Бағдарламасы «Топырақ географиясы»

«Топырақ географиясы»

Семей

«Химия және география» кафедрасының доценті, б.ғ.к.

2.1 «Химия және география» кафедрасы отырысында

отырысында

Университететің Оқу-әдістемелік Кеңесінің отырысында басып шығаруға мақұлданған және ұсынылған

1.	Жалпы ережелер
2.	Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу
3.	Пәнді оқып білу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар
4.	Курс форматы
5.	Курс саясаты
6.	Баға қоюдың саясаты
7.	Әдебиет тізімі

1. 
   Оқытушы және пән туралы жалпы мәліметтер:
   

доценті, б.ғ.к.

Химия және география кафедрасы

Байланыс ақпараты – оқу ғимараты № 3, кабинет №402

Сабақ өткізу орны – дәрісхана № 401

Берілген пән бойынша кредиттер саны - 3

Топырақ географиясы. Топырақ гоеграфиясы пәні, міндеттері және әдістері. Топырақ географиясы ғылымының даму тарихы. Қазақстанның топырақ географиясы ғылымының даму тарихы. Топырақ туралы түсінік, топырақ түзілуі, топырақ түзіші факторлар. Адам өмірінде, экожүйеде, биосферада топырақтың орны мен маңызы. Топырақтың экологиялық функциялары. Топырақтың құрамы, қасиеттері. Топырақтардың жіктемесі, таралу заңдылықтары. Қазақстан, ТМД, әлемнің табиғи зоналары. Топырақ деградациясының факторлары, топырақ жамылғысының экологиялық жағдайы. Топырақтардың құнарлығын арттырудың, тиімді пайдаланудың, қорғаудың жолддары.

3. 
   Пәнді оқып-білудің мақсаты:
   

Жердің тірі қабаты - топырақ, табиғи дене, қасиеттері, түзілуі, эволюциялық дамуы туралы күрделі білімнің негізін қалыптастыру, топырақтың түзілу процесстерін, оның Жер бетінде пайда болуын, топырақтың түзілуіне экологиялық факторлардың әсерлері, биосфераның тұрақтылығын сақтауда және адамның шаруашылық іс әрекеттерінде және табиғаттағы топырақтың маңызын түсіндіру.

- топырақтың биосферадағы және адам өміріндегі маңызы;

- топырақтың құрылымы мен қасиеттері, олардың биологиялық алуантүрлілікті сақтаудағы маңызы;

- жер қабатындағы топырақтың зоналық таралуының заңдылықтары және табиғи аймақтармен байланысын;

- топырақтану ғылымының даму тарихын;

- топырақ түзілу процесін, топырақтың қасиеттері және оларға экологиялық факторлардың әсерін;

- топырақтың құнарлылығы; категориялары, элементтері, сонымен қатар топырақтың жерді игеру кезіндегі өзгерістерін.

Курс оқудың нәтижесінде студент істей білуі тиіс:

- алғаш білімдерді шаруашылықта және топырақ географиялық, экологиялық зерттеу әдістерінде пайдалана білу.

- теориялық және практикалық дағдыларды, топырақтың профилін, топырақтың түрін және картаға салу, экологиялық әдістер мен топырақ диагностикасын анықтау және зерттеу; лабораториялық - талдау жұмыстарын жүргізу.

Экология және тұрақты даму, геология, тіршілік кауіпсіздіктін негіздері, жалпы жер тану, картография және топография негіздерімен, географиялық ортаның химиясы.

География оқытудың әдістемесі, геоморфология, ландшафттану және физико-географиялық аудандастыру, материктер мен мұхиттар физикалық географиясы, Қазақстанның физикалық географиясы.

1 кесте

№ т/б	Тақырып атауы	Сағаттар					Әдебиет
		Дәріс	ЗС	ПС	ОСӨЖ	СӨЖ
1	2	3	4	5	6	7	8
1.	Топырақтану ғылымы. Курстың мақсаты мен міндеттері, негізгі бағыттары және басқа ғылымдармен байланысы. Топырақ зерттеулерінің тарихы. Қазақстандағы топырақтанудың дамуы.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
2.	Топырақ түзілу процесі. Үгілу, оның түрлері. Топырақ түзілу процесі туралы түсінік. Топырақ профилінің қалыптасуы. Топырақ түзілу факторлары. Топырақ түзілудің экологиялық факторлары. Топырақ жамылғысына антропогендік факторлардың әсері.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
3.	Топырақ түзуші тау жыныстарының және топырақтың механикалық, гранулометриялық құрамы. Топырақтардың қалыптасуында гранулометриялық құрамының маңызы. Топырақтардың биологиялық, физикалық, химиялық қасиеттеріне механикалық құрамының әсері. Топырақтардың минералогиялық құрамы. Әр түрлі топырақ түзуші тау жыныстарының топырақтың минералогиялық құрамы.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
4.	Топырақ профилінің құрылысы. Топырақтың генетикалық горизонттары, олардың диагностикасы және символикасы. Топырақтың профиль құрылысының типтері, және олардың топырақ - экологиялық жағдайларымен байланысы.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
5.	Топырақтың ылғалы. Топырақтың су қасиеттері. Топырақтың ауасы. Топырақтың ауа қасиеттері. Топырақта ауаның мөлшері. Топырақтың аэрациясы. Топырақтың температурасы. Топырақтардың жылу режимін реттеу әдістері.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
6.	Топырақта және топырақ түзуші тау жыныстарда химиялық элементтердің мөлшері. Топырақтың профилінің бойында химиялық элементтердің дифференциациясы. Топырақтың сіңіру қабілеті және топырақтың ППК. Топырақ органикалық заттың көздері. Топырақтың дегумификациясы - маңызды экологиялық мәселелердің бірі. Топырақтың құнарлығы.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
7.	Топырақтың систематикасы және классификациясы. Топырақтардың көлденең зоналылығы. Топырақтардың тік зоналылығы.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
8.	Арктикалық және тундралық зоналарының топырақтары. Тайгалы-орманды, батпақты, су қоймалы топырақтары.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
9.	Жалпақ жапырақ ормандардың құба топырағы. Орманды дала зонасының сұр орманды топырақ.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
10.	Орманды - дала, дала зоналарының қара топырақтары. Құрғақ дала зонасының топырақтары. Құрғақ, шөлді дала зонасының қара - қоңыр топырағы.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
11.	Шөлейттің қоңыр топырағы. Шөлді сұр-қоңыр топырағы, тақырлар, сорланған топырақтар, сортаң, солодтар.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
12	Субтропиктің құрғақ дала, тау етегі, шөлді құба топырағы. Тау топырағы.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
13	Құрғақ субтропиктік даланың сұр-күрең топырағы. Ылғалды субтропикалық орманның топырақтары.	1	2	-	2	4	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
14	ҚР топырақтары. Топырақ жамылғысының экологиялық жағдайы.	2	4	-	4	8	7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.1.5 7.1.9 7.2.5
	БАРЛЫҒЫ:	15	30	-	30	60

3 ПӘНДІ ОҚУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

ПОӘК «Топырақ географиясы» пәні бойынша «5В011600» – «География» мамандығы студенттерге арналған.

Теориялық білім зертханалық сабақтарда бекітіледі. Зертханалық сабақтар белгілі бір дәріс тақырыбынан жүргізіледі. Осындай жұмыс тәртібі студенттердің ойлау, салыстыру, талдау, зертаханалық дағдыларын қалыптастырады.

Студент міндетті:

1. 
   ПОӘК «Топырақ географиясы» жұмыс бағдарламасымен танысу;
   
2. 
   Дәріс материалдарын оқу;
   
3. 
   Сабақ кестесіне сәйкес кафедраның зертханасында жұмыстарды орындау және дәптерге өндеу.
   
4. 
   Өздік, межелік бақылау, модуль бойынша тапсырмаларды орындау және өткізу.
   
5. 
   Дайындық кезеңінде ұсынылған әдебиеттер және интернет ресурстарды пайдалану.
   

«Топырақ географиясы» – 3 кредит. Курс бойынша 1 аптада - 50 минуттық дәріс 1 рет, 100 минуттық 2 зертханалық сабақ болады. Сабақтар кесте бойынша жүргізіледі. Сонымен қатар студенттердің өздік жұмыстары жоспарланады, олар кафедраның жеке кестесі бойынша өтеді. Өздік жұмыстардың бақылау түрлері: ауызша әңгімелесу, ұй тапсырмалар, тест, жазбаша жұмыстар.

Дәрістерге, зертханалық сабаққа қатысуға студент міндетті. Себепсіз босатылған сабақтар қайталап оқытылмайды. Жазбаша үй тапсырмалары (ЖҮТ) көрсетілген уақытта өткізілмесе, қабылданбайды, сондықтан студент белгілі бір балын жоғалтады.

