Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің,басқа да әскерлері мен әскери құралымдарыныңТӘРТІПТІК ЖАРҒЫСЫ

Осы Жарғы әскери тәртіптің түсінігі мен мәнін, әскери қызметшілердің оны сақтау жөніндегі міндеттерін, көтермелеу, тәртіптік теріс қылықтар мен тәртіптік жазалар түрлерін, командирлердің (бастықтардың) оларды қолдану жөніндегі құқықтарын, қызметтік тексеру жүргізу, тәртіптік комиссиялардың жұмыс тәртібін, әскери қызметшілерді әскери тәртіпті бұзғаны үшін жауапкершілікке тарту тәртібін, ұсыныстар, арыздар мен шағымдар беру және оларды қарау тәртібін айқындайды.

Жарғының күші Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының (бұдан әрі – Қарулы Күштер) әскери қызметшілеріне, сондай-ақ әскери жиындар өткізілген кезеңде оларға шақырылған әскери міндеттілерге қолданылады.

Әскери қызметшілер өздерінің әскери атақтарына, қызметтік жағдайына және сіңірген еңбегіне қарамастан, осы Жарғының талаптарын қатаң басшылыққа алуы тиіс.

№21 тақырып: Жауынгерлердің денсаулығын сақтау, жеке және ұжымдық гигиена оқыту әдістемесі
Әрбір әскери қызметші өзінің денсаулығы мен айналасындағылардың денсаулығы туралы қамқорлық көрсетуі, медицина қызметкерлерінен сырқатын жасырмауы, жеке және қоғамдық гигиена ережелерін қатаң сақтауы, зиянды әдеттерден аулақ болуы тиіс.

Жеке гигиена ережелеріне:

• 
  таңертең белуарына дейін салқын сумен шайынуы және тісін тазалауы;
  

• 
  ұйқыға жатар алдында жуынуы, тісін тазалауы және аяғын жууы;
  

• 
  іш киімі мен төсек-орнын, шұлғауы мен ұйықтарын ауыстырумен апта сайын моншада жуынуы;
  
• 
  киім-кешегін, аяқ киімі мен төсек-орнын таза ұстауы, жаға астарларын уақтылы ауыстыру кіреді.
  

Әскери қызметшілердің шаш үлгісі, мұрты мен сақалы (егер олар бар болса) ұқыпты болуы, гигиена талаптарына жауап беруі және жеке қорғаныс құралдарын пайдалануға және жарақтарды алып жүруге бөгет жасамауы тиіс.

Сақал қоюға тек офицерлерге рұқсат етіледі.
Қоғамдық гигиена ережелеріне:

• 
  ұйықтайтын үй-жайларда, дәретханаларда және басқа да жалпы пайдаланылатын бөлмелерде тазалық сақтау;
  
• 
  үй-жайларды жиі желдету;
  
• 
  көпшілік орындарда, сондай-ақ әскери бөлім (бөлімше) орналасқан аумақта тазалық сақтау кіреді.
  

Әскери қызметшілердің жұқпалы ауруларды жұқтырмауын қамтамасыз ету үшін алдын ала егу жұмыстары жүргізіледі. Егулер жоспарлы және індеттік көрсетулер бойынша болуы мүмкін.

Жоспарлы сақтандыру егулері әскери бөлімнің (бөлімшенің) барлық жеке құрамын алдын ала егулердің күнтізбелік жоспарына сәйкес, ал індеттік көрсетулер бойынша аға командирдің (бастықтың) бұйрығымен жүргізіледі.

Індеттік көрсетулер бойынша егулерден әскери қызметшілер тек дәрігерлердің қорытындысы бойынша босатылады.

Егулер туралы белгілер медициналық кітапшаларына және әскери билеттеріне енгізіледі.

Әскери қызметші өзінде немесе онымен бірге бір пәтерде (жатақхана бөлмесінде), сондай-ақ казармада тұратын адамдар арасында жұқпалы аурудың туындағаны туралы медицина қызметкеріне баяндауға және медицина қызметі бастығының қорытындысы бойынша өзінің тікелей командирінің (бастығының) рұқсатымен қызметтік міндеттерін орындауы тиіс.

Әскери бөлімде жұқпалы аурумен сырқаттанушы табылған кезде медицина қызметінің бастығы бұл туралы дереу командирге (бастыққа) және үлкен медицина бастығына баяндайды, сырқаттанғандарды белсенді анықтауды, оқшаулауды және госпитальға жатқызуды, бөлімшелерді залалсыздандыруды, сырқаттанғанмен қарым-қатынаста болған адамдарды қадағалауды жүргізеді және санитарлық-гигиеналық бақылауды күшейтеді.

Қажет болған кезде әскери бөлімде қадағалау режимі немесе карантин енгізіледі, азаматтық тұрғындармен қарым-қатынас тоқтатылады немесе шектеледі, әскери бөлімнің ішінде жеке құрамның жиналысына және мәдени көпшілік іс-шараларына тыйым салынады, қосымша оқшаулағыштар өрістетіледі.

Жұқпалы аурулардың таралуының алдын алу мақсатында медицина қызметі ұсынатын емдеу-алдын алу іс-шаралары барлық әскери қызметшілер үшін міндетті.

• 
  әскери қызметшілердің денсаулық жағдайына медициналық бақылау;
  

• 
  әскери қызметшілердің қызмет жағдайы мен тұрмысын зерделеу, олардың денсаулығына теріс әсер ететін факторларды анықтау;
  
• 
  алдын алу және емдеу-сауықтыру іс-шараларын жүргізу;
  
• 
  әскери қызметшілер арасында салауатты өмір салтын насихаттауды жүргізу іс-шаралары жүргізіледі.
  

Әскери қызметшілердің денсаулық жағдайын медициналық бақылау:

• 
  күн сайын жауынгерлік даярлық процесінде және тұрмыста жеке құрамға медициналық бақылау;
  
• 
  әскери қызметшілерді медициналық қарау;
  
• 
  әскери қызметшілерді тереңдетілген және бақылаулық медициналық тексерулер;
  
• 
  әскери қызметшілердің денсаулық жағдайына диспансерлік динамикалық қадағалау жүргізу жолымен жүзеге асырылады.
  

• 
  әскери бөлімнің (бөлімшенің) барлық жеке құрамы – алдын алу егулерді жүргізу алдында;
  
• 
  мерзімді әскери қызметтің барлық әскери қызметшілері – моншада жуынар алдында;
  
• 
  қарауылдың, кезекші күштердің (ауысымның) жеке құрамы – қарауылға және жауынгерлік кезекшілікке (жауынгерлік қызметке) түсер алдында;
  
• 
  жұмысы қолайсыз факторлардың мүмкін болатын әсерімен байланысты әскери қызметшілер, сондай-ақ диспансерлік динамикалық қадағалаудағы адамдар – олар үшін белгіленген мерзімдерде;
  
• 
  асханаларда, азық-түлік қоймаларында, сумен жабдықтау объектілерінде, наубайханаларда, моншаларда, кір жуу орындарында тұрақты жұмыс істейтін адамдар мен санитарлар – аптасына бір рет;
  
• 
  асхана бойынша нарядқа тағайындалған жеке құрам – тәуліктік нарядты таратқанға дейін;
  
• 
  әскери бөлімге жаңадан келген, сондай-ақ демалыстардан, іссапарлардан және сауығуы бойынша емдеу мекемелерінен келген, басқа әскери бөлімдерге кеткен барлық әскери қызметшілер – әскери бөлімге келген күні, бірақ оларды бөлімшеге жібергенге дейін;
  
• 
  жүргізушілер – рейске шығар алдында;
  
• 
  спорттық жарыстарға қатысушылар – жарыстар алдында алынады.
  

Одан басқа, аптасына бір рет әскери бөлім командирі белгілеген уақытта бөлімшенің мерзімді әскери қызмет әскери қызметшілерінің денесін қарау жүргізіледі.

Мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілері үшін – жылына екі рет, оқу-жаттығу кезеңі басталар алдында;

офицерлер мен келісімшарт бойынша әскери қызметшілер үшін – төртінші тоқсанда жүргізіледі; екінші тоқсанда бақылау медициналық тексеру жүргізіледі. Офицерлер мен келісімшарт бойынша әскери қызметшілерді тереңдетілген медициналық қарауға медициналық мекемелерден дәрігер-мамандар тартылады. Әскери бөлімнің (бөлімшенің) әскери қызметшілерінің денсаулық жағдайын медициналық бақылау жөніндегі іс-шараларды жүргізу уақыты, тәртібі және орны бөлім бойынша бұйрықта жарияланады. Медициналық тексеруді демалыс күндері белгілеуге тыйым салынады. Бөлімшенің жеке құрамын медициналық тексеруде барлық офицерлер мен келісімшарт бойынша әскери қызметшілер қатысуға міндетті.

Бөлімшені медициналық тексеруге бөлімше командирі, ал медициналық қарауға рота старшинасы апарады. Олар дәрігерге бағыныстылардың денсаулық жағдайын өздерінің қадағалаулары туралы хабарлауы тиіс.

Бөлімшенің жеке құрамын медициналық тексеру және қарау нәтижелерін дәрігер медициналық кітапшаларға енгізеді. Денсаулық жағдайы бойынша диспансерлік динамикалық қадағалауды қажет ететін әскери қызметшілер есепке алынады және бақылаулық медициналық тексерулерге жиі тартылады. Бөлімшенің (ротаның) командирі жеке құрамды толық медициналық тексеру үшін жауап береді.Қандай да бір себеппен медициналық тексеруде болмаған әскери қызметшілерді бөлімше командирі мүмкіндік болған кезде осы үшін әскери бөлімнің медициналық пунктіне (медициналық ротаға) жібереді.

Әскери бөлімнің жеке құрамын медициналық тексерудің нәтижелері, сондай-ақ қажетті емдеу-сауықтыру іс-шараларын жүргізу жөніндегі ұсыныстарды әскери бөлімнің медицина қызметінің бастығы әскери бөлімнің командиріне баяндайды. Әскери қызметшілер мен олардың отбасы мүшелерін амбулаториялық қабылдау әскери бөлімнің медициналық пунктінде және гарнизонның әскери-медициналық мекемелерінде әскери бөлім командирі мен гарнизон бастығы белгілеген сағатта жүргізіледі.

Кенеттен сырқаттанған немесе жарақат алған әскери қызметшілер әскери бөлімнің медициналық пунктіне немесе гарнизонның әскери-емдеу мекемесіне тәуліктің кез келген уақытында дереу жіберіледі. Мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілері әскери бөлімнің медициналық пунктіне (медициналық ротаға) рота бойынша кезекшімен ротаның санитарлық нұсқаушысымен немесе бөлімше командирі тағайындаған үлкеннің командасымен жіберіледі. Рота старшинасының қол қойған сырқаттарды жазу кітабы бөлімнің медициналық пункті (медициналық рота) бойынша кезекшіге амбулаториялық қабылдау басталғанға дейін екі сағаттан кешіктірілмей ұсынылады. Дәрігер ротаның сырқаттарды жазу кітабына енгізілген барлық әскери қызметшілердің медициналық пунктке (медициналық ротаға) келуін бақылайды. Медициналық пункттен (медициналық ротадан) тыс дәрігерді шақыру және сырқатты қарау жағдайында сырқаттанғандар сырқат сипатына байланысты емделу үшін әскери бөлімнің медициналық пунктіне, бөлімнен тыс емдеу мекемелеріне (госпитальға, ауруханаға) жіберіледі немесе оларға амбулаториялық емдеу тағайындалады. Дәрігерлердің қорытындысы бойынша офицерлер мен келісімшарт бойынша әскери қызметшілер үй жағдайында емделу үшін қалдырылуы мүмкін. Дәрігер сырқаттарды қарау нәтижелері, көрсетілген медициналық көмектің сипаты және тағайындаулар туралы медициналық кітапшаларға тиісті белгілер жасайды, ал қорытындыны әскери қызметші медициналық қамтамасыз етілуде тұрған әскери бөлімнің медицина қызметі бастығының қорытындысын бекітумен сырқаттарды жазу кітабына тіркейді.

Мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілері медициналық көмек алғаннан кейін ротаға санитарлық нұсқаушының немесе үлкеннің командасымен қайтып келеді. Команданың үлкені сырқаттарды жазу кітабын рота бойынша кезекшіге береді, ол оны рота командиріне береді. Рота старшинасы сырқаттарды жазу кітабында бар дәрігердің қорытындысы бойынша рота командирінің шешіміне сәйкес қажетті нұсқаулар береді.

Сырқаты бойынша әскери қызмет міндеттерін орындаудан уақытша босату, сабақтар мен жұмыстардан ішінара немесе толық босату туралы қорытындыны анықтама түрінде дәрігер, ал штатында дәрігер көзделмеген әскери бөлімдерде фельдшер кемінде үш күнге береді (Қазақстан Республикасы азаматтардың денсаулығын қорғау саласындағы уәкілетті орталық атқарушы органының бұйрығымен белгіленген тұмаумен жаппай ауыру кезеңінде – алты күнге). Берілген мерзім өткеннен кейін әскери қызметшілер, қажет болған кезде, егер олар осыған мұқтаж болса, қайта медициналық тексеруге жіберілуі тиіс және қайта босатылуы мүмкін.

Алты тәулік өткеннен кейін, емдеуді жалғастыру қажет болған жағдайда сырқат емдеу мекемесіне тексерілуге жіберіледі. Дәрігердің (фельдшердің) әскери қызмет міндеттерін (қызметтік міндеттерін) орындаудан ішінара немесе толық босату туралы ұсынымдары лауазымды адамдардың міндетті түрде орындауына жатады. Босату туралы құжаттарды ресімдеу дәрігер (фельдшер) емдеу үшін айқындаған уақытты қысқартпауы тиіс.

Әскери қызметші қызметке келе алмаған жағдайда өзінің ауырғаны туралы командирге (бастыққа) кез келген мүмкін болатын тәсілмен хабарлауға міндетті. Офицерлер мен келісімшарт бойынша әскери қызметшілерді әскери қызмет міндеттерін (қызметтік міндеттерін) атқарудан босату туралы және олардың сауыққаннан кейін қызметке шығуы әскери бөлім бойынша бұйрықта жарияланады. Дәрілер қабылдау және басқа да емдеу процедураларын жүргізу үшін амбулаториялық емдеу тағайындаған сырқаттар, сондай-ақ медицина мамандарының кеңесін қажет ететіндер әскери бөлімнің медициналық пунктіне (медициналық ротаға) дәрігер сырқаттарды жазу кітабында (медициналық кітапшасында) көрсеткен күндері және сағатта жіберіледі. Емдәмдік тамақтануды қажет ететін мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілерін және әскери оқу орындарының курсанттарын тіркеу әскери бөлім командирінің бұйрығымен бөлімнің медицина қызметі бастығының қорытындысы негізінде үш ай мерзімге жүзеге асырылады. Әскери бөлімнің медициналық пункті (медициналық ротаның) лазаретінде сырқаттарды стационарлық емдеу он төрт күн емдеу мерзіміне дейін жүргізіледі.

СОӨЖ тапсырмаларын орындау және өткізу кестесі

5-ші семестр

№	Тақырып	Пәннің мақсаты да мазмұны	Ұсыналатын әдебиеттер негізгі қосымша	Ұпай	Жұмысты тапсыру мерзімі	Бақылау формасы
1	Бастапқы әскери дайындықтың оқу – материалдық базасы орта оқу орындарындағы материалдық техникалық қамтамасыздықты оқыту әдістемесі	Орта оқу орындарында БӘД оқу – материалдық базаларын үйрету	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	1апта	Жазбаша
2	Орта оқу орындарында бескүндік дала жиындарын жоспарлау, ұйымдастыру және өткізу оқыту әдістемесі	Бес күндік оқу дала жиындарын өткізу және ұйымдастыру құжаттарын дайындау	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	2апта	Баяндама
3	Сарбаздың әр – түрлі ұрыстағы әрекетін оқыту әдістемесі	Сарбаздың ұрыстағы іс – әрекетін үйрету	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	3апта	Тәжірибелік
4	Ату негіздерін оқыту әдістері	Ішкі және сыртқы балистикаға мағұлмат беру ату кезеңінің траектория элементтерімен сызбасымен танысу	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	4апта	Сызба
5	Атқыш қару, қол гранатының құрылысы олардың күтімі мен сақталуын оқыту әдістемесі	Атқыш қаруын, және гранат құрылысын күтіу және сақтауын түсіндіру	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	5апта	Жазбаша
6	Жаяу әскерге және танкіге қарсы миналар. Мина – жарылғыш бөгеттер. Инженерлік құрылысын оқыту әдістемесі	Жаяу әскерге танкігке қарсы миналар туралы мәлімет беру	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	6апта	Баяндама
7	Ұрысты инженерлік қамтамасыз ету оқыту әдістемесі	Мина жарылғыш бөгеттерді барлау шабуыл мен қорғанысты инженерлік қамтамасыз етуді оқыту әдістемесі	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	7апта	Реферат
8	Жергілікті жерді бағдарлау оқыту әдістемесі	Азимут бойынша қозғалу матшрутын анықтау	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	8апта	Сызба
9	Жаяу әскердің ұрыс машинасын оқыту әдістемесі	ЖҰМ туралы жалпы түсінік беру	[1,2,3,5,6,7,8]/ [1,2]	1	9апта	Ауызша
10	Жауынгерлердің денсаулығын сақтау, жеке және ұжымдық гигиенасын оқыту әдістемесі	Жеке құрам денсаулығын сақтау командирдің міндеттерін білу	[1,2,3,5,6,7,8]/ [1,2]	1	10апта	Жазбаша
11	Педагогикалық практиканы өту және жоспарлау. Тіркеу және есеп беру, курстық жұмыстарды орындау оқыту әдістемесі	Жоспарлау, есеп беру, курстық жұмыстарды орындауды үйрету	[1,2,4,9,10,11]/ [1,2,4,5]	1	11апта	Реферат

