Аҳоли орасида табиий ва ис газларидан заҳарланиш ҳамда ҳаво-газ аралашмаси натижасида чақнашларни олдини олиш бўйича республикамизда олиб борилаётган ишлар юзасидан Маъруза

Маълумки ис гази (СО) рангсиз, ҳидсиз, корхона шароитида энг кўп учрайдиган заҳарли бирикма бўлиб, табиий газ, ёқилғи, кўмир, ўтин чўғлари тўлиқ ёнмаслиги оқибатида вужудга келади. Тутун таркибида 3 %, ишланган газда 13 %, портловчи газлар таркибида эса 50-60% гача ис гази бўлади.

Ис газидан шамоллатиш тизими яхши ишламайдиган органик моддаларни ишлаб чиқарадиган корхоналарда, автоуловлар турар паркларда, янги бўялган ва шамоллатилмаган хоналарда, шунингдек уй шароитларида табиий газ чиқиб турганда ва печка билан истиладиган уйлар, ҳаммомларда, дам олиш палаткаларида ёнувчи модданинг тўлиқ ёнмаслиги натижасида заҳарланиб қолиш мумкин.

Ис гази организмга нафас аъзолари орқали таъсир этади. Ушбу газ гемоглабин билан кислородга нисбатан 300 маротаба кучли бирикма - карбоксигемоглобин ҳосил қилади. Оқибатда гемоглобиннинг тўқималарга кислород ташиш хусусияти кескин пасайиб, гипоксияга, оғир холатларда эса – аноксия ва ўлим холатига олиб келиши мумкин.

Хона ҳавосидаги ис газининг атиги 0,1% концентрацияси инсон организми учун ўлим даражасида хавфли ҳисобланади.

Табиий газнинг хонада тўпланиши оқибатида портловчи газ-ҳаво аралашмаси ҳосил бўлиб, очиқ олов ёки учқундан чақнаши ва портлаши натижасида инсон турли тан жароҳатлари олиши ёки ҳалок бўлиши мумкин.

Аҳоли орасида ис газидан заҳарланиш ҳолатлари, газ тармоқларидаги авариялар ҳамда уларнинг оқибатида юзага келиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятлар сони сўнгги вақтда тез-тез кузатилмоқда.

Аксарият холларда ис газидан заҳарланиш ва газдан чақнашлар табиий газ ва муқобил ёқилғи турларида ишловчи иситиш печлари ва бошқа жиҳозлардан хавфсиз фойдаланиш қоидаларига риоя қилмаслик, ностандарт (қўлбола ясалган) ва чет элда ишлаб чиқарилган сертификатга эга бўлмаган иситиш ускуналари, газ сўриш насосларидан фойдаланиш оқибатида юзага келаётгани аниқланди.

Куз-қиш мавсумида иситиш мосламаларидан тўғри фойдаланиш қоидаларини тарғиб этувчи видеороликлар махаллий ва марказий телерадиокомпаниялар орқали 857 маротаба эфирга узатилди, матбуотда 33115 та мақолалар чоп этилиб, 271426 донадан ошиқ эслатмалар тайёрланди ва тарқатилди, радиоэфирга 1214 маротаба радиоэштиришлар узатилди.

Куз-қиш мавсумида аҳоли орасида ис газидан заҳарланиш, газдан чақнаш оқибатида портлаш ва ёнғинлар келиб чиқиши каби фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш мақсадида, тегишли ФВДТ хизматлари билан ҳамкорликда Ўзбекистон Республикаси Бош вазири томонидан 2014 йил

Шунга қарамасдан 2015 йилнинг ноябрь-декабрь республикамизда ис газидан заҳарланиш ҳамда ҳаво-газ аралашмаси натижасида чақнашлар билан боғлиқ 14 маротаба фавқулодда вазиятлар қайд этилиб, уларда 25 нафар фуқаролар вафот этган ва 21 нафар фуқаролар турли даражадаги тан жароҳати олишган.

Бу эса ўз навбатида ёнғин ва техника хавфсизлиги қоидалари талабларини бузилиши натижасида хонадонларда табиий газ ва ҳаво аралашмасининг чақнашига, фуқароларнинг ис газларидан захарланиб қолиш эҳтимолини ошишига олиб келмоқда.

Афсуски жойларда олиб борилаётган тушунтириш ва тарғибот тадбирларига қарамасдан аҳоли орасида табиий ва ис газларидан заҳарланиш, турли хил тан жароҳатлари олиш билан боғлиқ нохуш ҳолатлар учрамоқда.

Бундай ҳолатларни олдини олиш учун эса қуйидаги оддий қоидаларга қатъий амал қилиш зарур:

иситиш мавсуми бошланиши олдидан печлар, қозонхоналар, сув иситиш колонкаларининг созлиги, мўриконларининг тозалигини текшириб чиқинг;

носоз, ностандарт, қўлбола ясалган иситиш ва газ мосламаларидан фойдаланишига асло йўл қўйманг;

болалар ва имконияти чекланган кишиларни назоратсиз қолдирманг;

табиий газдан фойдаланишда турли хилдаги резина шланглар, турли хил газ сўргичлардан фойдаланманг;

чет давлатларда ишлаб чиқарилган иситиш мосламаларидан фақат йўриқнома билан яхшилаб танишиб чиққандан кейингина фойдаланинг;

Агар хонага табиий газнинг тўлиб қолганлигини сезиб қолсангиз !

газ плиталари ва иситиш печларини газ тармоғидан ўчиринг;

дарров эшик ва деразаларни очиб, хонани шамоллатинг;

хонада электр жихозларини ёқманг, ёниқ бўлса ўчирманг, чунки бу ёнғин ёки газ ва ҳаво аралашмасининг чақнашига сабаб бўлиши мумкин;

агар газ чиқаётган жойни ўзингиз аниқлай олмасангиз, 104 телефони орқали шаҳар ва туман газлаштириш идоралари авария таъмирлаш гуруҳларига қўнғироқ қилинг.

Азиз фуқаролар юқоридаги қоидаларига риоя қилиш орқали ўзингиз ва яқинларингиз ҳаётини, мол-мулкингизни Фавқулодда вазиятлардан ва нохуш ҳолатлардан асраб қоласиз.