Тас дәуірі Алғашқы адамдардың бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесі. Тобыр
жүктеу/скачать 461 Kb.
|
«Алаша хан». Қазақ халқының ұраны – «Алаш». Кейбір шежірелерде қазақ атауының орнына қолданылады – «Алаш». Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздерінің ен-таңбаларын салған жартас – Таңбалы-Нұра. Талас-тартыс болған жағдайда үш жүз өкілдері келіп, мәселелерін шешті – Таңбалы-Нұрада. Қазақ жүздерінің құрылу себебі, олар(қазақтар) көшіп-қонып жүрген жерлерінде өз құқықтарын қорғау үшін – Одақтар құрған. Ол Одақ – «қазақ жүздері» деп айтқан ғалым – Ш. Уәлиханов. XIV-XV ғасырларда Қазақстанда материалдық игіліктер негізделді –
XIII ғасырда қыпшақтардың сүттен қалай май алатынын, қымызды қалай жасайтынын жазды – Еуропа саяхатшылары. XIV-XV ғ-да Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың әдеби туындылары – ауызша таратылды. Оның ғылыми атауы – Фольклор. Ғарыштың пайда болуы немесе Күн мен айдың және жұлдыздардың қайдан шыққаны туралы аңыз – «Күннің баяны», «Темірқазық пен Жетіқарақшы». XIV-XV ғ-дан бері келе жатқан тәрбиелік мәні зор ертегі – «Жоямерген», «Жерден шыққан желім». Қыпшақтар мен қияттардың қызылбастар мен қалмақтарға қарсы соғысын суреттейтін жыр – «Қобыланды жыры». XIII-XV ғасырларда дамыған ауызша поэзияның белгілі өкілдері – Асан қайғы, Кетбұға. XIV-XV ғас-ғы жазба әдебиет туындысы – «Оғызнама». XIV-XV ғасырларда қыпшақ тілінде жазылған туынды – «Оғызнама». XIV-XV ғ-да жазылған өзбек ақыны Хорезмидің туындысы – «Мұхабатнама». XIV-XV ғ-дағы еңбектердің ішіндегі халықаралық қатынастары сөздік ретінде пайдаланылғаны – «Кодекс Куманикус» Орта ғасырдан бізге жеткен аспаптық музыка туындылары күйлер – «Ескендір». Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күйлер – «Жошы ханның жортуы», «Сағыныш». XIX ғасырға дейін ислам дінінің қазақ даласында таралуы жайында жазған «Ислам діні» мақаласының авторы – Ш. Уәлиханов. «Шыңғыснама» кітабының авторы – Өтеміс қажы. «Дешті уәләяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді» деп жазды – Өтеміс қажы(«Шыңғыснама»). XIV ғасырда исламның таралуына қатты көңіл бөлінді – Өзбек хан мен Моғолстан ханы Тоғылық-Темір билігі кезінде. Мұсылман дініне кіріп, басына шалма тақпағандарға қатаң жаза қолданған хан – Тоғылық-Темір. Қазақстанның байырғы тұрғындары аспан әлемін түсінді – «Көк тәңір». Қуаңшылық жылдары қасиетті бұлақ басына ақ құйып, тәңірге сиынып, көктен жаңбыр сұрау ырым – «Тасаттық». Тіл-көз тимес үшін балалардың мойнына тағылған зат – «Бойтұмар». Киелі аң-құстың тісі, тырнағы, қауырсыны түрінде болып келген баланың мойнына тағылып келген зат – «Бойтұмар». Қарахан мемлекетінің кезінде салынған сәулет өнерінің ескерткіштері – Айша-бибі, Бабаджа қатын кесенелері. XIV-XV ғасырларда салынған ірі архитектуралық құрылыс – Дәуітбек кесенесі. Отырар қаласының Батыс жағында 3 км жерде орналасқан кесене – Арыстан баб кесенесі. Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрді – VII-VIII ғ-да. Арыстан баб кесенесінің құлап қалған күмбезін XIV ғ-да қайта салғызған – Әмір Темір. XIV-XV ғасырлар аралығында Әмір Темірдің бұйрығымен салынған сәулет өнерінің тамаша үлгісі – Қожа Ахмет Яссауи кесенесі. Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салдырған – Әмір Темір. Қожа Ахмет Яссауи кесенесі орналасқан қала – Түркістан. Әмір Темір Қожа Ахмет Яссауи кесенесін салуға бұйрық берген жыл – 1397ж. Қожа Ахмет Яссауи кесенесінде залдың ортасында тұрған тайқазан жасалды – 1399ж. Төменарық кентінің солтүстік-батысында 8 км жерде орналасқан кесене – Көкксесене. XIV-XV ғасырлар аралығында сәулет өнерінің басты ерекшеліктері – Алаша хан кесенесі, Жошы хан кесенесі. Күмбездің қабырға сыртын әсемдеу ісінде қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі кең қолданылған –
XV ғ-ң екінші жартысында салынған, жартылай сақталған ескерткіш – Рабиға сұлтан Бегімнің кесенесі. Қазақстан аумағында XIII-XIV ғғ. халық ауыз әдебиеті мен әдебиеті дамыған тіл –
«Хұсрау мен Шырын» шығармасының авторы – Кутб. Көккесене қай жерде орналасқан – Сығанақта. XIV-XV ғасырлар аралығында Алаша хан кесенесі салынған өзен – Қаракеңгір. Қазак хандығының құрылған уақыты. 1465-1466 ж. ХV ғ-ң соңына карай қазақ хандығына енген калалар. Созак,Сығанақ. Қазақ хандығының негізін қалағандар Керей, Жәнібек. Керей мен Жәнібекті қарсы алған Моғолстан ханы Есен бұға Қазақ хандығының құрылуы жәйінда айтқан тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулати. Қазақ хандығының құрылу қарсаңында наймандар мекендеген өңір Ұлытаудан Есілге дейінгі жерлер. ХV ғ-да қалыптасқан саяси-тарихи жағдайлар ықпал етті қазақ ханының ұлттық мем-т болып құрылуына. Қазақ халқының саяси бытыраңқылығын жойып мем-т етіп міндеті тиді Керей мен Жәнібек сұлтандардың үлесіне. Қазак хандығының құрылуына алғы шарттардың бірі Әбілқайыр хандығы мен Моғолстанның ішкі-сыртқы жағдайындағы оқиғалар. ХV ғ-ң басьнда Ақ Орда мем-ті ыдырап оның кұрылды Әбілкайыр хандығы. Қазақ хандығының бастапқы кезде алып жаткан жері Шу мен Талас өзендерінің аумағы Қазақ хандығының кұрылуы мен нығаюны мына жағдайларды токтатты ішкі феодалдық талас-тартыс. Қазақ Хандығының құрылу кезіндегі халықтың өмірінде маңызды мәселеге айналды Сырдария бойындағы қалалармен қатынас жасау. ХV ғасырдың екінші жар-ғы қазақ хандығының негізгі карсыласы Шайбани хан. Қазақ хандығы үшін маңызды болған, Шайбани ұрпақтарымен талас-тартыстың негізі Сыр бойындағы калалар. ХV ғ-ң аяғында Қазақ хандығының күш-қуатын, саяси беделін нығайтып әлемге танытты Сыр бойындағы қалалар. ХV ғ-ң бас кезін қазақ хандығының тағына отырған Жәнібек ханның ұлы Қасым. Бұрындык ханның билік құрған жылдары 1480-1511 ж. Сығанақтан кейінгі қазақ хандығының астанасы Түркістан қаласы. Қасым ханның билігі жүрген жоқ Қырғыздарда. ХV ғас-да Қазақ хандығының эк-лық жағынан күшеюіне жол бермеуге ұмтылды Мұхаммед Шайбани. Түркістан халқы қазақ саудагерлерімен ешкандай сауда келісімдерін жасамайтын болсын, олармен осы жерлердің тұрғындары арасында карым-қатынас болмасын" ,- деп жарлық шығарған - Мұхаммед Шайбани. Шайбани ханның казақ жеріне шабуыл жасаған жылдары 1503,1505,1506 жылдар. 