Түркілердің мәдени мұрасының еуропалық және ислам әлемдеріне ықпалы

Түркістан өлкесінде туып- өскен ұлы даналардың Ислам өркениетіне қосқан үлестері үш топта көрініс тапты

жүктеу/скачать 3.98 Mb. бет 2/4 Дата 01.04.2024 өлшемі 3.98 Mb. #497270

Түркістан өлкесінде туып- өскен ұлы даналардың Ислам өркениетіне қосқан үлестері үш топта көрініс тапты. Бірінші тобы- шығармаларын араб тілінде жазғандар. Олар: Мұхаммед ибн Мұса Харезми(770-850), Әбунәсір Әл- Фараби (870-940), Әбу Рейһан әл-Бируни(973-1048/50), Әбу Әли ибн Сина(980-1037). Екінші тобы- туындарын парсы тілінде жазып мұра қалдырғандар. Олар: Низами Гәнжи(1141-1209), Маулана Жәлаледдин Руми(1207-1273), Мырза Хайдар Дулат(1499-1551), Үшінші тобы- еңбектерін Түркі тілінде жазған түркі ақындары мен ғалымдары. Олар: Жүсіп Баласағұн «құтты білік», Махмұд Кашғари «диуан лұғат түрік», Қожа Аһмет Йасауи(1041-1167) «хикмет», Әлішер Науаи(1441-1501), Зәһиреддин Мұхаммед Бабыр(1483-1530). Сондықтан IIX-XV ғасырлар арасында Ислам өркениетінің ұлы жетістіктері араб, парсы және бүгінгі түріктектес халықтарының ортақ рухани қазнасы болып саналады. Ислам Еуропаны ғылымның түрлі салаларында үлкен біліммен байытады. Сонымен қатар ол еуропалық сана-сезімді қалыптастыруға қабілетті және мәдени үдерістердің даму сипатына айтарлықтай ықпал етті. Арабтар Испания мен Сицилияны жаулап алу ниетін өз мойнына алды. Бірақ алғашқы кезде олардың пайда болуын еуропалық қоғам өкілдері әдеттегі варварлық шабуылдармен салыстыруға болатын апат ретінде бағалады. Мысалы, "ағылшын халқының шіркеулік тарихында" hat hon, көп ұзамай олардың бүлінгені үшін өтемді (Пуатье кезінде атақты шайқас анық) жасаған Галлияны өлтірген қорқынышты жазалау туралы айтады. Деген сөз "сарацины" келді жылғы гректер. Олар арабтар деп аталды. "Корольдік Анналдар" 793 жылы христиандардың үлесіне түскен екі ауыр сынақ ретінде сакстардың көтерілісі мен Сарацинның Септиманияға ұшырауы туралы баяндайды. Алайда, 854 жылы кордовский епископ Алвар жас христиандар араб тілінде латын жазуына қарағанда жақсы түсініледі, Араб өлеңдері мен ертегілерін оқиды, мұсылман философтары мен діншілдерінің шығармаларын зерттейді. Орта ғасырлардың соңында Ислам еуропалықтар Елеулі интеллектуалды қарсылас ретінде қабылдамады. Мартин Лютер тіпті Еуропалық христиандардың Ислам туралы соңғы көзқарастарына алаңдаулы, оларды қарапайым "папалық суевериялар мен предрассудкалардың" үлгісі ретінде санады. Бірақ түріктер-Османға 1529 жылы Венаға жақындап, оның тоны күрт өзгерді. Ескі стереотиптер тірілді: "Ислам-бұл зорлық-зомбылық, Антихрист дін", "мұсылмандар ақылдан айрылды, сондықтан оларға тек қылыштың күшімен ғана қарсы тұруға болады". ХХ ғасырдың соңғы онжылдығында Ислам-Христиан Диалогы Еуропадағы мұсылман қауымының қарқынды өсуіне байланысты жаңа даму алды. Марсель архиепископы Б. Панафьенің айтуынша,"бір кездері біз Еуропада мұсылмандарды қарсы алдық, енді исламды қарсы аламыз". Әлемнің осы бөлігіндегі мұсылмандардың үлесі 1950 жылдан 2000 жылға дейін 1-ден 3% - ға дейін өсті, ал олардың абсолюттік саны 14-тен 20 миллион адамға дейін ауытқиды. жүктеу/скачать 3.98 Mb. Достарыңызбен бөлісу: