1. Микробиология: анықтамасы, бөлімдері, зерттеу әдістеріне тоқталып өтіңіз
жүктеу/скачать 244.5 Kb.
|
1 2
Microbio|
1-Билет 1.Микробиология: анықтамасы, бөлімдері, зерттеу әдістеріне тоқталып өтіңіз. Микробиология — жай көзге көрінбейтін, ұсақ тірі организмдерді, олардың құрылысы мен биологиялық, биохимиялық қасиеттерін, табиғатта жүріп жатқан процестердегі ролін, адам тұрмысындағы пайдасы мен зиянын жан-жақты зерттейтін ғылым. Микробиологияның негізгі бөлімдері: Цитология Морфология Генетика Систематика Микроорганизмдердің көбею Микроорганизмдердің биохимиясы Микроорганизмдердің экологиясы Микроорганизмдердің биологиялық қасиеттерін зерттеу: Әдістерді өңдеу профилактикасын,диагностикасын және санитарлық бақлау, Әдістерді өңдеу профилактикасын,диагностикасын және жануарларды емдеу. Жалпы микробиология - микробтардың дамуын,табиғаттағы рөлін зерттейді. Медициналық микробиология - зерттеу нысаны: патогенді және шартты патогенді микроорганизмдер, олардың профилактикасы (алдын алу) және инфекциялық ауруларды этиотропты емдеу. МИКРОБИОЛОГИЯ ДАМУЫНЫҢ ТАРИХИ САТЫЛАРЫ: 1. Морфологиялық кезең. 2. Физиологиялық кезең. 3. Заманауи молекулалық-генетикалық кезең. 2.Бактериялардың формаларын атап көрсетіңіз және ерекшеліктеріне тоқталыңыз. Бактериялардың көпшілігі бір жасушалы организмдер. Олар әртүрлі формаларда ерекшеленеді. Бактерияларды пішініне қарай атайды. Мысалы, дөңгелек пішінді бактериялар кокктар (барлық белгілі стрептококктар мен стафилококктар), таяқша тәрізді бактериялар бациллалар, псевдомонадалар немесе клостридиялар деп аталады (бұл пішіндегі атақты бактерияларға атақты бактериялар жатады. туберкулез таяқшасынемесе Кохтың таяқшасы). Бактериялар спираль тәрізді болуы мүмкін, содан кейін олардың атаулары спирохеттер, вибрилдернемесе спирилла. Жиі емес, бірақ жұлдыздар, әртүрлі көпбұрыштар немесе басқа геометриялық пішіндер түрінде бактериялар бар. Бактериялар мүлде үлкен емес, мөлшері жарты микрометрден бес микрометрге дейін. Ең үлкен бактерияның мөлшері жеті жүз елу микрометр. Нанобактериялар ашылғаннан кейін олардың мөлшері ғалымдардың бұрын ойлағанынан әлдеқайда аз екені белгілі болды. Дегенмен, осы уақытқа дейін нанобактериялар жақсы зерттелген жоқ. Кейбір ғалымдар тіпті олардың бар екеніне күмән келтіреді. Бактериялардың көбеюіне келетін болсақ, ол да біркелкілігімен ерекшеленбейді деп айта аламыз. Жыныстарға бөлінбейтін және жай бөліну немесе бүршіктену арқылы көбейетін бактериялар бар. Кейбір цианобактериялар бірнеше рет бөліну қабілетіне ие, яғни бір уақытта мыңға дейін «жаңа туылған» бактериялар шығара алады. Жыныстық жолмен көбейетін бактериялар да бар. Әрине, олардың барлығы мұны өте қарапайым түрде жасайды. Бірақ сонымен бірге екі бактерия өздерінің генетикалық деректерін жаңа жасушаға тасымалдайды - бұл жыныстық көбеюдің негізгі ерекшелігі. 2-Билет
2.Микробиологиялық зертханада жұмыс істеу және қауіпсіздік техникасын сақтау қағидаларына тоқталып, баяндама беріңіз. 3-Билет
