Болжалды келер шақ. Іс, қимыл, амалдың алдағы уақытта не

215 
Болжалды келер шақ етістіктің түбіріне –ар, -ер, -р жұрнақтары жалға-
нып, бұлардан кейін жіктік жалғаудың қосымшасы жалғану арқылы жаса-
лады. Мысалы: айт+ар+мын, кел+ер+мін, сана+р+мын;айт+ар+сың, 
кел+ер+сің, сана+р+сың. 
Болжалды келер шақ болымды және болымсыз түрде айтылады. Бұның 
болымсыз түрі болымсыздық мағына беретін –ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе 
жұрнақтарынан соң –с жұрнағы жалғану арқылы жасалады. 
Болжалды келер шақтың жіктелу үлгісі 
 
жақ 
жекеше 
Көпше 
I 
II 
III 
айтармын, айтпаспын 
айтарсың, айтпассың
айттарсыз, айтпассыз 
 
айттар, айтпас 
айтармыз, айтпаспыз 
айттарсыңдар, айтпассыңдар 
айттарсыздар, айтпассыздар 
айттар, айтпас 
 
2. Мақсатты келер шақ. Іс, қимыл, амалды алдағы уақытта істеуді, 
орындауды істі істеуші жақтың мақсат етіп отырғандығын білдіретін 
етістіктің т ү р і м а қ с а т т ы к е л е р ш а қ деп аталады. 
Мақсатты келер шақ етістіктің түбіріне -мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек 
жұрнақтары жалғанып, бұлардан соң жіктік жалғаудың қосымшасы жалға-ну 
арқылы жасалады. Мысалы: оңда+мақ+пын, жөнде+мек+сің, қаз+бақ-
+пын, үз+бек+сің, сат+пақ+пын, кет+пек+сің. 

Мақсатты келер шақтың жіктелу үлгісі 
жақ 
жекеше 
көпше 
I 
II 
III 
сатпақпын, кетпекпін 
сатпақсың, кетпексің
сатпақсыз, кетпексіз 

жүктеу/скачать 3.22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: