Ясауидің әкесі Ибраһим шайық пен анасы Қарашаш туралы айтыңыз
Ондан сұлтан Сығай хан ұлы туралы баяндаңыз
жүктеу/скачать 109.14 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 74. Қасым сұлтан Абылай хан ұлы баяндаңыз
| 73. Ондан сұлтан Сығай хан ұлы туралы баяндаңыз Қазақ сұлтаны, батыр, Шығай ханның ұлы. Анасы Шығай ханның бәйбішесі Байым-бикем, одан Сейітқұл сұлтан, Ондан сұлтан туады. Шамамен 1555 жылы дүниеге келіп, 1585 жылы ұрыста қаза болған. Шығай хан тұсында әскердің бас қолбасшысы болған. Сыртқы жауларға қарсы күресте көп ерлік көрсеткен, садақ атудың керемет шебері болған. Осы қасиетіне қарап халық арасында «Ұзын оқты Ондан» деген лақап атқа ие болған. Тәуекел хандығының алғашқы кезеңінде қалмақтармен арада болған үлкен соғыс кезінде 30 жасқа келген Ондан сұлтан 1585 жылы қаза болады, бұл кезең Қазақ хандарымен ойрат билеушілері арасында Орта Азия қалалары үшін жиі-жиі қақтығыстар болғандығымен тарихтан белгілі. Ондан сұлтан жайлы М. Тынышпаевтың «Материалы к истории киргиз-казахского народа» деген еңбегінде және Вельяминов-Зерновтың «Исследования о Касимовских царях и царевичах» атты еңбектерінде айтылады. Қазақтың ХVІ-ХVІІ ғасырлардағы ғалымы Қадырғали Қосанұлы Жалайри өзінің «Жылнамалар жинағы» деген еңбегінде «Менің аталарым Ораз-Мұхаммет сұлтанның аталарына қызмет етті. Өзім Ораз-Мұхамметтің атасы Ондан сұлтанға қызмет еттім, одан соң Ораз-Мұхамметтің қасында болдым» деп жазады. Шын мәнінде әскербасы Ондан сұлтан қаза тапқан соң Қадырғали Жалайри оның 13 жасар баласы Ораз-Мұхамметті ертіп, ауыл-аймағымен Сібір ханы Көшімнің қол астына көшеді. Ондан сұлтанның Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне жерленгені жайлы М. Дулатов өзінің 1913 жылы «Қазақ» газетінде жарияланған «Хазірет Сұлтан» атты мақаласында жазады. Ондан сұлтанның бірінші әйелі – Алтын ханым – Үсек ханның баласы Болат сұлтанның қызы. Бәйбішесі Алтын ханымнан Ресей жеріндегі Қасым (Касимово) хандығының ханы Ораз Мұхаммед пен Тәтті ханым дүниеге келеді. Ал екінші әйелі – Сүйім ханым – Бұрындық ханның ұлы Кемсін сұлтанның қызы екен. Одан Қайнар Күшек сұлтан (кей деректерде Көжек сұлтан) туылады.
74. Қасым сұлтан Абылай хан ұлы баяндаңыз Туылған жылы белгісіз, 1836 жылы Ташкентте қайтыс болған. Абылай ханның ұлы, Кенесары ханның әкесі. Қасым өте табанды және әділетті, ұлтына берік жан болған. Қасым сұлтан бүкіл өмірін Ресей империясына қарсы күресте өткізді. Орта жүзде хандық жүйенің жойылуы және т.б. әскери-әкімшілік шараларға қарсы күрес жүрді. Оның басында тұрған Қасым сұлтан Абылайұлы және оның балалары жиырма жылдан астам уақыт бойы патшалық тәртіпке карсы табанды күрес жүргізді. Бұл толқулардың мақсаты – Абылай ұрпақтары сұлтандар билік жүргізетін Қазақ хандығын қайта орнату еді. Оған жәрдемдескен екі ұлы, Саржан сұлтан мен Кене хан оның басты қолбасшылары болды. Дұшпандарының қолынан қаза тауып, ол Әзірет Сұлтан мешітінің жанындағы Абылай хан қабірінің жанына жерленеді. Бұл туралы О.Дастановтың «Қазақстан» баспасынан 1967 жылы басылған «Әулиелі жерлер туралы шындық» атты кітабында «Кейбір жорамалдар мен халық аузындағы айтылып жүрген аңыздарға сүйенсек, «үлкен Ақсарайға» жерленгендер мұнан да көп болса керек. Бірақ күтімсіздіктің салдарынан көпшілігіне қойылған құлпытастар құрып кеткен. «…Кенесарының әкесі де осында жерленсе керек» (Дастанов, 1967: 26) – деген мәлімет бар. Қасым сұлтанның Құшақ, Ағадай, Уақ, Шуақ, Наурызбай, Есенгелді деген де ұлдары мен Бопы атты жаужүрек қызы болған. жүктеу/скачать 109.14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|