орның басудың құны;

  Тауарлық-заттық қорлар түгендеу нәтижелерi бойынша талданады. Алынған қорлар әлдеқашанғы жұмсалмайтын заттар - бағалар бойынша iске асыру шығындарын шегермеде iске асырады.

  Егер оларға қатысты пайда бар болса, мерзiмдердiң бұл шығындары, номиналды құн бойынша бағаланады;

  Дебиторлық мына жағынан талданады, ықтималдық және оның алу мерзімдерімен. Дебитті алуға байланысты ол бірнеше айды қамтыса онда эк-а балансында кәсіпкерліктің сомасын келтіру керек болады.

  Сол сияқты дебиторлық арт – а кредиторлық арт түзетіледі

  Сол кездегі кәсіпкерлік бағасында жұмыс жасайтын, финанстық актив курсы бойынша. Қаржы активі бағаланатын серіктестікке басқа кәсіпорынның акциялары кіреді, бағашыға олардың құның және жоғарғы әдістерін бағалау керек.

  Мол пайданың әдiсi бойынша Гудвилл бағаланады

  Баланс Эк-шы меншiктi капиталды құнының өзгерiсi жолымен қалыптасады;

3. Экономикалық баланстың негiзiнде активтер құны және мiндеттемелердiң құнымен анықталады.

4. Кәсіпкерліктің құны, экономикалық актив құнына, экономикалық құн міндеттемелеріне тең.

3 әдіс. Кәсiпкерлiктiң құнының бағасы үшiн таратушы құнның әдiсi және оның мәнi.

  Обьектінің құның анықтау мақсатында банкроттық және оның мүмкіндік күйінде бағаланады.

  Егер серiктестiк құны қызметiнің ликвидация құнына қарағанда, жоюдың жанында биiк бола алады

Ликвидация құнының есептеу әдісі нарықтық құн активі мен міндеттемелерінде негізделген. Таза актив құн әдісіне қарағанда, кәсіпорын жағдайында анықталады.

Ликвидация құның есептеген кезде гудвилл босатылады, қалған НМА құны нөлге тең болады, сондай-ақ мұнда сатып алушылар болмауы мүмкін.

Ең басты ерекшелік мұнда, кәсіпорын ликвидация активін міндетті түрде төлеу керек және бағаны төмендету керек, ол нарық құнынан төмен болуы керек, сонда ол ликвидацияны қамтамасыздандырады. Сатылған активтер құнынан міндеттеменің құны шегеріледі, комиссияның арашалауы салықтарды сату дүниесі мен кәсіпкерліктің шығыны. Барлық табыстар мен шығындар бағаны анықтау кезінде болу керек.

4 әдіс. Кәсiпкерлiктiң құнының бағасындағы опциондар және оның қолдануы шартының әдiсi. (Есиповтан алынған).

Қазiргi жолдардың кемшiлiктерi:

1. 
   Шығынды жолды қолдану кезінде жиі пайда болатын, компания акциясы баға кесілгенде және нақтылы құнға ие болады (егер ЖАҚ туралы сөз болса) инвесторлар акционерлерден олардың акциясын сатып алады, қайта компания құны (өзінің капиталының құнынан әдетте айырмашылығы болады), таза актив әдісімен, бағаланғаны теріс болып табылады.
   
2. 
   ААД әдісі фирма нақты активтерін пассивті ұстайтының жанама ойлайды. Онда опциондар есепке алынбайды,нақты активтерде салынған – опциондар, тәжірибелі менеджрлер пайдалана алады, артықшылығын алу үшін. Компания бағалауында опциондық модуль қолдануының қадірі келісіледі, мұндай жағдайда компания бағасы қатар мөлшермен, сыртқы көрінісіне байланысты өндірістік қаржы сипаттамаларының шарттары.Мұндай шамалар баға белгілеуге, техника опциондық баға белгілеуімен орынды.
   
3. 
   Онда опциондары есепке алынбайды, нақты активтерде салынған – опциондар, тәжірибелі менеджрлер пайдалана алады, артықшылығын алу үшін қолданылады.. Мұндай шамалар, баға белгілеу, техника – опциондық баға белгілеуімен орынды., шектеулі әдісінің бірі оның қабілеттігінің адекватты активын қарастыру.
   

Азық-түлік патенті, фирма өнімінің даму құқығын және нарығын қамтамасыз етеді. Қазіргі күтіліп жатқан ағынның құны, өнім сатуынан түсетін, даму шектеулігін жоғарлатса ғана осылай болады. Егер бұл жүзеге аспаса, ары қарай шығындарға душар болмауы үшін фирма патентті кейінге қалдырады. Егер өнім І өнім құнының дамуы және V – күтілетін ақшалай ағындар бағасы дамуынан, онда өтем иеліктен V-І, егер V>1, тең 0-ге, егер V<1. Сондықтан патент өнімі коллопцон бойынша қарастырыла алады, осында өнімнің өзі активтің базасы болып табылады. Өнім патенттінің бағасын анықтау үшін Блэк-Шоулздің моделін қолдануға болады.

СПП=V*e^yt *N(d1)-X*e^-rt *N(d2),

мұндағы, d1={ln(V/X)+(r-y-σ^2/2)t}/σ^0,5;

d2=d1-σ*t^0,5; V- түсулерден күтілетін дендер өнімінің енгізілуінен келтірілген құн; Х-келтірілген баға дамуы және қазір өнім енгізу; ?^2 күтілетін дисперсияден түсуі мерзімі өтілгенннен кейінгі патенті, t- патент мерзімі (немесе кезең, тосқауылдар үшін болатын барьерлер);у=In (1+1патент мерзімі, жыл)-ставка процентінің шешімі, өнім құнының енгізілу тоқтауына сәйкес, r-үздіксіз есептеп шығарылатын тәуекелсіз ставка, патент өмірінің мерзіміне сәйкес келеді.

Бұл модель жақсы жағынан фирмалар үшін келісімді, өсе бастады және 1 немесе 2 тәуекелденген өнімге ие болады, өнім нишесі мен сәйкес келеді және сол кезде аз немесе тіпті табысқа және ақшалай жолға ие болмайды .

Опцион теориясы компания акциясының бағасында қолдануға болады (меншік капиталы). Қиын уақыттарда бастарынан кешіреді және қарыздар шығарылымының өтелмеген мөлшеріне ие болады.

Меншікті капитал фирма ұжымының опционы ретінде ұсынылады, опцион орындалуын қажет етеді, фирма жойылғандай және номинал қарызы төленгенің қажет етеді (орындау бағасына сәйкес келеді).

Егер фирма қарызы өз алдында облигацияның жалғыз шығарылымы нөлдік купонмен және бекітілген уақытпен көрсетілсе, сондай жағдайда фирма акционерлер жағынан кез келген уақытты ликвидириттіледі назар аударту мерзімі аяқталғанша, меншікті капитал өмірінің уақыты, опцион көп ретінде көрсетілген, уақыт өмірінің облигациясына сәйкес келеді.

СК=VN(d1)-D*e^-rt*N(d2),

d1= {ln(V/D) +(r+σ^2/2)t}/σ*t^0,5; d2=d1; V-қаралып жатқан фирма активының бағасы,

D-сөндірілмеген қарыздың номиналы; σ^2-фирма активтер бағасының диспериясы; t-қарызын өтеуінің мерзіміне дейін; r-үздіксіз есептеп шығарылатын тәуекелсіз ставка, қарызын өтеу мерзіміне сәйкес; N(d) –үйреншікті нормал қисық стандарты бойынша, 1-ге тең, нәтижесі. d1и d2. R+ + (V/D ) ln d1= қайда?^2/2 ) / t пе?*t 0, 5 d2=d1

1 Қаржылық талдау : оқулық Т. Ж. Демесінов. – Алматы : Дәуір, 2011. - 320 б.

2 Жобаларды талдау: Экономика мамандықтарының студенттеріне арналған оқу құралы М. М. Мухамедова Павлодар : Кереку, 2010. - 83 б.

Қосымша

3 Бизнестi бағалау [Электронный ресурс] : оқу құралы Асқарова Ж. А. - Алматы : Нұр-Пресс, [2007]. - 1 с.

4 Банк ісі : оқулық С. Б. Мақыш. – Алматы : Жеті жарғы, 2009. - 552 б
8 Тақырып. Акциялардың бақыланатын және бақыланбайтын пакетінің құнын бағалау – 2 сағат.

Мазмұны:

1. Акциялардың бақыланбайтын пакетінің құнын бағалау реті.

Акциялардың бақыланбайтын пакетінің - миниотарлық, меншiк иесiнiң акцияларының сату жағдайында акционерлердiң еншiсi бағалауға мүмкiндiк бередi.

Капитал нарығының әдісі арқылы иеліктегі бақыланбайтын пакетінің бағасы анықталады, еркін жүзеге асырылатын кішірек еншімен құны, атап айтқанда, бұл әдіс дүниежүзілік қор нарықтарға акциялардың баға белгілеулері туралы мәліметте тұрақтанады.

Егер бағашыға бақыланатын пакетінің деңгейінде құның алу керек болса, онда құнға, капиталдың нарығынан алған әдісімен бақылау сипатына сый ақыны қосу керек. Бақыланатын пакетінің миноритар құның алу үшін, бақылау пакетінің құнынан, табыс әдістерімен алынған, мүліктік жолдар, мәмілелердің әдісі үшін бейбақылауға жеңілдік алу керек.

2. Акциялардың бақыланбайтын пакетінің бағасына негізгі жолдар.

Үш негiзгi жолдар бар.

Бірінші жол «Жоғарыдан төмен»

Үш негізгі жолды қосады.

1. Дисконтталған ақшалай ағындардың, капитализация табыстарының, таза активтердің құны, таратушы құнның әдісі, сонымен бірге мәмілелердің әдісімен барлық кәсіпорынның құны бағаланады.

2. Кәсіпорынның жалпы құнының бөлігі пакетіне пропорционал бейбақылауымен есеп айырысады. Сайып келгенде, база мөлшері, осыдан бейбақылау пакет сипатында жеңілдігінің есептелуі, берілген пропорционалдық пакетінің еншісі жалпы кәсіпорын құнымен бақылаудың барлық құқықтарын қосу негізінде.

3. Анықталады, содан соң бейбақылау жеңілдігін пропорционал еншісінен шегереді. Сайып келгенде, бұл этапта бірнеше қажетті және жеткіліксіз өтімділікке қосымша жеңілдіктің көлемі қаншалықты екені белгілену керек.

Екінші жол «Көлденең»

Бұл тәсілді қолдануда бүкіл кәсiпорынның құның анықтауға міндетті емес. Пакетiнiң бейбақылауы құнының бағасы үшiн мәлiметтер, ашық компания пакеттерiнiң салыстырылатын бейбақылауының сатылуы туралы мәлiмет, капиталдың нарығының әдiсiмен бірінші алу құнына шығуға болады. Бұл мәмiлелер осы мәлiмет бойынша жабулы компаниялар туралы сөз болғанда, жеткіліксіз өтімдіктің жеңілдігін алу.

Үшінші жол «Төменнен жоғарыға».

Бағашының 2 алдыңғы жолдарында бағалаушы белгілі бір шамадан бастайды (немесе барлық кәсіпорындардың құны немесе салыстырылатын құны бейбақылауы пакеттердің), содан соң одан тиісті жеңілдіктер шегеріледі. Қаралатын жолда бағашы керісінше төмен бастайды, барлық элементтер бейбақылау пакет құның сомалайды.

Бақыланбайтын пакетінің иесі қаржының екі көзі болады.

1 ) дивиденд формасында таралған;

2 )бейбақылау пакетінің таралуынан түскен түсімдер.

Күтілетін келешек төлеулер, бағалаушы келешек табыстарымен қарастырылады, күтілетін, болжаланатын (мерзімдер және сома бойынша ) дивиденд және болжаланатын (мерзімдер және сома бойынша ) сатылу түсімі келешекте минаритор пакеті ақшалай ағын негізіне салынады.

Дисконт ставкасына сәйкес келумен ағымдағы құнға тура келеді және сайып келгенде, миноритар пакетінің құны анықталады.Керісінше, есептеуге болады: есептеулер негізіне салу, қалдық құның есепке алусыз, шексіз болжам ағын дивидендтері кезінде .

Бақыланбайтын жабулы компаниялардағы пакеттер өтiмдiлігінің кемшiлiгi екi әдiстермен ескеріледі:

Дисконт ставкасының үлкеюi арқылы;

Есептеу жеңілдіктері жеткіліксіз өтімдікке.

3. Кәсiпорын акцияларының бақылау пакеттер бағасының ретi.

Акциялардың бақылау пакеттерi - басымы, барлық компанияның құның бағалауға мүмкiндік бередi.

Бақылау пакетiнің құндары табылуда қолданылатын әдістер: дисконтталған ақшалай ағындар, табыстар, мәмiлелердiң капитализациясы, таза активтердi құн және таратушы құн.

Табыс жолының әдiстерi: инвестор кәсiпорынмен иелiкке төлер едi; бағаны білдіреді, инвестор кәсіпорын иеленуі үшін төлер еді, шешімдерін бақылауда негізделеді.

