Тіршілік қауіпсіздігінің ұйымдастырушылық негіздері. Техносфера және өндірістік қауіпсіздік
жүктеу/скачать 27.05 Kb.
|
1 2
ОБЖ Узенбеков| (Биосфера)
Техногенді орта (Техносфера) ТҚН пәні бойынша маңызды ұғымдар: өмір сүру ортасы, қызмет, қауіп, қауіпсіздік және тәуекел болып табылады. Өмір сүру ортасы. Өндірістік орта. Қызметі. Қауіпті. Қауіпсіздік. Тәуекелі. Техносфера жағдайында теріс әсер ету техносфера элементтерімен (машиналар, құрылыстар және т.б.) және адамның әрекеттерімен байланысты. Көрсетілген әсерлердің кез келген ағынының шамасын ең төменгі мәннен ең жоғарғы мүмкіндікке дейін өзгерте отырып, "адам —мекендеу ортасы" жүйесіндегі өзара іс-қимылдың бірқатар сипатты жай-күйлерінен өтуге болады»: процестер өзара іс-қимылдың оңтайлы жағдайларына сәйкес келген кезде - жайлы (оңтайлы): қызмет пен демалудың оңтайлы жағдайларын жасайды; ең жоғары жұмысқа қабілеттілікті көрсету үшін алғышарттар және қызмет өнімділігінің салдары ретінде; адам денсаулығын және мекендеу ортасы компонентінің тұтастығын сақтауға кепілдік береді; адам мен өмір сүру ортасына әсер ете отырып, ағындар денсаулыққа теріс әсер етпесе, бірақ адам қызметінің тиімділігін төмендетіп, ыңғайсыздыққа әкеп соқтырса - жол берілетін. Рұқсат етілген өзара іс-қимыл шарттарын сақтау адамда және мекендейтін ортада қайтымсыз жағымсыз процестердің пайда болуы мен дамуының мүмкін еместігіне кепілдік береді; ағындар рұқсат етілген деңгейден асып кеткен және аурудың ұзақ әсер етуі кезінде адамның денсаулығына теріс әсер ететін және/немесе табиғи ортаның азып-тозуына әкеп соқтыратын қауіпті; қысқа мерзім ішінде жоғары деңгейдегі ағындар жарақат алып, адам өлімге алып, табиғи ортада бұзылулар тудыруы мүмкін төтенше қауіпті. Өндірістік ортаның негізгі элементі еңбек болып табылады, ол өз кезегінде еңбек құрылымын құрайтын өзара байланысты және өзара іс-қимыл жасайтын элементтерден тұрады Еңбек деген термин қажеттіліктердің орындылығын түсінеді, соның нәтижесінде адам табиғатқа әсер етеді және оны өз қажеттіліктері үшін қажетті заттарды жасау мақсатында пайдаланады. Еңбек - адам қызметінің ең жоғарғы түрі. Адам-орта жүйесі екі мақсатты. Бір мақсат әсерге жету, екіншісі жағымсыз салдарларды жою. Қауіпті және зиянды факторларды идентификациялау. Сәйкестендіру - тіршілік әрекетін қамтамасыз етуге бағытталған профилактикалық және жедел іс-шараларды әзірлеу үшін қажетті және жеткілікті сандық, уақытша, кеңістіктік және өзге де сипаттамаларды анықтау және белгілеу процесі. Қауіптерді сәйкестендіру, яғни сандық сипаттамалары мен қауіптілік коэффициенті көрсетілген бейнені тану. Қауіпті деп белгілі бір жағдайларда адамның денсаулығына тікелей немесе жанама зиян келтіруі мүмкін құбылыстар, процестер мен объектілер түсінеді, яғни жағымсыз зардаптарды туындатады. Қауіп - тірі және жансыз материяның жағымсыз қасиеті, материяның өзіне: адамдарға, табиғи ортаға, материалдық құндылықтарға залал келтіруі мүмкін. Қауіптер таңдау қасиетіне ие емес, олар пайда болған кезде олардың барлық қоршаған материалдық ортасына теріс әсер етеді. Қауіп шығу тегі бойынша табиғи, техникалық, антропогендік, экологиялық, аралас болып келеді. Қауіптер әлеуетті, яғни жасырын сипатқа ие. Табиғи қауіптер табиғи құбылыстарға, климаттық жағдайларға, жердің рельефіне және т. б. себеп болады. Адам ағзасына қолайсыз әсер ету сипаты бойынша әсер ететін факторлар