1510 жылы Шайбани хан Иран шахымен болған шайқаста қаза тапкан Шайбан. Моғолстан ханы Есен бұға кайтыс болған 1462 жыл. Керей мен Жәнібек хандарға косылған адам саны 200 мың. ХV ғасырдың 70 жылдарында қазақ хандарының басып алған жерлері
1511 жылы қазақ хандығының билігін қолына алған хан Қасым. Қазақ хандығының жер көлемін кеңейте түсуге бар күшін жұмсаған хан Қасым. 1510 жылы Мухаммед ІІІайбани Қасым ханнан қай жерде жеңілді Сығанак түбінде. Қасым хан тұсында қазақ хандығының саяси-әкімшілік және сауда экономикалық орталығы болған
Қасым ханның қол астындағы халықтың саны 1милл. 1538-1580 ж. қазақ хандығын басқарған хан Хақназар. ХVІ г-ң ортасында Жайық пен Еділ бойындағы шайқастан кейін Қазақ хандығы қосып алды Ноғай Ордасын. Моғол ханы Абдр-Рашид Жетісу мен Ыстықкөл маңындағы жерлерді басып алу ниетімен Қазақ хандығына қарсы соғыс бастады ХVІ ғас-ң 50-60 жылдары. ХVІ ғ-ң аяғында Жетісу казақтарының жағдайының ауырлай түсуінің себебі Ойраттардың тонаушылык жорықтарының жиілеуі. ХVІ ғ-ң орта шенінде қазақтарға карсы Сібір ханы мен Моғолстан билеушілерінің шапқыншылық жорықтарының жиілеуі себебіне Хақназар хан - ІІІайбан әулетімен қатынас орнатуға ұмтылды. Баба сұлтанның адамдары Хақназар ханды өлтірді. Хақназар қайтыс болғаннан кейін хан тағына сексенге келген Шығай отырды. Шығай хан қайтыс болды - 1582 ж. Монғол ханына қарсы соғыстарда Хакназардың айырылып қалған жерлері Жетісудың біраз жері. Батыс елдері алғаш қазақ мемлекеті туралы кай ханның тұсында білді - Қасым. 1570 жылдардың аяғында Хақназар билігінде болған жер Жетісудың батысы.Абдаллах ханның қазақ ханына сыйға берген жері - Түркістан аймағы. Абдаллах хан Самарқан өлкесіндегі Африкенб уәлоятын сыйға тартқан хан - Тәуекел. Тәуекел билік құрған жылдар 1582-1598. 1597-1598.ж.Тәуекел хан Абдаллахқа қарсы соғысқа дер кезінде кай жерде Абдаллах әскерін талкандады -Ташкент қаласының түбінде. 1583 жылы Тәуекел хан Абдаллах хандығына шабыл жасап басып алған калалар Сауран,Түркістан,Отырар,Сайрам Қазақ Хандығының беделін және күш-куатын арттырып, Тәуекелдің беделін көтергсн жеңіс - Ташкент түбіндегі Абдаллах әскерін жеңуі. Абдаллах өлген соң Тәуекел хан Мәуараннахырға басып кірген жыл - 1598 ж. Есім хан билік кұрған жылдар 1598-1628. ХVII ғ-ң басындағы (Есім хан кезіндегі) Қазақ хандығындағы билік жүйесінде-
ХVІІ ғ-ң басында өзін тәуелсіз хан етіп жариялап, Ташкент қаласын астана етті –Тұрсын хан 1613 ж. Есім хан қазақ хандығының әскери күш қуатын арттыру үшін көңіл бөлді Сұлтандар мен төрелерге еркіндік берді. Қазақ-бұхар соғысы болған жыл 1603-1624. Бірінші қазақ-бұхар соғысы болған жер - Айғыржар. Бірінші қазақ-бұхар соғысы өткен жыл - 1603 ж. ХVІІ ғ-ғы Тұрсын ханның сенімді тірегі - саны көп, айбынды қатаған руы. Тұрсынның өзін хан жариялауымен катар тағы бір антты бұзуы - ақша шығаруы. Тұрсын ханның бүлігі тарихта аталды - "Қатаған қырғыны". Есім хан қалмақтарды талқандаған жыл - 1627. Қазақ хандығының кұрылымы - "Жеті саты". Қазақ хандығында ата аймақты баскаратын адам – Аксақал. Қазак хандығында он немесе бес аймақтан кұрылған – ру. "Ханталапай" сөзі Ханды сайлағанда малын бөлісіп алу. Ханың жасагы - Төлеңгіттер. Хандарды кімдерден сайлаған Ақсүйектерден. Қазақ хандығындағы ұлыстың билеушісі - Сұлтан. Ұлыс неден құралған - Арыстан. Орта жүздің құрамындағы тайпалар - Арғын, найман уақ, керей, қыпшақ. Дешті Қыпшақ үшін сауда аймағы ған кала Сығанақ. Иасы қай ғасырдан бастап Түркістан атанды XIV.ғ. (ХVII ғ. екінші жартысында казак хандығының aстанасы көшірілген қала Түркістан. Тәуекел ханның тұсында берік камал, ірі сауда орталығына айналған кала Сауран. Есім ханның баласы Жәңгірдің билік кұрған жылдары 1628-1652. 1643.ж.жоңғарларға карсы ерлікпен шайкаскан хан Жәңгір. Орбұлақ шайкасында жоңғар әскерлерінің ту сыртынан шабуыл жасаған батыр Жалаңгөс. Жәңгір қайтыс болғаннан кейін билік кұрған хан Тәуке. Хандықтың ішкі өмірі мен сыртқы саяси өмірінің аса маңызды мәселелерін шешетін адам Билер. Жеті жарғы бойынша заң шығару құкығы және барлық қазақ коғамындағы мүшелеріне бұйрық беруге міндетті - Хан. Қазақтың ханын сайлауға барлык рудың - атақты сыйлы шонжарлары катысты. Маусымдық жайылымның қысқы қонысы - жайлау. Маусымды жайылымның көктемгі қонысы - көктеу. ХVІ-ХVП ғ-да қазақтар шаруашылығының таза малмен айналыскан түрі - көшпелі. Отырар каласының VШ ғасырдың басындағы атауы. – Тарбанд. ХVІІ ғ-ң II жартысындағы қазақ мем-де ұлы ханның билігін әлсіретіп,ішкі-сыртқы саясатта беделін түсірген - кіші хандардың дара билік жүргізуі. Жоңғарларға карсы күрестегі ерлігі үшін халықтың Жәңгірге берген атауы - Салқам Жәңгір. Жәңгір ханның санаулы сарбаздары Жоңғардың 50 мың эскерімен шайқасқан жер - Орбұлак. ІХVН ғ-ң 70-ші жылдары әскерлері басып алған калалар саны - Тоғыз кала.(1680-1715). Тәуке ханның кезіндегі Қазақ хандығының астанасы - Түркістан. Тәуке ханның үш жүздің басын косқан жиналысын (құрылтайын) шақырып отырған жер - Күлтөбе. Тәуке ханның заңдар жинағы "Жеті жарғы". Жеті жарғыны жасауға қатыскан билер - Ұлы жүзден- Төле би, Орта жүзден Қазбек би, Кіші жүзден Әйтеке би. Тәуке ханның кезіндегі билердің міндеті - сот билігі, атқарушы билік.'Жеті жарғы" бойынша хан - бас қолбасшы болды. 