Еңбекші орта мектебі, Қарасай ауданы, Алматы облысы. География онкүндігі аясында өткізілетін жарыс сабағы. 6 сынып. Тақырыбы

1. 
   Оқушыларды топқа бөлу
   
2. 
   Әр топтың атын белгілеу («Тастағы таңба»; «Алау»; « Толқын»; «Тіршілік»)
   
3. 
   Топтың ішінде микротоптарды белгілеу
   
4. 
   Тапсырмалармен таныстыру
   
5. 
   Жарыстың ережесімен топтарды таныстыру
   
6. 
   Жарысты өткізу
   
7. 
   Жарысты бағалау
   

Білім алып бүгін алтын ұяда

Ертең әлі шарықтаймыз қияда

Алау тобының ұраны:

Асау тұлпар желдей өскен арынды,

Оқуменен еңбекке сал барыңды

Тастағы таңба тобының ұраны:

Табиғатты сүйейік

Сүю үшін білейік!

Тіршілік тобының ұраны:

Тіршіліктің тірегі өсімдікті қорғайық

Тұқымдарын молайтып өсіруді ойлайық!

ІІ- тур- әр топқа өз тақырып тарына сәйкес 5 сұрақ беріледі (әр сұрақтың дұрыс жауабына 2 ұпай беріледі)

Карточкада жазылған сұрақтар:

Тастағы таңба тобына-

1.Жердің ең орталық өзегіндегі ядро қандай заттардан тұрады? ( темір мен никельден)

2.Қандай органикалық шөгінді жыныстарды білесіңдер? ( тас көмір, ұлутас, бор, мұнай, газ, т.б)

3. Жер қыртысының қозғалуының екі түрін атаңдар. (жер қыртысының баяу төмен түсуі мен көтерілуі және тау жасалу қозғалысы)

4.Қатпарлы тауларды атаңдар (Альпі, Кавказ, Кордильер)

5.Жер бетіндегі ең үлкен ойпатты атаңдар (Амазонка ойпаты)

1.Бүкіл ауаның 80 пайызы атмосфераның қай қабатына тиіселі? (тропосфера)

2.Атмосфералық қысым дегеніміз не, оны қандай құралмен өлшейді?

3.Су буының конденсациясы дегеніміз не?(су буының су тамшыларына айналуы)

4.Жергілікті желдердің негізгі түрлерін атаңдар (муссондар мен бриздер)

5.Климат дегеніміз не?

1.Дүниежүзілік мұхиттың бөліктерін атаңдар

2.Қызыл теңіздің тұздылығы неше промилле ?

3. Цунами дегеніміз не, ол қалай пайда болады?

4.Өзеннің басынан құяр жеріне дейінгі бөліктерін ата

5. «Арасан» дегеніміз не, біздің еліміздегі арасандарды ата

1.Биоценоз дегеніміз не?

2.Ағзалардың атмосфераға әсері қандай?

3.Тіршілік таралуының жоғарғы шегі қай қабатқа дейін жетеді?

4.Табиғат бірлестігі дегеніміз не?

5.Топырақ дегеніміз не, ол қалай пайда болады?

Терезеден енді (жарық)

Таң атқан соң өледі (шық)

Жазда ақырын шулайды (өзен)

Жықты жұртты төсекке (түн)

Су –тіршілік негізі-деп неліктен айтылған?

Су туралы қандай мақал –мәтел білесіңдер? / оқушылардың түсінігін білу/

Жаңа сабақ- І- бөлім:

Мұғалім сөзі :Жер ғаламшарында ғана су бар екендігін сендер білесіңдер. Балалар, Шолпанда су тек қана газ күйінде, ал Марста тек қана мұз түрінде кездеседі екен.Жер бетіндегі су гидросфераны құрайды. Гидросфераға –мұхиттар мен теңіздер,көлдер мен өзендер, бөгендер мен мұздықтар, жер асты сулары мен атмосферадағы ылғал жатады.

Жер бетіндегі тіршілік үшін гидросфераның маңызы зор.

Балалар, сендер судың қандай маңызы білесіңдер?

/ бірнеше оқушыдан өз ойларын сұрау/

Слад көрсету:

Гидросферадағы барлық судың мөлшері шамамен 1,6 млрд км кв.

Оның 96,5 % мұхиттар мен теңіздердегі тұзды су. Түщы судың мөлшері 2,5 %;

Тұщы су- барлық тіршіліктің негізі. / сурет арқылы/

Оқушыларға шағын шығарма жазу тапсырылады. Жақсы жазылған шығарманы оқыту, оқушыны мадақтау.

Судың қасиеттерін оқушылар бұрыннан белетін білім негіздерін пайдалана отырып жазып шығады :

1. 
   судың бір күйден екінші күйге өту қасиеті (сұйық, бу, қатты- мұз, қар)
   
2. 
   су жылытқан кезде көлемін ұлғайтады
   
3. 
   су суынған кезде көлемін ұлғайтады
   
4. 
   су баяу жылынады, да баяу суынады
   
5. 
   судың жылу сыймдылық қасиеті жоғары
   

Оқушыларға оқулықтан 67 –суреті көрсетіледі. Сұрақ беріледі:

1. 
   Теңіз бетінен буланған су қайда барады?
   
2. 
   Бұлттан теңізге не түседі?
   
3. 
   Бұл айналым қалай аталады?
   
4. 
   Су буы қалай тасмалданады?
   
5. 
   Тасмалданған су буы жер бетіне жеткен соң, қандай жағдай жүреді?
   
6. 
   Жер бетіндегі сулар қайтадан теңізге қалай жетеді?
   
7. 
   Табиғаттағы су айналымының қандай түрлерін көріп тұрсыңдар?
   

Құрлық бетіне жауған жауын-шашынның бір бөлігі буға айналып, қайтадан атмосфераға қосылады. Ал екінші бір бөлігі өзенге, көлге барып қосылады, жерге сіңеді, сол сияқты мұздықтарды да қалыңдата түседі. Ал өзендер құрлық бетімен ағып барып, теңіздер мен мұхиттарға құяды. Жерге сіңген су да жер астымен ағып, мұхитқа қосылады. Мұны үлкен су айналымы деп атайды.

Сөйтіп мұхиттардағы, атмосферадағы, өзендердегі, көлдердегі, мұздықтардағы сулар үнемі айналымда болып тұрады.

Оқушылардың оқулықпен жұмысын ұйымдастыруы. 109 бетекінші қызыл жолдан бастап оқу: « Сондай-ақ жанартау атқылауының нәтижесінде гидросферадағы су мөлшері үнемі артып отырады. Себебі 4 млрд жыл бұрын жер бетіндегі су қазіргіден 70 есе аз еді. Ал болашақта судың көлемі көбеюге тиісті, себебі мантияда 20 млрд км .куб субар деп болжайды ғалымдар.бұл қазіргі гидросферадағы судан әлденеше есе көп.»

Сонымен, судың мұхиттан құрлыққа және құрлықтан мұхитқа үздіксіз алмасуын дүниежүзілік су айналымы деп атайды.