ХІХ ғасыр тіл біліміндегі ағымдар мен көзқарастар

Тіл білімінің объектісі – тілдің құрылымы, қызметі жəне тарихи дамуы, оның
қасиеттері мен қызметтерінің бүкіл көлемін қарастырып зерттеу. Дегенмен,
объектінің əртүрлі аспектілері əр дəуірде түрлі теорияларды ұстанды.
Классикалық антикалық дəуірден 18 ғасырдың соңына дейін, тіл білімі тек
теория мен логикадан əлі ажырамаған еді, оның пəні сол кездегі логика мен
философияның бір бөлігі ретінде қарастырылды. Ол ойды білдірудің біртұтас
əмбебап тəсілдері болып саналды. Ал 19 ғасырда бағыт дамып, толығымен
оқшауланған, тіл білімі жайында эволюциялық көзқарас қалыптаса бастады.
Олардың тарихында əр түрлі тілдер тіл білімінің ажырамас субъектісіне
айналады. 20 ғасырда тілді адамның əмбебап, ажырамас қасиеті ретінде
толық мойындап, гомо-сапиенс кезеңінен бастап түбегейлі зерттеу
нəтижелерін енгізе бастады. Əртүрлі тілдерді олардың сан алуан нақты
тарихи формаларында құрастырды. Барлық кещеңдердің өзіндік жетістігі
болғанымен, 19 ғ. бүкіл дүниежүзі бойынша, біздің еліміз бойынша да ең
дамушы кезең, оның үстіне тіл біліміне шектеу қойылмаған заман болды.
19 ғасырда тарихи тілдердің бір-бірімен ұқсастығы мен туыстастығын
зерттеді. Шыққан тегі бір түркі халықтарының тілі жағынан ұқсастығы үлкен
басымдылық көрсетті. Бұл деректі 11 ғасырда Махмұд Қашқари айтып кеткен
болатын. Бұдан кейін, нидерландық ғалымдар “ еуропалық тілдердің
ұқсастығын” зерттеп, еңбектер шығара бастады. Азия халықтарының тілінің
шығу тегін зерттеу, үнді халықтарының түпкі аңыздарына əкеліп соқтырды.
Бұл зерттеулер халықтардың бəрінің бірімен тығыз байланысты екенін тағы
бір мəрте ғылымға дəлелдеді. Бұл сол кезеңдегі тіл білімінің жаңа бір бағыты,
ағымы, дəрежесі боп есептелінді.
Мемлекет тарапынан халықтың сауаттандырылуы үшін көп қолдау көрсетіле
бастады. Бұл кезең де адаамдар ғылым мен білім жолын қуып, көздерін
ашуға тырысты. Заманда қалыптасқан көзқарас қоғамның алға жылжуына,
оның революциялық сатысының өсуіне зор пайдасын тигізді.

жүктеу/скачать 1.14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: