Агротехнология кафедрасы
жүктеу/скачать 399.5 Kb.
|
|
С. ТОРАЙҒЫРОВ АТЫНДАҒЫ ПАВЛОДАР МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ Агротехнология кафедрасы Пән: Жидектану № 1-Емтихан билеті Қазақстанда өсірілетін қарақарақат сорттары Қарақаттың бірнеше мың сорты бар, бірақ Қазақстан жағдайында өсіруге бұлардың ішінде біраз сорттары ұсынылады. Чемпион Приморья Лия плодородная Неаполитанская Красный Крест Алтайская красная Узбекистанская крупноплодная Қара қарақат Қызыл қарақат Тау қарақаты Тасқарақат Биік қарақат Қоңыр – қызыл тау қарақаты Солтүстік Қазақстан бойынша қара қарақаттың өсіруге ұсынылған сорттары: Алтайская десертная, Багира, Голубка, Консервная, Минай Шмырев, Нестер Козин, Памяти Шукшина, Партизанка, Паулинка, Сеянец голубки, Софья, Стахановка Алтая, Черный жемчуг. Алтайская десертная. М.А.Лисавенко атындағы Сібір бақ шаруашылығы ҒЗИ- да шығарылған. Биіктігі орташа, қаумалы бұта. Тамыр маңайлық өркендері аз. Ағаштанған қалемшелермен жақсы көбейеді. Қысқа төзімділігі орташа. Ақұнтақпен зақымдануға бейімді. Жидектері ірі (1–2 г), қара, сәл жылтырлау, жұқа қабықты, мәйегі жасылдау, шырынды, қышқылтым. 4–5 жылдық бұталары 5 кг дейін өнім береді (107–134 ц/га). Шілденің соңында піседі. Ақмола, Павлодар, Солтүстік Қазақстан облыстарында өсіруге рұқсат етілген. Голубка. М.А.Лисавенко атындағы Сібір бақ шаруашылығы ҒЗИ-да шығарылған. Орташа мөлшердегі қаумалы бұта. Қысқа төзімді, өздігінен жеміс салатын сұрып. Жидектері ірі (1–2 г), қара, көк балауызды қақты, қабығы жұқа, жидегі қышқылтым. Шілденің ортасында, орташа мерзімде піседі. Бір бұтаның орташа өнімі 4–5 кг (130–166 ц/га). Ақмола, Павлодар, Солтүстік Қазақстан облыстарында өсіруге рұқсат етілген. Минай Шмырев. Беларусь жеміс шаруашылығы және картоп шаруашылығы ҒЗИ шығарылған. Биік өсетін, өркендері жуан, иіңкі, жасыл, жылтыр түсті бұта. Қысқа төзімді. Жидектері ірі (1–2 г), күңгірт, мәйегі қышқылтым, ерте піседі. Өнімі жүйелі, жоғары (130-209 ц/га). Ақмола, Қостанай, Солтүстік Қазақстан облыстарында өсіруге рұқсат етілген. Стахановка Алтая. М. А. Лисавенко атындағы Сібір бақ шаруашылығы ҒЗИ-да шығарылған (Голиаф х Приморский чемпион). Орташа биіктіктегі, аязға төзімді бұта. Өздігінен жеміс салатын сұрып. Жидектері қара, ірі (0,6–1,1 г), біркелкі, жұқа қабықты. Мәйегі жасылдау, шырынды, қышқылтым. Піскен жидектері шашылмайды, сондықтан оларды бір ретте жинап алуға болады. Пісу мерзімі орташа. Өнімділігі жоғары (70–120 ц/га). Ақмола, Солтүстік Қазақстан облыстарында өсіруге рұқсат етліген. Черный жемчуг. И.В.Мичурин атындағы бақ шаруашылығы БОҒЗИ-да шығарылған. Қысқа төзімді, тез пісетін, өздігінен жеміс салуы жоғары сұрып. 3–4 жылдық бұтадан 3,5–3,6 кг жидек жиналады. Ақұнтаққа төзімді, тек бұл ауру қатты тараған жылдары өркендері шамалы зақымданады. Бүршіктік кенемен зақымданбайды, жекелеген жағдайларда антракнозбен зақымданады. Жидектері ірі, біркелкі, домалақ, қара, шырынды, нәзік, дәмі қышқылтым, С дәрумені 109–154 мг % болады, массасы 1,2–1,5 г. Бұтақбасының ұзындығы орташа немесе ұзын – 5–7 см, онда 8–12 жидек болады. Үзілуі құрғақ. Орташа биіктіктегі қаумалы бұта. Ерте пісетін сұрып. Ақмола, Солтүстік Қазақстан облыстарында өсіруге рұқсат етілген. Қара бүлдірген Қара бүлдірген － раушан гүлділер тұқымдасы, рубус (Rubus) туысына жататын бұталардың ортақ атауы. Өсімдіктің Солтүстік Америка мен Еуропада осы күнге дейін 200-ден астам түрі белгілі. Жиі кездесетіні － Rubus caesius. Көп жылдық тамыр сабақтары және жер бетінде екі жылдық тікенекті өркендері болады. Саусақ салалы жапырақтарының шеті иректелген. Гүлі қос жынысты, негізінен, ақ, кейде қызғылт түсті шашақ гүл шоғырына топталған. Жемісі － ұсақ шырынды, сүйекті, қара немесе қызыл қара түсті. Жемісінің құрамында 4–8 % қант, 0,8–1,4 % органикалық қышқыл, C дәрумені және каротин бар. Жемісі － жеуге жарамды және одан тосап, джем қайнатады. Қара бүлдірген － суыққа төзімді, топырақ талғамайтын өсімдік. Қара бүлдіргеннің өзара оңай будандасып жаңа сорттар беретін 300-ге жуық түрі Америка және Еуропада мәдени түрде өсіріледі. Қара бүлдіргенді көбеюіне қарай: тік сабақты қара бүлдірген (негізінен атпа тамырларымен көбейеді) және жатаған сабақты қара бүлдірген (сабақ бүршігімен көбейетін) деп екіге бөледі. Қара бүлдірген Қазақстанның Солтүстік облыстарында, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстарының таулы аудандарында, орман алаңқайлары мен бұталы қопаларда және жағалауларында өседі. Сондай-ақ саяжайларда қолдан өсіріледі. Қара бүлдіргеннің кемшіліктері: бұтаның жан-жағына шашырап өсуі және тікенектері. Егер де қара бүлдірген тік өсетін сорттарға тиісті болса, онда бұтақтары доға тәрізді өседі және ұшында тамырлана бастайды. Өркендері әртүрлі пішінді тікенектермен қапталған. Басқа бұталы өсімдіктерден басты ерекшелігі – қара бүлдіргеннің жер үсті өркендерінің жасы екі жылдан аспауы. Өркен пайда болған жылы өркен ұзындығына және еніне қарай өседі. Тік өсетін қара бүлдіргенде біржылдық өркені күзге қарай бұтақтанбайды. Егер де оны өсуі кезінде кесіп тастаса ол, бүйір өркендердің пайда болуына себеп болады. Жемісті берген соң өркендердің төбесі және бүйір бұтақтары қурап қалады. Қара бүлдіргеннің тамыр жүйесі негізгі тамыр және жанама тамырлардан тұрады. Негізгі тамыры өте мықты, топырақта тереңдікке қарай кетеді. Жанама тамырлары негізгі тамырдан жан-жағына тарап өседі және топырақтың жоғарғы қабатында орналасады. Негізгі тамырда жаздың ортасында қосалқы бүршіктер дамиды. Қосалқы бүршіктер баяу өсетіндіктен, күзге қарай топырақтың үстіңгі бетіне жетпей, 4–8 см болатын өскін ретінде қалады. Ерте көктемде өскен өркендерді бұтаны белгілі бір пішінге келтіру үшін қалтырады, ал жаздың екінші жартысында дамитын өркендерді кесіп тастайды. Көк жидек пайдалануы Көкжидек - солтүстік жидек, қышқыл топырақты жақсы көретін, Ресей мен ТМД-ның оңтүстік және орта аймақтарын біртіндеп бейтарап топырақтармен жаулап алады.Көгалдандырушылардың жүрегіндегі бұл жидекті не тез жеңіп алғаны соншалық, ол біздің бау-бақшамыздың гүлденуіне айналады? Оның негізгі биологиялық қасиеттерін сипаттайтын екі сөйлем және бәрі түсінікті болады - мұндай жидек әр саяжайға, әр бақшаға қажет. Көкжидек аллергияға қарсы күшті қасиетке ие, бұл халықтың аллергиялық тәуелділігінің артуы аясында маңызды. Олар көптеген ауруларға қарсы иммунитетті тиімді түрде арттырады. Жидектердің пайдалы қасиеттері адам ағзасына құнды аминқышқылдарының, пектиннің көп мөлшерінің, полифенолдардың әсеріне байланысты. Жемістердің құрамына кіретін минералдар иммунитетті нығайтуға көмектеседі, бұл дененің вирустар мен инфекцияларға төзімділігін арттырады Көкжидектің пайдалы қасиеттерін дәрігерлер ғана емес, косметологтар да бағалады. Жемістерде коллаген талшықтарының беріктігін қалпына келтіретін заттар бар. Жидектерге негізделген маскалар теріні ағартады, эпидермистің жоғарғы қабаттарынан токсиндер мен артық суды кетіреді, бұл ісіну проблемаларын тиімді түрде жояды. Әйел денесі үшін жемістердің басқа пайдалы қасиеттері арасында: психоэмоционалды фонды, жүйке жүйесін тұрақтандыру; етеккір циклінің қалыпқа келуі; ішкі секреция бездерінің жұмысын күшейту; ағзадағы метаболикалық процестерді ынталандыру. Көкжидектің ағзаға тигізетін пайдасы жеміс-жидектер құрамындағы әйелдер мүшелері үшін маңызды заттардың құрамымен түсіндіріледі: фолий қышқылы, антиоксиданттар, темір, фосфор және т.б. Диетаға көкжидек пен ерлердің жемістерін қосқан жөн. Пайдалы, қоректік мультивитаминдер мен қышқылдар несеп-жыныс мүшелерінің жұмысын қалыпқа келтіреді, потенциалды жоғарылатады және жыныстық қызметті қолдайды. Жидек простатитке қарсы тамаша құрал, несеп-жыныс жолдары ауруларының алдын алу үшін қолданылады және дененің қорғаныш функцияларын тиімді күшейтеді. Көкжидекті үнемі пайдалану ер адамның денесін қуатқа толтырады, көздің көру қабілетін жақсартады. Емдік жеміске негізделген құралдар жүйке жүйесін тұрақтандыруға, депрессиялық көңіл-күйден арылуға көмектеседі. Ұрықтың целлюлозасындағы рутин мен эсцулиннің мазмұны тамырлардың икемділігін арттыру үшін оларды тазартуға көмектеседі « » 2019 ж. № Хаттама Кафедра меңгеруші__________ Абеуов С. К. С. ТОРАЙҒЫРОВ АТЫНДАҒЫ ПАВЛОДАР МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ Агротехнология кафедрасы Пән: Жидектану № 2-Емтихан билеті Қара қарақат екпе материалдарды алу жолдары Ақ қарақат Ақ қарақат дәрумендерге, темірге және калийге бай. Қарапайым қарақаттан айырмашылығы, оның дәмі жұмсақ және жағымды кәріптас түсті. Сондай-ақ, жидектің құрамында қанды тазартуға және ауыр металдардың тұздарын ағзадан шығаруға көмектесетін пектин көп. Қыста ақ қарақаттың рецептері үйдегі дайындық үшін жақсы таңдау болып табылады. Аспаздық мамандары мен үй шаруасындағы әйелдер қыста тәтті тағамдар дайындау үшін ақ қарақат қолданғанды ұнатады. Қант, мармелад, желе, қантталған жемістер мен түрлі сусындармен: компоттармен, шараппен және онсыз джемдер мен консервілердің көптеген рецептері бар. Жидектер етке арналған дәмді тұздықты жасау үшін де қолданылады. Қысқа дайындық үшін қарақаттың, құлпынайдың, қарлығанның, апельсин мен қарбыздың басқа түрлері жиі алынады Ақ қарақат оңай талап етіледі, сондықтан оны ағаштарда отырғызбау керек. Құрғақшылыққа төзімді, бірақ жеткіліксіз ылғалдың, өсудің, жемістің және қысқы қарсыласудың жеткіліксіздігімен. Органикалық және минералды тыңайтқыштардың жеткілікті мөлшерімен қамтамасыз етілген бос, қоректік топырақтарда отырғызылған бұталар тұрақты, берік және өнімді болады. Ақ қарақат бұталар алдында немесе көктемде (қыркүйек айының соңы - қазан айының басында) бұрын көктемде отырғызылуы мүмкін. Буындардың қашықтығы 1 м кем емес, 40 тереңдігі см ені мен ені 50-60 см қонудан бұрын 2-3 апта дайындалған. Олар қосады, араластырады, 8-10 кг компост немесе гумус, 150-200 гуперфосфат, 30-40 г калий сульфиді. Көшеттер топырақта шартты түбірлік жақтан 8-10 см-ге дейін көміліп, оларды тікелей немесе қосымша тамырлардың жақсы қалыптасуына бейім. Жердің құнарлы қабатымен ұйықтап, оны аздап бітеп, оны сумен жуып, гумустың немесе шымтезекпен майланғандығын ұмытпаңыз. Бұдан кейін филиалдар 4-5 жақсы дамыған бүйрекке дейін қысқартылады Мүк жидек биологиясы жүктеу/скачать 399.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|