1710 жылы қазақ жүздерінің өкілдерінің Қаракұм маңында бас косып талқылаған мәселесі - жау шабуылына тойтару. ХVII ғас-ң ортасында Жоңғар мемл-ң күш-қуатының біршама артуына себеп болған қоңтайшы -Батыр. Аягез маңында қазақтар мен жоңғарлар арасында үш күнге созылған күрес болған жыл -1718 ж. Бұланты шайқасынан кейін қазақ жүздерінің өкілдері жауға қарсы күресті күшейту жөнінде шешім қабылдаған жер. Ордабасы тауына жиналған қазақ жүздерінің өкілдері барлық жасақтың бас қолбасшысы етіп сайлаған адам - Әбілқайыр Белгілі тарихшы Қадырғали Жалайри “Жылнамалар жинағында” Көшімді таратады Шайбани ұрпағынан Көшім Сібірдің ханы болған кезден бастап Батыс Сібірдің жергілікті халқына тарата бастаған дін – Ислам діні 1694 жылы І Петрмен елші Аталықов арқылы сауда байланысын жасаған – Тәуке хан І Петр шығыспен сауда қатынасын өрістету үшін Қазақстанның маңызы “Кілт және Қақпа” деп санады “Жеті Жарғы” бойынша құрылтайға кімдерді қатыстырмады? – Қарусыз келгендерді Жоңғарлардың қазақ жеріне шабуыл уақытша бәсеңдеткен жағдай – Тәуке ханның қырғыз, қарақалпақтармен одақтас болуы Жоңғарлардың 1680 жылғы шабуылынан аман қалған қала – Түркістан 1710 жылы жоңғарларға қарсы күресу үшін үш жүз өкілдерінің бас қосқан жері – Қарақұм 1635,1643,1652 жылдары қазақтарға қарсы жорықты басқарған қонтайшы – Батыр 1718 жылы жоңғар-қазақ шайқасы болған жер – Аягөз 1724-1725 жылдары жоңғарлар басып алған қала – Түркістан, Ташкент “Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама” аталған жыл – 1723 Сарысу өзенінің бойында жоңғарлармен шайқас болған жер – Бұланты 1728 жылы қазақ жүздері өкілдерінің жоңғарларға қарсы күресу үшін бас қосқан жері – Қарақұм Сібір елін монғолдар жаулап алғаннан кейін Жошы ұлысына кіргенін жазған шежіреші – Рашид ад-Дин Искер қай хандықтың астанасы? – Батыс Сібір хандығының 1854 жылы ұрыста Ермакты жеңген батыр – Сәтбек Сібір ханы Көшім біржола жеңіліске ұшыраған жыл – 1598 Ресейдің саудасын дамытуда Қазақстанды “кілт және қақпа” деп атаған – патша І Петр Т.Чебуков бастаған орыс елшілігінің Қазақстанға келген жылы – 1573 1594 жылы Мәскеуге Тәуекел ханның елшілігін басқарып келген адам – Құл-Мұхаммед 1595 жылы Тәуекел ханға келген орыс елшілігін басқарған – В.Степанов 1640 жылы салынған бекініс – Гурьев “Кодекс куманикус” қай тілдегі шығарма? – қыпшақ ХV, ХVІІ ғасырларда Алтын Орда, Ақ Орда дәуірінде ресми әдеби тіл ретінде қолданылды – қыпшақ тілі “Жамиғат тауарих” жинағының авторы – Қ.Жалайри ХҮ ғасырда жазылған “Тарих-и-рашиди” еңбегінің авторы – Мұхаммед Хайдар Дулати 694 жылы Тәуке хан І Петр мен елші Аттилов арқылы қандай келісім жасады? – сауда байланысын күшейту 1490 жылы Азов қаласында дүниеге келген жырау – Доспамбет Есім ханның Кіші жүздегі ел басқарушы, биі болған жырау – Жиенбет Эпостық жыр – “Ер Сайын” Лиро-эпостық жыр – “Айман–Шолпан” Қазақ халқының өмірінде музыканың айрықша орын алатынын жазған сяхатшы – Якуб Қ.Жалайридің еңбегі – “Шежірелер жинағы” Қ.Жалайри “Жылнамалар жинағы” атты еңбегін орыстың қай патшасына тарту етті? – Б.