Алмастыру шифрлары

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті 
БАЯНДАМА 
Тақырыбы: Алмастыру шифрлары 
Дайындаған: Ізғалиева.А.Н 

Ақпаратты шифрлау дегеніміз не? 
Кейбір ақпараттарды арнайы құпия түрде ұсыну қажеттілігі 
туындайтын жағдайлар да болады. Мұндай кезде ақпараттарды 
шифрлау әдісін ұсынамыз. Ақпаратты шифрлау дегеніміз -құпия 
ақпараттарды бөгде адамдардың оқуына мүмкіндік бермеу. Әр 
адамның ақпараттарды өз қалауымен шифрлап жеткізуіне 
болады. Шифрлаудың түрлері де 
көп. Мысалы: таңбалар, суреттер т.с.с ақпараттарды пароль 
ретінде жасырып шифрлауға болады. 
Ауыстыру шифрлары 
Шифрланатын мәтіннің символдарын ауыстырумен шифрлаған 
кезде ауыстырудың алдын ала қойылған ережесіне сәйкес сол 
немесе басқа алфавиттің символдарымен ауыстырылады. 
Қарапайым ауыстыру шифрында бастапқы мәтінің әрбір 
символы мәтінің соңына дейін сол алфавиттің бірдей 
символдарымен ауыстырылады (бір алфавиттік ауыстыру 
шифрлары деп аталады). 
Орын алмастыру шифрлер ережелерімен таныстыру және 
жұмыста қолдану аясымен таныстыру. Классикалық шифрлер 
деп электрондық 
ақпараттыұ жүйенің алдында қолданған шифрлерді айтады. 
Құпия кілтті 
криптографияны(симметриялық криптоалгоритмдер) 
шифрлаудың классикалық әдісіне жатқызады. Орын алмастыру 
шифрлер. Ашық мәтіннің символдарын берілген әдіспен шифлеу 
кезінде кейбір ережелер 
колданады. 
Шифрлау кезеңі 
Бөтен адамдарға оқуға мүмкіндік бермейтіндей түрлендіру 
әдісімен ақпаратты қорғау проблемасы адамзатты бұрынғы 
заманнан толғандырды. Криптографияның тарихы адамзат 

тілінің тарихымен жасты. Сонымен қатар, ежелгі 
қауымдастықтарда онымен тек қана таңдаулылар 
иемденгендіктен алғашқы жазу криптографиялық жүйемен тең 
болған. Оған мысал ретінде Ежелгі Мысыр, Ежелгі Үндістанның 
қасиетті кітаптары бола алады. Жазу- сызудың кең таралуына 
байланысты криптография жеке ғылым ретінде қалыптаса 
бастады. Алғашқы криптожүйелер біздің эрамыздың басында 
кездеседі. Сондықтан Цезарь хат жазуда өзінің атымен аталған 
жүйелі шифрді пайдаланды. Криптографиялық жүйе бірінші және 
екінші дүниежүзілік соғыста қарқынды дами бастады. Соғыстан 
кейінгі уақыттан бері қазіргі күнге дейін есептеу 
құрылғыларының пайда болуы, криптографиялық әдістерді 
өңдеу мен жетілдіруді жеделдетті. Мәліметтерді қорғаудың 
криптографиялық әдістері автоматтандырылған жүйелерде ЭЕМ-
дерде өңделетін ақпаратты қорғау үшін пайдаланады. 
Криптографиялық түрлендіру рұқсат етілмеген алдын-алу тәсілі 
ретінде көп ғасырлық тарихқа ие. Қазіргі кезде көптеген 
шифрлар әдістері жетілдірілген және қолданудың теориялық 
және практикалық негіздері құрылған. Бұл әдістердің көбісі 
ақпаратты жабуда ойдағыдай пайдалануы мүмкін. Қандай 
себептен ақпараттық жүйелерде криптографиялық әдістерді 
пайдалану проблемасы қазіргі кезде аса маңызды болды. 
Мәтіндік ақпараттарды шифрлаудың қандай түрлері бар? 
Мәтіндерді шифрлаудың, бірнеше түрі бар, мысалы, алмастыру, 
Цезарь шифры, т.б.