Д. Ю. Одум Е. В. Вернадский

1) Тірі организмдардің бір-бірімен және олардың қоршаған ортамен байланысымен байаланысын зерттейтін ғылым:
А) Экология +
Б) Нооэкология
С) Адам экологиясы
Д )Биология
Е) Анатомия
2) Абиотикалық фактор дегеніміз:
A.Климаттық фактор +
B. Жыртқыштық-құрбан қатынасы
С. Тірі организмдерінің өзара байланысу формасы
Д. Аменсализм
Е. Коменсализм
Өсімдік өсуіне әр түрлі факторлардың әсерін зерттеуде минимум заңын кім ашты?
А. Ю.Либих+
В. Радкевич
С. В.Шельфорд
Д. Ю.Одум
Е. В.Вернадский
1935 ж. Алғашқы рет “Экожүйе” түсінігін ұсынды:
А. А.Тенсли+
В. Д.Н.Докучаев
С. К.Мебиус
Д. С.Форбс
Е. Э.Геккель
Озондық қабат мынадай биіктікте орналасқан:
А. 12-25 км.+
В. 10-12 км.
С. 50-120 км.
Д. 40-50км.
Е. 25-40 км.
Атмосфералық жер бетінен 9-15 км қашықтықта орналасқан аумағы:
А. Тропосфера +
В. Мазосфера
С. Ионосфера.
Д. Гидросфера
Е. Стратосфера
Эрозиялар мынадай болады:
А. Жел және су +
В. Тұздылық және техногендік
С. Техногендік
Д. Желдік және тұздылық
Е. Улы.
ҚР-ғы Ақсу- Жабағалы қорығы қай жылы құрылды?
А. 1926ж +
В. 1952ж
С. 1940ж
Д. 1934ж
Е. 1931ж
Дербес ғылым ретінде экология шамамен қаншасыншы жылы қалыптасты?
А. 1854ж+
В. 1904ж
С. 1954ж
Д. 1900ж
Е. 1860ж
Жануарлардың мінез-құлығын зерттейтін ғылым қалай аталады?
А. Этология +
В. Токсикология
С. Экология
Д. Биология
Е. Зоолгия
Ортаның фитогендік биотикалық факторына мыналар жатады
А. Жасыл өсімдіктер +
В. Вирустар мен бактериялар
С. Адамзат
Д. Жан-жануарлар
Е. Қоршаған орта
Папуляцияға тән қасиеттер:
А. Өсу, даму, көбею, бейімделу, тіршілігін сақтау +
В. Ылғал, жарық, қорек жасап шығару
С. Тұрақты дене температурасның блоуы
Д. Жыртқыштық, бәсекелестік, паразитизм
Е. Азық мөлшерінің жеткілікті болуы
Ағзаның табиғаттағы орнына және оның бүкіл тіршілік ету жағдайларына, қоректену түріне, уақыты мен әдісіне, көбейетінорнына, баспанасына т.б қатынасының жиынтығын қалай атайды?
А. экологиялық қойма (ниша)+
В. зоохария
С. биотикалық фактор
Д. Энергия ағымы
Е. паразитизм
Ортаның микробиогендік биотикалық факторларына мыналар жатады.
А. Миробтар мен вирустар+
В. Жан-жануарлар
С. Адамзат
Д. Жасыл өсімдіктер
Е. Қоршаған орта
Бір топ организмдердің тұрмыс жағдайларын, қоршаған ортамен қарым-қатынастарын зерттейтін экологияның түрін былай деп атаймыз:
А. Аутэкология +
В. Ғылыми экология
С. Биоэкология
Д. Синэкология
Е. Демэкология
Нейтрализация су тазалаудың келесі әдісіне жатады:
А. Химиялық +
В. Биохимиялық
С. Термиялық
Д. Физикалық
Е. Физико-химиялық
Тазалаудың электрохимиялық әдісі нені қолдануға негізделген ?
А. Аниониттер мен катиониттерді +
В. катиониттерді
С. Электр тогын.
Д. Әк сүтін
Е. Аниониттерді
Алғашқы қышқыл жауын – шашын қай жылы және қай жерде байқалды?
А. Англия, 1907-08ж.ж.+
В. Финляндия, 1978-79ж.ж.
С. Бельгия, 1910-11ж.ж.
Д. Германия, 1900ж.
Е. АҚШ,1945-46ж.ж.
Көмір қышқыл газы және басқа газдардың әсерінен жылулық балансының өзгеруі нәтижесінде мүмкін болатын жер шары температурасының ғаламдық артур:
А. Парниктік эффект +
В. Озон қабатының “тесігі”
С. Альбедо
Д. қышқылдық жауын – шашын
Е. концентрация
Адам денсаулығына зиянды әсер ететін факторлар арасында 1- орында тұр:
А. әртүрлі ластаушы заттар +
В. Тұқым қуалайтын аурулар
С. өмір сүру салты
Д. Қоршаған орта
Е. психологиялық және әлеуметтік жағдай.
Табиғатты қорғау дегеніміз:
А. Биосфера мен атмосфераны ластанудан қорғау.+
В. Қоршаған ортаның тазалығын айтамыз.
С. Экологиялық системада тепе-теңдікті сақтау.
Д. Қоршаған ортан ластанудан қорғауға арналған жұмыстар жиынтығы.
Е. Тазалағыш аппараттарды қолдана отырып қоршаған ортаны қорғау.
Биогеоценоздарда органикалық заттарды ыдырататын организмдер:
А. Редуценттер +
В. Автотрофтар
С. Продценттер
Д. Консументтер
Е. Паразиттер
23. Шағын аймақтық климат қалай аталады?
А. Микроклимат +
В. Атмосфера
С. Жел
Д. Рельеф
Е. Температура
Транспирация коэффициенті дегеніміз не?
А. Бір мезгіл ішінде 1 кг құрғақ затты жасау үшін транспирациялайтын су мөлшері. Затты ылғалдандыру кезіндегі транспирациялайтын заттың су мөлшері.+
В. Экожүенің суды атмосфераға бөлуін айтады.
С. Физикалық ылғалдану коэффициенті
Д. Затты ылғалдандыру кезіндегі транспирациялайтын заттың су мөлшері.
Е. Оттекті транспирациялау коэффициенті.
“Ноmo sapiens” денген пікір нені көрсетеді:
А. Саналы адам +
В. Маймыл адам
С. Маймыл
Д. Питеконтроп
Е. Синантроп
“Экология” терминін ғылымға енгізген ғалым:
А. Э.Геккель +
В. Т.Льюс
С. Э.Макфедьен
Д. Н.Уэбстар
Е. Ю.Одум
Қоршаған ортанның антропогендік өзгерілуі:
А. Адам әрекетімен өзгеруі. +
В. Өсімдіктер әсерімен.
С. Өндіріс ластарымен
Д. Өндірістің әсерімен.
Е. Жануарлармен әсері
Бейорганикалық заттарды органикалық затқа айналдыра алатын автотрофты организмдер:
А. продуценттер +
В. консументтер
С. Редуценттер
Д. Сапрофиттер
Е. капрофиттер
Биологиялық жүйелердің өзгерістерге қарсы тұруы және қасиеттердің тұрақтылығын сақтау қаблеті:
А. Гомеостаз +
В. Сукцессия
С. Адгезия
Д. Агротенк
Е. Адаптация
Дайын органикалық заттармен қоректенетін организмдер:
А. Сапрофагтар және гетеротрофтар +
В. Гетеротрофтар және автотрофтар
С. Биофагтар және автотрофтар
Д. Автотрофтар және гетеротрофтар
Е. Биофагтар және сапрофагтар
31.Адамдардың биосфераға оң әсері:
А. Табиғи ресурстарды қалпына келтіру, жерді рекультивациялау, жер асты суының қорын қалпына келтіру шаралары.+
В. Ормандарды кесу, тұщы судың азаюы, жердің көбеюі мен тұздануы т.б.
С. Жерді рекультивациялау, тұщы судың азаюы.
Д. Жердің көбеюі мен тұздануы, жер асты суының қорын қалпына келтіру.
Е. Табиғи ресурстарды қалпына келтіру, ормандарды кесу.
Биосфера ғылымының авторы:
А. В.И.Вернадський.+
В. Дарвин
С. Тунелли.
Д. Э.Геккель.
Е. Зюсс.
Біздің республикасында 1976 ж. тағы бір қорық ашылды. Ол қалай аталады?
А. Марқакөл +
В. Ақсу-Жабағылы
С. Қорғалжын
Д. Наурызым
Е. Алматы
Эколоия ғылымының зерттеу нысаны:
А. организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен қарым-қатынасы +
В. Табиғи ресурстарды пайдалану
С. Адамның қоршаған ортамен байланысы
Д. биоценоздағы өзгерістер
Е. Биологиялық және географиялық микро және макрожүйелер мен оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы
Ортаның антропогендік факторна мыналар жатады:
А. Адамзат +
В. Жан- жануарлар
С. Вирустар.
Д. Жасыл өсімдіктер
Е. Микробтар
Продуценттер немесе өндірушілерге жатады:
А. жасыл өсімдіктер +
В. саңырауқұлақтар
С. микроағзалар
Д. жануарлар
Е. паразиттер
Қазақстан дүние жүзі бойынша қандай пайдалы қазбалар жөнінен 1- орында тұр:
А. вольфрам, қорғасын барий +
В. мыс
С. Алтин, күміс, платина
Д. Темір, мырыш, Мыс
Е. Мұнай, газ
Рекультивация- қандай маңызды шараларға жатады.
А. Жер өнімділігін қарғау және сақтау+
В. Топырақ улануын болдырмау шаралары.
С. Топырақ ылғалдылығын болдырмау
Д. топырақ тозандырылғандығын жою
Е. Топырақ эрозиясын болдырмау шаралары
Радиациялық, жылулық, жарықтық, электромагниттік, шулық ластанулар ластанудың қай түріне жатады?
А. Физикалық +
В. геологиялық
С. химиялық
Д. Биологиялық
Е. географиялық
Өндірістік кәсіп орын шегіндегі монитринг:
А. Локальды +
В. Болжамдық
С. Аумақтық
Д. Ұлттық
Е. Глобальды
Экололгиялық монитринг денгейлрі келесілер:
А. Глобальды және экспериментальды +
В. Ұлттық және зерттеулік
С. Глобальды және ұлттық
Д. Зеттеулік және аймақтық
Е. Экспериментальдік және эерттеулік
Зиян құрт-құрмырысқаларға қарсы пайдаланатын пестицидтерді қалай атайды?
А. Гербициттер+
В. Фунгицидттер
С. Зооциттер
Д. инсектицидтер
Е. Дефолианттар
Қалдық сулар иісін жою процесс қалай аталады?
А. Дезодорация+
В. Коагулияция
С. Сорбция
Д. Кристализация
Е. Флотация
Экологияның үш негізгі бағыттары:
А. Аут-, сим-, демэкология +
В. Физикалық, химиялық, биологиялық
С. Био-, гидро-, дцемэкология
Д. Гидро-, атом-, литоэклогия
Е. Зоо-, фито-, антропоэкология
Біріншілік периодтты түрде ықпал ететін экологиялық факторларға келесілер жатады
А. Жердің айналуы, жыл мезгілдерінің ауысуы +
В. Ылғалдылық, жарықтық
С. Стихиялық құблыстар
Д. Адам зат баласының қоршаған ортаға әсері
Е. Суда ері ген газ құрамы, температура
46.”Табиғатта барлығы бір – бір імен байланысты – табиғат барлығынан жақсы біледі ”- заң кім ашты?
А. Каммонер +
В. Олли
С. Либих
Д. Зюс
Е. Шварц
Толық ландшафт түзуге қатысатын жануарлар:
А. термиттер +
В. қоңыздар
С. бүргелер
Д. жыртқыштар
Е. Қабандар
В.И.Вернадскийдің бөліп қарастырған екінші функциясы қалай аталады.