Годуновқа ХVІ-ХVІІ ғасырларда қазақ-монғол қарым-қатынастарының тарихы баяндалған “Тарих” атты еңбектің авторы – Шах–Махмұд Шорас ХVІ ғасырдың 40-жылдары жазылған “Тарихи Абулхайрхани” еңбегінің авторы–Усман Кухистани. Қазақ жерінің Ресей құрамына кіруінің алғышарттары 1718 жылы салынған бекініс- Семей Өскемен бекінісі салынды – 1720. 1710 жылы қазақ жүздерінің белгілі өкілдері Қарақұм маңында бас қосты. Қазақ жасақтары 1710 жылы жүздерге жатуы бойынша ұйымдасқан Қарақұмда жоңғарларға қарсы төтеп беру мәселелері талқыланды 1718 жылы Қабанбай, Жауғашар батырлардың басшылығмен жоңғарларды жеңген жер –
Тәукенің мирасқоры – Қайып. 1722 жылы жоңғарлардың бар күшін қазақ жеріне жұмсауға мүмкіндік алуы – Канси өлген соң Цин империясымен қарым-қатынасын ретке келтіруі Жоңғарлардың қазақ жеріне басып кіруі – 1723 жыл Сол заманнан “Елім-ай” әні қалды Әбілқайыр 1723 жылдан жетекші хан болып танылды 1723 ж. жоңғарлардың ығысқан Орта жүз рулары ойысқан өңір – Самарқан 1925 жылы Жоңғарлар Ташкент пен Түркістанды басып алды. Жоңғарлардың мақсаты – қазақ жерін өзіне қарату Сарысу өзенінің бойында Бұланты деген жерде қазақтар жоңғарларға соққы берді. Осы жер “Қалмаққырылған” деп аталды Қалмақ қырылған шайқасы нәтижесінде Қазақстанның Солтүстік Батысы азат етілді “Қалмаққырылған” шайқасынан кейін қазақ жасақтары жиналған Қазақстанның оңтүстігіндегі тау – Ордабасы Қазақ жасақтарының Ордабасына жиналу себебі – Жетісуды азат ету Аңырақай түбінде Әбілқайыр бастаған үш жүз батырлары жоңғарларға соққы берді Аңырақай шайқасынан кейін жоңғарларды толық қуып тастауға кедергі келтірген –
Аңырақай шайқасы өткен жер – Балқаш көлінің оңтүстігі Жоңғарлармен соғыста көзге түскен – Қанжығалы Бөгенбай
1714-1720 жылдары Ертіс өзенінің жоғарғы жағына тұрғызылған бекіністер – Жәміш, Омбы, Колбасинск, Железинск Әбілхайыр ханның өмір сүрген жылдары – 1680-1748 Әбілхайырдың ең басты мақсаты – Ресеймен байланыс орнатып, бар күшті ойраттарға қарсы жұмылдыру (өзінің қарсыластарын әлсіретуге тырысты) Қазақ елшілігін бастап барған – С.Құндағұлұлы, Қ.Қоштайұлы Әбілхайырдың елшілігін Анна Иоанновна қабылдаған уақыт – 1731 жыл, 19-ақпан Әбілхайырдың және 29 старшынның Ресейге ант берген уақыты – 1731 жыл, 10 қазан Ант қабылдаған – Тевкелев Ор бекінісі 1735 жылы салынды Орыс үкіметінің Башқұрт көтерілісін басуда Кіші жүз жасақтарын пайдаланған жылы – 1735-1737 жылдар Патша үкіметі қазақтарды қысып ұстауға тырысу себебі – 1740 жылғы Екінші Башқұрт көтерілісі 1738 жылы Орынборда қазақ сұлтандарының съезін шақырған Орынбор комиссия басшысы – Татишев 1740 жылы кіші жүз Сырдария қазақтарының жағдайының қиындай түсуі – Парсы әмірінің Хиуаны талқандауы Әбілхайырдың Ресеймен байланысын одан әрі нығайтуға мүдделі болуының себебі – Парсы әмірінің шабуылы 1748 жылы Әбілхайыр Барақ сұлтанның қолынан қаза тапты Орынбор 1743 