«тактикалық дайындық» Жұмыс көлемі 135 сағат ( 3 несие)

Әуе нысаналарын ату үшін орналасу:

а – жатып; ә – тізерлеп; б – тұрып

тұрған қарсыластың атыс құралдарын (ТҚКБР, пулемет, гранататқыш) жауынгер көршілерді оқпен бойтасалауы арқылы айналып өтіп, қаптал мен тылда шабуылдай отырып, қарсыластың есептобын атыспен және гранатпен жояды. Айналып өту үшін жергілікті жердің қыртыстары қолданылады, Қажет жағдайда жауынгер көршілеріне қапталдан атыспен көмек көрсетеді. Қарсылас танкісімен кездескен сәтте «өлі» кеңістікті пайдалана отырып, жақындап, оны гранатпен жою қажет. Ұлы Отан соғысы жылдарында біздің батыр жауынгерлеріміз танкілерге, атыс құралдарына қарсы жекпе-жекке шығып, талай рет жеңіске жетті. Жер үсті қарсыласымен ұрыс жүргізе отырып, жауынгер қарсыластың төмен ұшқан ұшақтарына қарсы атыс жүргізуге дайын болуы керек. Ашық жерде оларға қарсы атыс жатып, тізерлей немесе тұрған күйде жүргізіледі. Тірек ретінде жақын жердегі жергілікті жер заттары қолданылады. Әуе нысаналарын ату «3» немесе «П» көздеуімен бөгеттік және өрге ату атысы тәсілімен жүргізіледі, шақтар мен тікұшақтарды ату үшін сауытты-өртегіштік және трассаланған оқтар қолданылады.

Қарсылас қорғанысы тереңдігіндегі бөгеттерден жауынгер өтпелер арқылы өтеді. Сымды бөгеттерден қол астындағы заттарды пайдалану арқылы өтеді.

Қарсылас жаппай жою қаруын қолдану нәтижесінде ұрыс алаңында зақымдалған жер учаскелері пайда болуы мүмкін. Сонымен бірге, шегінуші қарсылас шабуылдаушыларды ұстап тұру үшін олардың жолдарына улағыш заттармен зақымданған жер учаскелерін әдейі жасап қоюы мүмкін. Сондықтан шабуылдай отырып, дер кезінде осындай жер учаскелерін байқап, ол туралы командирге баяндау қажет. Жергілікті жердің зақымдалған учаскелері командир нұсқаған тәсілмен кесіп өтіледі.

Егер жауынгер қарсыластың шегіне бастағанын байқаса, бұл туралы дереу командирге баяндау керек. Басып алған шепте тұрақталу үшін жауынгер жергілікті жер заттарын бүркемелеп және таса үшін қолданып, өзіне керсетілген жерге орналасады. Таса жоқ болған кезде жауынгер орланады да, қарсыластың қарсы шабуылына тойтарыс беруге дайындалады

2.Шабуылдағы бөлімше

Мотоатқыштар бөлімшесі взвод құрамында шабуылдайды. Жүріп келе жатып шабуылға дайындалу кезінде бөлімше взвод командирі белгілеген орынға орналасады. Орналасу алаңында бөлімшенін жеке құрамы үшін, әдетте, саңылау, ал ЖҰМ (БТР) үшін таса қазылады.

Қарсыласпен тікелей түйісу жағдайында шабуылдау кезінде бөлімше бастапқы жағдайға ие болады. Бұл кезде жеке құрам жергілікті жер сипатына байланысты орда (оқпанада), ал ЖҰМ (БТР) өрдің кең кеңісінде немесе оқпанада орналасып, бөлімше қимылын қорғауға дайын болады.

Бөлімше командирі тапсырманы алғаннан кейін оны нақтылап алып, әскери бұйрық береді. Әскери бұйрықта ол: бағдарлар, қарсылас қимылының сипаты, құралы, жағдайы, бөлімше шабуылы бағытындағы оның атыс кұралдарының орны, взвод, бөлімше, көршілердің міндеттері және жеке құрамның міндеттерін көрсетеді; оператор көздеушіге — қарудың әр түрінен ату арқылы жойылуға тиіс нысаналарды, жаяуланудан кейін бөлімшеге қолдау көрсету тәртібін; пулемет пен гранататқышқа – бөлімше тізбегіндегі орны, жойылуға тиіс нысаналарды және атыс жүргізу тәртібін; жүргізуші-механикке (жүргізушіге) - қозғалыс бағыты мен тәртібін, бөгеттер мен тосқауылдардан өту ретін нұсқап түсіндіреді. Қажет жағдайда қалған жеке құрамға бөлімше командирі тізбектегі орынды және бақылау және атыс жүргізу ретін; жаяулану орнын; бөгеттер мен тосқауылдардан ату тәртібін, хабарлау, басқару және өзара қимылдау белгілерін; шабуылға дайын болу уақытын көрсетеді.

Шабуыл кезінде бөлімше ЖҰМ-да, (БТР-да) қарсылас қорғанысына взвод легіне жылжиды. Шабуылға шығу шебіне жақындаған кезде взвод командирінің пәрменімен бөлімше өз бағытына шығады. Белгіленген жерге ЖҰМ-мен, (БТР) жақындаған бөлімше жаяу ретпен шабуылға шығу үшін бөлімше командирінің: «Машинаға!», «Бөлімше, мынадай затқа шабуылға, алға!» пәрменімен машинаны тез тастап, тізбекке жазылады да, танк артынан немесе өз бетінше тоқтаусыз шабуылдайды. Егер қарсылас қорғанысы артиллерия атысымен және авиация соққысымен өлшемді түрде басылса немесе оған ядролық соққы берілсе, онда бөлімше қарсыласының алдыңғы бөлігіне ЖҰМ-да (БТР-да) шабуыл жасайды. Бұл кезде взводтың ұрыс желісіне шабуылға шығу шебіне қарай жылжи отырып, бөлімше ЖҰМ (БТР) қарумен және атыс саңылауы арқылы алдыңғы шептегі қарсыластың қалған атыс құралдарын жояды. Қарсылас қорғанысының алғы шебі алдыңғы бөгеттерді бөлімше бекітілген тәртіп бойынша танк артынан немесе өз бетінше барынша жылдамдықпен өтпе арқылы кесіп өтеді.

