Утепбаева А. А., Елеусизкызы М.,Наурызбаев Б. А. ҚАрапайым математикалық ҰҒымдарды
жүктеу/скачать 1.08 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сыйымдылық
| Ұзындық – бұл заттардың өлшемдің сызықтық сипаттамасы.кез келеген
заттардың ұзындығын көзмөлшермен өлшеуге болады, беттестіру не сәйкестендіру арқылы. Мұнда көзмөлшермен не нақты, не бір заттан екінші заттың қаншалық ұзын екендігін анықтауға болады. Масса – бұл заттың физикалық қасиеті, өлшеу арқылы жүзеге асатын. Заттың массасын заттың салмағынан ажырата білген жөн. Бала терминологияны дұрыс меңгеру үшін: «заттың массасы» деп үнемі айтқан абзал. Затты арнайы өлшеуден басқа қолмен көзмөлшермен анықтауға болады(«барикалық сезім»). Сыйымдылық – бұл сұйықтықтың көлемінің өлшем бірлігі. Аудан – бұл пішіндердің жазықтықта орнын анықтау қасиеті. Уақыт – бұл процесстердің өту ұзақтығы. Жылдамдық – бұл дененің белгілі уақыт аралағында жүру жолы. Заттың өзіндік белгісі ретінде көлемді бөлу сөздің арқасында мүмкін болады. Бұл ретте заттың балаға дейінгі қашықтық үлкен маңызға ие. Зерттеу көрсеткендей, оңтайлы қашықтық объектіден, бұл 1-1,5 м. Сондықтан өмірдің алғашқы айларында заттарды баланың алдында 1-1,5 м қашықтықта орналастыру керек. Көлем – күшті белгі (үлкен заттар әрқашан "көп"). Сондықтан балаларда заттың өлшемін бөліп, объективті бағалай білуді қалыптастыру маңызды. В.К.Котырло өзінің зерттеулерінде, үш жасқа дейінгі балалар тек үлкен және кіші заттарды ажыратынын көрсеткен. Өз кезегінде көлемнің сипаттамасы әлі үш жастағыларға жалпыланған мәнге ие емес, ол белгілі бір затқа қатысты қолданылады. Автор атап өткендей, егер бала қандай да бір затты басқалардың тобында кішкентай зат ретінде бірнеше рет қабылдаса, онда өзге заттар жанында болсада да «кішкентай» болып қала береді. Зерттеушінің бақылаулары бойынша көлемді қабылдауда баланың практикалық іс-әрекеттері (салу, алу, өлшеу және т.б.) маңызды мәнге ие. Тіпті мектепке дейінгі кіші жастағы балалар заттың көлемінің салыстырмалылығын әлі түсінбейді. Пирамиданы жинау бала үшін бірнеше көлем бойынша сақиналар жинау ретінде әлі қабылданбайды. Бала өздерінің іс-әрекеттері үшін практикалық әрекет жасай алады. Көлем туралы ең қарапайым білімді қалыптастыру үшін қоршаған әлемнің заттары мен құбылыстары туралы нақты түсініктерді қалыптастыру қажет. Ересек топтың балалары өз бетінше, арнайы талаптарсыз заттарды көлемі бойынша салыстырады, бірақ заттың бір өлшемі басым болып бөлінеді: ұзындығы, ені, биіктігі. Педагог Р.Л. Березина, Т. В. Тарунтаеваның зерттеулері көрсеткендей, мақсатты оқытусыз балалар үш өлшемдік ұғымды, сондай-ақ шама түсінігін меңгермейді. Оқыту кезінде арнайы терминологияны меңгеру үшін балалармен сөздік жұмысқа баса назар аудару қажет. Балалар заттардың көлемін ажыртуды көз мөлшермен бағдарлауға жүгінеді, бұл – сенсорлық қабілеттің ең маңыздысы болып келеді. Көз мөлшермен өлшеудің дамуы заттарды салыстырудың арнайы тәсілдерін меңгерумен тікелей байланысты . Алдымен заттарды ұзындығы, ені, биіктігі 47 бойынша салыстыру практикалық сәйкестендіру және беттестіру арқылы жүзеге асырылса, кейіннен өлшеу негізінде жүргізіледі. Көз қолдың практикалық әрекеттерін біріктіреді. Заттың көлемі, яғни заттың өлшемі тек салыстыру негізінде анықталады. Бұл үлкен немесе кішкентай нәрсе деп айтуға болмайды, оны басқалармен салыстыру керек. Көлемді қабылдау зат қабылданатын қашықтықтан, сондай-ақ ол салыстырылатын заттың көлемінен басталады. Нақты заттың көлемі мынадай қасиеттермен сипатталады: салыстырмалылық, өзгергіштік және қатынастылығы. Өлшеу екі логикалық операцияны қамтиды: біріншісі – бөлу процесі, ол балаға тұтасты бөлікке бөлуге болатынын түсінуге мүмкіндік береді; екіншісі – бөлек бөліктердің қосылуынан тұратын алмастыру операциясы. Өлшеудің мәні өлшенетін объектілердің сандық бөлшектеуінен және қабылданған шамаға қатысты осы объектінің шамасын орнатудан тұрады. Өлшеу операциясы арқылы өлшенетін шама мен алдын ала таңдалған өлшем бірлігі, масштаб немесе эталон арасындағы сандық қатынас белгіленеді. Өлшеу әрекеті өте күрделі. Ол арнайы іскерлікті, шамалар жүйесімен танысуды, өлшеу құралдарын қолдануды талап етеді. Шартты өлшеуіштерді қолдану балалардың затты өлшеуін қол жетімді етеді. "Шартты өлшеуіштермен өлшеу" термині өлшеу құралдарын пайдалану мүмкіндігін білдіреді. Бала алдымен объектілерді шартты өлшемдермен өлшеуді үйренеді және осының нәтижесінде ғана "нағыз" өлшеуді меңгеру үшін алғышарттар жасалады. жүктеу/скачать 1.08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|