зиянды және қауіпті деп аталады. Зиянды факторларға белгілі бір жағдайларда аурудың немесе жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуінің себептері болатын факторлар жатады. Қауіпті факторлар деп белгілі бір жағдайларда жарақаттық зақымдарға (ағза тіндерінің бұзылуы және оның функцияларының бұзылуы) немесе денсаулықтың кенеттен және күрт бұзылуына әкеп соқтыратын жағдайлар аталады. Қауіпті және зиянды физикалық факторлар: - қозғалатын машиналар мен механизмдер (әртүрлі көтергіш-көліктік құрылғылар және қозғалатын жүктер, өндірістік жабдықтардың қорғалмаған жылжымалы элементтері - жетекті және беріліс механизмдері, кесетін құралдар, айналатын және қозғалатын құрылғылар және т. б.); - өңделетін материал мен құралдың ұшатын бөлшектері; - электр тогы; - жабдықтар мен өңделетін материалдардың үстіңгі бетінің жоғары температурасы және т. б. Химиялық факторлар - бұл ауа, су, шаң, тамақ құрамына кіретін әртүрлі химиялық заттар, сондай-ақ ластағыштар (кәсіпорындардың төгінділері мен шығарындылары). Химиялық қауіпті және зиянды өндірістік факторлар адам ағзасына әсер ету сипаты бойынша мынадай топтарға бөлінеді: - жалпы токсикалық, тітіркендіргіш, сенсибилизациялайтын (аллергиялық аурулар тудыратын), канцерогенді (ісіктердің дамуын тудыратын), мутагендік (ағзаның жыныстық жасушаларына әсер ететін). Бұл топқа көптеген булар мен газдар кіреді: бензол мен толуол булары, көміртегі оксиді, күкіртті ангидрид, азот оксиді, қорғасын аэрозолдары және т. б., - бериллий, қорғасын қола, жез және кейбір пластмассаларды кесу кезінде пайда болатын улы шаң. Бұған сондай-ақ агрессивті сұйықтықтар (қышқылдар, сілтілер) жатады, олар онымен жанасқан кезде тері жамылғысының химиялық күйік әкелуі мүмкін. Биологиялық факторлар барлық ортада - суда, ауада, топырақта, тамақ өнімдерінде, өндірісте, тұрмыста кездеседі. Олардың көзі тамақ, фармацевтика өнеркәсібі кәсіпорындары, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары мен мал шаруашылығы кешендері, тазарту құрылыстары болып табылады. Психофизиологиялық қауіпті және зиянды өндірістік факторлар: физикалық шамадан тыс жүктеме (статикалық және динамикалық) және жүйке-психикалық шамадан тыс жүктеме (ақыл-ойдың шамадан тыс күшеюі, есту, көру және т. б. талдағыштардың шамадан тыс күшеюі.) Жарақат алатын (жарақат алу қаупі бар) фактор — жарақатқа немесе өлімге әкеп соқтыратын адамға теріс әсер ету. Адам қызметі мен оның еңбек өнімдерінен туындайтын қауіпті және зиянды факторлар антропогендік деп аталады. Антропогендік физикалық факторларға: - механикалық әсер ету, қозғалатын машиналар мен механизмдермен, қозғалатын материалдармен, дайындамалармен, бұйымдармен, жабдықтың қорғалмаған жылжымалы элементтерімен, тепе-теңдікті жоғалтумен және жұмысшылардың құлауымен жасалады. Олар жарақат пен өлімге әкелуі мүмкін. - термиялық әсер терморегуляцияның бұзылуына, қызып кетуіне және жылу соққысына әкеледі. - энергияның басқа түрлерінің әсері. Электр тогы, электр және магнит өрістері жарақаттарға және ауруларға, электр токтарының тұйықталуларына, жарылыстарға және өрттерге әкелуі мүмкін. Ультракүлгін, инфрақызыл, лазерлік сәулелер денсаулықтың бұзылуына, жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуіне әкеледі. Иондаушы сәулелену сәулелік ауруды тудырады. жүктеу/скачать 27.05 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2