Бөгеттерден өткеннен кейін бөлімше взводтың ұрыс желісінде өз орнына орналасады да, қарсылас қорғаныстың алғы шебіне дереу шығып, оны жояды.

Қарсыласпен тікелей түйісу жағдайындағы шабуыл кезінде бөлімше шабуыл алдында өз қаруынан атыс жүргізу арқылы қарсыластың байқалған атыс құралдарын және тірі күшін жояды. Егер шабуыл ЖҰМ-да, (БТР-да) жүргізілсе, бөлімшенің жеке кұрамының машиналарға отыруы атыс дайындығы кезінде жүргізіледі.

Танкіге жақындаған кезде мотоатқыш бөлімше командирі: «Шабуылға дайындал!» пәрменін, ал танк өткеннен кейін: «Бөлімше, шабуылға, алға» пәрменін береді. Осы пәрмен арқылы бөлімше ордан (оқпанадан) тез секіріп шығып, танк артынан шабуылға шығады, ал ол жоқ жерде өз бетімен ЖҰМ (БМП) атысы қолдауымен шабуылдайды. Шабуылға шығу кезінде жауынгерлер және ЖҰМ-да (БТР) қарсыластың тірі күші мен атыс құралдарына ұрыс барысында атыс жүргізеді.

Бөгеттерде жасалған өтпелерге жақындаған кезде бөлімше командирінің: «Бөлімше, менің соңымнан, бірден (екіден) лекке алға адымда!» пәрмені бойынша бөлімше ұрыс барысында бірден (екіден) лекке тұрып, танк артынан (өз бетінше) бөгеттердегі өтпелерден өтеді. Пулеметші алға жүгіріп, бірінші орда орналасқан қарсыласқа қарсы атыс жүргізеді. Бұл кезде тоқтап қалуға және қайырылуға болмайды, өйткені қарсылас өз атысымен едәуір шығынға ұшыратуы мүмкін. Бөгеттерден өткеннен кейін, бөлімше командирінің: «Бөлімше — белгілі бір затқа — ұрысқа!» пәрменімен тізбекке жазылады да, екпінде шабуыл объектісіне жақындайды. «Гранаттармен — атысқа!» пәрмені бойынша бөлімше қарсыласка гранаттар лақтырып және «Ура!»—деп айғайлап, танкімен бір уақытта қарсылас бекінісіне шығады да, оны бетпе-бет атыспен жояды, осылайша тоқтамай алға жылжиды.

Жаяу рет қимылындагы шабуылда мотоатқыштар бөлімі, взводы және ротаның ұрыс реті — тізбек болып табылады. ЖҰМ, (БТР) бұл кезде тасадан тасаға 400 м қашықтықта өз бөлімшесінің соңынан жылжып отырады және оны өз атысымен қолдайды. Мотоатқыштар бөлімі ЖҰМ-нан (БТР) жаяуланудан кейін және лектен тізбекке жазылады. Тізбектегі жауынгерлер арасындағы аралық 6-8 м (8-12 адым), бұл бөлімше шабуылының маңдай шебін 50 м-ге дейін құрайды. Жаяу ретте взвод бөлімшелер арасында 50 м-ге дейінгі аралықтарда 300 м-ге дейінгі майданда шабуылға шығады.

ЖҰМ (БТР) қимылдайтын мотоатқыштар взводының ұрыс реті — машиналар арасындағы аралық 100 м-ге дейін болатын ұрыс желісі атқыш-зенитшілер тізбек артынан ЖҰМ (БТР) немесе жаяу ретпен жүріп отырады және әуе нысаналарына атыс жүргізеді

Қорғаныста мотоатқыш бөлімшесі майданшеп бойынша 100 м дейінгі бекініске, ал ЖҰМ (БТР) — атыс бекінісіне ие болады, ол алған тапсырма, міндетке байланысты бөлім бекінісінің орталығында, қапталда немесе 50 м артқы жақта орналасады. Мотоатқыштар взводының майданшеп бойынша 400 м-ге дейін және тереңдік бойынша 300 м-ге дейін тірек пункттері орналасады. Ол бөлімше бекінісінен ЖҰМ (БТР)

Мотоатқыштар бөлімшесінін тізбекке жазылуы:

а—жаяуланудан кейін; б—лектен бір-бірлеп

атыс бекінісінен және күшейту құралдарынан тұрады.

Бөлімше бекінісі арасындағы аралық, 50 м-ге дейін болуы мүмкін, ол көрші бөлімшіелердің қапталдай және айқастыра атысымен және тірек пунктерінің тереңдігінен атыс бойынша тасаланады. ЖҰМ (БТР) маңдайшеп пен тереңдікте 200 м дейінгі аралықта орналасады. Взводтың тірек пункттерінде және онын қапталдарында взвод командиріне бағынбайтын танкілер мен танкіге карсы құралдар бекініске ие болуы мумкін. Мотоатқыштар ротасы тірек пунктін қорғайды, ол мотоатқыштар взводтарының тірек пунктеріне және танкілер мен танкіге қарсы құралдардың атыс бекінісінен құралады.

Ұрыстағы өзара қимыл және оның мәні. Қазіргі заманғы ұрыста бір мезгілде және бірлесе отырып, мотоатқыш, танк, ракета, артиллерия, минаатқыш, зенит бөлімшелері мен арнайы әскер бөлімшелері жалпы міндетті шешеді. Өзінің құрамы мен қарулануына байланысты бұл бөлімшелер белгілі бір жауынгерлік мүмкіндікке ие және белгілі бір нақты міндеттерді шешуге қабілетті.

