8 ias халықаралық қаржы есептілігінің стандарты

8 IAS Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты

Мақсаты

1. 
   Осы Стандарттың мақсаты есеп саясатын таңдау және өзгерту критерийлерін, сондай-ақ есеп саясатындағы өзгерістерді есепке алу және ашып көрсету тәртібін, есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістерді және қателерді түзетулерді анықтау болып табылады. Стандарт ұйымның қаржы есептілігінің маңыздылығын және сенімділігін, сондай-ақ осы қаржы есептілігін уақыт бойынша және басқа ұйымдардың қаржы есептілігімен салыстыруға арналған.
   
2. 
   Есеп саясатындағы өзгерістерге қатыстыларын қоспағанда, есеп саясаты туралы ақпаратты ашуға қойылатын талаптар 1-«Қаржы есептілігін ұсыну» IAS Халықаралық стандартында келтіріледі.
   

Анықтамалар

Есеп саясаты – бұл ұйым қаржы есептілігін дайындау және ұсыну үшін қолданатын нақты қағидаттар, негіздер, келісімдер, ережелер және практика.

Есептік бағалаудағы өзгеріс – бұл активтің немесе міндеттемелердің баланстық құнын немесе активті кезең-кезеңмен тұтынудың активтердің және міндеттемелердің ағымдағы жай-күйін бағалау салдарынан болатын, сондай-ақ оларға байланысты күтілетін болашақ пайдалар мен міндеттерге байланысты өлшемін түзету. Есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістер жаңа ақпарат алу немесе жаңа міндеттемелердің басталу нәтижесі болып табылады және тиісінше қателерді түзету болып табылмайды.

Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары (ХҚЕС) – бұл Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары жөніндегі кеңес (ХҚЕСК) қабылдаған Стандарттар және Түсіндірулер. Оларға мыналар кіреді:

(а) Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары (IFRS);

(b) Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары (IAS);

және

(с) Халықаралық қаржы есептілігін түсіндіру жөніндегі комитет (IFRІС) немесе бұрынғы Түсіндірмелер жөніндегі тұрақты комитет (SІС) шығарған түсіндірулер.

Өткен кезеңнің қателері – бұл ұйымның бір немесе одан көп кезеңдегі мынадай сенімді ақпаратты пайдаланбауы немесе қате пайдалануы салдарынан қаржы есептілігіндегі қателер және сенімсіз деректер:

(а) осы ақпарат осы кезеңдердің қаржы есептілігін бекіту үшін рұқсат етілген болғанда;

және

Мұндай қателерге есептеулердегі дәлсіздіктердің, есеп саясатын қолдану кезіндегі қателердің, фактілерді толық бағаламаудың немесе дұрыс түсіндірмеудің, сондай-ақ алаяқтықтың салдары кіреді.

Ретроспективалық қолдану – бұл жаңа есеп саясатын операцияларға, басқа оқиғаларға және жағдайларға осы саясаттың үнемі қолданылатындай түрде қолдану.

Ретроспективалық есеп айырысу – бұл қаржы есептілігінің элементтеріндегі сомаларды тануды түзету, бағалау және ашып көрсету, егер өткен кезеңнің қателері ешқашан болмаса.

Мүлдем мүмкін болмау – ұйым осы үшін барлық тиімді күшті қолдана отырып, қандай да болмасын талапты қолдану мүлдем мүмкін болып табылмайды, бірақ осы талапты қолдана алмайды. Өткен жеке кезеңге қатысты есеп саясатындағы өзгерісті ретроспективалық қолдануға немесе қателерді түзету үшін ретроспективалық қайта санауды орындауға мүлдем болмайды, егер:

(а) осындай ретроспективалық қолданудың немесе ретроспективалық қайта санаудың нәтижесін белгілеуге болмаса;

(b) тиісті ретроспективалық қолдану немесе ретроспективалық қайта санау ұйым басшылығының қарастырылып отырған кезеңдегі ниеті қандай болғаны туралы жорамал жасауды талап етеді;

немесе

(і) қарастырылып отырған сомалар танылуы, бағалануы немесе ашып көрсету тиіс болған күні (күндері) болған осындай жағдайлар туралы растайды;

және

(іі) осы кезеңдегі қаржы есептілігі шығару үшін бекітілген кезде қол жеткен болуы тиіс.

Есеп саясатындағы өзгерістерді перспективалық қолдану және өзгерістің қандай да болмасын есептік бағалауға әсер етуін тану – бұл, тиісінше:

және

6. Ақпараттың осы нақты бүлінуі немесе бұрмалануы пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер ететінін не етпейтінін және қандай түрде маңызды болатынын бағалау осы пайдаланушылардың нақты ерекшеліктерін зерттеуді талап етеді. «Қаржы есептілігін дайындау және ұсыну қағидаттарында», 25-параграфта былай делінген: «пайдаланушылардың іскерлік және экономикалық қызмет және бухгалтерлік есеп саласында жеткілікті білімі және ұсынылған ақпаратты тиісті талаптанумен зерделеуге дайындығы бар екені жобаланады». Осылайша, осы бағалауды жүргізген кезде осындай сипаттағы қасиеттері бар пайдаланушылардың экономикалық шешім қабылдау кезінде әсер етуге ұшырап қалатынын қандай түрде тиімді күтуге болатынын ескеру қажет.

Есеп саясаты

Есеп саясатын таңдау және қолдану

7. Қандай да болмасын Стандарт немесе Түсіндіру қандай да болмасын операцияға, басқа оқиғаға немесе жағдайға тікелей қолданылған кезде есеп саясаты немесе осы объектіге қолданылатын саясаттар міндетті түрде осы Стандартты немесе Түсіндіруді қолдану және ХҚЕС жөніндегі кеңес осы Стандарт немесе Түсіндірме үшін шығарған барлық тиісті Ендіру жөніндегі нұсқаулықтарды қарау арқылы белгіленуі тиіс.

8. ХҚЕС-на ХҚЕС жөніндегі Кеңес шешкендей оларға қолданылатын операциялар, басқа оқиғалар және жағдайлар туралы маңызды және сенімді ақпарат бар осындай қаржы есептілігін алуға әкеп соғатын есеп саясаттары берілген. Осы саясаттарды оларды қолданудың әсер етуі маңызды болмайтын кезде қолданбаған жөн. Сонымен қатар ХҚЕС-на ұйымның қаржылық жағдайын, қызметінің және ақша ағындарының қаржылық нәтижелерін белгілі бір түрде ұсынуға қол жеткізу мақсатында жол берілген рұқсат бермеген немесе назар аудармай қалдырмаған және маңызсыз бас тартпаған жөн.

9. Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары жөніндегі Кеңес шығарған Стандарттарды ендіру жөніндегі нұсқаулық осы Стандарттардың бөлігі болып табылмайды және сондықтан қаржы есептілігіне қойылатын талаптар жоқ.

10. Операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға нақты қолданылатын осындай Стандарт немесе Түсіндіру болмағанда, ұйымның басшылығы мынадай ақпараттың пайда болуына әкеп соғатын есеп саясатын жасау және қолдану үшін өзінің пайымдауын қолдануға міндетті:

(а) экономикалық шешімдер қабылдаған кезде пайдаланушылардың қажеттілігі тұрғысынан алғанда маңызды;

және

(b) қаржы есептілігінің:

(і) ұйымның қаржылық жай-күйін, қызметінің қаржылық нәтижелерін және ақша қаражатының қозғалысын шынайы беретіні;

(іі) операциялардың, басқа оқиғалардың және жағдайлардың тек заңды нысанын ғана емес, экономикалық маңызын көрсететіні;

(ііі) бейтараптылығы, яғни алдын ала ойлауы жоқ;

(iv) сақ болуы;

және

(v) барлық маңызды қатынастарда толық болып табылатыны тұрғысында сенімді.

11. 10-параграфта жазылған пайымдауларды әзірлеу кезінде ұйымның басшылығы тиісті көздерді негізге алуы және олардың мынадай кезектілікке қолданылатынын зерттеуге міндетті:

12. 10-параграфта жазылған пайымдауларды әзірлеу кезінде ұйымның басшылығы сондай-ақ қаржы есептілігінің стандарттарын әзірлеу үшін ұқсас концептуалдық негізді, басқа әдебиетті және салалық практиканы осы көздер 11-параграфқа қарама-қайшы келмейтіндей дәрежеге дейін пайдаланатын стандартты әзірлейтін өзге ұйымдардың неғұрлым жаңа құжаттарын қарай алады.

13. Ұйым өзінің есеп саясатын Стандарт немесе Түсіндіру басқа есеп саясаты қолданылу мүмкін баптарды санаттауды нақты талап еткен немесе рұсқат еткен жағдайларды қоспағанда, ұқсас операциялар, басқа оқиғалар және жағдайлар үшін жүйелі таңдауға және қолдануға міндетті. Егер Стандарт немесе Түсіндіру баптарды осындай категориялау талап етсе немесе рұқсат етсе, тиісті есеп саясаты міндетті түрде әрбір санатқа қатысты жүйелі таңдалуы және қолданылуы тиіс.

14. Ұйым өзінің есеп саясатын, оны өзгерту:

15. Қаржы есептілігін пайдаланушыларда ұйымның қаржы жағдайындағы, қызметінің қаржылық нәтижелеріндегі және ақша қаражаттарының қозғалысындағы үрдістерді айқындау үшін кейбір уақыт кезеңінде ұйымның қаржы есептілігін салыстыру мүмкіндігі болуы тиіс. Осылайша, әрбір кезеңде және кезеңнен кезеңге дейін, әдетте, есеп саясатындағы өзгеріс 14-параграфтағы критерийлердің біріне сәйкес келген жағдайларды қоспағанда, бірдей есеп саясаты қолданылады.

16. Мынадай іс-әрекеттер есеп саясатының өзгерістері болып табылмайды:

(а) есеп саясатын бұрын болғандардан мәні бойынша айырмашылығы бар операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға қолдану;

(b) жаңа есеп саясатын бұрын болмаған немесе маңызды болмаған операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға қолдану.

17. Активтерді қайта бағалау саясатын 16-«Негізгі құралдар» IAS Халықаралық стандартына немесе 38-«Материалдық емес активтер» IAS Халықаралық стандартына сәйкес бірінші қолдану есеп саясатының осы Стандартқа сәйкес емес, 16 IAS немесе 38 IAS-стандартына сәйкес қайта бағалау ретінде қарастырылатын өзгеруі болып табылады.

18. 19-31-параграфтар 17-параграфта жазылған есеп саясатындағы осы өзгеріске қолданылмайды.

19. 23-параграфтың ережелерін ескере отырып:

(а) ұйым есеп саясатындағы қандай да болмасын Стандартты немесе Түсіндіруді нақты өтпелі ережелерге, егер олар бар болса, сәйкес алғашқы қолдану салдарынан болған өзгерісті, осы Стандарттың немесе Түсіндірудің өзін ескеруге міндетті;

және

(b) ұйым осы өзгеріске қолданылатын нақты өтпелі ережелер жоқ қандай да болмасын Стандартты немесе Түсіндірмені алғашқы қолданған кезде есеп саясатын ауыстырады немесе ол есеп саясатын ауыстырған кезде ол осы өзгерісті ретроспективалық түрде қолдануға міндетті.

20. Осы Стандарттың мақсаты үшін қандай да болмасын Стандартты немесе Түсіндіруді мерзімінен бұрын қолдану есеп саясатын ерікті түрде өзгерту болып табылады.

21. Нақты операцияға, басқа оқиғаға немесе жағдайға қолданылуы мүмкін Стандарт немесе Түсіндіру болмағанда, ұйымның басшылығы 13-параграфқа сәйкес есеп саясатын қаржы есептілігінің стандарттарын әзірлеу үшін ұқсас концептуалдық негізді пайдаланатын стандарттарды әзірлейтін осындай өзге ұйымдардың неғұрлым жаңа құжаттарынан қолдана алады. Егер осындай құжаттарға өзгерістер енгізуден кейін ұйым есеп саясатына өзгерістер енгізуді шешсе, онда осындай өзгеріс есеп саясатындағы ерікті өзгеріс ретінде ескеріледі және ашылады.

Ретроспективалық қолдану

22. Есеп саясатындағы өзгеріс 20(а) немесе (b) параграфтарына сәйкес ретроспективалық түрде қолданылған кезде 23-параграфтың ережелерін ескере отырып, ұйым ең ерте ұсынылған кезеңдегі меншікті капиталының әрбір қозғалған құрамдас бөлігінің кіріс сальдосын және есептілікте берілген алдыңғы әрбір кезеңде ашылған тиісті басқа сомаларды, егер жаңа есеп саясаты үнемі қолданылатын болса, түзетуге міндетті.

Ретроспективалық қолдануды шектеу

23. 19(а) немесе (b) параграфы ретроспективалық қолдануды талап етсе, есеп саясатындағы өзгерісті, осы өзгерісті немесе осы өзгерістің нақты кезеңге әсер етуін не оның кумулятивтік әсер етуін анықтауға мүмкін болмаған жағдайларды қоспағанда, міндетті түрде ретроспективалық қолдануы тиіс.