СОӨЖ тапсырмасын орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар
№1 Бастапқы әскери дайындықтың оқу – материалдық базасы орта оқу орындарындағы материалдық техникалық қамтамасыздықты оқыту әдістемесі

Сабақтың мақсаты: Орта оқу орындарында БӘД оқу – материалдық базаларын үйрету

Сұрақтар: Оқу материалдық базаны оқыту?

Есеп беру түрі: Жазбаша

Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: Жалпы бұл тақырып бойынша СОӨЖ тапсырмаларын орындау Алғашқы әскери дайындық әдістемелік нұсқау Алматы мектеп 2003 жылғы кітабының 3-4 беттерінен оқуға болады.

Ұсынылған әдебиеттер;

1. 
   Алғашқы әскери дайындық әдістемелік нұсқау Алматы мектеп 2003 ж
   
2. 
   Бағдарлама – алғашқы әскери дайындық орта білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған. Алматы 2006 жыл
   
3. 
   Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 сынып. Алматы 2007 жыл
   

№ 2 Орта оқу орындарында бескүндік дала жиындарын жоспарлау, ұйымдастыру және өткізу оқыту әдістемесі

1. 
   Алғашқы әскери дайындық әдістемелік нұсқау Алматы мектеп 2003 ж
   
2. 
   Бағдарлама – алғашқы әскери дайындық орта білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған. Алматы 2006 жыл
   
3. 
   Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 сынып. Алматы 2007 жыл
   

№ 3. Сарбаздың әр – түрлі ұрыстағы әрекетін оқыту әдістемесі

1. 
   Алғашқы әскери дайындық әдістемелік нұсқау Алматы мектеп 2003 ж
   
2. 
   Бағдарлама – алғашқы әскери дайындық орта білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған. Алматы 2006 жыл
   
3. 
   Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 сынып. Алматы 2007 жыл
   

№ 4 Ату негіздерін оқыту әдістері

1. 
   Алғашқы әскери дайындық әдістемелік нұсқау Алматы мектеп 2003 ж
   
2. 
   Бағдарлама – алғашқы әскери дайындық орта білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған. Алматы 2006 жыл
   
3. 
   Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 сынып. Алматы 2007 жыл
   

№ 5. Атқыш қару, қол гранатының құрылысы олардың күтімі мен сақталуын оқыту әдістемесі

1. 
   Алғашқы әскери дайындық әдістемелік нұсқау Алматы мектеп 2003 ж
   
2. 
   Бағдарлама – алғашқы әскери дайындық орта білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған. Алматы 2006 жыл
   
3. 
   Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 сынып. Алматы 2007 жыл
   

№ 6. Жаяу әскерге және танкіге қарсы миналар. Мина – жарылғыш бөгеттер. Инженерлік құрылысын оқыту әдістемесі

1. 
   Алғашқы әскери дайындық әдістемелік нұсқау Алматы мектеп 2003 ж
   
2. 
   Бағдарлама – алғашқы әскери дайындық орта білім беретін мектептің 10-11 сыныптарына арналған. Алматы 2006 жыл
   
3. 
   Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 сынып. Алматы 2007 жыл
   

№ 7. Ұрысты инженерлік қамтамасыз ету оқыту әдістемесі