Әскердің әр түрі мен арнайы әскер бөлімшелерінің қимылын, олардың ұрыстағы жауынгерлік мүмкіндіктерін барынша пайдалану мақсатында, сондай-ақ көршілес қимылдайтын бөлімшелер қимылын келістіру үшін өзара әрекет ұйымдастырылады. Оның мәні — міндеттер, шептер және уақыт бойынша келісілген ұрыс қимылдарымен, жауынгерлердің, әскерлердің барлық түрлері, арнайы әскер бөлімдерінің өзара көмегімен, сонымен бірге ұрыстың жалпы мақсатына жету мүддесіндегі көршілердің өзара көмегімен сипатталады. Жауынгерлер мен бөлімшелердің үздіксіз және нақты өзара қимылы ұрыста жеңіске жетудің қажетті шарты болып табылады.

Өзара қимыл бөлімшелер арасында және олардың әрбірінің өз ішінде жүзеге асырылады.

Мотоатқыштар бөлімшесі көршілес бөлімшелермен және оның ұрыс ретінде немесе ұрыс ретінен тыс, я болмаса, қапталдарда атыстық құралдармен қимыл жасаушы бөлімшелермен өзара қимылда жүзеге асырады.

Бөлімшелер мен атыс құралдарының арасындағы өзара қимылды қолдаудың шешуші мәні — жауынгерлік міндеттерді өзара түсіну, қажетті көмек көрсету, әсіресе атыспен үзіліссіз байланысты қолдау.

Бөлімшелер арасындағы өзара қимыл ЖҰМ (БТР), пулеметшілер, гранататқыштар және атқыштар арасында ұйымдастырылады.

Танк соңынан шабуылдай отырып, бөлімше ең әуелі қарсыластың танкіге қарсы кұралдарының есеп тобын жояды және жылжуға кедергі келтіретін нысаналарды танкіге көрсетеді, сонымен бірге танкіге бөгеттерден өтуге көмектеседі және бұзылған машина экипажына қол ұшын береді.

Танк үшін қиын жерлерде бөлімше танкілерден озып кетеді, оның оғының астында шабуылдайды. Бұл учаскелерден танк өткен соң бөлімше оның артынан шабуылдауды жалғастырады.

Қарсыластың тереңдігіндегі ұрыс кезінде бөлімше танкпен және көршілермен өзара қимылдай отырып, алға жылжуы үшін қарсылас атысының әлсіз тұстарын дер уақытында қолданып, оның қарсылығына алға жылжудың әр түрлі тәсілдері қолданылады. Қарсылас атысынан және жер үсті бақылауынан жасырын жерде бөліміне тізбек бойына жеделдетілген адыммен қозғалады, ал жасырын кіре берісте (жыра, ойпат т.б.) бірден немесе екіден лек жасап жылжиды. Қарсылас атқылап жатқан жер учаскелерін бір уақытта барлық бөлімше болып немесе бір-бірлеп (екі-екіден) жүгіре өтеді (жер бауырлай жылжиды).

Белімше өзінің күшті әрі жақсы ұйымдастырылған атысымен тоқтатқан қарсыласты бөлімше орағытып барып, қапталдан және тылдан шабуылдайды. Орағыта өту үшін жергілікті жер қыртыстары, қарсыластың ашық қапталдары мен аралықтар қолданылады. Қарсыласты айналып өту мүмкін болмаса, белімше взводтың басқа бөлімшелерімен өзара қимылдаса отырып, маңдайшептен шаубылдап, барлық құралдарынан атыс жүргізе жояды.

Ұлы Отан соғысының тәжірибесі қарсылас қорғанысы тереңдігіне жылжудың табысқа жетуі көбіне бөлімше жеке құрамның шешуші және табанды қимылына, қаптал мен тылдағы батыл маневрге, бөлімшелер арасындағы өзара қимылдың жақсы ұйымдастырылуына және оларды басқаруға байланысты екенін көрсетіп берді.

Қарсыласты жойып, мотоатқыштар бөлімшесі взвод командирінің пәрменімен ЖҰМ-ға отырады. Бұл үшін ЖҰМ бөлімше командирінің белгісімен бөлімшені қуып жетіп, жүрісін баяулатады немесе қысқаша аялдама жасайды. Бөлімше жүгіріспен өз машиналарына қарай шығады да, командирдің: «Орындарыңа!» деген пәрмені бойынша тез машинаға отырады, бұл кезде олар қаруын тежегіште ұстайды.

Машинадағы өз орындарына отырған сон, бөлімшенің жеке құрамы атыс саңылауынан атыс жүргізуге дайындалады. ЖҰМ-дағы (БТР) оператор-көздеушісі (БТР пулеметшісі) Бұл уақытта қарсыласты бақылайды және байқалған нысаналарды жояды. ЖҰМ-ға (БТР-ға) отырғаннан кейін бөлімше көрсетілген бағытта шабуылды жалғастыра береді. Жергілікті жер қыртыстарын пайдаланып, қапталға немесе тылға тез шығып, атыс құралдары және шешуші шайқас арқылы қарсыластың көрсетуші тобын талқандайды.

ЖҰМ-ның (БТР-дың) жылжуына қарсылас өз атысымен кедергі келтірген кезде командирдің: «Машинаға!» және «Бөлімше, ұрысқа, алға!» пәрмені бойынша машинадан секіріп түсіп, тізбекке жазылады да, ЖҰМ-ның (БТР-дың) атыс қолдауымен шабуылды жалғастырады. Қарсылас қорғанысы терендігінде кездескен бөгеттер мен тосқауылдарды бөлімше айналып өтеді немесе жасалған өтпе арқылы кесіп өтеді. Радиоактивті және улағыш заттармен зақымдалған жер учаскелерін белімше қорғаныш құралдарын қолданып кесіп өтеді немесе «дайын» жағдайындағы қорғаныш құралдарын қолданып, взвод командирі нұсқаған бағытта айналып өтеді.

Қарсы шабуылға шыққан карсыласты бөлімше взводтың басқа да бөлімшелерімен өзара қимылдай отырып, атыспен және шұғыл шабуылмен немесе взвод командирінің нұсқауы бойынша, ең әуелі, қарсыласты тиімді шептен атқылайды, содан кейін оған шабуыл жасайды. Егер қарсылас көршіге қарсы шабуылға шықса, онда бөлімше өз атысымен көмектеседі. Онын негізгі мақсаты — қарсы шабуылдаушы қарсыластың қапталы мен тылына шығу болып табылады.