24. Есеп саясатындағы өзгерістің есептілікте бір немесе одан көп ұсынылған өткен кезеңдерді қамтитын салыстырмалы ақпаратқа нақты кезеңге қатысты әсер ету аспектілерін айқындауға шын мәнінде мүмкін болмаған кезде, ұйым жаңа есеп саясатын ретроспективалық қолдануға мүмкін болып табылатын, ағымдағы кезең болуы мүмкін ең ерте кезеңнің басындағы жағдай бойынша активтер мен міндеттемелердің баланстық құнына қолдануға міндетті және осы кезеңдегі меншікті капиталдың қозғалған әрбір құрамдас бөлігінің кіріс сальдосына тиісті түзету жүргізуге міндетті.

25. Ағымдағы кезеңнің басында жаңа есеп саясатын алдыңғы барлық өткен кезеңге қолданудың кумулятивтік әсер етуін айқындауға шын мәнінде мүмкін болмағанда, ұйым тиісті салыстыру ақпаратын жаңа есеп саясатын неғұрлым ерте шын мәніндегі ықтимал күнмен перспективалы түрде қолдану үшін түзетуге міндетті.

26. Ұйым жаңа есеп саясатын ретроспективалы түрде қолданған кезде, ол осы жаңа саясатты қаншалықты нақты жүзеге асырылатындай уақыт бойынша арттағы алыс өткен кезеңдердің салыстырмалы ақпаратына қолданады. Қандай да болмасын өткен кезеңге ретроспективалық қолдану, егер осы кезеңнің кіріс және сол сияқты шығыс балансындағы сомасына тиісті кумулятивтік әсер етудегі мүмкін болмаса, шын мәнінде жүзеге асырылмайтын болып табылады. Қаржы есептілігінде ұсынылғандықтан өткен болып табылатын кезеңге қатысты жиынтық түзетудің сомасы ең ерте ұсынылған кезеңдердің меншікті капиталының қозғалған әрбір құрамдас бөлігінің кіріс сальдосына қолданылады. Әдетте түзету бөлінбеген пайдаға қатысты түзетіледі. Сонымен қатар, осы түзету меншікті капиталдың өзге құрамдас бөлігіне қатысты да түзетіледі (мысалы, қандай да болмасын Стандарттың немесе Түсіндірудің талаптарын сақтау үшін). Өткен кезеңдер туралы, қаржы көрсеткіштерінің тарихи мәліметтері сияқты кез келген өзге ақпарат та сондай-ақ қаншалықты нақты жүзеге асырылатындай тым арттағы уақыт бойынша алыс түзетіледі.

27. Ұйым үшін қандай да болмасын жаңа есеп саясатын, ол осы саясатты қолданудың барлық өткен кезеңге тиісті кумулятивтік әсер етуін айқындай алмағандықтан, ретроспективалық түрде қолдануға шын мәнінде мүмкін болмаған кезде, ұйым 25-параграфқа сәйкес осы жаңа саясатты ол үшін нақты мүмкін болмайтын ең ерте кезеңнің басынан бері перспективалық түрде қолданады. Осылайша, ол осы күнге дейін пайда болған активтерді, міндеттемелерді және меншікті капиталды кумулятивтік түзетудің тиісті бөлігін негізге алады. Есеп саясатына өзгеріс жасауға, тіпті егер осы саясатты шын мәнінде перспективалық түрде қандай да болмасын өткен кезеңге қолдануға мүмкін болмаса да, рұқсат етіледі. 50-53-параграфтарда жаңа есеп саясатын бір немесе одан көп өткен кезеңдерге қолдануға шын мәнінде мүмкін болмайтын жағдайларға арналған нұсқау бар.

Ашып көрсету

28. Қандай да болмасын Стандартты немесе Түсіндіруді бастапқы қолдану ағымдағы кезеңге немесе қандай да болмасын өткен кезеңге әсер еткен не тиісті түзету сомасын айқындауға шын мәнінде мүмкін болмағанды қоспағанда, осындай әсер еткен не болашақ кезеңдерге әсер ете алатын кезде, ұйым мынадай ақпаратты ашып көрсетуге міндетті:

(а) осы Стандарттың немесе Түсіндірудің атауы;

(b) мұны қолдануға болған кезде – есеп саясатының осы өзгерісі оның өтпелі ережелеріне сәйкес орындалған фактісі;

(c) есеп саясатының өзгеру сипаты;

(d) мұны қолдануға болған кезде – тиісті өтпелі ережелердің сипаты;

(e) мұны қолдануға болған кезде – болашақ кезеңдерге әсер ете алатын өтпелі ережелер;

(f) ағымдағы кезең және есептілікте берілген әрбір өткен кезең бойынша нақты жүзеге асыруға болатындай дәрежеде – тиісті түзетулердің сомасын;

(g) қаржылық есепте берілген алдыңғы кезеңдерге қатысты тиісті түзету сомасын – бұған нақты мүмкін болған дәрежеге дейін;

(h) егер 19(а) және (b) параграфта талап етілетін ретроспективалық қолдану қандай да болмасын алдыңғы кезең бойынша немесе берілген кезеңмен салыстырғанда неғұрлым ерте кезеңдер бойынша шын мәнінде мүмкін болмаса – осы жағдайдың болуына әкеп соққан жағдайлар және осы өзгеріс есеп саясатында қандай түрде және қай уақыттан бері қолданылғанын сипаттау.

