Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
AZOT Jetispewshiligi Artiqshaliǵi
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Saxarofosfatlar
- Fosfordıӊ ósimlikler azıqlanıwındaǵı áhmiyeti.
| AZOT
Jetispewshiligi Artiqshaliǵi 18-Tema.Awil xojaliǵinda isletiletuǵin tiykarǵi fosforli, tóginlerdi isletiliwi, oni qollawdaǵi zamangoy mashqalalar Fosfordıń áhmiyeti. Fosfor ósimlik ushın eń kerekli azıq elementi. Fosforsız joqarı ósimlikler ǵana emes, hátte ápiwayı organizmlerdiń de jasawı mumkin emes. Fosfordıń okislengen birikpeleri barlıq tiri organizmlerge, olar jasawı ushın kerek. Ósimlikler fosfordı H2PO4, HPO4 anionları turinde tiykarınan ortofosfor kislotasının (H3PO4) duzlarınan sińdiredi. Jánede metafosfor (HPO3), pirofosfor (H4P2O7) kislotalarınıń duzlarınan da (gidrolizlengennen keyin) paydalanadı. Ósimliklerde ulıwma fosfat (0,2-1,3%) organikalıq (87-89,6%) xam mineral (10-13%) birikpeler sostavında boladı. Nukleproteidler beloklardıń nuklein kislotaları menen birikpeleri kletka tsitoplazması hám yadrosının duziliuinde beloklardıń sintezinde, násillik qásiyetleriniń dawam etiwinde qatnasadı (PHK, DNK).Fitin kóbirek dánelerde bolıp, kógere baslaǵanda ósimliklerdi P menen támiynleydi. Fosfatidler - (fosforolipidler) may qusaǵan zatlar kletkalardıń tsitoplazmasında bolıp, dánelerde kóbirek toplanadı. Biologiyalıq rolizatlardıń kletkaǵa sińiwin tártipleytuǵın fosfolipid membranalar quramına kiredi. Saxarofosfatlar - ósimliklerdiń barlıq tkanlarında bolıp, dem alıw protsessinde, uglevodlardın (qant, kraxmal) sintezinde: fotosintez protsessinde qatnasadı. ATF - adenozintrifosfor kislotası - belok, may, kraxmal, saxaroza, asparagin, glutaminlerdin biosintez protsessin energiya menen támiynleydi, ATF-sız fotosintez hám dem alıw protsessleri bolmaydı. Fosfordıӊ ósimlikler azıqlanıwındaǵı áhmiyeti. Ósimlikler quramında fosfor mineral hám organikalıq halatta ushıraydı. Mineral halattaǵı fosfor ortofosfat kislotasının kaltsiyli, magniyli hám kaliyli duzları túrinde bolıp, muǵdarlıq jaqtan júdá kem esaplanadı. Nuklein kislotalarınıӊ ápiwayı beloklar menen payda etetuǵın birikpelerine nuklioproteidler delinedi. Ósimliklerdegi fosfororganik birikpelerdiӊ tiykarǵı bólimin fosfoproteidler (fosfor kislotaları hám ápiwayı beloklardıӊ qásiyetleri) payda etedi. Ósimliklerde fosfordıӊ tiykarǵı bólimi fitin kóriniste ushıraydı. Fitin ósimliklerdiӊ jas organları hám toqımalarında, ásirese, tuqımlarında kóp boladı. Sobıqlı dán hám maylı eginler tuqımınıӊ 1-2, ǵalle eginler tuqımınıӊ 0,5-1,0 % in payda etedi. ATF - energiya tasıwshı sıpatında belok, may, kraxmal, saxaroza, asparagin, glutamin hám basqa bir qatar organikalıq birikpelerdiӊ biosintezinde qatnasadı. Dem alıw, fotosintez hám zatlar almasıwı ATF qatnasıwısız júz bermeydi. жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|