Егер қарсылас шегіне бастаса, онда мотоатқыш бөлімшесі оны тоқтаусыз, табанды түрде, әдетте, ЖҰМ-да (БТР-да) қуады. Қудалау кезінде жергілікті жер қыртысын шебер қолданып, бөлімше қарсылас шегінісі жолына шығады да, взводтың басқа бөлімшелерімен өзара қимылдаса отырып, оның қимылын барлық құралдардан атыс жүргізу аркылы қысады және шешуші шабуылымен оған соққы беріп, талқандайды.

Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10].
№ 5 тақырып. Қорғаныстағы бөлімше

4 сағат

2. Қорғаныстағы бөлімше

Жауынгер та өз бөлімшесінің құрамында қимыл жасайды. Оның негізгі міндеті — өз қаруын, жергілікті жерді, оқпана мен орларды, сондай-ақ инженерлік бөгеттерді тиімді пайдалана отырып, басқа сарбаздармен бірлесе қарсыластың шабуылдаушы жаяу әскері мен танкілерін мүмкіндігінше көбірек жойып, олардың шабуылдарына тойтарыс беріп, бөлімше бекіген бекіністі ұстап тұруы. Жауынгер қорғаныстағы өзінің орнын тек командир бұйрығымен ғана тастап кете алады. Қорғаныста әрбір жауынгер қарсыластың қайда тұрғанын және оның қандай қимылға бет бұратынын, бағдарларды, бөлімшелер мен взводтардың міндеттерін, көршілердің қайда екенін және олардың атысты қай бағытқа жүргізіп жатқанын білуі тиіс.

Атқыштың жеке оқпанасы:

а—тізерлей ату үшін; ә—тұрып ату үшін (өлшемдері сантиметрмен берілген)

Сонымен бірге хабарлау мен нысананы көрсету белгілерін, қай кезде өз бетінше ол командир пәрменімен атыс бастауы, бөлімше командирінің орнын білуі қажет.

Бөлімше командирінен тапсырма алған соң, жауынгер оны анықтап алып, берілген жерде өз алдындағы жерді көруі және командир нұсқаған бағытта алыс қашықтықтан қарсыласқа қарсы көздеу атыстарын жүргізе алатындай болып орналасуы керек. Содан кейін жатып ату үшін оқпана қазады. Егер жағдай мүмкіндік келтірсе, тізерлей және тұрып ату үшін оқпананы тереңдетеді. Тізеден ату үшін оқпананы 60 см-ге дейін, ал тұрып ату үшін 110 см-ге дейін терендету керек.

Тәуліктің күндізгі уақытында сарбаз өз қаруын және түнгі көру аспаптарын түнгі атысқа дайындайды. Түнде автоматтан атыс жүргізу үшін топырақ қалыңдығыан науа алынады, одан автомат берілген бағытта көзделуі тиіс және шектегіш-қазықшалар (ағаш мүйізшелер) — автоматтың дүмі мен құндағына қағылады. Автоматты жоғары қарата тесігі бар тақта, шым қыртыс арқылы бекітуге болады.

Оқпана қазу және оны жабдықтау кезінде, сондай-ақ ұрыс барысында, жауынгер үздіксіз қарсыласқа, жергілікті жерге бақылау жасайды және өз байқағандары туралы командирге баяндап отырады. Бұл кезде бүркеніш тәсілдерін қатаң сақтап, оқпанадан жоғары шықпауы тиіс және байланыс жолы мен орда бойымен ғана қозғалу керек, ал егер ондай жол жоқ болса, қозғалыс үшін жасырын жолдарды қолдану керек.

Шабуылға өтер алдында қарсылас, әдетте, атыстық дайындық жүргізеді, кейде ядролық соққы жасауы да мүмкін, Ядролық жарылыс жарығын байқаған сәтте оқпананың (ордың) түбіне бетті жерге қаратып, дереу жату қажет, ал ядролық соққы толқыны өткеннен кейін қарсылас шабуылын тойтаруға дайындалу керек. Қарсыластың атыс дайындығы басталған кезде егер жауынгер бақылаушы болып тағайындалмаса, онда ол командир пәрменімен бөлім мен взвод бекінісінде жабдықталған жертөледе, тесікте немесе оқпана түбінде тасаланып, шабуылға тойтарыс беру үшін тез өз орнына ие болуға дайын болуы керек.

Қарсылас шабуылға шыққан кезде жауынгер ұрысқа дайындалады. Қарсыластың шабуылдаушы жаяу әскеріне командирдін пәрмені бойынша, ал қарсылас өз қаруының нақты атыс қашықтығына жақын келгенде өзі өз бетімен оқ атады.

Егер оқпанаға танкілер жақындаса, жауынгер оны 15-20 м қашықтыққа келгенше күтеді де, ыңғайлы сәтті таңдап, танкінің шынжыр табаны астына танкіге қарсы гранатты лақтырады. Егер танкіге оқ тимей, оқпанаға тақап келсе, сарбаз секіріп шығып, оның неғұрлым осал бөлігіне қарсы гранат лақтырады. Танкіні зақымдағаннан кейін жауынгер өз қаруынан атып, танк соңынан жақындап келе жатқан жаяу әскерді жояды. Зақымдалған танк экипажын шынжыр табанды жөндеуі немесе машинаны тастап кетуі кезінде автоматтан атыс арқылы жою қажет.

Жақын жердегі танк үлкен қауіп төндірмейтінін ұмытпау керек. Жақын қашықтықта танк экипажы пулемет пен зеңбіректен көздеу атысын жүргізе алмайды. Оқпана қабырғалары танк өткеннен кейін құламайды.