жылы салынды Қалдан-Сереннің Орта жүз бен Кіші жүзге ұйымдастырған “Ақтабаннан” кем емес шапқыншылығы – 1741-1742 жылдар Ресей сенаты қазақтарды және шекаралық өңірдегі бекіністерді қорғау жөніндегі арнайы жарлық қабылдады – 1742 жылы, 20 мамыр 1747 жылы Хиуа тағына сайланған – Қайып ХVІІІ ғасырдың орта кезіндегі Қазақстанның саяси және экономикалық жағдайы Кіші жүздің Оңтүстік-Шығысына Батыр сұлтанның билігі орнады 1747 жылы Е.Петровнаның шешімі: Алтай тау-кен кәсіпорындары – патша отбасының меншігі Башқұртстанда патша үкіметінің отарлау саясатына қарсы азаттық күресі – 1755 жылы Қазақстанға қашқан Башқұрт саны – 50 000 1756 жылы қыркүйектегі патша шешімі – Жайық жағасына қазақтардың мал жаюына шек қойылды ХVІІІ ғасырдың 40-50 жылдары салынған Өскемен бекінісінен Кузнецк шебіне дейін созылған әскери шеп – Колыван шебі 1745-1759 жылдары Орынборға жеткізілген мал басының құны – 1 млн сом 1766 жылы Бұхар саудагерлерінің өтінішімен Әбілмәмбет ІІ Екатеринаға хат жолдап, Түркістан арқылы өтетін керуендерді қай бекіністерде шек қоймай қабылдауға рұқсат алды – Семей, Жәміш ХVІІІ ғасырдың ІІ жартысында қазақ-орыс сауда орталықтары – Семей, Өскемен, Бұқтырма Қазақ-орыс сауда байланыстарының кеңейген кезі – ХVІІІ ғасырдың 60-жылдары Кіші жүз ханы Нұралы мен Батыр сұлтан арасындағы кикілжіңді пайдаланған патша үкіметінің казактарға алып берген өңірі – Каспий теңізі мен Жайық өңіріндегі жерлер ХVІІІ ғасырдың екінші жартысында көшіріліп әкелінген – Дон казактары Бұқтырма бекінісі 1761 жылы салынды Ертістің оң жағасына қазақтардың мал жаюына рұқсат етілген уақыт – 1799 жылы, Павел патша
Абылайдың атасы билік құрған қала – Түркістан Он үш жасында Абылай келіп қосылған Орта жүз ханы - Әбілмәмбет Әбілмәмбет пен Абылайдың Орскіге келіп, Ресей билігін мойындаған жыл – 1740 Абылайдың жоңғар тұтқынында болған жыл – 1741 Абылайдан пана сұраған жоңғар билеушісі – Әмірсана Цин әскерінің Қазақстанға басып кіру себебі – Абылайдың Әмірсананы ұстап беруден бас тартуы Қазақ елінің дербестігін сақтау мақсатында Абылай Қытай билігін мойындады–1757-1760 жылдары Жоңғария жаулап алынды – 1755 жылы Дербес ел ретінде тарих сахнасынан жойылды – 1758 жылы Ду Дэ Чжо Хой бастаған Қытай әскерлері басып кірген жыл – 1757 жылы Екатерина ІІ-ге жолдаған хаттарының бірінде үй тұрғызу үшін ұста және астық жіберуді сұраған жылы – 1761 жыл Әбілмәмбеттің мұрагері (1771) - Әбілпайыз Абылай 1771 жылы хан болып сайланды ІІ Екатерина Абылайды Орта жүз ханы етіп бекіту туралы грамотаға қол қойды –
“Жеті жарғы” заңдарында хан билігіне қойылған шектеулерді Абылай – мойындамады Абылайдың қыстақтары орналасты – Ертіс өңірінде Абылай хан жерленді – Түркістанда Абылайдың мирасқоры – Уәли сұлтан Абылайға жыр арнаған – Бұхар жырау Абылай қолдаған шаруашылық – жер шаруашылығы жүктеу/скачать 461 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|