А. Концентрлік +
В. Биохимиялық
С. Тотығу-тотықсыздану
Д. Газды
Е. Адамдардың биогеохимиялық іс -әрекеті
“Парниктің эффект”бұл
А. СО₂— ң ауада көбеюі +
В. Жардің климатының сууы
С. Ауадағы оттегі баланыстың бұзылуы
Д. Оттегінің атмосферадағы мөлшерінің азаюы
Е. Ауадағы СО-ң көбеюі
Қоршаған ортанның химиялық ластануы:
А. Аур металдар, пестицид тер, пластмасса +
В. Ауыр металдар, гендік инжинерия
С. Жылулық,шу, радиоактивті, электромагнитті
Д. Биогенді, микробиологиялық, гендік инжинерия
Е. Жылулық,микробиологиялық
51. Ағзаға беімдеушілік реакциялар, не адаптациялар арқылы жауап беретін қоршаған ортаның кез-келген элементі немесе жағдайы:
А. Экологиялық фактор+
В. Химиялық фактор
С. Биологиялық фактор
Д. Физикалық фактор
Е. Антропогендік фактор
Бірге тіршілік ететін және бір-бірімен байланысқан түрлердің комплексі:
А. Биоценоз+
В. Биосфера
С. Популяция
Д. Экожүйе
Е. Биогеоценоз
53. Жануарлар қауымдастығы қалай аталады?
А. Зооценоз +
В. Биогеоценоз
С. Микробиоценоз
Д. Биоценоз
Е. Микоценоз
Продуцент тер немесе өндірушілерге жатады:
А. Жасыл өсімдіктер +
В. микроағзалар
С. паразиттер
Д. жануарлар
Е. саңырауқұлақтар
Ауа құрамындағы ең мөлшері көп элемент:
А. Азот +
В. Аргон
С. Алтын
Д. Оттегі
Е. Сутегі
Иониттер көмегімен қалдық судытазалау қалай аталады?
А. Ион алмасу +
В. Каогуляция
С. Тұну
Д. Нейтрализация
Е. Тотығу
Халықаралық байланыс деңгейінде орындалатын мониторинг:
А. Глобальды +
В. Болжамдық
С. Аумақтық
Д. Ұлттық
Е. Локальды
Бөлек мемлекет шегіндегі мониторинг:
А. Глобальды +
В. Локальды
С. Аймақтық
Д. Ұлттық
Е. жүйелік
Биосферадағы су айналымы жылдамдығы:
А. 100 ж.+
В. 1 млрд.
С. 2 млн.
Д. 2000 ж.
Е. 300 ж.
Биологиялық әдісінің ішінде өсімдіктерді қорғау үшін кең қолданылатын әдіс түрі:
А. Фитонцидтерді пайдалану+
В. физиологиялық
С. микробиологиялық
Д. генетикалық
Е. энтомологиялық
Өте жарыққа төзбейтін, тек көлеңкеде өсетін өсімдіктер.
А. Сциофиттер+
В. мезофиттер
С. гелиофиттер
Д. ксерофиттер
Е. склерофиттер
“Экологиялық қуыс” терминін ұсынған:
А. Ч.Элтон+
В. В.Н.Сукачев
С. Э.Геккель
Д. Дж.Гриннель
Е. К.Мебиус
Тұрақты динаикалық бірқалыптылықты сақтайтын экожүйе немесе организм қаблеттілігі аталады?
А. гомеостаз+
В. флуктуация
С. Тең салмақты емес
Д. Бірқалыптылықты принципі
Е. эмерджентті
Атмосфералық ауаны негізгі ластаушы заттар:
А. Күкірт диоксиді, көміртегі оксиді, қатты бөлшектер+
В. Радиоактивті изотоптар
С. Қышқыл жаңбырлар
Д. Формальдегид
Е. Мұнай өнімдері
Барсакелмес қорығы қайда орналасқан?
А. Арал теңізі+
В. Таулы Алтайда
С. Шымкент облысы
Д. Атырау облысы
Е. Павладар облысында
66. Экологиялық ғылымының зерттеу нысаны:
А. Организмдердің бір-бірімен және ортамен қарым – қатынасы+
В. Биоценозды өзгерістер
С. Биологиялық және географиялық микро және макрожүйелер мен оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы
Д. Табиғи ресурстарды пайдалану
Е. Адамның қоршаған ортамен байланысы
Жарық сүйгіш өсімдіктердің түрлері қалай аталады.
А. гелиофиттер+
В. сциофиттер
С. гигрофиттер
Д. гидрофиттер
Е. ксерофиттер
Жеке организмдер (особь) арасындағы қарым-қатынастарды оның табиғи ортасымен байланыстыра отырып зерттейтін экологияның саласы:
А. Аутэкология+
В. эйдэкология
С. дэмэкология
Д. нооэкология
Е. синэкология
Энергия пирамидасы нені анықтайды?
А. Организмдердің жеке сандық көршеткішін+
В. Энергия ағынының қуатын немесе жылу энергиясын
С. Жалпы құрғақ салмақты
Д. ярустылығы
Е. Уақыт пен кеңістікті
Зат және энергия айналымы жүретін, барлық организмдер бірге қызмет ететін, бір-бірімен және қоршаған ортамен әррекеттесетін орта келесідей аталады:
А. Биогеоценоз+
В. Экологиялық жүйе
С. Биоценоз
Д. Ареал
Е. Экологиялық ниша
71. Ақыл-ой сферасы деп мына сфераны айтқан.
А. Ноосфера+
В. Боисфера
С. Гидросфера
Д. Атмосфера
Е. Тропосфера
Жер климатын құрастыратын атмосфера қабаты.
А. Тропосфера +
В. Ионосфера
С. Магннтосфера
Д. Мезосфера
Е. Стратосфера
Планета су қорлары мынадан құралады:
А. Жер асты бұлақтар, теңіздер, мұхиттар, өзен, су қоймалары+
В. Жер ылғалдылығынан, беткі сулардан
С. Жардің беткі, асты сулары, мұздықтар, атмосфераның және жердің ылғалдылығын
Д. мұздықтар, атмосфералық ылғалдылығын
Е. Теңіз, өзен, су, қоймалары.
Қалдық суды биологиялық тазалағанда не қолданылады?
А. Аэротенк+
В. Катионит
С. Нейтролизация
Д. Абсорбенттер
Е. Адсорбер
Қай жылы “мониторинг” термині пайда болады?
А. 1972 +
В. 1984
С. 1991
Д. 1994
Е. 1965
Өндірістік қалдықтар тасталу режіміне байланысты қалай бөлінеді?
А. Қыздырылған және суытылған +
В. Тазаланып тасталынатын
С. Ұйымдастырылған және ұйымдастытымаған
Д. тазаланбай тасталынатын
Е. Проиодтық және проиодтық емес
Поллютанттар — бұл
А. Ластайтын заттар+
В. Жануарлар — паразиттер
С. Вирустар
Д. Өсімдіктер-жыртқыштар
Е. Қарапайымдылар
Жер шарындағы атмосфераның салмағы:
А. 5.9*10¹⁵ тн.+
В. С. 4.3 *10¹⁵ тн.
С. 10.4* 10¹⁵ тн.
Д. 8.5*10¹⁵ тн.
Е. 4.8*10¹⁵ тн.
Биологиялық тазартуды қандай қондырғылар қолданылады?
А. Аэротенктер және боифильтрлер +
В. Аератор және дозатор
С. Циклонды аппарат
Д. Екстрактор және электрсезгіш
Е. Вентилятор
Қышқыл жауын-шашынның пайда болуының негізгі себебі:
А. Күкірттің қос тотығымен ластануы +
В. Азоттың көбеюі
С. Оттегінің көбеюі
Д. Темір қосылыстарымен ластану
Е. Көмірқышқыл газының көбеюі
81. Планета тұрғындарының санының көбеюі неге байланысты?
А. Бір қалыпты туылу, өлудің азаюы және өмір сүрудің жалғасуы +
В. Туылғандар мен өлгендер санының азаюы
С. Туылғандар мен өлгендер санының шектен тыс көбеюі
Д. Туылғандар мен өлгендердің төмендеуі
Е. Туылғандардың төмендеуі және өлгендердің азаюы
Экожүйе қандай қауымдастық
А. Тірі және өлі табиғат элементтері арасындағы өзара тұрақты қарым-қатынас негізінде біріңғай тұтастық құрайтын тірі ағзалар мен олардың мекендеу ортасының қауымдастығы+
В. Өлі табиғат элементері арасындағы тірі ағзалар мен олардың мекендеу ортасының қауымдастығы
С. Өндірістік қалдықтар тасталу режіміне байланысты қалай бөлінеді
Д. Аталған факторлардың қайсысы абиотикалық факторларға жатады
Е. Тірі және өлі табиғат элементтерінің мекендеу ортасының қауымдастығы
Эвалюция дамуы деген не?
А. Тірі табиғаттың бағытталған және қайталанбайтын дамуы. +
В. Тарихи қалыптасуы
С. Тірі және өлі табиғат элементтері таралуы
Д. Өлі табиғат элементері арасындағы дамуы
Е. Өндірістік қалдықтар тасталу режіміне байланысты дамуы.
Ұлттық обьектіге қандай обьектілер жатады?
А. Жер, су, жер қойнауы, жабайы жануарлар мен мемлекет териториясында кездесетін табиғи ортаның басқа элементтері. +
В. Әлемдік мұхиттар
С. Космос атмосфералық ауа
Д. Жер, су, атмосфералық ауа
Е. атмосфералық ауа
Төменде аталған ғалымдардың қайсысы ғылымға “экология” ұғымын енгiздi?
А) Э. Геккель.+
В) Н. Вавилов.
С) Ю. Либих.
D) Ч. Дарвин.
E) В. Сукачев.
Аутэкология ненi зерттейдi?
A) Ағзалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасын. +
B) Популяциялардың қоршаған ортамен қарым-қатынасын.
C) Бiрлестiктердiң қоршаған ортамен қарым-қатынасын.
D) Әр түрлi ұйымдасу деңгейiндегi экожүйелердi.
E) Бүтiндей алғандағы биосфераны
Аталған факторлардың қайсысы абиотикалық факторларға жатады?
А) Температура.+
B) Адамның қызметi.
C) Паразитизм.
D) Бәсекелестiк.
E) Су қоймасының тереңдiгi.
Аталған факторлардың қайсысы биотикалық факторларға жатады?
A) Комменсализм.+
B) Радиация.
C) Температура.
D) Жарық.
E) Барлық аталғандар.
Аталған факторлардың қайсысы абиотикалық факторларға жатады?
A) Көктемдегi өзендердiң жайылуы. +
B) Ормандарды кесу.
C) Топыраққа тынайтқыштарды енгiзу.
D) Батпақтарды құрғату.
E) Плотина салу.
Төмендегi аталған мысалдардың қайсысы антропогендi факторға жатады?
A) Өнеркәсiптiң дамуы. +
B) Популяциялардағы даралар арасындағы өзара байланыстар.
C) Жарық.
D) Температура.
E) Популяциялардың өзара әсерi.
Төменде аталған фактордан абиотикалық факторларды атаңыз?
A) Ылғалдылық, жарық, температура. +
B) Ормандарды кесу.
C) Ағзалардың бiр-бiрiне әсерi.
D) Батпақты құрғату.
E) Барлық аталған факторлар.
Ағзалардың ненiң өзгеруiне байланысты реакциясын фотопериодизм деп атайды?
A) Күн мен түннiң арақатынасы. +
B) Ауаның ылғалдылығы.
C) Ауа температурасы.
D) Ылғалдылық.
E) Жоғарыда аталғандардың комплекстi өзгерiстерi.
Қоршаған орта температурасының артуына байланысты физиологиялық процестердiң жылдамдығы артатын ағзаны?
A) Ақ капуста көбелегiнiң жұлдызқұрты. +
B) Мысық.
C) Торғай.
D) Қоян.
E) Барлық аталған ағзалар.
Симбиоз дегенiмiз не?
A) Әр түрлi түрге жататын даралардың өзара пайдалы бiрiгiп тiршiлiк етуi. +
B) Екi популяция бiр – бiрiмен әрекеттеспейдi және олардың бiреуi екiншiсiне әсер етпейдi.
C) Бiрлестiктiң бiр түрiнiң популяциясы екiншiсiн пайдаланады.
D) Популяциялардың беруi үшiн зиянды болатын өзара қатынастар.
E) Дұрыс жауап жоқ.
Мына ағзалардың, әсiресе, қайсысының арасында паразиттер көп?
A) Микроорганизмдер. +
B) Былқылдақ денелер.
C) Құрттар.
D) Омыртқалар.
E) Құстар.
Аталған ғылымдардың қайсысы минимум заңын тұжырымдаған?
A) Ю. Лебийх. +
B) А. Тенсли.
C) В. Вердардский.
D) Г. Гаузе.
E) Ч. Дарвин.
Экожүйенiң аталған компоненттерiнiң қайсысы редуцент болып табылады?
A) Шыбын. +
B) Жауын құрты.
C) Кесiртке.
D) Шегертке.
E) Барлық аталғандар.