Қарсылас жаяу әскері оқпанаға 30 - 40 м жақындаған кезде, жауынгер оларға қарсы гранаттар лақтырып, оларды өз қаруынан атып жояды. Егер қарсыластың жекелеген жауынгерлеріне қорғаныстың алдыңғы шебіне шығуға мүмкіндік туса, жауынгер оларды атыспен, гранатпен, сондай-ақ сүңгі және дүмімен жояды. Көршілер бекінісіне жақындаған қарсыластың жаяу әскерін жауынгер қапталдан және тылдан атыс жүргізу арқылы жояды. Айналып өтіп келе жатқан не тылдан шабуыл жасаушы қарсыласқа қарсы атыс жүргізуге ыңғайлы болу үшін жауынгер қосалқы оқпана немесе байланыс жолдарындағы ұяға орналасуы мүмкін.

2. Қорғаныстағы бөлімше

Қорғаныстағы бөлімше басқа бөлімшелермен бірлесе отырып, атыспен қарсыласты взводтын тірек пунктінің маңдай шебінде және қапталдарында жоюға мүмкіндік беретін бекіністерге орналасады және оны жабдықтайды.

Бөлімше жауынгерлері бөгеттер мен табиғи тосқауылдарды жақсы көретіндей және атқылай алатындай, сонымен бірге түнде атыс жүргізіп, маневр жасай алатындай болуы тиіс.

Бөлімше бекінісінде оның арт жағы мен қапталдарында аға командирге бағынатын пулемет, оқтар, зеңбірек және танкілер орналаса алады. Бөлімше командирі взвод командирінен тапсырма алған соң, оны нақтылап алып, өз бөлімшесін берілген бекініске шығарады да, бақылауды ұйымдастырады. Осыдан кейін ол ЖҰМ (БТР), пулемет, гранататқыш орнын анықтап, әскери бұйрық береді.

Әскери бұйрықта бөлімше командирі бағдарлар, қарсылас туралы мәліметтер (оның шабуылының бағыты мен мүмкін уақыты, жағдайы); взвод пен бөлімшенің міндеттері (атқылаудың қосымша секторы мен атыс жолағы, бекініс); жеке құрамның міндеттері. Оператор-көздеуші, механик-жүргізуші, пулемет және атқыш-гранататқышқа — (негізгі және қосалқы атыс бекіністерін атқыштарға — атыс орнын, ұрыс барысында ауысу мен жабдықтау жүйесін), жер үсті және әуе нысаналарына — атыс жүргізу мен бақылау тәртібін; бұдан басқа оператор-көздеушіге және пулеметшіге – әрбір атыс бекінісінен атқылаудың негізгі және қосымша секторларын хабарлау, басқару және өзара қимылдау белгілерін қорғанысқа дайын болуы уақытын көрсетеді және орынбасар тағайындайды. Осыдан кейін бөлімше жауынгерлері оқпана қазуға және оны бүркемелеуге кіріседі, сондай-ақ бақылау мен атыс жүргізу жағдайын жақсарту үшін жергілікті жерді тазалайды. Бұл кезде бөлімше командирі бағдарларға дейінгі қашықтықты анықтайды, күндіз және түнде атыс жүргізу үшін мәліметтер дайындайды, атыс карточкасын жасайды.

Қарсыласпен тікелей түйісу жағдайында қорғанысқа көшу кезінде бөлімше бекіністі ЖҰМ-ның (БТР-дың) атысы қолдауымен қол күші арқылы жабдықтайды. Бұл кездегі жұмыстың көп белігі түнгі уақытта жүргізіледі. Ал қарсылас көрінбейтін аудандарда бүркеніш қатаң сақтала отырып күндіз жүргізіледі.

Бекіністе, ең әуелі гранататқыш, атқыш-пулеметші үшін бір кісілік оқпана қазылады, негізгі атыс бекінісінде ЖҰМ-сы (БТР) үшін оқпана қазады және бақылауды, атыс жүргізу жағдайын жақсарту үшін жергілікті жерді тазалайды. Осыдан кейін жауынгерлер бір кісілік оқпаналарды бөлімше оқпанасына біріктіреді, қосалқы атыс бекіністерінде ЖҰМ-ы үшін оқпаналар және ЖҰМ-ның (БТР) атыс бекіністеріне байланыс жолдарын қазады.

Бекіністе бөлімше жауынгерлері жабық атыс саңылауын жасайды, оқ-дәрілер үшін сөрелер мен жылжуға байланыс жолдарын қазады. Бұл жолға қапталға ұрыс жүргізу үшін атыс ұяларын жасайды. Оқпаналар мен ұялар жабық атыс саңылауымен және маңдайшамен жабдықталуы мүмкін. Сусымалы топырақта оқпаналардын тік жерлері қапталын қатайтылады. Қарсыласпен тікелей түйіспейтін жағдайда егер ор, байланыс жолы және ЖҰМ-сы (БТР) үшін оқпаналар жер қазушы машинамен қазылса, онда сарбаздар бұларды тек қана жабдықтайды. Бөлімше бекінісі ертегіш қарудан қорғану үшін жабдықталады және қоршаған орта фонында бүркемеленеді. Бұл үшін қолда бар материалдар, өрт сөндрудің табельдік құралдары және әр түрлі бүркеніш заттары қолданылады.

Қарсылас шабуылды бастағанға дейін бөлімше өз бекінісінде жетілдіру жұмыстарын жүргізеді. Бекіністі жабдықтау жұмысы кезінде және ұрысы барысында бөлімше командирі, тағайындалған бақылаушы, сондай-ақ барлық жауынгерлер қарсыласты үздіксіз бақылайды. Кезекші пулеметші (мотоатқыш) уақытша немесе қосалқы атыс бекінісіне орналасады да, барлау жасауға немесе бөгеттерде өтпе жасауға ұмтылған қарсыластың жеке топтарын жою үшін өз бетінше атыс бастауға үнемі дайын отырады. Егер бөлімшеден кезекші ЖҰМ (БТР) бөлінсе, онда бекініске уақытына орналасады. ЖҰМ-да (БТР-да) дереу атыс жүргізуге дайын жүргізуші-механик пен оператор-көздеуші болады.