Меншіктік жолды пайдалану кезінде бақылаулы пакет акциясының құны анықталады, тек қана бақылау пакетінің иесі облыстағы актив саясатын анықтай алады: алу, қолдану немесе оларды сату.

Бақылау емес пакетінің иесі қаржыландырудың құнының екі көзіне ие: Бағашының екі алдыңғы жолдарында бағалаушы белгілі бір шамадан бастайды (немесе барлық кәсіпорындардың құны немесе бейбақылау пакеттердің салыстырылатын құны ), содан соң одан тиісті жеңілдіктер шегеріледі. Қаралатын жолда бағашы керісінше төмен бастайды, барлық элементтер бейбақылау пакет құның сомалайды.

Нарық капиталының әдісі арқылы иеліктің бейбақылау пакетінің құны анықталады, атап айтқанда еркін жүзеге асырылатын кішірек енші құны, өйткені бұл әдісте фондылық нарықтарда акциялардың баға белгілеулері туралы мәлімет қолданылады. Егер бағашыға бақылау пакетінің деңгейінде құның алу керек болса, онда құнға, алынған капитал нарығының әдісі, бақылау үшін сый ақы қосу керек. Бақылау үшін сый ақы-иелікке қатысты артықшылар құны, акциялардың бақылау пакет иелігіне қатысты. Ол кәсіпорынның үстінде бақылаудың қосымша мүмкіндігін қамтып көрсетеді(миноритар пакет акция иелігімен).

Есепте болатын жағдай, практикада жиі факторлар әсер етеді, бақылау пакетінің иелерінің құқықтарын шектейді және төмендетеді, бақылау құнымен нақты.

1. Меншіктің үлестірілу эффектісі.

Мысалы, барлық акциялар үш акционерлердiң арасында бөлінген. Екi акционер тең iрi пакеттермен иеленеді, үшiншi де акциялар пакетi үлкен емес. Бірақ тап сол, өзінің пакеті үшін сый ақы ала алады компания құнының бір бөлігі оның капиталдағы еншісіне.

Бұл мынамен байланысты, дауыс беруде оның акциялары «таразы табақшасымен өлшене» алады бір не басқа жағынан. Немесе тағы мысал: компанияның барлық акциялары тең ірі пакеттерге бөлінген. Бұл пакеттер толық тексерулерге ие болмайды. Сондықтан бейбақылау сипаттамасына жеңілдік іске асырылады, миноритар пакетіне қарағанда, бірақ жеңілдік өлшемі төмен болады, тіпті ешқандай бақылау бермейтіндігі. Нәтижесінде осы пакеттердің құн бағасы толық бақылау құнынан төмен болады, толық кәсіпорын құны.

2. Дауыс беру тәртібі.

Дүниежүзілік тәжірибеде жинақы және жинақы емес жүйелі дауыс беру, кеңес директорларын таңдауда қолданылады.

Жинақы емес жүйе: 1 дауыс – 1акция 1 директор үшін. Мысалы, акционер 500 дауыс беруші акцияны қамтиды және 5 директор сайланады.Ол алдымен 500 дауысты бірінші директорды сайлауында қолдана алады, ал сосын 500 дауысты екінші сайлаушыға қолданады және т.б.

Жинақы емес жүйе кезінде дауыс беру бақылау пакеттерін ұстауында ұтыста болады. Ал жинақы жүйеде кішкентай акционерлер кез келген пропорцияда өз беттерінше дауыстарды үлестіре алады, нақ солай, бір кандитатураға жиналған. Осы дауыс беру жүйесі миноритар пакеттері ұстаушыларға тиімді. Осы жағдайда бақылаудың құны, директорларды сайлау қатысымен миноритар акционерлеріне өтеді. Бір директорды сайлау үшін, қажет болатын акция саны анықталады, жинақы жүйе кезінде дауыс беруде келесі формула қолданылады:

3. Түйіскен шектеулер

Егер компанияның міндеттемелері маңызды болса, онда бұл дивиденд төлеулеріне шек қояды және тағы басқалар. Осы жағдай да сый ақының құны бақылау үшін жоғалады.

4. 
   Кәсіпкерліктің қаржы шарттары
   

3. Сый ақы, кәсіпорынның бақылау пакетінің акциясы құның есепке алғанда жол бағасын «төменнен жоғарыға».

Кәсіпорынның пакет акцияларын құнның барлық элементтерін есептеуімен өндіріліп алады.

Акциялар бойынша келешек төлеулер есепке алынады, түсімнен (дивидендтер үшін) және пакеттерді сатудан түскен түсімдер.

. Бағашы төменнен бастайды, барлық элементтер құның сомалаумен.

Пайда, дивидендтер формасы бойынша таралған.

Акциялар пакетiнiң иесi құн қаржыландыруының екi көзi болады:

Пайда, дивидендтер формасы бойынша таралған

Акциялардың пакетін сатудан түскен түсімдер

Бұл күтілетін келешек төлеулер, дисконтталатын келешек табыстарын бағалаушы ретінде қаралады, күтілетін, болжаланатын (мерзім және сома бойынша) дивидендтер және болжаланатын(мерзім және сома бойынша) сатудан түскен түсім келешек пакеттен ақшалай ағынның негізіне алады. Дисконт ставкасымен сәйкес келуімен ағымдағы құндарға тура келеді және содан соң пакет акциясының құны анықталады.

Есептеу кезінде болжамда шектелмеген уақытында дивиденд жолына қалдық құнды есепке алусыз тұрақтану керек.

Бақылау пакетінің бағасы жағдайында, көрсетілмеген элементттерден басқа, бұларға табыс жатады, дивидендтер формасында таралған, пакет сатылымынан түскен түсім, құнда бақылау сый ақысы есепке алынады. Бақылауға сый ақы-нарық бағасымен акцияны жоғарылату, нәтижесінде жеке факторларының оң ықпалы немесе бағаланатын пакеттің жиірек өтімділігірегі, сондықтан бақылау пакетінің жоғары өтімділігі үшін сый ақы есепке алынады.

5. 
   Жеңілдік және сый ақы, бағалаушымен есептелетін анықтау кезіндегі кәсіпорын пакет акцияларының құны.
   

Бейбақылау сипатына жеңілдік-шама, оның бағаланатын түсім пакетінің құны (жалпы кәсіпорын акциялар пакетінің құнында) оның бейбақылау сипатын есепке алумен төмендейді.

Негізгі элементтерін қисынды ерекшелеу, солар сол факт негізінде жатыр, құны бөлу / ие болу бақылау пакетімен, әрдайым миноритар пакетімен бөлу / ие болу құнынан жоғары.

1. Директорлар кеңесін таңдау және менеджрлерді тағайындау;

2. Менеджрлердің сый ақыларын анықтау және олардың артықшылығын.

3.Кәсіпорынның саясатын анықтау, кәсіпкерлік даму стратегиясының өзгерісі

4. Басқа серiктестiктермен жұтулар немесе араласып кетулер туралы шешiм қабылдау.

5. Жою, кәсiпорын мүлiгiнiң сатылуы туралы шешiм қабылдау.

6. Эмиссия туралы шешiм қабылдау.

7. Жарлы құжаттарының өзгерiсi.

8. Кәсiпорын қызметiнiң қорытындылары бойынша пайда үлестiрiлуi, соның iшiнде дивидендтер өлшемдерiн анықтау.

9. Сатылу немесе компания акцияларын өз меншігіне алу туралы шешім қабылдау.

Жеткіліксіз өтімдікке жеңілдік. Өтімдік-бағалы қағаздың тез сатылып кетуіне қабілеттілік және ақша айналымына айналу ұстаушылар үшін шығынсыз болғандайы. Осыдан бейбақылау өтімдікке жеңілдік шама немесе (%) түсімі анықталады, бағаланып жатқан пакет құны төмендейді, яғни жеткіліксіз өтімдік шағылысуына. Жоғары өтімділік бағалы қағаздың құның жоғарылатады, аласа – ұқсас құнмен салыстырғанда төмендетеді, бірақ жеңіл істелетін қағаздар.

Базалық шама, бұдан жеткіліксіз өтімдік жеңілдігі шегеріледі, жоғары өтімді салыстырылатын пакет құны.

Қажет факторларды болжамдау, өршітуші және кішірейтетін өлшем жеңілдіктері. Факторлардың 2 тобын ерекшелейді:

Фактордың бірінші тобы қосады:

- аласа дивидендтер немесе олардың төлей алмау мүмкіндігі;

- Қолайсыз перспективалар немесе өзінең компаниялардың акцияларын сатуында;

- операция аккциялармен шектеулер (мысалы, жабулы компанияның еркін сату акцияларына заң бойынша шектеу қою).

Фактордың екінші тобына жатады:

- акциялардың еркiн сатылуынп мүмкіндік немесе компанияның өзі;

- дивидендтердің жоғары төлемдері.

Акциялар пакетінің өлшемі факторға жатады, үлкейтеді де және жеткіліксіз өтімдік жеңілдігің төмендете де алады. Акцияның бақылау пакеті жеткіліксіз өтімдік үшін төмен жеңілдікті талап етеді. Бақылау пакетінің өлшемі өтімдік өлшемімен байланысты.

Жабулы компаниялар миноритор акцияларының пакеттеріне қатысты. Олар былайырақ өтімді, ашық миноритар пакеттеріне қарағанда. Біріншіден, бірінші ақау құқығы, миноритар пакетінің акционері өзінің акцияларын сату жағдайында компанияға ұсынуға ол міндетті; екіншіден, бөлінуге байланысты құқықтың жоқтығы (сатуға араласуға құқықтың жоқтығы). Акцияны сату кезінде миноритар пакеттерінің иелері акция үшін сондай бағаны ала алмайды, бақылау пакеттерінің иелері сияқты. Заң бойынша, бұл баға едәуір төмен. Сонымен, жабулы компанияларда миноритар акцияларының пакеті бағаланып жатқан кезде, жеткіліксіз өтімдік үшін жеңілдік және бақылау емес сипаты қолданылады.

1 Қаржылық талдау : оқулық Т. Ж. Демесінов. – Алматы : Дәуір, 2011. - 320 б.

2 Жобаларды талдау: Экономика мамандықтарының студенттеріне арналған оқу құралы М. М. Мухамедова Павлодар : Кереку, 2010. - 83 б.

Қосымша

3 Бизнестi бағалау [Электронный ресурс] : оқу құралы Асқарова Ж. А. - Алматы : Нұр-Пресс, [2007]. - 1 с.

4 Банк ісі : оқулық С. Б. Мақыш. – Алматы : Жеті жарғы, 2009. - 552 б
9 тақырып. Компания құнын бағалау бойынша есептеме – 2 сағат.

Мазмұны:

1. Есеп, құрылым және есептеу нәтижесiнiң мазмұны. Есептеу нәтижесінің баға туралы келісім шартпен және кәсіпкерлік құнының бағасының мақсатымен байланысы.

Заңның 11-шы бабына сәйкес, баға туралы келісім шарттың орындалуымен баға обьектісі дер кезінде құрастыру болып табылады және бағалаушымен берілетін тапсырма жазбаша түрінде құрастырылған заңның талаптарын қоса баға туралы есептеу нәтижесінің баға обьектісі болып табылады.

Бағалаушының алдында кәсіпкерлік бағасы туралы есептеу нәтижесін жазуында келесі негізгі есептер тұрады: біріншіден, талдау логикасын айту керек;екіншіден, бағаның барлық маңызды сәттерін жазып қою; үшіншіден есептеу нәтижесін дайындау керек, оның тұтынушысы талдау ниетінде қайталай алатындай етіліп және бағашы жасайтын келісімге келер еді. Берілген есептер шешімі талаптарды орындау қатарында болуы мүмкін.

Ең алдымен, ол мәліметті қолданушыларының есептеу нәтижесін қабылдау үшін қисынды болу керек. Әрбір келесі мәселенің мазмұндамасы алдыңғы мәліметтен алу керек, әр түрлі бөлімдердің қорытындылары бір-бірін толықтыру және жалпы шешімге жұмыс істеу керек. Есептеу нәтижесінің материалын қабылдау жеңілдетеді, егер соңғысы жақсы толық болса және қажет ақпаратты қамтыса, құжаттармен расталатын. Сонымен бірге есептеу нәтижесі жоқ мәліметтермен салмақ салуға болмайды. Көбінде есептеу нәтижесін қабылдау стильмен анықталады, онымен жазылған. Ол бұл есептеу нәтижесін кім қабылдайтынына тәуелді. Бағашы қызметтерінің тұтынушылары ол адамдар, бағаның терминологиясымен таныс еместер, сондықтан кәсіби терминдер түсіндірілу керек.

Бағаның мақсаттарына тәуелсiздiң есептеу нәтижесiнiң құрылымы бiркелкi: ол ортақ бөлiндiге қағидаларда негiзделген. Есептеу нәтижесiнiң негiзгi бөлiмдерi:

1. Кiрiспе.

2. Жалпы экономикалық бөлiм.

3. Саланың қысқаша мiнездемесi.

4. (фирма ) кәсiпорынның қысқаша мiнездемесi.

5. қаржылық талдаудың күйі.

6. Бағаның әдiстерi.

7. Қорытындылар және қосымша.

8. Баға бойынша ортақ шешiм.

Баға мақсаттарына және обьект ерекшеліктеріне сүйене отырып, есептеу нәтижесінің құрылымына біраз өзгертулер енгізілуі мүмкін. Мысалы, дербес бөлімге кәсіпорын-аналогтары бойынша талдау мәліметі берілуі мүмкін. Егер кәсіпорын бағасына мемлекетте немесе өлкеде жалпы экономикалық жағдай қажет болса, онда оларға арнайы бөлімдер арнауға болады. Қаржылық талдаудың жағдайы бөлімге кіре алады, мынада кәсіпорын сипаттамасы беріледі.

Есептеу нәтижесiнiң мазмұнында болу керек:

• 
  күн құрастыруы және есептеу нәтижесiнiң реттiк нөмiрi;
  
• 
  объекттер бағаларын бағашылармен өткізу үшін негіз;
  
• 
  бағашының заңды мекен – жайы және оған берілген лицензия туралы хабар, оған берілген мүлік бойынша бағалау қызметін жүзеге асыру;
  

• 
  заңды тұлғаның реквизиттерi және берілген баға объектiсінің баланстық құны;
  
• 
  бағаның стандарттары сәйкес келетін баға обьектілерінің құның анықтау үшін, оларды дәлелді қолдану тек берілген бағаның обьектісінің бағасын өткізуінде, қолданылған бағалардың обьектті бағасын өткізуі берілген мәлімет көздерді көрсетуі бойынша берілген, сонымен қатар алынған баға обьектісін өткізу кезінде баға жорамалы.
  
• 
  баға обьектісі құның шамалы анықтау және оның қорытынды шамасы, сонымен қатар шектеулігі және алынған нәтижеде қолдану шектері;
  
• 
  баға обьектісінің құнының күнің анықтау;
  
• 
  құжаттар тізбелері, бағашымен қолдануда және сандық қолдану және баға обьектісінің сапалы сипаттамасы.
  

Есептеу нәтижесінің маңызды кезі-бағаның әдістер таңдау дәйектемесі. Бағаны тәуелсіз бағашы өткізу керек, сондықтан есептеу нәтижесінде бағаланатын обьекттегі, бағашының дербес мүдделілігінің жоқтығын растауы және оның нарықтық құнының шамасы.

Есептеу нәтижесі үшін ондағы барлық қол қоюлар жекелердің маңызы, бағаны өткізушілер, мәтін, олардың келісімі туралы нәтижесін куәландыратын.

Егер де қайсы біреуі бағалашылардан, жұмысқа араласулардан қабылдаған, кейбір немесе есептеу нәтижесінің барлық қорытындыларымен келіспейтіні болса, онда ол өзінің дербес пікірін қосу керек, осы немесе басқа баға сұрақтарымен.

Кәсіпкерліктің бағасы туралы есептеу нәтижесі, оның мазмұны, көлем және стиль мазмұндамасы бағалар мақсатынан тәуелді болады, бағаланатын обьект сипатынан және есептеу нәтижесіне тапсырыс беретіндердің қажеттіктері. Осылай, инвестор үшін есептеу нәтижесі, несие беру есептеу нәтижесінен немесе салық инспекторы үшін ерекшеленеді. Сондай-ақ есептеу нәтижесі күрделілік және бағаланатын кәсіпорын өлшемінен. Егер есептеу нәтижесінің оқырмандары тұлғалар болса, кәсіпорынмен таныс еместер болса, соңғының толық сипаттамасы міндетті түрде. Егер де есептеу нәтижесі фирманың қызметкерлері үшін арналса, онда оның толық сипаттамасы міндетті емес.

2. Кәсiпкерлiктiң бағасы туралы есептеу нәтижесiнiң мазмұны: оған жалпы талаптар, сонымен бiрге өздiгiнен реттелетiн ұйымның талаптарына байланысты.

Есептеу нәтижесі қысқаша кіріспе бөлімінен басталады-кіріспеде: тапсырманың мәні баяндалады (бағалар) және мәліметтің қолданылатын көздері қайта саналады; кәсіпорын туралы қысқаша мәлімет және оның капиталы туралы; құн түрі анықталады, баға процессінде анықтау керек; баға әдістері жүргізіледі; берілген есептеу нәтижесінде қолданылады және қорытынды.

Тапсырмалар мазмұндамада атап өтеді: бағалау компаниясы және тап, кіммен қабылданды, мерзім, оған баға жарамдылығы және баға мақсаты.

Кіріспеде лазым сипаттау, кәсіпорын не өндіреді, қайда ол орналасқан, қандай капиталға, және соңғысы қалай бөлінеді. Бұдан әрі құнның стандарты хабарланады. Олардың мақсатына сүйене бағада қолданылады. Қолданылып жатқан құнға анықтауды пайдалы беру.

Сонымен бірге, кіріспеде бағаның әдістері қысқа баяндалады және бағаланған кәсіпорынның құнының шамасы туралы қорытынды келтіріледі.

Жалпы экономикалық бөлімде, тек қана мемлекет немесе өлкедегі ахуалы бойынша тура келуі керек, кәсіпорын дамуына әсер етеді. Бұл мәліметтер бөлімде де болуы мүмкін, баға әдісімен болжаланатын табысқа және кәсіпорын шығындарына арналады. Онда берілген бөлім белгіленбейді.

Бөлім, саланың ерекшелігі бар, есептеу нәтижесінің тұтынушысын, қазіргі кезде оның жағдайымен және келешектегі ерекшеліктерімен таныстыру керек . Ерекше ілтипаты өткізу нарығының сипатына және факторларына, сұранысқа ықпал ететін. салада және бағаланған кәсіпорын жағдайы, бастаушы бәсекеші жағдаймен салыстырғанда, сонымен бірге бөлімде бәсекешілер туралы мәлімет келтіріледі,. Бөлімнің ең басты мақсаты, кәсіпорын сипатына арналған- оның ерекшелігінің көрсетілуі және нарақтық құнға ықпалы.

Бөлімде қаралатын негізгі сұрақтар: кәсіпорын тарихы, шығарылатын тауар мәмілелері және қызметі, өткізу шарты, тізімі, менеджмент, өткен мәмілелер кәсіпорын акцияларымен.

Кәсiпорынның ағымдағы қызмет қатысының сұрақтар тобы осы бөлiмде ашылады. Бiрiншiден, белгіленеді, қандай өнімді берілген кәсіпорын шығарады және ол қандай қызмет атқаратыны; өнімнің жүргізуші түрлері белгіленеді немесе қызметтері және олардың проценттік қатынасын көрсетеді; екіншіден кәсіпорынның келешек табыстарды болжалау үшін нарық туралы мәліметі маңызды және оның онда қандай орын алатыны, сол өнімнің тұтынушылары туралы және қаржылық жағдайы;, үшiншiден, жабдықтау жүйесі туралы мәлімет беру керек; төртіншіден осы бөлімде осы кәсiпорынның қызметкерлер саны туралы мәлiметтер, қанша адам мұнда әрдайым қолы бос емес екенің көрсетеді, қаншасы уақытша және маусымды. Кадрлар квалификациясы жөнінде мәлімет берген орынды және олардың ағымдағысы.;бесіншіден, кәсіпорын бағалауында басқару жағдайы туралы міндетті түрде мәлімет беріледі. Бұл мәліметтер тізім түрінде берілуі мүмкін бастаушы жетекшілердің білімі және карьерасы туралы.

Берілген бөлім жалпылауда болатын факторлармен аяқталады, бағашы көзқарасымен, оң және теріс ықпалдар болады, кәсіпорын құнына.

Бөлім, кәсіпорынның қаржылық күйіне арнаулы, үш жолды бағаға мәліметті қамтиды: табыс, шығынды және салыстырмалы.Бөлімде бухгалтерлік баланстар талданады және кәсіпорын қызметінің қаржы нәтижелері туралы алдыңғы жыл қатарында, ең маңызды қаржы көрсеткіштер есеп айырысады. Егер бухгалтерлiк есеп беруге нақтылы түзетулер енгiзiлсе, онда бұл есептеу нәтижесiнде шағылысады.

Баға әдісінің бөлімі, берілген кәсіпорын бағасы үшін қолданылатын, таңдау әдістер дәйектемесінен не бір бастайды. Таңдаулы әдiстердiң осы кәсiпорын бағасының тiзбегi осыдан кейiн баяндалады.

Бағаланатын кәсiпорынның құнының шамасы туралы шешiм осы бөлiмде бiтедi. Әдеттегiдей, әртүрлi жол алған құндар көрсеткiштер бұл жерде кестелiк формаға, оларға апарады нақтылы салмақтар, және бұл негiздерге қоса берiледi, құнның шамасы туралы шешiм шығарылады.

Қосымшада қатысушы есептеу нәтижесiнiң жазуларындағы академиялық бiлiм және бағашылардың кәсiби әзiрлiк сипаттайтын документ көшiрмелерi сонымен бiрге болады.