5 курс саясаты

Студент пәнді оқып-білу үрдісінде белсенді және өздік қабілеттерін көрсету міндетті, қалып келу, себепсіз сабақтан қалу, дер уақытта жұмыстарды тапсырмау және оқу үрдісінде пассивті болуда балдарды алу түрінде штрафтар салынады.

Пән бойынша емтихан бағасы модульдар бойынша, межелік бақылау бойынша және соңғы аттестация бойынша (60%) көрсеткіштер мен емтихан нәтижесінің (40%) қосынды балы түрінде қорытылады, қосындысы 100% құрайды.

2. 
   кесте
   

Студентке емтиханды тапсыруға рұқсат етіледі, егер семестрде қорытынды рейтингісі 300ден  600ге дейін үпайга жетсе, және пәннің пререквизиттерінен академиялық қарыздары бомаса.

Пән бойынша емтихан бағасы модульдердің үлгерімнің максималды көрсеткіштерінің қосындысымен анықталады, сонымен қатар тезаурустық бақылаумен, қорытынды аттестациямен (60%), емтихан бағасымен (40%), ол 100% құрайды.

Студенттердің білімдері, дағдылары келесі жүйе бойынша бағаланады,

3 кестеде көрсетілген:
3 кесте

Студенттердің білім бағалау шкаласы:

Әріптік жүйе бойынша баға	Балдардың сандық эквиваленті	Проценттік мазмұны	Дәстүрлі жүйе бойынша баға
А	4,0	95-100	Өте жақсы -«-
А-	3,67	90-94
В+	3,33	85-89	Жақсы -«- -«-
В	3.00	80-84
В-	2,67	75-79
С+	2,33	70-74	Қанағаттанарлық -«- -«- -«- -«-
С	2,00	65-69
С-	1,67	60-64
Д+	1,33	55-59
Д	1,00	50-54
F	0,00	0-49	Қанағаттанарлықсыз

7. 
   ӘДЕБИЕТ
   

7.1.1 География почв с основами почвоведения: учебник для вузов / В.В. Добровольский.- М: ВЛАДОС, 1999

7.1.2 Общее почвоведение: учеб. пособие. / В.Г. Мамонтов, Н.П. Панов, И.С. Кауричев, Н.Н. Игнатьев.- М.: Колос, 2006

7.1.3 Орысша-қазақша топырақтану түсіндірме сөздігі / Русско-казахский словарь почвоведческих терминов/ Т. Тазабеков; Е.Тазабекова.- Алматы: Ана тілі, 1994

7.1.4 Почвоведение / Под ред. И.С. Кауричева. - М., 1969, 1975, 1982

7.1.5 Жамалбеков Е., Бильдебаева Р. Топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, Қазақ университеті, 2000

7.1.6 Почвоведение / Под ред. В.А. Ковды, Б.Г. Розанова. - М., 1988

7.1.7 Никольский Н.Н. Практикум по почвоведению.- М., 1965

7.1.8 Добровольский В.В. География почв с основами почвоведения. - М., 1999

7.1.9 Добровольский В.В. Практикум по географии почв с основами почвоведения. - М., 1982

7.1.10 Розанов Б.Г. Морфология почв. М., 1983

7.1.11 Тулеугалиева С.С. Краткий курс лекций по почвоведению. – Алматы, ТОО «Международное Агентство подписки» 2008

7.1.12 Панин М.С. Экология почв. - Семипалатинск, 2008

7.1.13 www.soils.org

7.1.14 Фаизов, К.Ш. Почвы пустынной зоны Казахстана/ К.Ш. Фаизов.- Алма-Ата: Наука, 1980.

7.2 Қосымша әдебиет пен ресурстар:

7.2.1 Глазовская М.А. Общее почвоведение и география почв - М., 1981

7.2.2 Герасимова М.И. География почв СССР - М.,1987

7.2.3 Виленский Д.Г. География почв - М.,1962

7.2.5 Добровольский В.В. География почв с основами почвоведения - М.,1989

7.2.6 Цыганенко А.Ф. География почв - Л., 1972

7.2.7 Панин М.С. Экология Казахстана - Семипалатинск, 2005

7.2.8 Панин М.С. Химическая экология - Семипалатинск, 2002

7.2.9 Аваев М.Г. Жизнь почвы - М.,1953

7.2.10 Атлас почв СССР/ Под общ. ред. И.С. Кауричева - М.,1974

7.2.11 Тулеугалиева С.С. Светло-каштановые почвы Семипалатинского Прииртышья как объект орошения - Алматы, ТОО «Международное Агентство подписки» 2004

7.2.12 Терминологический словарь по экологии, почвоведению - Л., 1988

7.2.13 www.soils.org