Микробиология ғылымының көрнекті қайраткері және осы ғылым-ның негізін қалаушы француз оқымыстысы Луи Пастер (1822— 1895) өзінің зерттеулерінін, нәтижесінде табиғатта және өнеркәсіпте кездесетін ашу процестері микроорганизмдердің әсерінен болатындығын дәлелдеді. Луи Пастер. Сөйтіп, ол микробиологияда физиологиялық бағыттың негізін қалады. Осы кезге дейін спирттік ашу процесі және түрлі органикалық қалдықтардың шіруі таза химиялық жолмен жүреді деген пікір үстем болып келді. Әсіресе бұл пікірді қолдаған атақты неміс химигі Ю. Либих еді. Л. Пастер ашу процесінің табиғатын жете зерттей отырып, бүл құбылыстың микроорганизмдер қатысымен жүретінін дәлелдеді. Осының нәтижесінде сүт қышкылды ашу, спиртті ашу процестерін қоздырушы бактерияларды тауып, оларды жекелеп бөліп алып өсіреді. Бұдан әрі ашудың химиялық тео-риясын — бүл процесте оттегінің міндетті түрде қатысатыны, онсыз ашу процесінін, жүрмейтіні жайында пікір айтты. Пастер 1861 жылы ашудың басқа түрі — май қышқылды ашу процесін тапты. Ол бүл процестің ауадағы оттегінсіз жүретіндігін анықтады. Сөйтіп, Пастер микроорганизмдердін, екі тобының болатындығын, яғни аэробты (оттегі бар жерде тіршілік ететін) және анаэробты (оттегінсіз тірщілік ететін) топтарын ашты. Пастердің бүл жүмысының тағамдық заттарды сақтауда, түрлі ашу процестерінің технологиясын жасауда зор маңызы болды. Көптеген микробиологиялық әдістер де, яғни қоректік ортаны даяр-лау, оны залалсыздандыру (стерилизация) Пастердің еңбегінің арқасында ашылды. Адамда кездесетін жүқпалы аурулардың тегін зерттей келе, Пастер оларды қоздырушы микроорганизмдер екендігін анықтады және мал мен адамды бұл аурулардан сақтандырудың жолдарын көрсетті. Ол — топалан. және қүтырма ауруларына қарсы вакциналар жасап, іс жүзінде қолдана білді.Микробиология ғылымының дамуында неміс оқымыстысы Роберт Қохтың (1843—1910) еңбектерінің зор маңызы болды.Ол туберкулез (өкпе ауруы), холера ауруларын қоздырушы микроорганизмдерді тауып, зерттеп, олармен күресудің нақты жолдарын көрсетті. Сонымен қатар Роберт Қох белгілі микроорганизмдерді өсіру үшін жеке бөліп алып, тығыз қоректік ортаны қолдануды ұсынған алғашқы ғалым. Бұл әдісті қолдана отырьш мамандардың табиғаттағы микроорганизмдер тобынан қажетті түрік жеке бөліп алуларына мүмкіндік туды. Микробиология ғылымына бұдан былай елеулі үлес қосқан отандық оқымыстылар болды. Бұл салада, әсіресе орыс оқымыстысы И. И. М е ч н и к о в т ы ң (1845—1916) еңбегі зор. Ол микробиологияда бірқатар жаңалықтар ашты. Соның ішінде, әсіресе иммунитет және бактериология жайындағы еңбектері өте бағалы. И. И. Мечников «фагоцитоз және оның иммунитеттегі ролі» туралы тыңғылықты ілім жасады. Фагоцитоз деп зиянды микробтарды жоятын организмдегі ерекше обыр клеткалардың қасиетін айтады. И. И. Мечников адам баласы қартаюыңың басты себебі болып есеп-телетін түрлі жұқпалы ауруларды емдеуде қазір қолданылып жүр-ген дәрілерді (антибиотиктерді) алудың ғылыми теориялық не-гізі — антагонизм туралы ілім жасады. Антагонизм — тіршілік әрекеті барысында микроорганизмдердіқ бір-бірінен күресі. Сөйтіп, И. И. Мечников организмнің ұзақ жылдар бойьша тіршілік етуге қабілеттілігі бар екенін ғылыми тұрғыдан дәлелдеп шықты. 2.Микробиологиялық зертхананың құрылымын сипаттаңыз.Микробиологиялық зертханадағы жабдықты атап, маңыздылығын көрсетіңіз Микробиологиялық зертханада студенттер микробиологиялық, серологиялық және басқа да зерттеу тәсілдерін меңгеріп, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді, микробиология пәні бағдарламасының мәселелерімен танысады. Жарықтың мол болуы үшін зертханадағы жұмыс үстелдері терезеге жақын орналастырылуы қажет. Үстелдердің беті пластикпен, плексигласпен немесе қалың шынымен жабылып, ортасына шыны түтіктерге арналған штативтер, бояулар құйылған ыдыстар немесе тамызғыштар, спирт шамдары және т.б. қойылады. Жабдықтар мен материалдар. Штативтер, шыны түтіктер, микробиологиялық ілмектер, пастер шыны түтіктері, бояғыш заттар, зат шынылары, микроскоптар, иммерсионды май, микроорганизмдерден дайындалған препараттар және т.б. Ұсақ жануарлардың өлекселерін немесе олардың мүшелерін жарып тексеруге арналған кішірек үстелше болғаны дұрыс. Оқу барысын қамтамасыз ету үшін микроорганизмдер өсінділері, қондырғылар және жуу, стерильдеу, қоректкі орталарды дайындау, бокс, препарат, термостат, жануарларды күтуге арналған виварий және басқа да бөлмелер болуы керек. Жуу бөлмесінде үстелдер, раковина, электр немесе газ плиталары, кептіргіш, ауа сорғыш шқаф судың буы мен шыны ыдыстарды жууда қолданылатын реактивтердің иістерін кетіру үшін қажет. Бұл жердің едені мен қабырғалары кафельмен қапталады. Стерильдеу бөлмесінде бір немесе екі бумен стерилбдейтін қондырғылар мен үстелдер болады. Стерильдеу бөлмесінде стерилизаторларды ашқаннан кейінгі шығатын будың қалдықтарын кетіру үшін бөлме желдеткіштері болуы қажет. Қысымның көтерілуіне дейінгі пайда болатын бу резеңке түтік арқылы сыртқы ортаға шығарылады немесе суы бар шелекке бағытталады. Бұл бөлменің есіктері мен терезелері сыртқа қарай ашылғаны жөн. Қоректік орталарды дайындау бөлмесінің қабырғалары плитамен қапталған немесе майлы бояумен сырланған, ал еденіне плита немесе линолеум төселеді. Мұнда газ немесе электр плитасы, шыны түтіктерге құйылған қоректік орталарға арналған бөліктері бар жәшіктер, үстелдер, қоректік орта компоненттерін, ет сорпасын және басқа да сұйық орталарды сақтауға арналған мұздатқыш пен шкафтар болады Микробиологиялық зертханада жұмыс істеу ережелері мен техника қауіпсіздігі. 1) Микробиологиялық зертханаға міндетті түрде халатпен кіргізіледі. 2) Бұл жерге бөгде заттарды алып кіруге тыйым салынады. 3) Белгілі бір орында жұмыс істеп, тек қана бекітілген құрал-жабдықтарды қолдану керек. 4) Жұмыс кезінде тазалық сақтаған жөн. 5) Ауруды жұқтырмау үшін үзіліс уақыттарында темекі шегуге, тамақтануға болмайды. 6) Үстелдің үстінде тек қана тапсырманы орындауға арналған құрал-жабдықтардың ғана болуы шарт. 7) Сабақтың соңыеда жұмыс орны мен жабдықтарды ретке келтіру қажет. 8) Бір спирт шамын екінші біреуінің көмегімен тұтандырмаған абзал, ол үшін шырпы мен шақпақты қолданған жөн. 9) Электр жүйесінің сымдарына, түйіспе бөліктеріне металл немесе басқа заттарды жанастыруға болмайды. 10) Оқытушының немесе зертхана қызметшілерінің рұқсатынсыз электр құралдарын тоққа қоспау керек. 11) Химиялық және басқа да реактивтермен жұмыс істеу ережелерін қатаң сақтау қажет. 12) Зертханадан шығар алдында қолды сабынмен жуады. 4-Билет
2.Ақуыздардың, майлардың, көмірсулардың адам тамақтануындағы рөлі мен маңызына тоқталыңыз 5-Билет
Эукариоттар (грек. Еu – жақсы, толығымен және karyon – ядро) – құрамында ядросы бар организмдер. Эукариоттарға барлық жоғары сатыдағы жануарлар мен өсімдіктер, сондай-ақ бір немесе көп жасушалы балдырлар,саңырауқұлақтар және қарапайымдар жатады. Эукариоттар жасушалары прокариоттармен салыстырғанда күрделі келеді. Эукариот жасушалары көптеген ішкі мембраналармен жеке бөліктерге бөлінеді. Бұл бөліктерде бір мезгілде бір-біріне тәуелсіз әр түрлі химиялық реакциялар жүреді. Бұл жасушаларда ядро мен түрлі органеллалар(митохондрия,рибосома, Гольджи кешені) қызметтері жақсы жіктеледі. Клетка ядросы,митохондриялар, пластидтер цитоплазмадан екі қабат мембрана арқылы шектеледі. Ядрода жасушаның генетикалық материалдары (ДНҚ, онымен байланысқан заттар) шоғырланады. Эукариот жасушалары цитоплазмасының мембраналық жүйесі (эндоплазмалық тор,Гольджи кешені) – жасуша әрекетін Қамтамасыз ететін макромолекулаларды түзіп, жинақтайды. Эукариот жасушалары митоз жолымен Бөлінеді.Эукариотты клетканың құрылымы.1-Клетка қабырғасы, 2- цитоплазмалық мембрана, 3- цитоплазма, 4ядро, 5- эндоплазматикалық тор, 6- митохондриялар, 7- Гольджи жиынтығы, 8- рибосомалар, 9- лизосомалар, 10- вакуоль.Клетка қабырғасы прокариотты клеткамен салыстырғанда, негізінен полисахаридтерден тұрады. Саңырауқұлақтар клетка қабырғасы негізінен құрамында азоты бар полисахарид – хитин. Ашытқыларда полисахаридтердің 60-70%-ы белоктармен, липидтермен байланысқан,глюканнан және маннаннан тұрады. Клетка қабырғасының қызметі. Эукариоттарда да прокариоттарда да ортақ.Эндоплазматикалық тор (ЭТ) – мембраналық құрылым. Тегіс немесе кедір-бұдыр болып келеді. Кедір-бұдыр ЭТ беткі жағында прокариотты клеткамен салыстырғанда әлдеқайда үлкен рибосомалар орналасады. ЭТ мембраналарында сонымен қатар липидтердің, көмірсулардың синтезіне жауап беретін ферменттер орналасады.Гольджи жиынтығы – клетка ішілік белоктардың тасымалдануы жүретін,мембраналық ауа көпіршіктері.Гольджи жиынтығында сонымен қатар гидролитикалық ферменттер синтезі жүреді.Лизосомалар – гидролитикалық ферменттер орналасады.Онда биополимерлердің ыдырауы жүреді(белоктар, майлар,көмірсулар). Вакуоль – цитоплазмадан мембраналар арқылы бөлінген.Қордағы вакуольдерде клетканың қор заттары, ал шлакты вакуольдерде зат алмасу өнімдері мен улы заттар жинақталады.Эукариоттарға жататын үш патшалықтың бірі саңырауқұлақтар.Бұрынғы кезде саңырауқұлақтарды өсімдіктер мен жануарлар патшалығының аралында қарастырған, өйткені саңырауқұлақтардың қасиеті өсімдіктер мен жануарларға ұқсас. Қазіргі уақытта саңырауқұлақтарды бөлек Mycota патшалығына жатқызады және олардың 100 мыңға жуық түрі бар.Саңырауқұлақтар табиғатта кең таралған. Олар әртүрлі климат деңгейлерінде мекендейді. Әсіресе олар топырақта, тұзды және қалдық суларда, ылғалы мол жерлерде кездеседі.Саңырауқұлақтардың кейбір түрі өлген органикалық заттармен қоректеніп, табиғаттағы заттардың алмасуына қатысады. Кейбір түрлері тірі ағзалардың ішінде өмір сүріп, ауру туғызады (мысалы көкөністер мен жемістер аурулары). Саңырауқұлақтардың кейбір түрі улы заттар бөледі, оны микотоксиндер деп атайды.Саңырауқұлақтар 3 түрлі жолмен көбейеді: вегетативті, Жынысты және жыныссыз.Вегетативті көбею. Мицелиялардың бөліктері арқылы немесе оидиялар – гифтердің бөлшектенуі нәтижесінде пайда болатын,жекелеген клеткалар және хламидоспоралар – қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларына төзімді, қалың қабырғалы клеткалар арқылы жүзеге асырылады. Оидия мен хламидоспоралар жоғары сатыдағы саңырауқұлақтарға тән. Жынысты көбею (митоз) екі бірнеше ядролы мицелия гифтерінің қосылуынан басталады. Жынысты көбею 3 сатыдан тұрады:плазмогамия – екі протопласт гиферінің қосылуы;нәтежиесінде клеткада 2 ядро пайда болады, оны дикарион деп атайды.Кариогамия – екі гаплоидты ядролардың қосылуы (қос жинақты хоромосомасы бар ядро).