29. Есеп саясатын ерікті түрде өзгерту ағымдағы кезеңге немесе қандай да болмасын өткен кезеңге әсер еткен не тиісті түзету сомасын айқындауға шын мәнінде мүмкін болмағанды қоспағанда, осындай әсер еткен не болашақ кезеңдерге әсер ете алатын кезде, ұйым мынадай ақпаратты ашып көрсетуге міндетті:

31. Ұйым 30-параграфты сақтаған кезде мынадай ақпарат ашып көрсету қарастырылады:

(а) жаңа Стандарттың немесе Түсіндірудің атауы;

(b) есеп саясатындағы алда болатын өзгерістің немесе өзгерістердің сипаты;

(с) басталар кезде Стандартты немесе Түсіндіруді қолдану міндетті болатын күні;

(d) ұйым осы Стандартты немесе Түсіндіруді бастапқы қолдануды жоспарлаған күн;

және

(е) не:

не

(іі) егер осы әсер ету белгісіз немесе тиімді болжауға болса – осы себеп бойынша өтініш.

32. Кәсіпкерлік қызметке тән айқындалмау нәтижесінде қаржы есептілігінің көптеген баптары дәл есептелмейді, тек бағалануы ғана мүмкін. Бағалау ең жаңа қол жеткізілетін, сенімді ақпаратқа негізделген пайымдауды білдіреді. Мысалы, мыналарды бағалау қажеттілігі туындауы мүмкін:

(а) сенімсіз борыштарды;

(b) қорлардың ескіруін;

(с) қаржы активтерінің немесе қаржы міндеттемелерінің әділ құнын;

(d) пайдалы қызмет ету мерзімдерін немесе амортизацияланған активтерден экономикалық пайда алудың күтілетін схемасын;

және

(е) кепілдік берілген міндеттемелерді.

33. Негізделген есептік бағалауларды пайдалану қаржы есептілігін дайындаудың маңызды бөлігі болып табылады және оны шынайы жасамайды.

34. Есептік бағалау, егер ол негізделген жағдай өзгерсе немесе жаңа ақпараттың пайда болуы немесе тәжірибе жинақтаудың нәтижесінде қайта қаралуы мүмкін. Бағалауларды қайта қарау өз табиғатында өткен кезеңдерге жатпайды және түзетілген қателер болып табылмайды.

35. Бағалаудың қолданылатын негізіндегі өзгеріс – есептік бағалаудағы өзгеріс емес, есеп саясатындағы өзгеріс. Есеп саясатының өзгерісін есептік бағалаудың өзгерісінен айыру қиын болған кезде, бұл өзгеріс есептік бағалаудың өзгерісі ретінде қарастырылады.

36. 37-параграф қолданылатын өзгерістерді қоспағанда, қандай да болмасын есептік бағалаудағы өзгерістің нәтижесі міндетті түрде оны пайдаға немесе залалға енгізу арқылы перспективалық түрде танылуы тиіс:

(а) өзгеріс болған кезеңде, егер ол осы кезеңге ғана әсер етсе;

немесе

(b) өзгеріс болған кезеңде және болашақ кезеңдерде, егер ол қайсысына да болмасын әсер етсе.

37. Есептік бағалаудағы өзгеріс активтердің және міндеттемелердің өзгеруін туғызғанға дейінгі дәрежеде немесе меншікті капиталдың бабына байланысты болса, ол міндетті түрде осы өзгеріс кезеңіндегі тиісті активтің, міндеттемелердің немесе меншікті капитал баптарының баланстық құнын түзету арқылы танылуы тиіс.

38. Есептік бағалау өзгерісінің әсер етуін перспективалық тану осы өзгерістің операцияларға, басқа оқиғаларға және жағдайларға есептік бағалаудағы өзгеріс болған күннен бастап қолданылатынын білдіреді. Есептік бағалаудағы өзгеріс ағымдағы кезеңнің пайдасына немесе залалына ғана не ағымдағы және сол сияқты болашақ кезеңдердің пайдасына және залалына әсер етуі мүмкін. Мысалы, сенімсіз борыштардың сомаларын есептік бағалаудағы өзгеріс ағымдағы кезеңнің пайдасына немесе залалына ғана әсер етеді және сондықтан ағымдағы кезеңде танылады. Дегенмен пайдалы қызмет етудің бағаланған мерзімінің немесе амортизацияланған активтен экономикалық пайда алудың жобаланған схемасының өзгерісі ағымдағы кезеңде және активтің пайдалы қызмет етуінің қалған мерзімінің әрбір келесі кезеңіндегі амортизациялық шығыстарға әсер етеді. Екі жағдайда да ағымдағы кезеңге қатысты өзгерістердің әсер етуі ағымдағы кезеңде табыс немесе шығыс ретінде танылады. Болашақ кезеңдерге тиісті әсер ету, егер ол болса, осы болашақ кезеңдердегі табыс немесе шығыс ретінде танылады.

Ашып көрсету

39. Ұйым ағымдағы кезеңде әсер ететін немесе күтіліп отырғандай, осы әсер етуді бағалауға шын мәнінде мүмкін болмаған кезде осындай ақпарат ашу жағдайларын қоспағанда, болашақ кезеңдердегі әсер ететін осындай есептік бағалаудағы өзгерістің сипатын және сомасын ашып көрсетуге міндетті.

40. Егер болашақ кезеңдерге әсер ету сомасы оны бағалауға шын мәнінде мүмкін болмағандықтан ашып көрсетілмесе, ұйым осы фактіні ашып көрсетуге міндетті.

Қателер

41. Қаржы есептілігінің элементтерін тануға, бағалауға, беруге немесе ашуға қатысты қателер туындауы мүмкін. Егер қаржы есептілігінде не елеулі қателер не ұйымның қаржылық жағдайын, қызметтің қаржылық нәтижелерін немесе ақша ағындарын белгілі бір білдіруге қол жеткізу мақсаты ниетімен жіберген маңызды емес қателер болса, қаржы есептілігі ХҚЕС-на сәйкес келмейді. Ағымдағы кезеңнің осы кезеңде анықталған әлуетті қателері қаржы есептілігі шығару үшін бекітілгенге дейін түзетіледі. Дегенмен, елеулі қателер кейде келесі кезеңдердің бірінен бұрын анықталмайды және бұл өткен кезеңдердің қателері осы келесі кезеңнің қаржы есептілігінде берілген салыстырмалы ақпаратта түзетіледі (42-47-параграфтарды қараңыз).

42. Ұйым 43-параграфтың талаптарын ескере отырып, өткен кезеңнің елеулі қателерін шығару үшін бекітілген қаржы есептілігінің бірінші жиынтығында перспективалық түрде оларды мынадай жолмен анықтағаннан кейін түзетуге міндетті:

(а) тиісті қате жіберілген алдыңғы берілген кезеңнің (кезеңдердің) салыстырмалы сомаларын қайта есептеу;

немесе

(b) қателер ең ерте берілген алдыңғы кезеңдерге дейін орын алған кезде – ең ерте берілген алдыңғы кезеңдер активтерінің, міндеттемелерінің және меншікті капиталының кіріс қалдықтарын қайта есептеу арқылы.

Ретроспективалық қайта есептеуді шектеу

43. Алдыңғы кезеңнің қатесі осы қатені анықтауға мүлдем болмаған не осы қате нақты кезеңге әсер еткен не оның кумулятивтік әсер ету жағдайларын қоспағанда, ретроспективалық қайта есептеу арқылы міндетті түрде түзетілуі тиіс.

44. Нақты кезеңге жататын аспектілердің есептілікте ұсынылған бір немесе одан көп өткен кезеңдерді қамтитын салыстырмалы ақпаратқа әсер етуін анықтауға мүлдем мүмкін болмаған кезде, ұйым ең ерте кезеңнің, ол үшін ретроспективалық қолдану шын мәнінде мүмкін болып табылатын (ағымдағы кезең болуы мүмкін), басындағы жағдай бойынша активтердің, міндеттемелердің және меншікті капиталдың кіріс қалдығын қайта санауға міндетті.

45. Ағымдағы кезеңнің басында қатенің барлық алдыңғы кезеңге тиісті кумулятивтік әсер етуін анықтауға мүлдем мүмкін болмаған кезде, ұйым жаңа есеп саясатын ерте шын мәнінде мүмкін болатын неғұрлым күннен бастап қолдану үшін тиісті салыстырмалы ақпаратты түзетуге міндетті.

46. Алдыңғы кезеңдердің бірінің қателерін түзету қате анықталған кезеңнің пайдасынан немесе залалынан алынып тасталады. Алдыңғы кезеңдер туралы, қаржы көрсеткіштерінің тарихи мәліметтері сияқты кез келген өзге ақпарат та сондай-ақ қаншалықты шын мәнінде жүзеге асырылатын тым алыс уақыт бойынша түзетіледі.

47. Ағымдағы кезеңнің басында барлық алдыңғы кезеңдер үшін қателердің (мысалы, есеп саясатын қолданудағы қателер) мөлшерін мүлдем анықтауға мүмкін болмаған кезде, ұйым 45-парагафқа сәйкес салыстырмалы ақпаратты шын мәнінде мүмкін болатын неғұрлым ерте күннен бастап перспективалы түрде қайта есептейді. Осылайша алғанда ол осы күні пайда болған активтерді, міндеттемелерді және меншікті капиталды кумулятивтік қайта есептеудің тиісті бөлігін ескермейді. 50-53-параграфтарда бір немесе одан көп алдыңғы кезеңдер бойынша қандай да болмасын қатені түзетуге шын мәнінде мүмкін болмаған жағдайларға нұсқау бар.

48. Қателерді түзету және есептік бухгалтерлік бағалаулар арасында айырмашылық бар. Кейінгілері өз табиғатында қосымша ақпараттың түсуіне қарай қайта қарау қажет болатын жуық мәндер болып табылады. Мысалы, шартты оқиға нәтижесінде танылған пайда немесе залал қатені түзету болып табылмайды.

Алдыңғы кезеңнің қателерін ашып көрсету

49. 42-параграфты қолдана отырып, ұйым мынадай ақпаратты ашып көрсетуі тиіс:

(а) тиісті алдыңғы кезеңнің қатесінің сипаты;

(b) есептілікте ұсынылған әрбір алдыңғы кезең бойынша шын мәнінде жүзеге асырылатындай дәрежеге дейін – тиісті түзетудің сомасын:

(і) қаржы есептілігіндегі әрбір қозғалған сызықты бап бойынша;

және

(іі) егер ұйымға 33 IAS-Халықаралық стандарты қолданылса – акцияға базалық және таратылған пайда бойынша;

(c) ұсынылған кезеңдердің ең ертесінің басындағы тиісті түзету сомасын; және

(d) егер ретроспективалық қайта санау қандай да болмасын алдыңғы кезең бойынша шын мәнінде мүмкін болып табылмаса, – осы жағдайдың болуына әкеп соққан жағдайлар және қателер қандай түрде және қай уақыттан бастап түзетілгенін сипаттау.

Келесі кезеңдердің қаржы есептілігінде осы ақпаратты ашып көрсетудің қажеті жоқ.

Ретроспективалық қолдануға және ретроспективалық
қайта есептеуге қатысты нақты мүмкіндіктің болмауы

50. Кейбір жағдайларда ағымдағы кезеңмен салыстыруға қол жеткізу үшін бір немесе одан көп алдыңғы кезең бойынша салыстырмалы ақпаратты түзетуге мүлдем мүмкін болмайды. Мысалы, алдыңғы кезеңде (кезеңдерде) деректер не қандай да болмасын жаңа есеп саясатын ретроспективалық қолдануға (51-53-параграфтардың мақсаты үшін оны алдыңғы кезеңдерге перспективалық қолдануды қоса алғанда) немесе алдыңғы кезеңнің қателерін түзету үшін ретроспективалық қайта санау мүмкін болатындай және тиісті ақпаратты қалпына келтіру шын мәнінде мүмкін болмайтындай түрде жиналуы мүмкін.

51. Қандай да болмасын есеп саясатын қаржы есептілігінің операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға қатысты танылған немесе ашып көрсетілген элементтеріне қолданған кезде есептік бағалауды орындау қажеттілігі жиі болады. Есептік бағалауды жүргізу процесінің өз табиғатында субъективтік сипаты бар және есептік бағалау есепті күннен кейін орындалуы мүмкін. Есептік бағалауларды жасау қандай да болмасын есеп саясатын ретроспективалық қолдану кезінде немесе алдыңғы кезеңнің қандай да болмасын қателерін түзету үшін ретроспективалық қайта санау кезінде қиын болуы мүмкін, себебі тиісті операция сәтіне бастап өтуі мүмкін ұзақ уақыт кезеңінен басқа оқиғаны немесе жағдайды тану болды. Дегенмен алдыңғы кезеңдерге жатқызылған есептік бағалаулар мақсаты ағымдағы кезең бойынша есептік бағалауларға арналған мақсаттай болып қалады, атап айтқанда: тиісті есептік бағалау операция, басқа оқиға немесе жағдай орын алған жағдайларды көрсетуі тиіс.

52. Осылайша алғанда, қандай да болмасын есеп саясатын ретроспективалық қолдану немесе алдыңғы кезеңнің қандай да болмасын қатесін түзету мынадай:

(а) тиісті операция, басқа оқиға немесе жағдай болған күні (күндері) болған жағдайлар туралы растайтын;

және

(b) осы кезеңдегі қаржы есептілігі шығару үшін бекітілген сәтте рұқсат етілген болуы мүмкін ақпарат

және қалған ақпарат арасындағы айырманы жүргізуді талап етеді. Есептік бағалаулардың кейбір түрі үшін (мысалы, бақыланатын бағаға немесе бақыланатын жеткізулерге негізделген әділ құнды бағалау) осындай айырманы жүргізу шын мәнінде мүмкін емес. Ретроспективалық қолдану немесе ретроспективалық қайта санау ақпараттың екі түрі арасындағы айырманы жүргізуге мүмкін болмаған кезде едәуір есептік бағалауды жүргізуді талап еткен кезде, тиісті есептік саясатын қолдану немесе алдыңғы кезеңнің тиісті қателерін түзету шын мәнінде мүмкін болмайды.

53. Жаңа есеп саясатын қолдану немесе алдыңғы кезең бойынша сомаларды түзету кезінде салдарынан алынған деректерді пайдаланбаған және болған оқиғаны – ұйым басшылығының алдыңғы кезеңдегі ниеті қандай болғаны туралы жорамал жасау үшін де, алдыңғы кезеңде танылған, бағаланған немесе ашып көрсетілген сомаларды есептік бағалау үшін бағаламаған дұрыс. Мысалы, 39-«Қаржы құралдары – тану және бағалау» IAS Халықаралық стандартына сәйкес инвестициялар ретінде бұрын жіктелген, өтеуге дейін ұсталатын қаржы активтерін бағалауды жүргізу кезінде ұйым алдыңғы кезеңнің қатесін түзеткен кезде, ол, егер ұйымның басшылығы салдарынан оларды өтеуге дейін ұстамауды шешсе де, осы кезең үшін өзінің бағалау негізін өзгертпейді. Сонымен қатар, ұйым 19-«Қызметкерлерге берілетін сыйақы» IAS Халықаралық стандартына сәйкес жалдаған қызметкерлердің науқастығы бойынша демалыстар бойынша өзінің міндеттемелерін есептеу кезінде тиісті кезеңнің қатесін түзеткен кезде, ол алдыңғы кезеңнің қаржы есептілігі шығару үшін бекітілгеннен кейін белгілі болған, тұмаудың әдеттен тыс қатал эпидемиясы туралы ақпаратты есепке қабылдамайды. Алдыңғы кезең бойынша ұсынылған салыстырмалы ақпаратқа өзгерістер енгізу кезінде ішінара едәуір есептік бағалауды жүргізу қажет болатын факт осы салыстырмалы ақпаратты сенімді жүргізу немесе түзету үшін кедергі болып табылмайды.

Күшіне ену күні

54. Ұйым осы Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартын 2005 ж. 1 қаңтарынан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңдерге қатысты қолдануға міндетті. Егер ұйым осы Стандартты 2005 ж. 1 қаңтарға дейін басталатын кезеңдерге қатысты қолданса, ол осы фактіні ашып көрсетуге міндетті.

Басқа құжаттарды жою

55. Осы Стандарт 8-«Кезең ішіндегі таза пайда немесе залал, есеп саясатындағы іргелі қателіктер мен өзгерістер» IAS Халықаралық стандарттың 1993 ж. редакциясын ауыстырады.

56. Осы Стандарт мынадай Түсіндірмелерді ауыстырады:

(а) SIC-2- «Жүйелілік – заемдар бойынша шығындарды капиталдандыру»;

және

2. 
   SIC-18-«Жүйелілік – балама әдістер».
   

___________

Қазақстанда мемлекеттік тілдегі ХҚЕС-ын тарату құқығы ХҚЕС жөніндегі Комитет Қорымен жасалған шарттың негізінде Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне тиесілі. ХҚЕС-на авторлық құқық ХҚЕС жөніндегі Комитет Қорына тиесілі.

жүктеу/скачать 235.95 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: