-бөлім. Былғары және тері шикізаты өндірісі

Параграф 1. Су-химиялық өңдеу аппаратшысы, 4-разряд

қызмет ету аппараттарында былғары шикізатын жібіту, суландыру және жуып шаю технологиялық процесін жүргізу;

шикізатты, ерітінділерді, химикаттарды, материалдарды тасымалдау;

қолданылатын жабдықтың жөнділігін және оның жұмысқа дайындығын тексеру;

барабанда тұщы-құрғақ және құрғақ-тұзды былғары шикізатын шаю және бөлшектеу бойынша дайындық жұмыстарын орындау;

қолмен немесе станокта терілерде тесіктерді ою және тесу;

қайта жинау және электроворотпен түсіру кезінде терілерді төсеу және үздіксіз таспаларға байлау, рамаларға ілу немесе кеспектер мен барабандарға салу кезінде тиейтін бункерлерге жинап қою;

өткір ерітінділерді, антисептиктерді жасау, оларды аппараттарға құю;

қыздыру және жұмысшы сұйықтықтарын нығайту;

механикаландырылған тәсілмен шикізатты аппараттарға салу және одан түсіру;

температуралық режимді және аппараттардың айналу жылдамдығын реттеу, ерітінділерді ағызып жіберу.

338. Білуге тиіс:

былғары шикізатын су-химиялық өңдеу өндірісінің технлогиясын, қолданылатын өткірлеушілердің қасиеттерін, жібіту процесінде терілерді суландыру дәрежесін анықтау тәсілдерін, қызмет ету аппараттарының құрылысын, олардың айналу жылдамдығын және температуралық режимін реттеу тәсілдерін, қолданылатын көтеру-көлік механизмдерін пайдалану ережелерін.

47. Тері илеу аппаратшысы

анағұрлым жоғары біліктілігі бар тері илеу аппаратшысының басшылығымен аппараттарда технологиялық карталарға сәйкес шикі теріні илеу, сондай-ақ пикельдеу және хромдау технологиялық процесін жүргізу.

алаңшаларға, вагонеткаларға, стеллаждарға терілерді тиеу, түсіру және төсеу.

жасалған және пайдаланылған химиялық ерітінділерді айдап жіберу үшін жабдықты дайындау, оларды аппараттар мен жиғыштарға құю және айдап жіберу, технологиялық процесті бақылау.

газдарды шығару және аппараттардан пайдаланылған ерітінділерді ағызып жіберу.

340. Білуге тиіс:

тері илеу, пикельдеу, хромдау технологиялық процестерін жүргізу ережелерін, былғары шикізатының түрлерін, аппараттарға жартылай фабрикаттарды салу нормаларын, қолданылатын химиялық материалдардың қасиеттерін және олардың өзара әрекеттесуін, аппараттар мен жиғыштарға химиялық ерітінділерді құю және айдап жіберу ережелерін, қызмет ету аппараттарының, бақылау және өлшеу құралдарының құрылысын, әрекет ету қағидатын және сөлдік, су, бу мен ауа коммуникацияларының сызбасын, қолданылатын көтеру-көлік құрылғыларын пайдалану ережелерін.

Параграф 2. Тері илеу аппаратшысы, 5-разряд

былғары жартылай фабрикатын алу мақсатында аппараттарда шикі теріні илеу, пикельдеу, хромдау технологиялық процестерін жүргізу;

пикельдік және хромдық ерітінділерді жасау, химиялық материалдарды, илеу экстрактілері мен сөлдерді мөлшерлеу;

жасалған және пайдаланылған илеу сөлдерін айдап жіберу үшін жабдықты таңдау;

температуралық режимді бақылау, талдаулар мен есептеулердің негізінде шикі теріні өңдеу процесінде жұмыс ерітінділерінің технологиялық көрсеткіштерін түзету;

жұмыс ерітінділерінің, жартылай фабрикаттарының, пайдаланылған сөлдердің сынамаларын іріктеу және пикельдеу, хромдау процесінде және илеу мен шаюдан соң түсіру алдында жартылай фабрикаттардың дайындық дәрежесін анықтау.

342. Білуге тиіс:

илеу, пикельдеу, хромдау технологиялық процестерін жүргізу ережелерін, терінің топографиясы мен қасиеттерін, шикі теріні өңдеу процесінде сынамаларды іріктеу мен талдауларды алу, болуы мүмкін ақауларды жою әдістерін, қызмет ету жабдығын, бақылау және өлшеу құралдарын пайдалану және реттеу ережелерін.

Параграф 3. Тері илеу аппаратшысы, 6-разряд
343. Жұмыс сипаттамасы:

басқару тетігінен барабан-автоматтарда шикі теріні илеу, пикельдеу және хромдау технологиялық процестерін жүргізу;

басқару тетігіне бағдарламалы перфокарталарды орнату және автоматты режимде жұмыс істеу үшін барабандарды іске қосу;

тері илеу технологиялық процесінің барысын, химиялық материалдарды мөлшерлеуді, барабандардың жұмысын басқару тетігінен бақылау;

перфокарталардың өту дұрыстығын, аппараттардың жұмысын байқау;

бақылау және өлшеу, реттеу, белгі беруші құралдарды орнату және олардың көрсетуі бойынша технологиялық процестердің барысын бақылау;

барабандардың айналу жылдамдығын, жұмыс сұйықтықтарының көлемі мен температурасын мөлшерлеуді, жартылай фабрикаттарды өңдеу уақытын (технологиялық процестер бойынша), ерітінділерді, химикаттарды беру (айдап жіберу) және пайдаланылған сұйықтықтарды ағызып жіберу уақытын реттеу;

жұмыс циклі аяқталған соң перфокарталарды босату, Бақылау картасына сәйкес сынамаларды іріктеу;

барабандардан жартылай фабрикаттарды түсіру.

344. Білуге тиіс:

автоматты режимде тері илеу, хромдау, пикельдеу технологиялық процестерін жүргізу ережелерін, терілердің топографиясын, былғары шикізатының түрлерін, қолданылатын химиялық материалдардың қасиеттерін, жасалған және пайдаланылған жұмыс сұйықтықтарының технологиялық көрсеткіштерін, сынамаларды іріктеу әдістерін, былғары жартылай фабрикаттарының болуы мүмкін ақауларын және оларды жою тәсілдерін, қызмет ету жабдығын, басқару тетігін, автоматика жүйелерін, бақылау және өлшеу құралдарын пайдалану және реттеу ережелерін, берілген бағдарламасы бар перфокарталарды қолдану тәсілдерін және мақсатын.

48. Күлдеу аппаратшысы

аппараттарда терілерді немесе көнді күлдеудің технологиялық процесін қылды толық және оңай жою үшін терінің барлық ауданы бойынша оны босаңсыту, сондай-ақ шикі терінің күлділігіне, ісінуіне және серпімділігіне жету мақсатында жүргізу;

күлді сұйықтықтарды жасау, аппараттарға оларды айдап жіберу және олардан айдап шығару;

өткірлеуші ерітінділерді дайындау, оларды мөлшерлеу және аппараттарға жіберу;

күлдеу сұйықтықтарын тасымалдау үшін сорғыларды, құбырларды, бу құбырларын дайындау;

күлдеуге терілерді немесе көнді салу, көнді мешкей күлдеуге салу және терілерді немесе көнді аппараттардан түсіру;

күлдеу процесінде жұмыс ерітінділерінің технологиялық көрсеткіштерінің өзгеруін байқау және оларды талдаулар мен есептеулердің негізінде түзету;

қылды бір жерге жинау үшін терілердің дайындық дәрежесін анықтау;

қозғалмайтын аппаратурада сығылған ауамен, бұлғауыштармен және тағыда басқа жұмыс ерітінділерін араластыру;

терілер мен көнді аппараттарға механикаландырылған тиеу және одан түсіру кезінде дайындық жұмыстарын жүргізу (үздіксіз таспаларға терілерді байлау, рамаларға ілу, тиейтін бункерлерге салу және тағыда басқа);

аспалы барабандар мен шнек аппараттарынан түсірген соң терілерді немесе көнді төсеу.

