Мысалы")
XIX ғасырдың бірінші жартысындағы қазақ әдебиеті
Абыл Тілеуұлы (1777-1864)
Абыл Тілеуұлы Өтембетов Маңғыстау түбегінің Бозащы мекенінде дүниеге келген.
Өлеңдері: «Сүйінқара батырға», «Құлбарақ батырға», «Естірту», «Қайпалдыға айтқандары», «Кәрілік», «Арғымақ атта сын болмас», «Сексеннің біз де келдік жетеуіне» т.б.
Айтыстары: «Балдай қызбен айтысы», «Сушы қызбен сөз жарыстыруы» ,»Нұрымды сынауы», «Шерниязбен кездесуі»
Шығармаларының негізгі арқауы- адамгершілік пен елдік, ерлікті дәріптеу, кейінгі ұрпаққа үлгі көрсету.
«Қырымның қырық батыры», жырын»Аңшыбай батыр» және оның ұрпақтары , «Қарадөң батыр және оның ұрпақтар», «Жеке батырлар» деген үш салаға бөліп жырлаған .40 батырдың ерліктері суреттелген бұл жырды кейде «Ноғайлы жырлары» деп те атайды. Жырдың кейбір үлгілерін В.В. Радлов, Г.Н. Потанин, Ш.Уәлиханов жариялаған. Көптеген шығармаларын 40-жылдары Сәттіғұл Жанғабылұлы қағазға түсіріп, ҚР Ғылым академиясының қолжазбалары қорына өткізген.
Абыл Тілеуұлының алғаш баспа бетін көрген толғауы: («Арғымақ атта сын болмас», 1924ж Ташкентте «Сана» журналы №2,3)
Сүйінбай Аронұлы (1815-1898)
Туған жері: Алматыға жақын жердегі қара қыстақ ауылының Бұлақ деген жері ;
Өлеңдері: «Түс», «Бөрілі менің байрағым», «Әділетті к орнаса», «Ту алып жауға шапсаң сен», «Төрелерге», «Датқалар», «Болыстарға баға», «Үмбетәліге», «Бала Жамбылға бата», «Құсмұрын тастың үстінде», «Жақсы мен жаман адам қасиеттері», т.б.
Айтыстары: Қарғамен айтысы, Тезек төремен, қырғыз ақыны Қатағанмен.
Батыры Қарасайдай, ханы Абылайдай болған заманды көркем тілмен кестелеген ақын (Сүйінбай Аронұлы)
Сүйінбай Аронұлының 12-13 жасында шығарған өлеңі («Түс»)
Түсінде Қыдыр атаның батасын алған ақын(Сүйінбай)
Сүйінбайдың ақындық жолға түскен кезі:( 13-15 жасынан )
Сүйінбайдың ерлік пен елдіктің гимні іспетті өлеңіСүйінбай)'>:(« Бөрілі менің байрағым»)
«Бөрілі менің байрағым
Бөрілі байрақ астында
Бөгеліп көрген жан емен».Үзіндінің авторы (Сүйінбай)
«Жақсы мен жаман адам қасиеттері» жырының авторы: (Сүйінбай Аронұлы)
Үзіндіден Сүйінбай өлеңінің негізгі тхүйінін анықтаңыз:
Жаманның көкірегі көр, көз – соқыр,
Жүрелік жолда тал түсте адасып –ай
Жақсы адам қай жерден ажырайды,
Жамандар- өтірікші , өсегі көп,
Жалған сөзбен бықсытар ел арасын
Жанбай қалған ағаштың шаласындай (Адамгершілік асыл қасиеттер)
Сүйінбайдың төрелердің парақорлығы, арсыздығы жайлы өлеңдері(Төрелерге, Үмбетәліге)
«Бала Жамбылға бата» өлеңінің авторы: (Сүйінбай)
Тезек төремен айтысқан ақын: (Сүйінбай)
«Қырғимен ойнаған
Ажалы жеткен торғайсың» -деп Сүйінбай ақын кімге айтқан? (Қатағанға)
«Сүйінбай-айтыс өнерінің алтын діңгегі» деген сөздің авторы (М.Әуезов)
Достарыңызбен бөлісу: |