Мейоз – реттік бөліну; ядроның бөлінуі бірнеше стадиядан тұрады.Саңырауқұлақтар гомо- және гетероталшықты болып бөлінеді. Гомоталшықты саңырауқұлақтардың ұқсас гифтері қосылады, ал гетероталшықты ұрықтану әртүрлі жынысты мицелиялардың арасында жүреді.Кейбір саңырауқұлақтар жынысты жолмен көбейе алмайды.Оларды жетілмеген саңырауқұлақтар деп. Саңырауқұлақтар Mycota патшалығына жатады олар клетка қабықшасының қаттылығына байланысты 2-ге бөлінеді: Myxomycota және Eumycota (нағыз саңырауқұлақтар) бөлімі.Вегетативті құрылысына, жынысты және жыныссыз көбею түріне,химимялық құрамына,қоршаған орта әсеріне байланысты Саңырауқұлақтар бірнеше классқа бөлінеді:Хитромицеттер (Chytridiomycetes) – бұл бірнешне ядролы, бір жасушалы микроскопиялық саңырауқұлақтар. Олардың споралары мен жыныстық жасушаларының артқы бөлігінде бір талшықтан болады.Хитромицеттер жерде де, суда да тіршілік етеді, табиғатта кең тараған.Оомицеттер (Oomycetes) – қос талшықты споралары бар біржасушалы микроскопиялық саңырауқұлақтар. Олар тұщы суда және жерде сапротрофты және паразитті түрде өмір сүреді. Кейбір түрлері мәдени өсімдіктерде паразитті тіршілік етіп, балықтар мен уылдырықта ауру тудырады. 2.Пирамида ұсынған теориялық материалды қолданып төменнен жоғары қарай барлық 6 топты толтырып, ерекшеліктерін атап көрсетіңіз Азық-түлік пирамида – бұл схемалық бейнесі принциптерін дұрыс тамақтану әзірлеген Гарвард мектебінің қоғамдық денсаулық басшылығымен американдық диетолог Уолтера Виллетта.Азық-түлік, төменде орналасқан пирамиданың керек тағамға жиі, тиісінше жоғарғы жағында орналасқан – рационнан немесе тұтынуға шектеулі мөлшерде.Сонымен жүре отырып, төменнен жоғары қарай: Пирамиданың негізі – үш топтың өнімдері:көкөністер (3-5 порция) және жемістер (2-4 порцияға), цельнозерновые өнімдері – нан ірі тартылған ұн, тазартылмаған күріш, макарон өнімдері цельнозерновой ұн, ботқалар (6-11 порция). Сондай-ақ, осы топта және өсімдік майлары құрамында май қышқылдары (зәйтүн, подсолнечные, рапс және басқа да майлар).Мұндай өнімдер қажет еткен әрбір қабылдау кезінде тамақ.Белоксодержащие өнімдері – өсімдік (жаңғақтар, бұршақ, пісте және асқабақ) және жануарлардан алынатын балық және теңіз өнімдері, құс еті (курятина, индюшатина), жұмыртқа қолданамыз 2-3 порция күні. Сүт және сүт өнімдері, йогурттар, ірімшік және т. Б. Адамдарға қуалайтын лактоза керек деген сүт өнімдері препараттарға, құрамында кальций мен D3 витамині.Қолданамыз 2-3 порция күні Ең жоғарғы сатысы пирамидалар орналасқан азық-түлік, қолдану, олардың қысқарту керек.Оларға жануарлар майлар қамтылған қызыл сұрыптарында ет (шошқа еті, сиыр еті) және сары майдан жасалған, сондай-ақ азық-түлік үлкен мазмұнымен «деп аталатын жылдам көмірсулар»: азық ақ ұн (нан және нан-тоқаш өнімдері, макарон өнімдері), тазартылған күріш, газдалған сусындар, тәттілер. Жақында соңғы топқа айналды қосуға және картоп үлкен мазмұнын онда крахмал. Қолдану осы өнімдерді қысқарту керек немесе, мүмкіндігінше, толық рационнан. 6-Билет
С аңырауқұлақтар - саңырауқұлақтар патшалығына жататын тірі организмдер. Олар жануарлардың жасушаларына өте ұқсас, бірақ әртүрлі сипаттамалары бар жасушалардан тұрады. Олар біржасушалы немесе көпжасушалы жасушалар болуы мүмкін. жүктеу/скачать 244.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2