346. Білуге тиіс:

күлдеу процесін жүргізу ережелерін, былғары шикізаттың түрлерін, қолданылатын химиялық материалдардың қасиеттерін, қылдарды жоюға терілер дайындығының белгілерін, қызмет ету жабдығының бақылау және өлшеу құралдарының құрылысын, әрекет ету қағидатын, оларды пайдалану ережелерін, көтеру-көлік құрылғыларын пайдалану ережелерін.

Параграф 2. Күлдеу аппаратшысы, 5-разряд

басқару тетігінен барабан-автоматтарда терілерді немесе көнді жібіту, күлдеу технологиялық процестерін жүргізу;

басқару тетігіне бағдарламалы перфокарталарды орнату және автоматты режимде жұмыс істеу үшін барабандарды қосу;

технологиялық процестердің барысын, химиялық материалдарды мөлшерлеуді, барабандардың жұмысын басқару тетігінен бақылау;

бақылау және өлшеу, реттеу, белгі беретін құралдарды орнату және технологиялық процестердің барысы жөніндегі олардың көрсетуін байқау;

барабандар мен аппараттардың айналу жылдамдығын, күлдеу сұйықтығы ерітінділерінің және судың көлемін мөлшерлеуді, су мен күлдеу сұйықтығының температурасын, су мен күлдеу сұйықтығын құю уақытын, регенерация және күлшікті қайтадан пайдалану үшін пайдаланылған сұйықтықтарды құбырларға немесе қабылдағышқа ағызып жіберу уақытын реттеу;

өңдеу топтамасы аяқталған соң перфокарталарды босату;

бақылау картасына сәйкес сынамаларды іріктеу;

барабандардан көнді түсіру.

348. Білуге тиіс:

автоматты режимде жібіту және күлдеу технологиялық процестерін жүргізу ережелерін, былғары шикізатының түрлерін және оны консервілеу әдістерін, жібіту және күлдеу технологиялық процестерін бақылау әдістерін, қолданылатын химиялық материалдардың қасиеттерін және олармен жұмыс істеу ережелерін, дайындалған және пайдаланылған жұмыс сұйықтықтарының технологиялық көрсеткіштерін, сынамаларды іріктеу әдістерін, қызмет ету жабдығын, басқару тетігін, автоматика жүйелерін, бақылау және өлшеу құралдарын пайдалану және реттеу ережелерін, берілген бағдарламасы бар перфокарталарды қолдану тәсілдерін және олардың мақсатын.

49. Күлсіздендіру, жұмсарту аппаратшысы

анағұрлым жоғары біліктілігі бар күлсіздендіру, жұмсарту аппаратшысының басшылығымен көннен әкті ішінара немесе толық жою, ал жоғарғы теріні өңдеу кезінде – коллагенді босаңсыту және талшықаралық затты жою мақсатында аппараттарда күлсіздендіру, жұмсарту, күлденген көнді жуып шаю технологиялық процесін жүргізу;

жұмыс және пайдаланылған сұйықтықтарды тасымалдау үшін сорғыларды, құбырларды дайындау, құбырлардың вентилдерін, аппараттардағы клапандарды ашу және жабу;

аппараттарға көнді салу және оны технологиялық процесс аяқталған соң түсіру;

көнді механикаландырылған тиеу және түсіру кезінде дайындық жұмыстарын жүргізу (рамаларға ілу, тиеу бункерлеріне салу және тағыда басқа);

аппараттан түсірген соң көнді төсеу.

350. Білуге тиіс:

күлсіздендіру, жұмсарту технологиялық процестерін жүргізу ережелерін, көннің және қолданылатын материалдардың қасиеттерін, қызмет ету аппараттарының, бақылау және өлшеу құралдарының құрылысын, жұмыс қағидатын, көтеру-көлік құрылғыларын пайдалану ережелерін.

Параграф 2. Күлсіздендіру, жұмсарту аппаратшысы, 5-разряд
351. Жұмыс сипаттамасы:

көннен әкті ішінара немесе толық жою, ал жоғарғы теріні өңдеу кезінде – коллагенді босаңсыту және талшықаралық затты жою мақсатында баркастарда, барабандарда және басқа аппараттарда күлсіздендіру, жұмсарту, күлденген көнді жуып шаю технологиялық процестерін жүргізу;

аппараттарда жұмыс ерітінділерін жасау;

есептеулер және жүргізілген талдаулардың деректері негізінде ерітінділерді түзету (концентрацияны, сұйықтық коэффициентін, температураны және басқа параметрлерді);

технологиялық процестердің барысын бақылау және олардың аяқталуын анықтау;

күлсіздендіру, жұмсарту процестерін жүргізу кезінде жұмыс ерітінділерінің, жартылай фабрикаттардың сынамаларын іріктеу.

352. Білуге тиіс:

күлденген көнді күлсіздендіру, жұмсарту, жуып шаю процестерін жүргізудің технологиясын, талдаулардың түрлерін, оларды жүргізу және сынамаларды іріктеу әдістерін (технологиялық процестер бойынша), көнді күлсіздендіру және жұмсарту процестерінің аяқталуын анықтау тәсілдерін және оның белгілерін, қолданылатын индикаторлардың (метилрот, фенолфталеин және басқалар) мақсатын, көнді өңдеудің болуы мүмкін ақауларын және оларды жою тәсілдерін, қолданылатын жабдықты, бақылау және өлшеу құралдарын пайдалану және реттеу ережелерін.

50. Теріні бояу және майлау аппаратшысы
Параграф 1. Теріні бояу және майлау аппаратшысы, 5-разряд
353. Жұмыс сипаттамасы:

дасқару тетігінен барабан-автоматтарда теріні бояу, майлау, бейтараптау, илеу технологиялық процестерін жүргізу;

басқару тетігіне бағдарламалы перфокарталарды орнату және автоматты режимде жұмыс істеу үшін барабандарды қосу;

технологиялық процестердің барысын, химиялық материалдарды мөлшерлеуді, барабандардың жұмысын басқару тетігінен бақылау;

бақылау және өлшеу, реттеу, белгі беретін құралдарды орнату және технологиялық процестердің барысы жөніндегі олардың көрсетулерін байқау;

технологиялық процестерді жүргізу кезінде терілерді өңдеу уақытын реттеу, су және ерітінділерді берудің уақыты мен көлемін, пайдаланылған сұйықтықтарды ағызып жіберуді;

өңдеу циклі аяқталған соң перфокарталарды босату;

бақылау картасына сәйкес сынамаларды іріктеу;

терілерді барабандардан кассеталарға түсіру.

354. Білуге тиіс:

автоматты режимде терілерді бояу, майлау, бейтараптау, илеу процестерін жүргізу технологиясын, былғары жартылай фабрикаттарының ассортиментін, орындалатын технологиялық процестерді бақылау әдістерін, қолданылатын химиялық материалдардың қасиеттерін, оларды пайдалану ережелерін, материалдарды ауыстыру мүмкіндіктерін, дайындалған және пайдаланылған жұмыс сұйықтықтарының технологиялық көрсеткіштерін, сынамаларды іріктеу әдістерін, қызмет ету жабдығын, басқару тетігін, бақылау және өлшеу құралдарын, автоматика құралдарын пайдалану және реттеу ережелерін, берілген бағадарламасы бар перфокарталарды қолдану тәсілдерін және оның мақсатын.

51. Тері илеу экстрактілерін әзірлеу аппаратшысы

ашық аппараттар мен қысымдалған аппараттарда синтетикалық және өсімдік илеу материалдарынан жасалған тері илеу экстрактілерін әзірлеудің технологиялық процесін жүргізу;

белгіленген тығыздыққа дейін тері илеу экстрактілерін еріту;

тері илеу экстрактілерін әзірлеу процесінде аппараттарда сұйықтықтың температурасы мен деңгейін реттеу;

дайындығын анықтау және жүргізілетін талдаулар негізінде әзірленген тері илеу экстрактілерінің химиялық және физикалық көрсеткіштерін түзету;

әзірленген тері илеу экстрактісін тұндырғыштар мен жиғыштарға айдап жіберу.

356. Білуге тиіс:

қызмет ету аппараттарында тері илеу экстрактілерін әзірлеу технологиясы мен ережелерін, қызмет ету жабдығының, бақылау және өлшеу құралдарының, сорғылар мен коммуникациялардың құрылысын, оларды пайдалану ережелерін, қысымдалған аппараттарға қызмет көрсету ережелерін, тері илеу экстрактісінің дайындығын анықтау әдістерін.

Параграф 2. Тері илеу экстрактілерін әзірлеу аппаратшысы, 5-разряд
357. Жұмыс сипаттамасы:

арнаулы аппараттарда бастапқы материалдардан тері илеу экстрактілерін әзірлеудің технологиялық процесін жүргізу;

бастапқы материалдарды мөлшерлеу, араластыру;

хром тұздарын қайта қалпына келтіру процесінде аппараттарда сұйықтықтың деңгейі мен температурасын бақылау және реттеу;

сынамаларды іріктеу нәтижесінде алынған зертханалық талдаулардың негізінде хром экстрактісінің дайындығын анықтау;

хром экстрактісінің химиялық көрсеткіштерін түзету;

әзірленген экстрактіні пайдалану орнына беру;

пайдаланылған хром сөлдерінен алынған хром тотығы гидратын тұндыру;

тұнбаны бөліп алу, вакуумдық барабандар мен басқа сүзгілерде тұнбаны құрғату және сүзгілеу;

күкірт қышқылы ерітіндісінде құрғатылған тұнбаны еріту;

шығыс материалдарының есебін жүргізу.

358. Білуге тиіс:

хром тері илеу экстрактісін әзірлеудің технологиялық режимі мен рецептурасын, хром тұздарын қайта қалпына келтіру процесін орындаудың тәртібін, хром экстрактісін пісіру процесінде химиялық заттардың өзара әрекеттесуін, арнаулы аппараттарды, қызмет көрсету бақылау және өлшеу құралдарын, сорғыларды және коммуникацияларды реттеу ережелерін, шығыс материалдарының есебін жүргізу ережелерін.

52. Лак әзірлеу аппаратшысы

арнаулы аппараттарда былғары үшін лак әзірлеудің (пісірудің) технологиялық процесін жүргізу;

жабық сыйымдылықтарда қажетті химиялық материалдарды сүзу, тұндыру, араластыру және ұстау жолымен дайындау;

еріткіштердің ортасында реакцияға түсетін компоненттерді араластыру;

технологиялық процесті реттеу және жүргізілетін талдаулардың деректері негізінде пісіру процесінде лактың физикалық және химиялық көрсеткіштерін түзету;

лактың даярлығын анықтау;

лакты тұндырғыштар мен жиғыштарға айдап жіберу.

360. Білуге тиіс:

пісірудің технологиялық режимін және лак дайындығының белгілерін, лак әзірлеудің рецептурасын, лакты әзірлеу үшін арнаулы ақпаратқа материалдарды салу тәртібін, олардың өзара әрекеттесуін, улы, тез жанатын материалдарды қолдану ережелерін, сынамаларды іріктеу тәртібін және лакты әзірлеу процесінің технологиялық режимін түзету әдістерін, қызмет ету жабдығының, бақылау және өлшеу құралдарының, сорғылардың, коммуникациялардың құрылысы мен реттеу ережелерін.

53. Былғарылық коллагенді қалдықтардан өнім өндіру аппаратшысы

аппаратшысы, 6-разряд

нәруыздық гидролизат және оның негізінде хроммен илеудің былғарылық коллагенді қалдықтарынан өнімді көп фазалық технологиялық топтпманы жабық үлгідегі аппараттарда (қысымды қазандар, вакуумдық қазандар), автоматты басқарылатын жабық үлгідегі аппараттарда, үздіксіз әрекеттегі желілерде өндіру процесін жүргізу;

қазандардың, вакуум-сорғылардың, сүзгі-сорғылардың, сепараторлардың, бұлғауыштардың жұмысының технологиялық режимін, жылу аппараттарына будың берілуін реттеу;

шикізатты салудың кестесін, технологиялық топтама режимдерін және химреагенттермен (күйдіргіш сілтілер, қышқылдар, хромның сілтілік және қышқылдық қосылыстары) жұмыс кезінде қауіпсіздік ережелерін сақтау;

шикізатты кесумен, коллагеннің гидролизімен, фазалардың бөлінуімен, гидролизатты сүзгіден өткізумен, сепараторлаумен, консервілеумен және булаумен қысым астында шикізатты гидротермиялық өңдеу процесін жүргізу;

хром малмасын қышқылдық рекуперациялаумен қоса хром шламын түсіру;

технологиялық желі жабдығын тазалау, жуып шаю, зарарсыздандыру;

механизмдерді майлау;

автосусабын үшін компоненттерді әзірлеу;

соңғы тазарту және өнімді бөлшектеп өлшеп қою;

технологиялық журналда жазбаларды жүргізу.

362. Білуге тиіс:

қызмет көрсету жабдығының конструкциясын, қысым астында жұмыс істейтін құрылғыларға қызмет көрсету ережелерін, бу, ауа және су коммуникацияларын басқару ережелері мен схемасын, бақылау және өлшеу құралдарын пайдалану ережелерін, шикізаттың түрлері мен қасиеттерін, қолданылатын химреагенттердің қасиеттерін, өндірілетін өнімге қойылатын мемлекеттік стандарттарды.

54. Шелді, жүнді, қылшық пен қылды жуып шаю аппаратшысы

аппаратшысы, 3-разряд

технологияға сәйкес жуу аппараттарында шелді, жүнді, қылшықты, қылды жуып шаю технологиялық процесін жүргізу;

жуу ерітінділерін жасау, аппараттарға жуылған қылды, шелді, жүн мен қылшықты салу және түсіру;

жуып шаю процесін реттеу, технологиялық картаға сәйкес суды және химиялық реагенттерді қосу.

364. Білуге тиіс:

шелді, жүнді, қылшықты, қылды шаюдың технологиялық режимін, химиялық реагенттерді, олардың қасиеттері мен өзара әрекеттесуін, жуу аппаратына бастапқы материалдарды салу тәртібін, қолданылатын жабдық пен коммуникацияның құрылысын, қызмет ету және реттеу ережелерін.

55. Аппретурашы
Параграф 1. Аппретурашы, 2-разряд
365. Жұмыс сипаттамасы:

агрегатта терілерді аппретуралау;

аппретураланған терілерді түсіру және жинау, тасымалдау, агрегаттың кішкентай бактеріне аппретураны құю;

сүрту, тері бетін қолмен майсыздандыру;

агрегатты жөндеуге қатысу.

366. Білуге тиіс:

терілерді аппретуралау, сүрту, майсыздандыру тәсілдерін, аппретураланған терілерді жинап қоюдың ережелерін, қызмет көрсету агрегатын пайдалану ережелерін,

Параграф 2. Аппретурашы, 3-разряд

тасымалдау таспасына былғарыны салумен қызмет көрсету агрегатына немесе тампонмен, щеткамен қолмен былғарыны эмульсиямен, жалтырақпен, бекіткішпен, түссіз лакпен аппретуралау;

агрегатта аппретуралаудың технологиялық режимін сақтау (құрамы, концентрация, тұтқырлық, аппретураның температурасы, ауа қысымы, тасымалдаушы таспа қозғалысының жылдамдығы және басқалар);

былғарының бетіне грунтты ылғал түрде немесе желім ерітіндісін бахтармаға бүріккішпен қолмен жағу;

өңделген теріні кептіруге ілу және кептіруден соң оларды түсіру;

бүріккіштердің форсункаларын реттеу;

агрегатты жөндеуге қатысу.

368. Білуге тиіс:

терінің әрбір түрін қызмет көрсету агрегатында және бүріккішпен, тампонмен, щеткамен, қолмен аппретуралау тәсілдерін, аппретура жабындарының қасиеттерін, қызмет көрсету агрегатының, бүріккіштің әрекет ету қағидатын, оларды реттеу және жөндеу ережелерін.

Параграф 3. Аппретурашы, 4-разряд

терінің өң бетін аппретуралармен (эмульсиямен, грунтпен, жалтырақпен, бекіткішпен, түссіз лакпен, бояумен), қолмен бүріккішпен аппретуралау;

аппретуралаудың технологиялық режимін сақтау (құрамы, концентрация, аппретураның тұтқырлығы мен температурасы, қабықшаның қалыңдығы және басқалар);

аппретуралаудың сапасын және бүріккіштегі ауаның қысымын бақылау, бүріккіштің форсункасын тазалау;

аппретураланған терілерді кептіру үшін ілу және белгіленген тәртіпте жинап қоюмен бірге кептіруден соң оларды түсіру.

370. Білуге тиіс:

теріге аппретураны қолмен бүріккішпен жағудың ұтымды тәсілдерін, аппретуралаудың технологиялық режимін сақтаудың тәсілдерін, бүріккіш пен кептіргіштерді пайдалану ережелерін, бүріккіштің форсункаларындағы қысымды реттеу тәсілдерін.

Параграф 3. Аппретурашы, 5-разряд

«МАП, МАФ» үлгісіндегі және оған ұқсас агрегаттарда былғарыны аппретуралау;

технология талаптарына сәйкес аппретуралаудың технологиялық режимінің сақталуын бақылау (құрамы, концентрация, тұтқырлық, аппретураның температурасы, былғарыға оны жағудың тәсілі мен тәртібін, қабықшаның қалыңдығы және басқалар);

қызмет көрсету жабдығының, бақылау және өлшеу құралдарының, автоматика құралдарының жұмысын бақылау;

аппретуралау процесін реттеу: ауа қысымын, жартылай фабрикаттардың түріне байланысты әр түрлі аппретуралардың шығысын, пигматронның жұмысын, бояу бүріккіштердің айналуын, кептіру камераларының температуралық режимін, таспалық транспортердің қозғалыс жылдамдығын және басқалар;

автоматика құралдарын күйге келтіру, жабдықты жөндеу;

сынама бояуды орындау, үлгімен салыстыру, түсті түзету;

өңделген былғарының санын есепке алу;

жабдықты ағымдағы жөндеуге қатысу.

372. Білуге тиіс:

қызмет көрсету агрегаттарында былғарыны аппретуралау процесінің технологиясын, өңделетін терілердің түрлерін, аппретуралардың қасиеттерін және олардың шығыс нормаларын, аппретуралардың түсін түзету тәсілдерін, қызмет көрсету жабдығын, бақылау және өлшеу құралдарын жөндеу және реттеу ережелерін, автоматика құралдарын күйге келтіру ережелерін.

373. Жұмыс үлгілері:

Аппретуралау-ракляның көмегімен бояуды жағу үшін және автоқойғышпен бір жинақта өтетін машинада, гравирленген цилиндр бойынша бояуды тарататын кеуілжір орнату, бояуды беру үшін пневмосорғының жұмысын реттеу. Оларды тазалау және жуып шаю кезінде қайта айналып жүру жүйесінің бояу құбырларын бөлшектеу және жинау. Қызмет көрсету және автоқойғышты жөндеу.

56. Былғары және үлбір шикізаты мен көнді төсеуші

жеңіл және орташа шошқа терілерін, оларды кейіннен өңдеу кезінде, машина немесе қол операцияларын орындаудан бұрын төсеу;

былғары шикізатының теңдерін тасымалдау, тең биркаларын кесу және бумаларды шешу;

шикізаттан тұзды қағу машинасында немесе қолмен ылғалтұзды шикізатты тұздан тазарту;

шикізат түрлері және консервілеу тәсілдері бойынша сорттау тіркемелеріне, строптар мен поддондарға терілерді төсеу;

шешілген теңдердің, бумалардың және ондағы терілердің санын есептеу.

375. Білуге тиіс:

жеңіл және орташа шошқа терілерін төсеу ережелерін, былғары шикізатының түрлерін, консервілеу, буып түю, таңбалау, шешу, тұзды қағу тәсілдерін, шикізаттан тұзды қағу машинасының жұмыс қағидатын.

Параграф 2. Былғары және үлбір шикізаты мен көнді төсеуші, 3-разряд
376. Жұмыс сипаттамасы:

ұсақ және ірі былғары шикізатын, ауыр шошқа терілерін, оларды кейіннен өңдеу кезінде машинада немесе қолмен операцияларды орындау алдында төсеу;

шикізаттан тұзды қағу машинасының жұмысын реттеу.

377. Білуге тиіс:

шикізаттың түрлері және консервілеу тәсілдері бойынша ұсақ және ірі былғары шикізатын, ауыр шошқа терілерін төсеу тәсілдерін, шикізаттан тұзды қағу машинасының жұмысын реттеу ережелерін,

57. Терілерді майлаушы

үстелге терілерді жаюмен бірге оларды қолмен майлау технологиялық процесін жүргізу;

қолмен терілерге толтырғыштарды енгізу;

теріден жасалған техникалық бұйымдарды майлау;

майлау қоспаларын жасау және оларды жұмыс орнына тасымалдау.

379. Білуге тиіс:

терілерді майлау және толтыру процестерін орындау ережелерін, майлау қоспаларының қасиеттерін және олардың терімен өзара әрекеттесуін.

Параграф 2. Терілерді майлаушы, 4-разряд

қызмет көрсету аппараттарында және машиналарда терілерді майлау және толтыру технологиялық процестерін жүргізу;

майлау және толтыру қоспаларын құю;

терілерді таяныштарға, алаңшаларға және тағыда басқа жаюмен қоса оларды салу және түсіру;

майлау қоспаларының температурасы мен қосылымын, сұйықтық коэффициентін, температураны және технологиялық процестің басқа параметрлерін түзету;

оларды түсіру алдында терілердің дайындығын анықтау;

майланған терілерді сумен шаю.

381. Білуге тиіс:

қызмет көрсету жабдығында теріні майлауды жүргізу технологиясын, терілердің түрлері мен ассортиментін, терілерді майлау және толтыру процесінің технологиялық параметрлерін түзету тәсілдерін, терілердің дайындығын түсіру алдында анықтау әдістерін, олардың сапасына қойылатын талаптарды, терілерді салу, түсіру және жаю ережелерін, қызмет көрсету жабдығын және коммуникацияларды пайдалану ережелерін.
58. Техникалық былғары мен жонарқа терісін қыздырушы
Параграф 1. Техникалық былғары мен жонарқа терісін

қыздырушы, 4-разряд

жонарқаны суару процесін жүргізу;

ерітілген қоспалары бар ваннаны әзірлеу;

ыстық қоспасы бар ваннаға жонарқаны батыру және оны технологиялық талаптарға сәйкес суару, ванналардан жонарқаны көтеру және оны кептіргіштерге ілу, ваннада және кептіргіштерде температураны реттеу.

383. Білуге тиіс:

жонарқаны суарудың технологиялық режимін, терілердің қасиеттерін, сіңдіруші қоспалардың еру температурасын реттеу тәсілдерін және оларды әзірлеу тәртібін, ерітілген қоспалары бар ванна және кептіргіштердің құрылысы мен пайдалану ережелерін.

59. Шикізат пен жартылай фабрикатттарды бақылаушы
Параграф 1. Шикізат пен жартылай фабрикатттарды бақылаушы, 4-разряд
384. Жұмыс сипаттамасы:

мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарға сәйкес бүтін терілерді, хромдық және қызыл емендік әдістермен иленген жартылай терілерді сүргілеу операциясынан басқа, бақыланатын өндірістік процестің әр түрлі сатыларында операцияларды жүргізу кезінде былғары шикізаты мен жартылай фабрикаттарды өңдеу сапасын бақылау;

шикізат пен жартылай фабрикаттарды өңдеудің технологиялық режимінің сақталуын операцияаралық бақылау;

ақаулардың пайда болу себептерін анықтаумен қоса шикізат пен жартылай фабрикаттарды жарамсыздыққа шығару және оларды жою бойынша шаралар қабылдау;

бақылау және өлшеу құралдарын қолданудың дұрыстығын тексеру;

бақылау-өткізу құжаттамасын жасау.

385. Білуге тиіс:

былғары шикізаты мен жартылай фабрикаттардың ассортиментін, оларға қойылатын мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарды, технологиялық операцияларды орындау кезінде өндірістік ақаулардың қолданыстағы шектерін және оларды есепке алу тәртібін, қызмет көрсету учаскесінде бақыланатын операцияларды орындаудың технологиясы мен ережелерін, бақылау және өлшеу құралдарының және инструменттің құрылысы мен қолдану ережелерін, бақылау-өткізу құжаттамасын рәсімдеу ережелері мен тәртібін.

Параграф 2. Шикізат пен жартылай фабрикатттарды бақылаушы, 5-разряд
386. Жұмыс сипаттамасы:

мемлекеттік стандарттарға, техникалық шарттарға сәйкес бүтін терілерді, хромдық және қызыл емендік әдістермен иленген жартылай терілерді сүргілеу технологиялық операциясының сапасын бақылау, сүргілеудің технологиялық режимін сақтаудың дұрыстығын тексеру;

тері ақауларының пайда болу себептерін анықтау және оларды жою бойынша шаралар қабылдау;

былғары шикізаты мен жартылай фабрикаттарды органолептикалық бақылау;

бақылау қабылдауының құжаттамасын рәсімдеу.

387. Білуге тиіс:

бақыланатын былғары шикізаты мен жартылай фабрикаттарға қойылатын мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарды, бақыланатын технологиялық операцияларды орындаудың ұтымды тәсілдері мен әдістерін, технологиялық операцияларды орындау кезінде ақаулардың пайда болу себептері мен түрлерін, оларды жою тәсілдерін, былғары шикізаты мен жартылай фабрикаттарды органолептикалық бақылаудың әдістерін, былғары шикізаты мен жартылай фабрикаттарды бақылау бойынша құжаттарды рәсімдеудің ережелері мен тәртібін.

388. Кәсіптік орта білім талап етіледі.

60. Терілерді бояушы
Параграф 1. Терілерді бояушы, 4-разряд
389. Жұмыс сипаттамасы:

техникалық талаптарға сәйкес қызмет көрсету аппараттарында бояу, бейтараптау, майлау және жуып шаю технологиялық процестерін жүргізу;

химиялық заттар мен майлардың жұмыс ерітінділерін жасау, оларды аппараттарда мөлшерлеу, аппараттарға терілерді салу және оларды таяныштарға, алаңшаларға және тағы да басқа төсеумен қоса түсіру;

жуып шаю, бейтараптау, бояу және майлау процесінде жұмыс ерітінділері мен жартылай фабрикаттардың технологиялық көрсеткіштерінің өзгеруін бақылау және оларды түзету;

өңдеу процесінде және аппараттардан терілерді түсіруден алдын жартылай фабрикаттардың дайындық дәрежесін анықтау.

390. Білуге тиіс:

бояу, майлау технологиялық процестерін және дайындық операцияларын жүргізудің ережелерін, тері мен қолданылатын химиялық заттардың қасиеттерін, олардың өзара әрекеттесуін, тері өңдеудің болуы мүмкін ақауларын, олардың алдын алу шаралары мен жою тәсілдерін, қызмет көрсету жабдығы мен коммуникациялардың құрылысын және оларды пайдалану ережелерін.

61. Терілерді лактаушы
Параграф 1. Терілерді лактаушы, 5-разряд
391. Жұмыс сипаттамасы:

бетіне айнадай жылтырақ беру мақсатында шашатын машинада терілерді лактау;

лактауға терілерді дайындау, оларды рамаларға керу, терінің бетін шаңнан тазарту, майсыздандыру төсеме бояу жағу;

кептіргіштерге терілерімен бірге рамаларды орнату;

лакты тасымалдау, сүзгіден өткізу және шашатын машинаның шығыс сыйымдылығына құю;

лак шашатын машинаның жұмысын және лактың берілуін бақылау, лак шашатын машинаны реттеу және жөндеу;

кептіру қондырғысында терілерді кептірудің технологиялық режимін реттеу;

кептіру процесінде лакталған терілердің дайындығын анықтау, рамалардан терілерді түсіру және дестелеп жинау;

терінің жасанды бетін жасау үшін полиуретандық қабықшалы былғары жартылай фабрикатын қосарлау;

матрицаларды даярлау және оларды төсеме бояуға дайындау;

қосарлауға былғары жартылай фабрикатының жарамдылығын тексеру және оны дайындау;

бүріккіш камераларында матрицаға полиуретандық қабықшаны жағу;

полиуретанды матрицаға былғары жартылай фабрикатын жазумен қоса төсеу;

берілген қосылымдағы, тұтқырлықтағы, температурадағы полиуретандық қоспалардың берілуін, матрицалардың берілу жылдамдығын және басқаларды бақылау;

матрицалардан терілерді түсіру және оларды полимеризациялау үшін кептіргіштерге ілу;

тозған матрицалардағы полиуретандық қабықшаны қалпына келтіру.

392. Білуге тиіс:

терілерді лактаудың, полиуретанды қабықшалы былғары жартылай фабрикаттарын қосарлаудың ережелерін, тәсілдері мен әдістерін, лактаумен қосарлауға жіберілетін жартылай фабрикаттардың сапасына қойылатын талаптарды, төсеме бояудың, лак пен полиуретандық қоспалардың қасиеттерін, лакталған, қосарланған терілерді кептірудің технологиялық режимін және олардың дайындық белгілерін, лакталған және қосарланған терілерге қойылатын мемлекеттік стандарттарды, техникалық шарттарды, лакталған және қосарланған терілердің дайындығын анықтау әдістерін, қызмет көрсету жабдығының құрылысын, әрекет ету қағидаты мен реттеу ережелерін.

екіге тілу машинасынан терінің, жарғақтың немесе жартылай фабрикаттардың өтуі кезінде кедір-бұдырлы біліктердің астынан беткі (жоғарғы) тіліндіні біркелкі созу;

белгіленген тәртіпте беткі тіліндіні қою;

машина механизмдерін бөлшектеуге, жөндеуге және құрастыруға қатысу.

394. Білуге тиіс:

екіге тілу машинасының құрылысын, оны пайдалану және оған күтім жасау ережелерін.

Параграф 2. Екіге тілу машинасының машинисі, 4-разряд
395. Жұмыс сипаттамасы:

анағұрлым жоғары біліктілігі бар екіге тілу машинасы машинисінің басшылығымен ылғал және құрғақ түрде екіге тілу машинасында шикі терінің барлық түрлері мен иленген жартылай фабрикаттарды арамен кесу арқылы екіге тілу;

машинаға терілерді салу және беру, қыртыстарға, беткі тіліндінің ақауларына (жұлып алу, кесу және басқа бүлінулер) жол бермей, олардың өту дұрыстығын бақылау;

машинаны бөлшектеуге, жөндеуге, құрастыруға қатысу.

396. Білуге тиіс:

тері топографиясын, былғары жартылай фабрикаттарын арамен кесу арқылы екіге тілу ережелерін, екіге тілу машинасына былғары жартылай фабрикаттарын беру тәсілдерін, екіге тілу машинасының құрылысы мен пайдалану ережелерін, екіге тілу машинасын бөлшектеуді, жөндеуді және құрастыруды орындау ережелерін.

Параграф 3. Екіге тілу машинасының машинисі, 5-разряд
397. Жұмыс сипаттамасы:

ылғал және құрғақ түрде екіге тілу машинасында шикі терінің барлық түрлері мен иленген жартылай фабрикаттарды арамен кесу арқылы екіге тілу;

техникалық талаптарға сәйкес беткі тіліндінің қажетті қалыңдығын анықтау, арамен кесу барысында оны мерзімдік тексеру;

қыртыстардың, жұлып алуды, кесуді және беткі тіліндінің басқа бүлінулерін болдырмай машинаға жартылай фабрикаттарда беруді реттеу;

машина жұмысының процесінде таспалық пышақтарды қайрау, түрпі қайрақтарды іріктеу және оларды қайрайтын аппараттарға орнату;

машина желілері мен механизмдерін бөлшектеу, құрастыру;

машинаны дұрыстау мен жөндеуге қатысу.

398. Білуге тиіс:

шикі теріні, былғары жартылай фабрикаттарды арамен кесу арқылы екіге тілу және шикі теріден дайын өнімге дейінгі өндірістің негізгі сатылары бойынша олардың қалыңдығын өзгерту ережелерін, беткі тілінді шығымының техникалық шарттары мен нормативтерін, екіге тілу машинасының тораптары мен механизмдерін бөлшектеу, құрастыру, реттеу, жөндеу тәсілдері мен ережелерін.

Параграф 4. Екіге тілу машинасының машинисі, 6-разряд

қажетті қалыңдықта былғары жартылай фабрикатын арамен кесу үшін екіге тілу машинасын күйге келтірумен қоса ылғал және құрғақ түрде шикі терінің барлық түрлері мен иленген жартылай фабрикатты арамен кесу;

машина механизмдерін бөлшектеу, дұрыстау, құрастыру және жөндеу.

400. Білуге тиіс:

шикі теріні, жартылай фабрикаттарды арамен кесу арқылы екіге тілу әдістерін, екіге тілу машинасының механизмдерін бөлшектеу, құрастыру, жөндеудің ұтымды әдістерін, екіге тілудің қажетті қалыңдығы бойынша екіге тілу машинасын күйге келтірудің ережелерін.

401. Жұмыс үлгілері:

автоқойғышпен бір жинақта жұмыс істейтін электрондық екіге тілу машинасында екіге тілу, екіге тілу бағдарламасын іріктеу, жартылай фабрикаттарды ортаға дәлдеу, екіге тілу машинасының механизмдерін бөлшектеу, дұрыстау, құрастыру және жөндеу, автоқойғышқа қызмет көрсету және оны жөндеу.

63. Сығу жабдығының машинисі

бір мезгілде терілерді шешумен бірге престерде және білікті машиналарда терілерден ылғалды сығу, терілерді машинаның біліктеріне немесе преске төсеу;

қысымды және өңделетін терілердің түріне және қалыңдығына байланысты біліктердің арасындағы саңылауды реттеу;

престі тоқтату және терілерді түсіру;

сығылған терілерді төсеу.

403. Білуге тиіс:

престер мен білікті машиналарда терілерді сығу ережелерін, тері тінінің құрылымы мен қасиеттерін, сығуға дейін және одан кейін ылғалдылық нормаларын, қысымды және біліктер арасындағы саңылауды реттеу ережелерін, пресс пен білікті машина механизмдерінің құрылысы мен әрекет ету қағидатын.

Параграф 2. Сығу жабдығының машинисі, 4-разряд

өтетін сығу машинасында терілерден ылғалды сығу, оның жұмысын байқау және бақылау;

маншонды майсыздандыру құраммен өңдеу;

сығудан соң терілердің ылғалдылығын органолептикалық анықтау;

машинаны жөндеу;

маншонды жуып шаю үшін ыстық суы бар вентильді ашу және жабу;

маншонды жөндеу мен ауыстыруға қатысу.

405. Білуге тиіс:

өтетін сығу машинасында теріні сығу ережелерін, теріні сығу технологиялық процесінің барысын бақылау және реттеу ережелерін, сығу машинасы тораптарын жөндеу, дұрыстау ережелерін, маншонды ауыстыру тәсілдерін.

Параграф 3. Сығу жабдығының машинисі, 5-разряд

теріден ылғалды жою, қыртыстарды, әжімдерді кетіру және тері ауданын ұлғайту мақсатында білікті машинада теріні сығу және езу;

реверстік механизммен терінің шеткі учаскелерін және табандарын өңдеу, сығу және езу операцияларын өткізуге терінің дайындығын анықтау;

машинаның жұмысын байқау және бақылау;

сығу үшін фетр және резеңкеленген біліктердің арасындағы қысымды, өңделетін терілердің түрі және қалыңдығына байланысты езу үшін пышақты және резеңкеленген біліктердің арасындағы саңылауды реттеу;

вакуумдық кептіргішке беру үшін өңделген терілерді таспалық транспортерлерге салу;

фетрлі білікке су беруді реттеу;

майсыздандырушы құраммен фетрлі жеңді өңдеу;

фетрлік жеңді жөндеу мен ауыстыруға қатысу;

машинаны реттеу және жөндеу.

407. Білуге тиіс:

терілерді сығу және езу технологиялық операцияларын жүргізудің ережелері мен тәсілдерін, олардың құрылымы мен қасиеттерін, сығуға дейін және одан кейін терілердің ылғалдылық нормаларын, терілерді езу сапасына қойылатын талаптарды, терілерді өңдеу ақауларын және оларды жою әдістерін, білікті машинасының құрылысын, оны пайдалану, реттеу және жөндеу мен дұрыстауды жүргізудің ережелерін.

64. Қыл жинау қоспасымен терілерді өңдеуші
Параграф 1. Қыл жинау қоспасымен терілерді өңдеуші, 3-разряд
408. Жұмыс сипаттамасы:

терінің өзеңімен қылдың байланысын әлсірету үшін қыл жинау қоспасымен терінің бахтармасын қолмен өңдеу;

қыл жинау қоспасын жасау және оны кішкентай бактерге құю;

қыл жинау қоспасын қолмен жағу үшін терілерді төсеу және оларды белгіленген биіктікте қатарлап жинау.

409. Білуге тиіс:

қыл жинау қоспасымен терілерді өңдеу тәсілдерін, қыл жинау қоспасының құрамы мен қасиеттерін, терілерді төсеу және қатарлап жинау ережелерін.

Параграф 2. Қыл жинау қоспасымен терілерді өңдеуші, 4-разряд
410. Жұмыс сипаттамасы:

терінің өзеңімен қылдың байланысын әлсірету үшін қыл жинау қоспасымен терінің бахтармасын жағу агрегатында өңдеу;

терілерді агрегаттың тасымалдау таспасына салу, оның жұмысын бақылау;

қыл жинау қоспасының бүріккіштеріне ауаның қысымын реттеу және теріге жағылған қыл жинау қоспасының жеткілікті мөлшері мен біркелкілігін бақылау;

агрегатты жөндеу;

қыл жинау қоспасы бүріккіштерінің форсункаларын тазалау.

411. Білуге тиіс:

қыл жинау қоспасы мен теріні өңдеу (жағу) технологиясын, қыл құрылысының ерекшеліктерін және оның өзеңде жату тереңдігін, жағу агрегатының, қолданылатын бақылау және өлшеу құралдарының құрылысы мен әрекет ету қағидатын, жағу агрегатының және бүріккіштер форсункаларын тазалаудың жөндеу, реттеу ережелерін.

65. Жібіту және күлдеу, илеу және бояу және майлау цехтарында шикізатты, жартылай фабрикаттарды, химиялық материалдар мен өндіріс қалдықтарын тасушы
Параграф 1. Жібіту және күлдеу, илеу және бояу және майлау цехтарында шикізатты, жартылай фабрикаттарды, химиялық материалдар мен өндіріс қалдықтарын тасушы, 3-разряд
412. Жұмыс сипаттамасы:

былғары өндірісінің жібіту және күлдеу, илеу, бояу және майлау цехтарында қол тіркемелерінде, қол арбаларда, вагонеткаларда былғары шикізатын, жартылай фабрикаттарды, химиялық материалдарды, өндіріс қалдықтарын тасымалдаумен байланысты көмекші жұмыстарды орындау.

413. Білуге тиіс:

былғары шикізатының, жартылай фабрикаттардың, илегіш және химиялық материалдардың түрлерін, олардың қасиеттерін, тасымалдау ережелері мен тәртібін.

66. Терілерді престеуші
Параграф 1. Терілерді престеуші, 2-разряд
414. Жұмыс сипаттамасы:

қолмен немесе аспаптардың көмегімен теріге суретті престеп-күйдіру;

терілерді қолмен үтіктеу;

жартылай фабрикаттарды тасымалдау.

415. Білуге тиіс:

қолмен теріге суретті престеп-күйдіру тәсілдерін, терілерді үтіктеу және жартылай фабрикаттарды тасымалдау ережелерін.

Параграф 2. Терілерді престеуші, 3-разряд
416. Жұмыс сипаттамасы:

тері бетін тегістеу және онда жабынды бекіту мақсатында теріні престеу немесе престерде қыздыру плиталарымен терінің беткі жағына бедерлерді ою;

терінің түрі мен жаба бояуға байланысты температураны, қысымды және ұстау уақытын реттеу.

417. Білуге тиіс:

теріні престеу тәсілдерін, терілер мен жабынның қасиеттерін, жоғары температура мен қысымның әсерімен олардың өзгеруін, престеуге дейін және одан кейін былғары жартылай фабрикатына қойылатын талаптарды, қызмет көрсету жабдығын реттеу ережелерін, оның әрекет ету қағидатын.

Параграф 3. Терілерді престеуші, 4-разряд

терілерді престеу немесе пресс-жартылай автоматтарда бедерді өрнектеу (тілу);

теріні престеуді жүргізудің қажетті параметрлерін қамтамасыз ету үшін автоматты жүйелер мен бақылау және өлшеу құралдарын күйге келтіру және жөндеу, плиталардың температурасын, қысым астында терілерді ұстау уақытын және басқа;

престің плиталарына терілерді төсеу;

престің, автоматты жүйелердің, бақылау және өлшеу құралдарының жұмысын бақылау;

престеуден соң терілерді түсіру, оларды қадақтарға ілу, қағаз қабаттары мен қайта салумен қоса таяныштарға немесе тіркемелерге салу.

419. Білуге тиіс:

пресс-жартылай автоматтарда терілерді престеудің тәсілдерін, терілерді престеу технологиясын, терілерді престеу кемістіктерін және оларды жою тәсілдерін, қызмет көрсету пресінің, автоматты жүйелердің, бақылау және өлшеу құралдарының құрылысын, оларды күйге келтіру және жөндеу ережелерін.

67. Терілерді жұқартушы
Параграф 1. Терілерді жұқартушы, 3-разряд
420. Жұмыс сипаттамасы:

транспортер таспасынан терілерді алумен қоса өтетін катоктармен терілерді жұқарту;

өтетін катоктар роликтерінің теріге қысымын реттеуге қатысу және оның жұмысын бақылау.

421. Білуге тиіс:

өтетін катоктармен теріні жұқарту ережелерін, жұқартуға дейін және одан кейін былғары жартылай фабрикаттарына қойылатын талаптарды, терілерді жұқартатын өтетін катоктардың құрылысы мен әрекет ету қағидатын.

Параграф 2. Терілерді жұқартушы, 4-разряд

қыртыстарды, дақтарды терінің беткі жағында болдырмай, мүлтіксіз өтетін таптауыштың транспортеріне терілердің бетін жоғары қаратып төсеумен қоса теріні нығыздау және оған қажетті қаттылықты беру мақсатында өтетін таптауыштарда терілерді жұқарту;

таптауыш роликтерінің теріге қысымын реттеу.

423. Білуге тиіс:

дайын теріні тағайындауды ескере отырып, өтпелі таптауыштармен теріні жұқарту тәсілдерін, өтпелі таптауыштарды техникалық пайдалану және таптауыш роликтердің теріге қысымын реттеу ережелерін.

Параграф 3. Терілерді жұқартушы, 5-разряд

гидравликалық өтпейтін таптауыштарда теріні нығыздау және оған қажетті қаттылықты, төзімділікті, жалтырақты беру мақсатында терілерді жұқарту;

үстел плитасына беткі жағын жоғары қаратып терілерді төсеу және оларды учаскелер бойынша жұқарту;

жұқарту роликтерінің теріге қысымын оның мақсатына сәйкес реттеу;

таптпуыштың басқару тетігінде орналасқан бақылау және өлшеу құралдарын байқау.

425. Білуге тиіс:

дайын теріні тағайындауды ескере отырып, гидравликалық өтпейтін таптауыштарда жұқартудың технологиялық режимін, гидравликалық өтпейтін таптауыштар мен бақылау және өлшеу құралдарының құрылысын, оларды жөндеу ережелерін.

68. Терілерді езуші

көп столды машиналар мен сүргілеу үлгісіндегі машиналарда терілерді езу.

қыртыстарды, әжімдерді жою және ауданын ұлғайту мақсатында терінің табандары мен шеткі учаскелерін өңдеу;

езу операциясын өткізуге терінің дайындық дәрежесін анықтау.

427. Білуге тиіс:

көп столды машиналар мен сүргілеуші үлгісіндегі машиналарда терілерді езу әдістерін, тері өңдеудің болуы мүмкін ақауларды (сыдыру, жыру, нашар езу, ажырау, үзілу), оларды анықтау және жою тәсілдерін, қолданылатын машиналарды реттеу және пайдалану ережелерін.

Параграф 2. Терілерді езуші, 4-разряд
428. Жұмыс сипаттамасы:

білігі бар машиналарда және циклялармен қолмен юфть пен шевроны (ешкі былғарысын) қыртыстарды, әжімдерді жою және ауданын ұлғайту мақсатында езу;

біліктер арасындағы саңылауды, қыздырылатын біліктің температурасын реттеу;

өңделген жартылай фабрикатты төсеу;

цикляларды түзету.

429. Білуге тиіс:

білігі бар машиналарда теріні, циклялармен қолмен юфть пен шевроны (ешкі былғарысын), өңделген былғарылық жартылай фабрикаттарды төсеу ережелерін, білігі бар машиналардың құрылысын, оларды реттеу және жөндеу ережелерін, цикляларды түзету тәсілдерін.

Параграф 3. Терілерді езуші, 5-разряд

қыртыстарды, қатпарларды жою және ауданын ұлғайту мақсатында барабанды машиналарда терілерді езу;

өңделетін терілердің қалыңдығы мен түріне байланысты пышақты және тірек барабандарының арасындағы саңылауды реттеу.

431. Білуге тиіс:

барабанды машиналарда терілерді езу ережелерін, барабанды машиналардың құрылысын, оларды реттеу және пайдалану ережелерін.

69. Былғары шикізатын пішуші

біліктілігі анағұрлым жоғарғы былғары шикізатын пішушінің басшылығымен мемлекеттік стандарттың талаптарына сәйкес шошқа немесе жылқы терілерін пішу (крупондау);

үстелге терілерді, көнді, жартылай фабрикаттарды, былғарыны төсеу;

жота сызығы бойынша шошқа терісінің жая бөлігін кесу;

терілер пішімінің элементтерін таңбалау және жинап қою.

433. Білуге тиіс:

шошқа немесе жылқы терілерін пішу (крупондау) ережелерін, былғары шикізатының түрлерін, крупондауға, былғары пішімінің элементтеріне және оларды крупондау үшін қаттауға қойылатын талаптарды.

Параграф 2. Былғары шикізатын пішуші, 3-разряд

біліктілігі анағұрлым жоғары былғары шикізатын пішушінің басшылығымен жартылай фабрикаттарды, көнді, ірі қара малдың терісін крупондарға (жонарқаға), жағашықтарға, етекке және пішімнің басқа элементтеріне пішу (крупондау).

435. Білуге тиіс:

жартылай фабрикаттарды, көнді, ірі қара малдың терілерін пішу (крупондау) ережелерін.

Параграф 3. Былғары шикізатын пішуші, 4-разряд
436. Жұмыс сипаттамасы:

шошқа немесе жылқы терілерін пішу (крупондау);

мемлекеттік стандарттарға, техникалық шарттар мен терінің құрылысына сәйкес пішім элементтерінің шекарасын анықтау;

терінің желатинін, белкозинін әзірлеу үшін көн тіліндісін мақсаты бойынша пішу;

инструментті қайрау және түзулеу.

437. Білуге тиіс:

шошқа немесе жылқы терілерін пішу (крупондау) әдістерін, тері топографиясын, ірі былғары шикізатын пішуге қойылатын мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарды, мақсаты бойынша көн тіліндісін пішу ережелерін, қолданылатын инструментті қайрау және түзету ережелерін.

Параграф 4. Былғарылық шикізатты пішуші, 5-разряд

жартылай фабрикаттарды, көнді, ірі қара малдың терілерін крупондарға (жонарқаға), жағашықтарға, етекке және пішімнің басқа элементтеріне пішу (крупондау);

мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарға сәйкес ірі былғарылық шикізатты сұлбалау, артқы табандардың шабу буындары мен желпеуіш тәрізді бөліктердің күс тәрізді шығыңқыларын жою.

439. Білуге тиіс:

ірі қара мал терілерін пішудің ұтымды әдістерін және сұлбалау ережелерін, тері топографиясын, ірі былғарылық шикізатты сұлбалауға қойылатын мемлекеттік стандарттарды, техникалық шарттарды, инструментті қайрау және түзету тәсілдерін.

70. Тұзтері бетін тазалаушы

біліктілігі жоғары тұзтері бетін тазалаушының басшылығымен былғары шикізатының ірі түрлері тұзтерісінің бет жағын қызмет көрсететін машинада, былғары шикізатының барлық түрлерін науада қолмен тазалау;

өңдеу тұзтерісінің қалындығы мен түріне қарай біліктер арасындағы саңылауларды және су құйылысын реттеуге және баптауға қатысу, машинаның, аспаптың пышақ білігін қайрау.

441. Білуге тиіс:

қызмет көрсететін машинада және қолмен тұзтері бетін тазалау ережелері мен әдістері, былғары шикізатының түрлері, қызмет көрсететін машина механизмдерінің жұмыс қағидаты және құрылысы, қолданылатын аспапты қайрау ережесі.


Параграф 2. Тұзтері бетін тазалаушы, 5-разряд
442. Жұмыс сипаттамасы:

шөгінді мен эпидермис қалдықтары толық жойылғанға дейін қызмет көрсететін машинада былғары шикізаттың барлық түрлері тұзтерісінің бет жағын тазалау;

кірді сығып алу;

машинаны жөндеу, су құйылысын және өнделетін тұзтерінің қалындығына және түріне қарай біліктер арасындағы саңылауларды реттеу.

443. Білуге тиіс:

тұзтері бетін тазалау технологиясы, тұзтеріні тазалау кезінде ақаулардың пайда болу себептері, олардың алдын алу және жою тәсілдері, қызмет көрсететін машинаны жөндеу және реттеу ережесі, құрылысы.