Берiлген қоректiң тiзбектердiң қайсысы дұрыс құрылған?
А) Шыбын – бақа – жылан – жыртқыш құс. +
В) Жылан – бақа – шыбын – жыртқыш құс.
С) Бақа – шыбын – жылан – жыртқыш құс.
Д) Шыбын – бақа – жыртқыш құс – жылан.
Е) Шыбын – жылан – бақа – жыртқыш құс.
Қарағайлы ормандағы тиiндердiң саны ең алдымен неге байланысты?
А) Жыртқыштардың санына. +
В) Қыстың қаталдығына
С) Тұқымдардың өнiмдiлiгiне.
Д) Популяциялардағы даралардың санына.
Е) Қыстың ұзақтығына.
Биомассаның жиналуында қай ағзаның рөлi зор?
А) Жануарлармен, өсiмдiктер. +
В) Өсiмдiктер.
С) Микроорганизмдер.
Д) Жануарлар.
Е) Жануарлармен микроорганизмдер.
Төменде аталған өзара қарым-қатынастардың қайсысы жыртқыштыққа жатады?
А) Қасқырлар ұсақ шөп қоректiлермен қоректенедi. +
В) Иесiнiң денесiнде биттер тiршiлiк етедi.
С) Бунақ денелер гүлдiң нектарымен (шiрне) қоректенедi.
Д) Микроорганизмдердiң iшекте тiршiлiк етуi.
Е) Барлық аталғандар.
Сауысқандар тұяқты жануарларға оларға қауып туып тұрғандығын хабарлайды. Бұл өзара қарым-қатынастың қай типiне жатады?
А) Тұрақтылық өзара көмек. +
В) Жыртқыштық.
С) Симбиоз.
Д) Нейтролизм.
Е) Мутуализм.
Паразитизмге мысал келтiрiңiз?
А) Қайың және оның түбiнде өсетiн саңырауқұлақ. +
В) Сұңғыла мен өсiмдiк.
С) Қыналар.
Д) Шаян мен актиния.
Е) Ара мен гүл.
Бәсекелестiкке қайсысы мысал бола алады?
А) Қайың ормандағы шырша. +
В) Ағаштар мен микоризаласаңырау құлақтар.
С) Акула және жабысқақ балық.
Д) Қыналар.
Е) Барлық келтiрiлген мысалдар.
Жыртқыштардың табиғаттағы рөлi қандай?
А) Барлық аталандар. +
В) Құрбандықтарының популяцияларының саны мен құрамы оптималды деңгейде ұстаптыру.
С) Өзiне қорегiн тауып жеуге қабiлетсiз жануарларды терiп жеу.
Д) Құрбандықтарының популяцияларының санын кемiту.
Е) Ауру жануарларды жою.
Төмендегi ағзалардың iшiндегi консументтерге жатпайтынын атаңыз.
А) Дәрiлiк алтей. +
В) Құмырсқа.
С) Жылан.
Д) Қиқоңыз.
Е) Бақа.
Берiлген нұсқалардың қайсысы паразитизмге мысал бола алады?
А) Бит, кене, саңырау құлақ. +
В) Шаян мен актиния.
С) Шыршалы ормандағы қайың.
Д) Қына.
Е) Барлық аталғандар.
Қасқырлар жыл сайын бұғылардың 25%-ға жуығын өлтiредi. Бұл құбылыс өзара әсердiң қандай формасына жатады?
А) Жыртқыштық. +
В) Бәсекелестiк.
С) Нутуализм.
Д) Паразитизм.
Е) Атағандардың барлығы.
Әртүрлi түрге жататын даралардың өздерiнiң арасында немесе бiр түрдiң iшiндегi қорек, мекен етуi ареалы үшiн күрес қалай аталады?
А) Бәсекелестiк. +
В) Жыртқыштық.
С) Паразитизм.
Д) Мутуализм.
Е) Барлық аталғандар.
Әрбiр түр басқа түрлермен қарым-қатынасынан пайда алатын бiрлесiп тiршiлiк етуi қалай аталады?
А) Мутуализм. +
В) Нейтрализм.
С) Бәсекелестiк.
Д) Паразитизм.
Е) Жыртқыштық.
Төменде аталған өзара әсерлердiң қайсысы симбиозға жатады?
А) Күйiс қайтаратын жануарлардың кұрделi асқазанының бiр бөлiгiнде бiр неше килограм бактериалар мекендейдi. +
В) Көкек ұсақ торғай тәрiздiлерiнiң ұясына жұмыртқасын салып кетедi.
С) Торғай құртпен қоректенедi.
Д) Инелiк масаның дернәсiлдерiмен қоректенедi.
Е) Барлық атаулар.
Бәсекелестiктiң болуын не анықтайды?
А) Ортақ ресурстардың шектелуi. +
В) Ортақ ресурстардың жеткiлiктi болуы.
С) Ресурстардың тәуелсiз тiршiлiк етедi.
Д) Тек қоректiң ресурстарымен анықталады.
Е) Аталғандардың барлығы.
Төменде аталған бейiмделу мысалдарының iшiнен жыртқыштарға ең тән бөлiгiн атаңыз?
А) Жылдам реакция. +
В) Баспаналарды пайдалану.
С) Тiкен ине сауыттарының болуы.
Д) Қорғаныштық рең.
Е) Аталғандардың барлығы.
Аллелопатия дегенiмiз не?
А) Метабодизм өнiмдерiнiң көмегiмен өсiмдiктердiң бiр-бiрiмен химиялық өзара әсерi. +
В) Екi түрдiң мiндеттi түрде бiрiгiп тiршiлiк етуi мен өзара пайдалы әсерi.
С) Иесiнiң тамақтарының қалдықтарымен қоректену.
Д) Өзара пайдалы, бiрақ бiрлесiп тiршiлiк ету мiндеттi емес.
Е) Барлық аталғандар.
Табиғи биогеоценоздарда қандай факторлар өзара әсерлеседi?
А) Абиотикалық және биотикалық. +
В) Биотикалық.
С) Биотикалық және антропогенттiк.
Д) Абиотикалық және антропогенттiк.
Е) Барлық аталғандар.
Өсiмдiктер бiрлестiгi қалай аталады?
А) Фитоценоз. +
В) Зооценоз.
С) Биоценоз.
Д) Биогеоценоз.
Е) Экожүйе.
Сукцессиялардың нәтижесi қандай?
А) Бiр бiрлестiктiң басқасымен ауысуы. +
В) Бiрлестiктiң кұрделi iшкi құрлымын сақтау.
С) Бiрлестiктiң қоршаған ортаға бейiмделуi.
Д) Түрлердiң қоршаған ортаға бейiмделуi.
Е) Барлық аталғандар.
Тундра бiрлестiгiне тән дұрыс қоректену тiзбегiн табыңыз?
А) Өсiмдiк – тышқан +
В) Мүк – бұғы — үкi.
С) Тырбық қайындар – саңырау қлақтар – бұғы.
Д) Мүк — үкi – бұғы.
Е) Өсiмдiк – тышқан – бұғы.
Жануарлар бiрлестiгiн қалай атайды?
А) Зооценоз. +
В) Фитоценоз.
С) Биоценоз.
Д) Биогеоценоз.
Е) Биосфера.
Популяцияда бiр айда, жылда немесе он жылда туылған даралардың санын қалай атайды?
А) Туылу. +
В) Көшiп келу (имеграция)
С) Өлiм.
Д) Көшiп кету (эмиграция).
Е) Миграция.
Әртүрлi ағзалардың арасындағы байланыстар қалай аталады?
А) Бәсекелестiк. +
В) Тiкелей.
С) Биотикалық.
Д) Жанама.
Е) Қоректiк.
Дайын органикалық заттармен қоректенетiн ағзаларды қалай атайды?
А) Гетеротрофтар. +
В) Автотрафтар.
С) Хемотрофтар.
Д) Фототрофтар.
Е) Барлық аталғандар.
Популяцияның тығыздығы дегенiмiз не?
А) Тiршiлiк кеңiстiгiнiң аудан бiрлiгiне келетiн даралар саны. +
В) Берiлген кеңiстiктердегi даралардың белгiлi бiр саны.
С) Жалпы саны.
Д) Кiшкене жердегi әртүрлi даралардың саны.
Е) Барлық аталғандар.
Толеранттылық диепозоны кең ағзларды қалай атайды?
А) Эврибионт. +
В) Стенобионт.
С) Голофит.
Д) Супулент.
Е) Гелиофит.
Су экожүйесi дегенiмiз не?
А) Көлдiң биотикалық және амбиотикалық компоненттерiнiң жиынтығы. +
В) Көлдiң өсiмдiктер бiрлестiгi.
С) Көлдiң жануарлар бiрлестiгi.
Д) Фитопланктон.
Е) Зоопланктон.
Шөп қоректi жануарлар биоценозда қай топқа жатады?
А) Консументтер. +
В) Өндiрушiлер.
С) Автотрафтар.
Д) Фототрафтар.
Е) Редуценттер.
Ағзаның қоршаған орта жағдайларына төзе алу қабiлетiн қалай атайды?
А) Толяранттылық. +
В) Мамандану.
С) Вируленттiлiк.
Д) Тұрақтылық.
Е) Сезiмталдық.
128 . Бiрiншi реттi консументтерге қайсы жатады?
А) Шөп қоректiлер. +
В) Жыртқыштар.
С) Қорек талғамайтын.
Д) Етқоректiлер.
Е) Паразиттер.
Бiрдей уақыт аралығында қайталанатын ортаның өзгерiстерiн қалай атайды?
А) Тұрақсыз. +
В) Хауысты.
С) Бағытталған.
Д) Тұрақты.
Е) Циклдi.
Жер бетiндегi жасыл өсiмдiктердiң бiрiншi реттi өнiмнiң биомассасының жиналуының энергетикалық көзiне не жатады?
А) Күн сәулесi. +
В) Ультра кұлгiн сәулелерi.
С) Инфра қызы сәулелер.
Д) Ренген сәулелерi.
Е) Аталғандардың барлығы.
Биосфера терминiн ғылымға алғаш енгiзген кiм?
А) Н. Вавилов. +
В) Ю. Либих.
С) Э. Зюсс.
Д) С. Швартс.
Е) В. Вернардский.
Төмендегi белгiлердiң қайсысы популяцияларға тән белгi?
А) Барлық аталғандар. +
В) Даралар саны.
С) Жастық құрамы.
Д) Туу.
Е) Өлiм.
Экологиялық сукцесиясының соңғы тепе-теңдiк күйi қалай аталады?
А) Климакс. +
В) Бiрiншi реттi сукцессия.
С) Екiншi реттi сукцессия.
Д) Экологиялық тепе-теңдiк.
Е) Үшiншi реттi скуцессия.
Биосера қашан пайда болды?
А) 1-2 милиард жыл бұрын. +
В) 5 милиард жыл бұрын.
С) 10 милиард жыл бұрын.
Д) 50-100 милион жыл бұрын.
Е) 10 милион жыл бұрын.
Сукцессияның толық анықтайтын анықтаманы атаңыз?
А) Барлық аталғандар. +
В) Экожүйенiң өздiгiнен қалпына келу процесi.
С) Бiрлестiктiң өздiгiнен даму процесi.
Д) Табиғаттағы адамның қызметi.
Е) Бiрлестiктердiң алмасу процесi.
Жыртқыштардың жемтiгiнiң санының кұрт өсуiнiң алдын алуға қабiлетiнiң болмауы неге байланысты?
А) Жыртқыштардың тiршiлiк циклi аз. +
В) Жыртқыштардың популяциясының өсу жылдамдығы жемтiгiмен салыстырғанда төмен.
С) Жемтiгiнiң санының кұрт артуы жыртқыштардың өнiмдiлiгiнiң кемуiне сәйкес келедi.
Д) Дұрыс жауап жоқ.
Е) Барлық аталандар.
Төмендегi аталған факторлардың қайсысы жасанды ластану көздерiне жатады?
А) Вулкандар. +
В) Автомабилдердiң газдары смок.
С) Шаңды дауылдар.
Д) Жер сiлкiнуi.
Е) Барлық аталған факторлар.
Қорықтың ұйымдастыруын қандай экологиялық факторға жатқызуға болады?
А) Биотикалық. +
В) Антропогенттiк.
С) Абиотикалық.
Д) Биотикалық және антропогенттiк.
Е) Абиотикалық және антропогенттiк.
Қоршаған ортаның жағдайын бақылау, байқау, бағалау мен болжаудың комплекстi жүйесiн қалай атайды?
А) Экологиялық картографиялау. +
В) Маниторинг.
С) Домпинг.
Д) Кадастр.
Е) Дұрыс жауап жоқ.
Қорық дегенiмiз не?
А) Жартылай қорғау режимiмен сипатталатын територия. +
В) Жеке табиғи объектiлер (сарқырамалар, үңгiрлер және т.б).
С) Шаруашылық қызметiне мүлдем алынған териториялар немесе акваториялық бөлiктерi.
Д) Табиғатты сауықтыру және эстетикалық мақсатта қорғау үшiн бөлiнген териториялар.
Е) Дұрыс жауап жоқ.
Демэкология ненi зерттейдi?
А) Тип. +
В) Популяция.
С) Нәсiл.
Д) Түр.
Е) Класс.
Қазiр бiздiң планетамыздағы адамдардың саны қанша?
А) 6-7 милиард адам. +
В) 3-4 милиард адам.
С) 4-5 милиард адам.
Д) 5-6 милиард адам.
Е) 2-3 милиард адам.
Биологиялық алуан түрлiлiктiң кедейленуi себебi қандай?
А) Өлтiру. +
В) Химиялық ластану.
С) Физикалық ластану.
Д) Мекен ету ортасын бұзу.
Е) Барлық аталғандар.
Оңтұстiк Қазақстанда “Ақсу – Жабағылы” қорығы қай жылы ұйымдастырылды.
А) 1926.+
В) 1925.
С) 1927.
Д) 1928.
Е) 1929.
145.Ортаның өзіне тән ерекшеліктерін әр түрлі ағзалардың көмегімен анықтау.
А. Биоиндукциясы. +
В. Аймақтық мониторинг.
С. Жергілікті мониторинг.
Д. Лихеноиндикация.
Е. Модельдеу.
ОРтаның жалпы ластану дәрежесін анықтау.
А. Лихеноиндикация. +
В. Аймақтық мониторинг.
С. Биоиндукциясы.
Д. Жергілікті мониторинг.
Е. Модельдеу.
Қандайда бір интенсивті антропогенді қысымға ұшыраған жекелеген объектілерге қатысты мониторинг.
А. Жергілікті мониторинг. +
В. Аймақтық мониторинг.
С.Ғаламдық мониторинг.
Д.Авиациялық мониторинг.
Е.Аталғандардың барлығы.
148.Көршілес табиғат жағдайларынан ерекшелінетін үлкен кеңістікті алып жатқан аудандар мониторинг.
А.Аймақтық мониторинг. +
В.Жергілікті мониторинг.
С.Ғаламдық мониторинг.
Д.Авиациялық мониторинг.
Е.Аталғандардың барлығы.
Биосфера туралы немесе жекеленген биосфералық процестер туралы мәліметтер алуды мақсат етіп қоятын мониторинг.
А. Аталғандардың барлығы. +
В.Жергілікті мониторинг.
С.Ғаламдық мониторинг.
Д.Авиациялық мониторинг.
Е. Аймақтық мониторинг.
150. Жеке организмнің қоршаған ортада тіршілік етуінің шекараларын анықтап, организмнің орта факторларының әсеріне жауап беруін және олардың орта жағдайларына бейімделушілігін зерттейтін экология.
А.Аут экология. +
В.Дем экология.
С.Син экология.
Д.Гео экология.
Е.Ноо экология.
151. Папуляциялардың құрылымы мен санының динамикасының жалпы заңдылықтарын зерттейтін экология.
А. Дем экология. +
В. Аут экология.
С.Син экология.
Д.Гео экология.
Е.Ноо экология.
Әр түрлі түрлерге жататын папуляциялар жиынтығын біртұтас организмдер
деңгейінде зерттейтін экология.
А. Син экология. +
В.Дем экология.
С. Аут экология.
Д.Гео экология.
Е.Ноо экология.
Экологиялық жүйелерді биосфералық деңгейде қарастыратын экология.
А. Гео экология. +
В.Дем экология.
С.Син экология.
Д. Аут экология.
Е.Ноо экология.
154.Абиотикалық факторларға жататын жағдайлардың бірі.
А. Радиациялар. +
В.Жануарлар.
С. Өсімдіктер.
Д.Гүлді өсімдіктер.
Е.Балықтар.
155.Төмендегілердің қайсысы абиотикалық факторларға жатады.
А. Орманға түсетін жарық. +
В.Қайың.
С. Шырша.
Д.Жарықты қабылдаушы өсімдіктер.
Е.Щошқа жаңғағы.
Биотикалық факторларға төмендегілердің қайсысы жатады.
А.Жылу сүйгіш өсімдіктер. +
В.Өсімдіктерге қажетті температура.
С.Жануар мен өсімдіктер мекендейтін топырақ.
Д.Ауа.
Е. Аталғандардың барлығы.
Биотикалық факторларға қайсысы жатады.
А. Ормандар. +
В. Мұхит сулары.
С.Таулар.
Д.Жауын – шашын.
Е.Өзен сулары.
158. Мыналардың қайсысы абиотикалық факторларға жатады.
А. Өсімдіктердің өнуіне қажетті жылу мөлшері. +
В.Жарық сүйгіш өсімдіктер.
С. Жылу сүйгіштер
Д. Өсімдіктердің суыққа төзімділігі.
Е.Микроорганизмдер.
Мына төмендегілердің қайсысы антропогендік факторларға жатады.
А. Мұнай тасмалдаушы құбырлар. +
В.Теңіздер.
С. Ормандар.
Д. Мұхиттар.
Е. Аталғандардың барлығы.
Антопогенді факторлардың әсері қандай.
А. Аталғандардың барлығы. +
В.Су электр жүйесін құру.
С.Жер шарын космостан бақылау.
Д.Заводтар салу.
Е. Өсімдіктердің парниктерде өсіру.
Абиотикалық факторлар дегеніміз не.
А.Тірі ағзаға әсер ететін қоршаған орта жағдайларының комплекісі. +
В.Бір ағзалардың тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері.
С.Адам қызметінің қоршаған ортаға тигізетін әсерінің жиынтығы.
Д. Жануар мен өсімдіктер арсындағы қарым – қатынас.
Е. Аталғандардың барлығы.
Антропогендік факторлар дегеніміз не.
А. Адам қызметінің қоршаған ортағатигізетін әсерінің жиынтығы. +
В.Бір ағзалардың тіршілік әрекетінің басқаларына тигізетін әсері.