«Радиациялық қауіп!» сигналы кезінде бөлімшедегі жеке құрам міндетін орындауды тоқтатпастан, тұмылдырық (газтұмылдырық), қорғаныш плащ, шұлық пен қолғап киіп, өз орындарында қалады, ал: «Химиялық дабыл!» сигналы кезінде — газтұмылдырық, қорғаныш плащын, шұлық пен қолғап киеді. Бойтасалар мен жабық машиналарда отырған жеке құрам: "Радиациялық қауіп!" сигналы кезінде – тұмылдырық, ал: "Химиялық дабыл!" сигналы кезінде – газтұмылдырық киеді де, есіктерді, атыс саңылауын, люктерді, жалюзиді жауып, ұжымдық қорғаныш құралдары жүйесін іске қосады.

Қарсылас авиациясының шабуылдауы кезінде: «Әуе!» сигналы бойынша бөлімше оқпана түбіне саңылауға тығылуға, ал кезекші пулеметші әуе нысаналарына атыс жүргізуге дайындалады. Қорғаныс ұрысы барысында жер үсті қарсыласын жоюға қатысы жоқ барлық жауынгерлер ұшақтар мен тікұшақтарға қарсы күрес жүргізеді. Әуе нысаналарын ату командир пәрменімен жүргізіледі.

Қарсыластың атыс дайындығы кезінде бөлімшенің жеке құрамы командир пәрмені бойынша оқпана түбіне, санылауға, жертелеге, паналарға немесе ЖҰМ-ға (БТР) тығылып, өз орнына ие болуға дайын болады. Бекіністе қарсыластың шабуылға өтуін дер кезінде анықтау мақсатында бақылау жүргізетін бақылаушы қалады.

Қарсылас шабуылға өткен кезде командирдің: «Бөлімше, ұрысқа!» пәрмені бойынша бөлімше бекіністегі өз орындарына тез орналасады.

Ұрысқа дайындалып алған бөлімше командир пәрменімен шоғырланған атыс жүргізеді, ал қарсылас жақындаған кезде өз қаруының нақты атыс қашықтығында өз бетінше атыс жүргізеді. Оператор-көздеуші мен атқыш-гранататқыш қарсыластың танкілері мен басқа да сауытталған нысаналарын жояды, ал пулеметші мен мотоатқыш жаяу әскерлерді танкілерден бөліп алып, жояды. Қарсылас бөгеттерден өтпе арқылы кесіп өткен кезде, бөлімше барынша күшті атыстар жүргізеді. Бөлімшенің бекінісіне шыққан қарсылас танкілерін танкіге қарсы қол гранаттарымен, ал бекіністен өтіп кеткен танкілерді тереңдігіне орналасқан танкіге қарсы құралдармен жояды. Бекініске 40-30 м жақындап келген қарсыластың жаяу әскеріне бөлімше жарықшақты қол гранаттарын лақтырады да, оны бетпе-бет табанды атыспен жояды.

Қарсыластың қорғанысқа тығыз енуі кезінде бөлімше берік түрде өз бекінісін ұстайды. Күштің бір бөлігімен ол байланыс жолын, қосалқы атыс бекіністеріне ие болады және қапталдай жаяу әскерін жояды. Егер қарсылас тылға шықса, онда бөлімше айнала қорғанысқа көшеді де, көрші бөлімшелермен өзара байланыста қимылдаса отырып, қарудың барлық түрінен атыс жүргізіп қарсыласты жояды. Қарсылас шабуылына тойтарыс берілгеннен кейін, ең әуелі атыс жүргізу үшін бекініс қалпына келтіріледі және оқ-дәрілер толықтырылады.

Егер қарсылас ядролық қару қолданса, бөлімше командир басшылығымен бекіністі, қаруды, киім мен құрал-жабдықтарды ішінара дезактивизциядан және жауынгерлерді ішінара санитариялық өңдеуден өткізеді.

№ 6-тақырып: Марштағы, шерулік және қарауылдағы бөлімшеше, барлаудағы бөлімше. 4 сағат

1.Взвод шеруі мен жорық күзетінің негіздері

Қазіргі жағдайда шеру — негізгі қозғалыс тәсілі және әскердің маневрі жоғары ұрыстық әрекетінің құрамдас бөлігі. Осыған байланысты шерудің жеңіске жетудегі шешуші күштерінің бірі ретінде маңызы күрт артьш келеді.

Мотоатқыштар мен танк бөлімшелері әрқашанда шеру жасауға (өз бетінше қозғалыс) және көліктің кез келген түрімен тасымалдауға дайын болуы тиіс. Шеруді жүзеге асыру кезінде шынжыр табанды техника, сондай-ақ қозғалысы баяу болып саналатын техникалар тасымалдануы мүмкін.

Ұрысқа кірер алдында шеру жасағанда, оның барлық ұйымдастырушылары алдағы ұрысқа бағынышты болады. Бұл жағдайда жорықтық ретке тұру алдында ұрыс мәнісіне толық жауап беру, қарсыласқа атыс соққысын беру, ұрыстық ретке тез жазылу және қарсыласқа жүріс барысында жойқын соққы беруді жүзеге асыруды қамтуы тиіс. Мұндай шеру қозғалыстың жоғары қарқынына ие, өйткені ол авиацияның, артиллерияның және қарсыластың басқа да атыс құралдарының соққысына тап болады. Бұл жағдайда взвод бас (бүйір, тыл) жорық заставасына бекітілуі мүмкін, ал кейде қозғалатын лекке қарсыластың кенеттен шабуылдауына жол бермеу, оның жер үсті барлауының енуін болдырмау және ұрысқа басты күштердің кіруіне ыңғайлы жағдайлар жасау мақсатында қозғалмайтын бүйір заставасына немесе бас шолғынға бекітіледі.

Қарсыласпен қақтығысу қатері жоқ жағдайда шеру жасау кезінде жорық реті қозғалыс ыңғайлылығын, шерудің жоғары жылдамдығына қол жеткізу, жеке құрамның күшін мейлінше аз қолдану және ұрыстық техниканы сақтауды есепке ала отырып құрылады.

Мотоатқыш (танк) взвод рота легінде немесе өз бетінше жорықтық күзетте шеру жасайды. Лектегі машиналар мен взводтар арасындағы қашықтық — 25 — 50 м.

Көруі шектеулі жағдайда, көктайғақта, сондай-ақ жоғары жылдамдықпен қозғалған кезде арақашықтық ұлғаяды.

2. Шерудегі взводтық жорықтың рет і– лек.

Ол қозғалыстың жоғары жылдамдығын және ұрысқа кіру, ұрыстық ретте тез жазылуды қамтамасыз етуі тиіс. Шерудегі взводтық жорықтық ретке нақты тізілуі міндетке, басқа взводтарға қатысты алғанда орналасу орны, жағдайға, күшейту құралдарының болуына, сондай-ақ жолдардың жай-күйіне және жүргізуші-механиктердің дайындық деңгейіне байланысты болады.

Шеру жүргізудегі ұйымшылдықтың, тәртіптің, басқарудың жоғары деңгейін қолдау үшін бастапқы пункт, реттеу пункті, демалыс аудандары мен аялдамалар анықталады. Бастапқы пункт пен реттеу пункті шеруді дәл уақытында бастау және қозғалыс жылдамдығын реттеу үшін белгіленеді. Бастапқы пункт бөлімшелер легінің түзуленіп созылуын қамтамасыз ететін, қашықтықтағы күндіз де түнде де жақсы көрінетін бағдарға жақын жерден тандалып алынады. Реттеу пункті 3-4 сағ қозғалған сайын қойылады, қарсыласқа байқалатын жергілікті жер заттары немесе нысандарға жақын орналастыруға болмайды. Аялдамалар 3-4 сағат қозғалыс сайын жасалады, оның ұзақтығы

1 сағатқа дейін созылады, тәуліктік жүріп өтудің екінші жартысында 2 сағатқа дейін аялдамалар жасалады. Алыс қашықтыққа шеру жасарында, бұдан басқа әрбір тәуліктік жүріп өтудің соңында күндізгі (түнгі) демалыс қарастырылады.

Аялдамаларда, күндізгі (түнгі) демалыс кезінде қару-жарақ пен ұрыс техникасының техникалық жағдайы тексеріледі, жанар-жағармаймен машиналар толтырылып, жеке құрамның тамақ ішу мен демалысы ұйымдастырылады. Аялдамалар мен демалыс аудандары үшін жасырынуға ыңғайлы, қарсыластың ядролық қару мен авиацияны қолдануынан сақтайтын, су көздері мол жерлер болуы тиіс. Әдетте, аялдамалар ауданы қозғалыс маршрутының реттеу пункті алдында, ал күндізгі (түнгі) демалыс ауданы одан шеткерірек жерден таңдалынады. Бұл аялдамаларда (демалыс аудандарында) взвод рота легінің құрамында жолдың оң жақ шетіне тоқтайды, машиналар арасындағы қашықтық

10 м-ден жақын болмауы немесе аға командирдің белгілеуімен болуы тиіс. Машинадан шығу рота, взвод командирінің пәрмені бойынша жүргізіледі. Рота командирінің дабылдарын және әуе қарсыластарын бақылап тұру үшін бақылаушы бөлінеді. Қажет болған жағдайда радиоқұралдарына кезекші тағайындалады. Кезекшінің атыс құралдары атыс жүргізуге дайын тұруы керек.

Қарсылас тұтандырғыш қару қолданғанда және өрт ауданынан өтуге мәжбүр болғанда взвод командирі жеке құрам мен ұрыс техникасын сақтауға қатысты шараларды, ал бұл аудандардан шығу кезінде машинадағы өрт ошақтарын сөндіруді, жарақаттанғандарға тиісті көмек көрсетіп, оны батальонның медициналық пунктіне жеткізуді ұйымдастырады. Қарсылас жаппай жою қаруын қолданған жағдайда, оның зардаптарын жоюға взвод әрқашан дайын тұруы керек.

Шерудің жасырын өтуін қамтамасыз етуде бүркемелеу жұмыстарын жүргізу — әуе және жер үсті қарсыластары соққысын азайтудың аса маңызды жолдарының бірі. Оны взвод командирі алынған міндеттер мен қалыптасқан жағдайға байланысты өз бөлімшелерін орналасқан жерінде де, шеру кезінде де қарсыластың барлық барлау құралдарынан жасыру үшін ұйымдастырады. Взвод командирі шеру кезіндегі бүркемелеуді ұйымдастыруда аға командир өткізген шараларды ескере отырып, жағдайға байланысты қосымша шараларды белгілеп, жүзеге асырады. Бүркемелеу шараларын анықтау үшін командир бүркенішті ашу белгілерін жақсы біліп, жеке құрамға түгел жеткізе білуі, сондай-ақ оны жою мен әлсіретуге байланысты шараларды дер кезінде қолдануы керек.

Бақылаудан тасаланған жолдарды қолдана отырып, лектің созылуын жылдам өткізу керек. Радиостанциялардың қабылдағышпен жұмыс жасауына тыйым салынады. Жергілікті жерлердің ашық учаскелерінде қозғалғанда түнгі көру аспаптары мен шамдарды қолдануға болмайды. Машина жарғыш бүркемелеудің сенімді құралы — жарықты бүркемелеігіш құралдар мен машина қорабының астындағы жарық шамдар қолдану болып саналады. Қарсыластың радиолокациялық барлауынан лектің елді мекендер мен шетіне тал егілген жолдардың бойымен, темір жол манымен жүруі жақсы жасырады. Демалыс және шоғырлану аудандарындағы машина іздері таң алдында жойылуы керек. От жағуға жол берілмейді.

Взводтағы бүркемелеу өз күшімен үнемі және барлық жағдайда жүргізіледі. Ұрыс техникасы мен машиналар қоршаған заттар мен жергілікті жер ыңғайына қарай тасаланады. Бүркенішті ашу белгілерін жою және бұзылған бүркемелерді қалпына келтіру шұғыл түрде жүргізілуі тиіс.

