Таҳлил ва натижалар муҳокамаси.
Давлат солиқлар ёрдамида фуқароларнинг
даромадлари ва турмуш даражасини тартибга
солиб туради. Ушбу таъсирнинг қанчалик да-
ражада бўлиши жисмоний шахсларнинг да-
ромадларини легаллаштириш, тадбиркорлик-
ка бўлган қизиқиш ва мулкнинг қайси ҳолат-
да сақланишини белгилаб беради.
Жаҳон амалиёти кўрсатишича, агар таъ-
сир даражаси ҳам, солиқ юки ҳам юқори бўлса,
даромадларни кўпроқ яширишга мойиллик
ортади, даромад олишга бўлган қизиқишлар
бирмунча сўнади, аксинча, солиқ юки кам бўл-
са, акс ҳолат юз беради. Тарихга назар таш-
лайдиган бўлсак, мустақилликнинг дастлабки
йилларида мамлакатимизда жисмоний шахс-
лардан олинадиган даромад солиғи етти по-
ғонали шкалада ва энг юқори ставкаси 60
фоиз миқдорида ундирилган.
Ўзбекистон Республикасининг солиқ
сиёсатини такомиллаштириш концепциясида
иш ҳақи фондига солиқ юкини камайтириш
масаласининг биринчи асосий йўналиш сифа-
тида белгиланиши натижасида 2019 йилдан
бошлаб эса жисмоний шахслардан олинади-
ган даромад солиғининг 4 поғонали ставкала-
ри ўрнига ойлик маош миқдоридан қатъи
назар ягона 12 фоизлик ставка жорий этилди.
Бундан ташқари фуқароларнинг меҳнатга ҳақ
тўлаш тарзидаги даромадларидан Бюджетдан
ташқари пенсия жамғармасига ушлаб қолина-
диган 8 фоизли суғурта бадали бекор қилин-
ди. Натижада жисмоний шахслардан олинади-
ган даромад солиғи тўловчилар сони 2018
йилда 3921609 нафарни ташкил этган бўлса,
2019 йилга келиб, 780831 нафарга кўпайгани
ҳолда 4702440 нафарни ташкил этган. Шунга
мос равишда жисмоний шахслардан олинади-
ган даромад солиғи тушуми ҳам 2018 йилда
6423 млрд. сўмни ташкил этган бўлса, 2019
йилга келиб, 197 фоизга ошгани ҳолда 12668
млрд. сўмни ташкил этган [23]. Янги солиқ
сиёсати доирасида 2019 йилда иш ҳақига со-
лиқ юки 1,5 баробарга камайтирилди. Нати-
жада расмий секторда ишлаётганлар сони йил
давомида 500 мингтага кўпайди [6].
Ўзбекистон Республикаси Президенти-
нинг 2022 йил 8 апрелдаги ПФ-101-сонли
фармони билан 2022 йил 1 майдан бошлаб
норезидент жисмоний шахснинг Ўзбекистон
Республикасидаги манбалардан оладиган да-
ромадлари (дивидендлар, фоизлар ва фрахт-
дан олинадиган даромадлардан ташқари) бў-
йича жисмоний шахслардан олинадиган даро-
мад солиғи ставкаси 12 фоиз миқдорида
(аввал 20 фоиз эди) белгиланиши ҳисобига
қарийб 196 та корхона ихтиёрида қўшимча
34,4 млрд. сўмга яқин маблағ қолиши кутил-
моқда.
Ҳозирда аҳоли бандлигини таъминлаш,
даромадларини янада ошириш, мулки ва ак-
тивлари қийматининг муттасил ошиб бори-
шини кафолатлаш орқали улар турмуш ша-
роитини яхшилашни солиқ механизми орқали
рағбатлантириш муҳим ҳисобланади. Шунга
кўра, бугунги кунда аҳолига жисмоний шахс-
ларнинг даромад солиғи бўйича турли шакл-
Достарыңызбен бөлісу: |