С. Тірі ағзаға әсер ететін қоршаған орта жағдайларының комплекісі.
Д. Жануар мен өсімдіктер арсындағы қарым – қатынас.
Е. Аталғандардың барлығы.
Әр түрлі денелердің бетінің шағылыстыруға қаблеті қалай аталады.
А.Альбедо. +
В.Гелиофиттер.
С.Сциофиттер.
Д.Факулттативті гелиофиттер.
Е.Биолюминесценция.
164. Жарық жақсы түсетін ашық жерлерде өсетіндер.
А. Гелиофиттер. +
В. Альбедо.
С.Сциофиттер.
Д.Факулттативті гелиофиттер.
Е.Биолюминесценция.
Күшті жарықты көтере алмайтын, үнемі көлеңкеде өсетіндер өсімдіктер.
А. Сциофиттер. +
В.Гелиофиттер.
С. Альбедо.
Д.Факулттативті гелиофиттер.
Е.Биолюминесценция.
166. Жақсы жарық жағдайында өседі, бірақ көлеңкені де жақсы көтеретін өсімдіктер.
А. Факулттативті гелиофиттер. +
В.Гелиофиттер.
С.Сциофиттер.
Д. Альбедо.
Е.Биолюминесценция.
Тірі ағзағалардың жарық шығаруға қаблеттілігі қалай аталады.
А. Биолюминесценция. +
В.Гелиофиттер.
С.Сциофиттер.
Д.Факулттативті гелиофиттер.
Е. Альбедо.
Өсімдіктердің суды буландыруы қалай аталады.
А. Транспирация. +
В. Анабиоз.
С.Пайкилотермді.
Д.Гомойотермді.
Е.Мезофиттер.
169.Түрдің немесе біртекті жақын түрлердің тобында дене мөлшері ірі, жылықанды жануарлар анағұрлым салқын аудандарда таралған, бұл қай ғалымның ережесі.
А. Бергман. +
В.Либих.
С.Шелфорд.
Д. Аллен.
Е.Хопкинс.
Дене температурасы тұрақты жануарлардың салқын климаттық белдеулерде денесінің шығыңқы бөліктері кішірейеді, бұл қай ғылымның ережесі.
А. Аллен. +
В. Шелфорд.
С. Либих.
Д.Бергман.
Е.Хопкинс
Денесінің температурасы тұрақты ұстап тұра алмайтын организмдер қалай аталады.
А. Пойкилотермді. +
В.Гомойтермді.
С. Гетеротермді.
Д.Анабиоз.
Е. Аталғандардың барлығы.
Балықтар қай типке жатады.
А. Пойкилотермді. +
В.Гомойтермді.
С. Гетеротермді.
Д.Анабиоз.
Е. Аталғандардың ешқайсысына жатпайды.
173.Омыртқасыздар қай типке жатады.
А. Пойкилотермді. +
В.Гомойтермді.
С. Гетеротермді.
Д.Анабиоз.
Е. Аталғандардың ешқайсысына жатпайды.
Анабиоз құбылысын алғаш рет бақылап, сипаттаған ғалым.
А. А. Левнгук. +
В. Ю. Либих.
С. Н. Вавилов.
Д. В.И. Вернадский.
Е. С. Шварц.
175.Денесінде температураны тұрақты ұстап тұратын организмдар қалай аталады.
А. Гомойтермді. +
В. Гетеротермді.
С.Пойкилотермді.
Д.Қос мекенділер.
Е. Аталғандардың ешқайсысына жатпайды.
Гидатофиттер дегеніміз не.
А. Денесінің бір бөлігі немесе толығынан суға батып тұратын өсімдікттер. +
В.Суға тек төменгі бөліктері ғана батып тұратын өсімдікттер.
С. Ылғалдылығы жоғары жағдайларда өсуге бейімделген өсімдікттер.
Д.Қоңыр жай, орташа ылғалды жерлерде өсетін өсімдікттер.
Е.Құрғақ жерлерде өсетін өсімдікттер.
Суға тек төменгі бөліктері ғана батып тұратын өсімдіктер қалай аталады.
А. Гидрофиттер. +
В. Гидратофиттер.
С.Гигрофиттер.
Д.Мезофиттер.
Е.Ксерофиттер.
Ылғалдылығы жоғары жағдайларда өсуге бейімделген өсімдіктер қай топқа жатады.
А. Гигрофиттер. +
В.Гидратофиттер.
С. Гидатофиттер.
Д.Мезофиттер.
Е.Ксерофиттер.
179. Құрғақ жерлерде өсетін өсімдіктер қай топқа жатады.
А. Ксерофиттер. +
В.Гидатофиттер.
С.Гигрофиттер.
Д.Мезофиттер.
Е. Гидрофиттер.
180. Қоңыржай, орташа ылғалды жерлерде өсімдіктер қай топқа жатады.
А. Мезофиттер. +
В.Гидрофиттер.
С.Гигрофиттер.
Д. Гидатофиттер.
Е.Ксерофиттер.
181. Ұлпаларында суды көп мөлшерде қорға жинауға қаблетті өсімдіктер қай топқа жатады
А. Суккуленттер. +
В. Мезофиттер.
С. Ксерофиттер.
Д.Склерофиттер.
Е. Гидрофиттер.
Құрғақшылыққа төзімді, судың буландыруын төмендететін қатты, тері тәрізді қабықшасы бар өсімдіктер қай топқа жатады.
А. Склерофиттер. +
В. Мезофиттер.
С. Ксерофиттер.
Д. Гидрофиттер.
Е.Суккуленттер.
Ылғал сүйгіш жануарлар қай топқа жатады.
А. Гидрофиттер +
В. Гидатофиттер.
С. Мезофиттер.
Д. Ксерофиттер.
Е.Склерофиттер.
184.Орташа ылғалдылық жағдайда тіршілік ететін жануарлар қай топқа жатады.
А. Мезофиттер. +
В.Гидрофиттер
С. Гидатофиттер.
Д. Ксерофиттер.
Е.Склерофиттер.
Тірі организмдардің бір-бірімен және олардың қоршаған ортамен байланысымен байаланысын зерттейтін ғылым:
А Экология +
В. Адам экологиясы
С. Биология
Д. Нооэкология
Е. Анатомия
Абиотикалық фактор дегеніміз: