Тақырыбы: Бейнелеу өнерінің қызметін ұлттық сәндік өнердің дәстүрлерімен байланыстыру
Халық мұрасындағы ұлттық қолөнердің көркемдік даму тенденциялары
жүктеу/скачать 43.68 Kb.
|
| Халық мұрасындағы ұлттық қолөнердің көркемдік даму тенденциялары
Қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық мұрасының рухани да, материалдық қазынасының қомақты бөлігі - ұлттық қолөнері. Халық қолөнерінің түп тамыры халықтың өмір сүру салтымен, шаруашылық дәстүрімен тығыз байланысты. Шаруашылықтың түрі арқылы түсетін материалдар, қолданылатын заттар, олардың атқаратын қызметі халық қолөнерінің формалық сипатын, ал шаруашылыққа байланысты салт-дәстүрлер, діни мифологиялық ұғымдар өнердің ішкі мәнін анықтайды. Халық мұрасындағы ұлттық қолөнер қашанда ритуалдық сипатта болғандықтан тұрақтылық танытып, жылдар бойы негізгі сипатын өзгертпей сақтап отырады. Халық мұрасындағы ұлттық өнердің бұл саласы мыңдаған жылдар бойы дамып, озық үлгілері сұрыпталып, бір жүйеге түсіп, жинақталып отырған. Шығармашылықтың түрлі қолөнерді тудырушы болғандықтан өмір сүру салтының өзгеруі халықтың мәдениетінің өзгеруіне әкеліп соқтырды. Халық мұрасының қолөнер кәсібі мекендеген жерінің табиғи ерекшелігіне тікелей байланысты болған. Қазақтың қолданбалы қолөнеріндегі өрнек пен реңдердің бұл түрі ғасырлар бойы сақталып келсе де, тоқталып қалған процесс еместін: тәжірибе жинақтап, жетіле келе түрлі өзгерістерге ұшырап отырған. Бұрынғы адамдардың табиғатты терең сезіне білуі - өрнек өнері мен түрлі реңдердің табиғатқа да үйлесімді, адамға да нәтижелі түрін таңдауына көмектескен. Бабаларымыздың күріш өсірген қытай, егін еккен орыс, жүзім өсірген сарттар сияқты халықтармен сауда жасасып, араласып тұрса да, жаппай егін, күріш өсірумен айналыспауы - өз жерінің табиғатына, климатына байланысты ең дұрысы мал өсіру екенін жақсы түсінгендігі. Халқымыздың ертеден жесе - тамағы, кисе - киімі, ішсе - сусыны, мінсе - көлігі, тіпті тезегі жақса отыны - төрт түлік малы болғаны. Сондықтан шығар, атамыз қазақ малды кемсітпей, қадірлей қараған, тіпті оларды киелі деп білген. Олардың иесі, атап айтқанда пірлері болады деп сенген. Мысалға, қойдын пірі - Шопан ата, жылқының пірі - Қамбар ата (Жылқышы ата), түйенің пірі - Ойсыл қара, сийырдың пірі - Зеңгі баба, ал ешкінің пірі - Шекшек ата болып саналады. Бабаларымыз, міне осы пірлерге сиынып, малының көп болып өсіпөнуін тілеген. Соған орай ғажайып көркем, танымдық та, тағлымдық мағынасы мол өлеңдер, мақал-мәтелдер сонымен қоса малдың денесіне, сүйегіне, ізіне байланысты өрнектер көптеп кездеседі. Қазақ күні бүгінге дейін ішінен шыққан баласын «ботам», «құлыным», «қоңыр қозым» деп жақсы көреді. Халық мұрасындагы ұлттық өнердің коркемдік даму ерекшкліктерінің негізі сайын даланың табигатымен тікелей байланысты. Табигат аясында бейбіт жатқан ақбоз ауылдар- дың сән-салтанаты сарқылмас этңографиялық музейден бір де кем емес еді. Өнер мен шеберлік қиюмен шыққан неше түрлі алуан киім киген, сал-сері жігіттері мен ару қыздары күнделікті өмірде де дәл солай тұрмыс кешіп жүрген-ді. Халқымыздың өні аспанмен үндесіп жатса, ою-өрнегі ұлттық сәні болса, күмбірлеген күй үні халық мұрасының шығармашылық көрінісі болды. Міне, бұл қазақ елі еді. Осы орайда халық мұрасындағы ұлттық қолөнердің биік көркемдікте жасалған ғажайып мүліктері пайда болды. Ұлттық бет-пішін дегеніміздің озі осы. жүктеу/скачать 43.68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|