Инженерлік қамтамасыз ету взводтың шеруді табысты жүргізіп, жеке құрам мен ұрыс техникасын жою құралдарынан сақтандыруды арттыру мақсатында ұйымдастырылып, өткізіледі.

Жорықтық күзет кезінде взвод инженерлік-саперлік бөлімшелермен, кейде инженерлік құралдармен күшейтіледі. Взвод өз күшімен өз техникасын шоғырланған ауданда жабдықтап, бүркемелей алады және лектің созылу жолдарын, шеруде жолдың бұзылған бөлігін айналып өту жолдарын не маршрут бойындағы кедергілерді жоя алады. Шеруді инженерлік қамтамасыз ету міндеттерін орындау үшін аспалы жабдықтарды, мысалы, тральдарды, бүркемелеудің табельдік құралдарын, жергілікті заттар мен қазу аспаптарын қолданады.

Лек басында шеру жасау кезінде немесе жорықтың күзет әрекетінде взвод маршрутқа өз күшімен және бөлінген инженерлік-саперлік бөлімшелер күшімен инженерлік барлау (шолғын бөлімдері, танкілер арқылы) жүргізеді.

Шеруді техникалық және тылдық қамтамасыз етуді взвод командирі рота командирінің шешімі мен аға командирдің нұсқауы негізінде ұйымдастырады. Мұнда взвод командирі: техникалық күтім көлемін, оны өткізу орны мен уақытын; жанар-жағармай құю, салқындатқыш сұйықтықпен және басқа арнайы заттармен толықтыру нормасын, мерзімін, орны мен тәртібін; шеру барысында техникалық және тылдық қамтамасыз ету бөлімшелерінің ілесу орнын; жарамсыз ұрыс техникасын жөндеу тәртібі мен жеке құрамды тамақтандыруды ұйымдастыру ісін нақтылайды.

Шеруге дайындық барысында взвод командирі қару-жарақ пен ұрыс техникасының, түнде керу аспаптары мен оттық құралдарының жарамдылығын, жанар-жағармай материалдары мен салқындатқыш сұйықтықтарды толықтыру, оқ-дәрілердің, арнайы өңдеу құралдары мен басқа мүліктердің бар-жоғын және дұрыс орналасуын тексереді.

Взвод командирі жеке құрамның ыстық тамақпен қамтамасыз етілуін қадағалап, оның, әсіресе шеруде ең ауыр міндет атқаратын механик-жүргізушілердің демалысын ұйымдастыру тәртібін ойластыруы тиіс. Взводта қолайсыз ауа райы мен қысқы жағдайда демалыс ұйымдастыруды жеңілдететін алдын ала дайындалған құрастырма қалқан брезент пен металл пеш болғаны дұрыс.
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10].
№ 7 тақырып. Шабуылдағы взвод. 2 сағат

1.Штаттық қару-жарақ пен ұрыс техникасы

2. Қазіргі заманғы ұрыстың сипаттамасы және оның түрлері

3.Мотоатқыштар взводының (ротасының) жорықтық, ұрысқа кіру және ұрыстық реті.
1.Штаттық қару-жарақ пен ұрыс техникасы

Тактика — ұрыс туралы ілім. Ол Қарулы Күштердегі барлық әскер түрлерінің бөлімшелері мен бөлімдерін ұрысқа дайындау мен ұйымдастыру және жүргізудің теориясы мен тактикасын қамтиды. Тактика жауынгерлер, бөлімдер мен бөлімшелерден жоғары жауынгерлік машықты, жеке қару-жарақтың ұрыстық мүмкіндіктерін толық пайдалануды, сондай-ақ бөлімдер мен белімшелердің қару-жарақ пен техниканы, ұрыс жүргізудің тәсілдері мен әдістерінің сан түрін шығармашылықпен қолдануды талап етеді.

Тактиканы дұрыс таңдап алудағы мақсат — ұрыста жеңіске жету. Тактика өнері жетілген сайын және жауынгерлер, бөлімдер мен бөлімшелер тактикалық тәсілдер мен әрекеттерді неғұрлым көп игерген сайын, жену мүмкіндігі де соғұрлым мол. Кез келген ұрыс тактикалық тәсілдерден басталады, жүзеге асады және аяқталады. Тактикалық дайындық жауынгерлерді оқытудағы барлық әскери пәндердің басын біріктіретін маңызды пән боп саналады.

Тактиканы терең меңгеру ұрыста дұрыс қимылдай алу және өз қаруы мен техникасын жетік қолдана білу жауынгерлерге мықты қарсыластарды жеңуіде мүмкіндік береді.

Штаттық қару-жарақ пен ұрыс техникасы

Мотоатқыш бөлімшелері — взвод, рота — тактикалық бөлімше болып саналады. Олар ұйымдастырылған түрде мотоатқыштар бөлімінің негізін құрайтын және жалпы-әскери бөлімше болып табылатын мотоатқыш батальонының құрамына кіреді.

Мотоатқыш взводының (МАВ) құрамында өз взвод командирі, взвод сержанты және үш мотоатқыш бөлімшесі (МАБ) болады. Сондай-ақ взводта жаяу әскер ұрыс машинасы — ЖҰМ (БТР), Макаров тапаншалары, Калашников қол пулеметтері мен автоматтары, танкіге қарсы қол гранататқыштары, танкіге қарсы және жарықшақты қол гранаталар болады.

Мотоатқыш ротасы (МАР) үш мотоатқыш взводынан құралады. Ротада атқыш-зенитшілер болуы мүмкін. ротанын қару-жарағында ЖҰМ (БТР), Макаров тапаншалары, Калашников автоматы мен қол пулеметтері, танкіге қарсы қол гранататқыштары, жарықшақты және танкіге қарсы қол гранаталары, сондай-ақ атқыш-зенитшілер қолдануы мүмкін зенитті-ракеталар болуы керек (1-сурет).