Тексерген: Индира Сапарғалиқызы

"
АДАМ ЖӘНЕ
ТАБИҒАТ
ЖҮЙЕСІ"
For all purpose
Дайындаған: Досанова Арайлым
Тексерген: Индира Сапарғалиқызы

2
Биосферада, ноосферада, экожүйелерде, биогеоценоздарда,
табиғи және жасанды ландшафтарда фитоценоздардың,
зооценоздардың, микробиоценоздардың тұрақты сақталуы –
адамзат баласының ақыл-ойымен, с-әрекет мен т келей
тәуелд екенд г айқындала түскен байқалады.
Сондықтан ХХІ ғасыр адамзат баласының ақыл-ойы, сана-
сез м кемелденген-нооэкология кезең деп атау орынды
екен н айтпай кетпеуге болмайды. Өйткен биосфера
компоненттер н ң бүг нг тағдыры мен болашағы адамзат
баласының ақыл-ойының жет лу не байланысты болады.
Экология ғылымының нег зг мақсаты – биосферамен
ноосфера, экожүйе, биогеоценоз тұрақтылығын сақтап ол
үш н халықтың барлық деңгей н ң экологиялық б л м ,
мәдениет мен тәрбиес жоғары болу қажетт г күн сайын
көр н п отыр.

3
Экология деген м з – т р организимдерд ң т рш л к ортасы мен арақатынасын
зерттейт н биологиялық ғылым. Қаз рг замандаэкология табиғат пен қоғам
арақатынастарын зерттейт н ғылымға айналып отыр. Онда адам мен
табиғаттың өзара т келей байланысты екен көр н с табады.
Табиғи ортаның т рш л кке қолайлы болуы – қоғамның экономикалық және
әлеуметт к дамуына әсер етет н қажетт шарт. Экологиялық ақуалдың төмендеу
адамдардың тұрмыс деңгей н анағұрлым нашарлатады.
Экологиялық болжам деген м з – адамзаттың және олардың табиғат
процестер не ықпалы арқасында табиғат жүйелер н ң беталысын, яғни
бағытын алдын ала айту. Болжамдаған құбылыстың ауқымы жағынан
экологиялық болжам глобальды, аймақтық және ұлттық болып бөл нед .

4

Урбанизация процес , немесе миграция, яғни
халықтардың қалаларға көш п қонуы, қала және
оның маңындағы ортаға үлкен экологиялық
жүктеме туғызады. Урбанизация – бұл әд летт ,
заңды процесс, қоғам мұқтаждығына сай
болады. Адамдардың қалаларға орналасу
формасы 
әлеуметт к-экономикалық
артықшылығының айғағы болып табылады.
Ауылдық жерлерге қарағанда қалаларда
өнд р с, транспорт, байланыс тағы басқа
салалар жақсы өркендеген. Бұл жерлерде
мәдениет, сауда, денсаулық, тұрмыстық-
коммуналдық қызмет көрсету жұмыстары
да жолға қойылған. Сонымен қатар, соңғы
жылдары 
селоларда 
жұмыссыздықтың
көбею не байланысты қалаларға кел п
жұмысқа орналасу, сөйт п халықтың елд
мекендерден қалаларға келу миграциясы
басталып жүр.
5

Қоршаған 
ортаның 
химиялық 
улы
заттарменластануы 
Қазақстанның 
ұлттық
қау пс зд г не қатер төнд р п отыр. Соңғы
жылдары 
республикамыздағы 
елеул
экологиялық қатерд ң б р — әскери және бейб т
мақсаттардағы ғарыштық ракета с-әрекеттер .
Ракетаның өте сұйық улы отыны – гептил
Республиканың б рқатар аймақтарына көп
мөлшерде таралуда.
Қаз рг кезде ел м зде 20 миллиард тоннадан астам
өнд р с қалдықтары жинақталып отыр. Шығыс
Қазақстанда осы қалдықтардың 71%- шығарылған.
Батыста – Каспий тең з н ң акваториясы және осы
территорияға т релген жерлер де мұнаймен
ластануда. Орталық Қазақстанда су көздер
ластанған. Оңтүст кте жерлерд ң иес з қалуы да
кездесед . Осыларға Семей мен Аралды да қосуға да
болады, өйткен мұндағы экология жағдайы адам
т рш л г не өте қау пт әсер н тиг зуде. Тек қана
Көкшетауды таза деген атаққа қосуға болады.
Шымкент қаласы Қазақстанның оңтүст г нде орналасқан.
Мұнда халықтың саны 400мыңнан асады. Қалада
қорғасын, мұнай өңдеу, цемент зауыттары. 3 мұнай
химиялық өнеркәс б , 2 тыңайтқыш өнд ру, 4 жылу
энергиясы және б рнеше құрылыс материалдары
кәс порындары бар. Ауа бассей н н ластаудың нег зг
көздер өнд р с орындарының қалдықтары және
автокөл ктерден шығатын улы заттар. Жылма-жыл
стационарлық көздерден 400мың тоннадан астам
зиянды заттар тасталынады. Қаланың орналасқан жер н ң
төмен болуы және ауа райының ерекшел г зиянды
заттардың шашырап кету не кедерг жасайды. М не,
сондықтан да олардың барлығы дерл к қала және оған
жақын 
жерлерде 
орналасып, 
өс мд ктерге, 
су
объект лер не,топыраққа тағы да басқаларына зиян
келт ред .
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
ЖАҒДАЙДЫҢ
ҚАЗІРГІ
ЕРЕКШІЛІГІ
6
Бүг нде экологиялық қау пс зд кке және оны
тұрақты дамытуға өту Қазақстанның стратегиялық
дамуының б рден-б р басты бағыттары болып
саналады. Нег зг ойы мен мақсаты – қоғам және
қоршаған 
ортаның 
б р-б р мен 
кел с лген
әрекеттер не қол жетк зу, сол сияқты қолайлы
экологиялық 
ортаны 
тұрақтандыру 
болып
табылады.

ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІН ЖАСАУ;
ТАБИҒИ РЕСУРСТАРДЫ ҰТЫМДЫ ПАЙДАЛАНУЫ ІСКЕ АСЫРУ;
ТҮРЛІ-ТҮСТІ ЖАНУАРЛАР МЕН ӨСІМДІКТЕР ӘЛЕМІН САҚТАП ҚАЛУ;
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ;
БІРІНШІ КЕЗЕҢ – 1998-2000 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫ;
ЕКІНШІ КЕЗЕҢ – 2001-2010 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫ;
ҮШІНШІ КЕЗЕҢ – 2011-2020 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫ;
ТӨРТІНШІ КЕЗЕҢ – 2021-2030 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫ;
1.
2.
3.
4.
ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ СТРАТЕГИЯ ТӨРТ КЕЗЕҢГЕ БӨЛІНГЕН:
ӘР КЕЗЕҢДЕРДІҢ ӨЗ МАҚСАТТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ІС ЖҮЗІНЕ АСЫРУ ҮШІН ЖАУАПТЫ
МІНДЕТТЕР ҚОЙЫЛҒАН.
2030 
ЖЫЛДАРҒА ДЕЙІН ҚОРШАҒАН
ОРТАНЫ ЖАҚСАРТУ ЖӨНІНДЕ ТӨРТ
БАСЫМДЫҚ ПРИОРИТЕТТІК
БАҒЫТТАР БЕЛГІЛЕНІП ОТЫР: