Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқауларды; әдістемелік ұсыныстарды; әдістемелік нұсқауларды бектіту парағы

Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқауларды; әдістемелік ұсыныстарды; әдістемелік нұсқауларды бектіту парағы

Нысан ПМУ ҰСН 7.18.3/41

Жануарлар биотехнологиясы пәні бойынша

Павлодар

Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқауларды; әдістемелік ұсыныстарды; әдістемелік нұсқауларды бектіту парағы		Нысан ПМУ ҰСН 7.18.3/41 БЕКІТЕМІН ОІ проректоры _____________ Пфейфер Н.Э (қолы) 20__ ж. ____________

Құрастырған: б.ғ.д., профессор М. А. Аятхан
Зоотехнология, генетика және селекция кафедрасы

Жануарлар биотехнологиясы пәні бойынша

Биотехнология кафедрасының отырысында ұсынылды

20___ ж. _______________________ № __ хаттама
Кафедра меңгерушісі __________ Бурамбаева Н.Б. 20__ ж. ____________
Агротехнология факультеті ОӘК мақұлданды 20__ж. _______ № _ хаттама
ОӘК төрағасы _________ Жагипарова М. Е. 20__ ж. _________________

МАҚҰЛДАНДЫ:

ЖжӘҚБ бастығы _____________ Варакута А.А. 20__ ж. ______________

20__ж. _____________________ № __ хаттама

1. 
   Жасуша және оның органелдерінің құрылымын үйрену;
   
2. 
   Жасушадағы нуклеин қышқылдарының орналасуын білу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп айтады;
   
2. 
   Студенттер оқытушымен бірге жасушаның гистологиялық құрылымын қарайды.
   
3. 
   Студенттер жасушаның құрылымы мен органелдер құрылымын дәптерге сызады.
   

1. 
   Жасушаның гистопрепаратын микроскоппен қарау;
   
2. 
   Жасушаның ядро, ядрошықтарын сызып, нуклеин қышқылдарының орынын білу.
   

1. 
   Ядроның құрылымы қандай және оның атқаратын қызметі не?
   
2. 
   Кариолемма мен ядрошықтың құрылымдық ерекшеліктерін айтыңыз?
   

№ 2 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Хромосоманың құрылымын үйрену;
   
2. 
   ДНҚ құрылымымен танысу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты айтып түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер қарап үйренеді.
   
3. 
   Студенттер хромосома мен ДНК құрылымын сызыпады.
   

1. 
   Хромосоманың құрылымын қарап зерттеу;
   
2. 
   Хромосома мен ДНК-ның құрылымын толық сызып алу.
   

1. 
   Хромосома құрылымы қандай?
   
2. 
   ДНК структрасының ерекшілгі не?
   

№ 3 Зертханалық жұмыс.

1. 
   гипоталамустың рилизинг-гормондарынжәне олардың әсерін үйрену;
   
2. 
   Гипофиздің алдыңғы және артқы бөлігінен шығатын гормондарды білу: ФСГ и ЛГ.
   

1. 
   Оқытушы гормон препаратарын көрсетіп, олардың әсері мен қаситтерін түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер гормондардың түрлер және әсерлерін үйренеді.
   

1. 
   гормоналдық препараттарды қарап, олардың құрамын жазу;
   
2. 
   простагландиндердің және басқа гормондардың қызметін үйрену;
   
3. 
   гормондарды мал шаруашылығына пайдалану жолдарын білу.
   

1. 
   рилизинг-гормондары мен гонодотропин гормондарының препараттарының құамын айту?
   
2. 
   гормоналдық препараттардың әсер ету механизмін білесіз бе?
   
3. 
   Бұл гормондар қандай мақсатпен қолданылады?
   

№ 4 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Жыныс жасушаларының даму сатыларын үйрену.
   
2. 
   Жұмыртқа жасушасы мен спермийдің құрылымын білу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер аталық және аналық жыныс жасушаларының түзілуін сурет пен кестелерден қарап.
   
3. 
   Студенттер сперматозоид пен жұмыртқа жасушасының құрылысын сызып алады.
   

1. 
   гаметогенез процессін сызып, оның әрбір сатысындағы жасушалардың атауын білу;
   
2. 
   Ұрғашы және еркек малдың жыныс жасушаИзучать строение мужских и женских половсының құрылымын үйрену;
   

1. 
   сперматогенез, оогенез деген не және олар қайда өтеді?
   
2. 
   Сперматогенез бен оогенездің ұқсастығы мен айырмашылығы?
   
3. 
   Аталық және аналық жыныс жасушалары неден тұрады?
   

№ 5 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Жасушалардың митоз және мейоз арқылы бөліну үрдісін үйрену.
   
2. 
   Мейоздық бөлінудің сатыларын: редукциялық және эквациондық білу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер жасушаның бқліну фазаларын үйренеді.
   
3. 
   Студенттер мейоздың митоздан айырмашылығын жазып алады.
   

1. 
   Митоз бен мейоздың фазаларын айыра білу?
   
2. 
   Мейоздың митоздан ерекшелігін айқындау?
   
3. 
   Жыныс жасушаларының түзілу үрдісін сызу?
   

1. 
   митоз, мейоз дегеніміз не?
   
2. 
   Қандай жасушалар митоз арқылы, қандай жасушалар мейозарқылы бөлінеді?
   
3. 
   Мейоздың редукциялық бөлінуінің маңыздылығы неде?
   

№ 6 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Зәузаттың бөлшектену сипатымен танысу.
   
2. 
   бластомері, морула және бластоциста түзілу үрдісін үйрену.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер жасушаның бөлшектену фазаларын және морула мен бластоула түзілу үрдісін үйренеді.
   

1. 
   Зәузат бөлшектену процесін білу?
   
2. 
   Бластула морфологиясының моруланікінен қандай айырмашылықта екенін түсіну?
   

1. 
   Бөлшектену процесіне сипаттама бер?
   
2. 
   Әртүрлі жануарларда зәузаттың бөлшектену және бластуланың түзілу типінің бір-біріне сәкес емес ерекше өтетіні неге байланысты?
   

№ 7 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Ұрғашы және еркек жануарладың жыныс жүйесінің өқрылымдық ерекшеліктерімен танысу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер оқытушының көмегімен сойылған жануарлардың жыныс мүшелерінің анатомиялық құрылымы мен қызметін үйренеді.
   

1. 
   Жануарлардың жыныс жүйе құрылымын үйрену?
   
2. 
   Жыныс жүйесіндегі әрбір мүшенің құрылымы мен атқаратын қызметін білу?
   

1. 
   Ұрғашы және еркек жануарлардың жыныс жүйесі қандай-қандай мүшелерден тұрады?
   
2. 
   Ен мен жұмыртқалықтың құрылымы және қызметін айтыңыз?
   

№ 8 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Жыныс айналымының сатыларын және феномендерін білу;
   
2. 
   Жыныс айналымының күйіт келу, овуляция өту үрдісін анықтау.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер оқытушының үйретуі бойынша жануарлардың жыныс айналымының сатылары мен феномендерін анықтап үйренеді.
   

1. 
   Жыныс циклі деген не және оның маңыздылығы неде?
   
2. 
   Жыныс айналымының сатылары мен феномендерін анықтап үйрену?
   

1. 
   Жыныс циклі деген не?
   
2. 
   Жыныс айналымы қандай сатылардан тұрады?
   

3. 
   Жыныс айналымының феномендерін, әсіресе күйіт пен овуляцияны қалай анықтайды?
   

№ 9 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Шәует алу тәсілдерін үйрену;
   
2. 
   Әртүрлі жануарларға арналған жасанды қынаптың құрылымын білу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер видеофильмді көріп, аталықтан қалай шәует алуға болатынын үйренеді.
   

1. 
   Жасанды қынаптың құрамымен танысу?
   
2. 
   Жасанды қынапты жинап дайындау және онымен шәует алуды меңгеру.
   

1. 
   Аталықтардан қандай тәсілдермен шәует алады.?
   
2. 
   Жасанды қынаптың құрамын білесіз бе?
   
3. 
   Жасанды қынапты қалай дайындайды және онымен қайтып шәует алады?
   

№ 10 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Шәуеттің сапасын анықтау тәсілдерін үйрену;
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіреді;
   
2. 
   Студенттер видеофильмді көрген соң мұздатылған шәуетті ерітіп, микроскопен қарау арқылы сперматозоидтардың қозғалыс белсенділігін анықтайды
   

1. 
   Шәует сапасын анықтайтын қарапайым тәсілдерді білу?
   
2. 
   Шәуеттің сапасын анықтайтын негізгі зертханалық тәсілдерді айтыз.
   

1. 
   Сперматозоидтардың қозғалысын қалай анықтауға болады?
   
2. 
   Сперматозоитардың концентрациясын қандай тәсілмен анықтайды?
   

№ 11 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Шәует сұйылтатын негізгі орталарды және шәует сақтайтын тәсілдерді үйрену;
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп, видеофильм көрсетеді;
   
2. 
   Студенттер видеофильмді көрген соң өз беттерімен негізгі шәует сұйылтқыштарды дайындап үйренеді.
   

1. 
   Шәует сұйылтуға арналған жасанды орталардың түрлерімен және құрамымен танысу?
   
2. 
   Негізгі жасанды шәует сұйылытқыштарды дайындап үйрену?
   

1. 
   Зертхана жануарларының шәуетін қалай мұздатып сақауға болады?
   
2. 
   Сұйық азотқа салып сақтайтын шәуетті сұйылту үшін қандай жасанды орта пайдаланады?
   

№ 12 Зертханалық жұмыс .

1. 
   Гаметтерді бағалау, сұрыптау және таңдау тәсілдерін үйрену;
   
2. 
   Жасанды ұрықтандыру және экстракорпоралдық ұрықтоқтату тәсілін білу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп үйретеді;
   
2. 
   Студенттер гаметті бағалау және ағадан тыс ортада ооциттерді өсіру, ұрықтоқтатуға байланысты барлық тәсілдермен танысады.
   

1. 
   Гаметтерді бағалау және селекциялау тәсілдерін білу?
   
2. 
   Ағадан тыс сыртқы ортада ооциттерді өсіру, жасанда ұрықтоқтату тәсілдерімен танысу?
   

1. 
   Жасанды ортада өсірге тиісті гаметтерді қалай бағалап таңдайды?
   
2. 
   Ағадан тыс сыртқы ортада гаметке жасанды ұрықтоқтату және өсіру қандай тәсілдермен өткізіледі?
   

№ 13 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Донор мен реципиентерді таңдау тәртіптерні үйрену.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп үйретеді;
   
2. 
   Студенттер көрнекті құрал жабдықтарды пайдаланып, донор және реципиент жануарларды таңдау тәсілдеріне көз жеткізеді.
   

1. 
   Донор және реципиенттерді таңдау тәртіптерін меңгеру?
   

1. 
   Донор аналықтарды қандай көрсеткіштері арқылы таңдайды?
   
2. 
   Эмбрион көшіріп отырғызу үшін реципиент аналықтарды қалай таңдайды?
   

№ 14 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Суперовуляция тәсілін үйрену;
   
2. 
   Ұрықтандыру тәсілін білу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп үйретеді;
   
2. 
   Студенттер супреовуляция арналған гормон дәрілерімен танысып, оларды қолдану тәсілдерін үйренеді.
   
3. 
   Донорды ұрықтандыру тәсілімен танысады.
   

1. 
   Гонадотроптық гормондарды біліп, оларды суперовуляция үшін қолдану тәсілдерін үйрену?
   
2. 
   Суперовуляция тудыру тәсілін меңгеру?
   
3. 
   Жасанды қрықтандыру процедураларын білу?
   

1. 
   Суперовуляция тудыру үшін қандай гормондар пайдаланылады?
   
2. 
   Донорды нәтижелі ұрықтандыру үшін қанша мөлшер шәует қажет?
   
3. 
   Донор аналықты қанша рет ұрықтандыру қажет?
   

№ 15 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Күйіт пен овуляцияны сәйкестіру тәсілдерін үйрену.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп үйретеді;
   
2. 
   Студенттер көрнекті құрал жабдықтарды пайдаланып, суперовуляцияға қажетті препараттарды біліп, оларды қолдану тәсілін үйренеді.
   
3. 
   Синхронизация тәсілін меңгереді.
   

1. 
   Донор және реципиенттердің күйіті мен овуляциясын сәйкестірудің маңыздылығы?
   
2. 
   Кұйіт пен овуляцияны сәйкестіру тәсілін үйрену?
   

1. 
   Синхронизациялау үшін қандай гормондарды қолданады?
   
2. 
   Сидр және спиралды синхронизация тудыру үшін қалай пайдаланады?
   

№ 16 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Эмбриондарды жатырдан шайып алу тәсілдерін үйрену.
   
2. 
   Жыныс мүшелеріне жасалатын манипуляциялармен (жұмыртқатүтігі және жатыр мүйіздері) танысу).
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп үйретеді;
   
2. 
   Студенттер көрнекті құрал жабдықтарды пайдаланып, суперовуляцияға қажетті препараттарды біліп, оларды қолдану тәсілін үйренеді.
   

1. 
   преподаватель показывает технику проведения лапаротомии?
   
2. 
   студенты обратят внимание на манипуляции, связанные с половыми органами;
   

1. 
   зертханалық жануарларға жасалатын лапаротомия тәсілін үйрену?
   
2. 
   Жатыр қуысынан эмбриондарды шайып алатын тәсілдерді меңгеру?
   

1. 
   Ота арқылы лапаротомия жасау тәсілін білесіз бе?
   
2. 
   Зертханалық жануарлардың жатырынан эмбриондарды қандай-қандай тәсілдер арқылы шайып алады?
   

№ 17 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Эмбриондарды бағалау, сұрыптау және таңдау тәсілдерін үйрену.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп үйретеді;
   
2. 
   Студенттер микроскоппен эмбриодарды қарап, олардың сапасын бағалайды.
   
3. 
   Студенттер дамудың әртүрлі сатысындағы эмбриодардың суретін дәптерге сызып алады.
   

1. 
   Дамудың әртүрлі сатысындағы эмбриондардың пішіндік айырмашылықтарын білу?
   
2. 
   Эмбриондарды морфологиялық көрсеткіштері бойынша бағалау тәсілдерін үйрену?
   

1. 
   Эмброикультуа зерттеулерінде эмбриондардың сапасын қандай тәсілдермен анықтайды?
   
2. 
   Эмбриондарды морфологиялық көрсеткіштері бойынша бағалу тәсілі неге негізделген?
   

№ 18 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Эмбриодарды көшіріп отырғызатын хирургиялық тәсілдерді үйрену.
   

1. 
   Оқытушы ұрықты хирургиялық жолмен көшіру тәсілін көрсетеді;
   
2. 
   Студенттер эмбриоды көшіру техникасына зер салып үйренеді.
   
3. 
   Студенттер ота жасау үрдісінің реттерін дәптерге жазып алады.
   

1. 
   Эмбриоды көшіріп отырғызу үшін жасалынатын хирургиялық тәсілді үйрену.
   
2. 
   Жануардың жатыр тармағы қуысына эмбриоды енгізу тәсілін білу?
   

1. 
   Зертханалық жануарларға эмбриоды хирургиялық тәсілмен қалай көшіріп отырғызады?
   
2. 
   Эмбрионды көшіріп отырғызғанда қандай ережені бұлжытпай орындау керек?
   

№ 19 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Ағзадан тыс сыртқы ортада эмбриодарды өсіруге қатысты процедураларды үйрену.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп, ооциттерді ағзадан тыс өсіру тәсілін көрсетеді;
   
2. 
   Студенттер ооциттерді өсіретін медиум, қондырғы және құрал жабдықтармен танысады.
   

1. 
   эмбриондарды сыртқы ортада өсіретін тәсілді үйрену?
   
2. 
   Эмбриондарды ағзадан тыс сыртқы ортада өсіру үшін қажетті медиум, құрал жабдық және инкубаторды білу?
   

1. 
   Ооциттерді сыртқы ортада өсіру қандай мақсат үшін қажет?
   
2. 
   Өсіру тәсілдерінің ішінен қандай тәсілді оңтайлы деп ойлайсыз?
   

№ 20 зертханалық жұмыс.

1. 
   Жануарларды клондау тәсілімен танысу.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп, көрнекті құралдарды көрсетеді;
   
2. 
   Студенттер клондау тәсілін зер салып үйренуді мақсат етеді.
   

1. 
   Клондау тәсілін үйрену?
   
2. 
   Бұл тәсілдің артықшылығын білу?
   

1. 
   Жануарларды клондау тәсілі қалай өткізіледі?
   
2. 
   Клондалған жануарларда басқа жануарларға қарағанда қандай биологиялық артықшылық болады?
   

№ 21 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Шәуетті сақтау тәсілдерін үйрену.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп, құрал жабдықтарды көрсетеді;
   

3) шәуетті сұйық азотқа салып мұздатып сақтайтын тәсілді меңгереді.

1. 
   Шәует сақтау тәсілдерін үйрену?
   
2. 
   Шәуетті мұздатып ұзақ уақыт сақтайтын тәсілді игеру?
   

1. 
   Жануарлардың шәуетін бөлме температурасында қалай сақтауға болады?
   
2. 
   Жануарлардың шәуетін сұйық азотта қалай мұзатып сақтайды?
   

№ 22 Зертханалық жұмыс.

1. 
   Эмбриодарды криоконсервациялау тәсілін үйрену.
   

1. 
   Оқытушы сабақты түсіндіріп, эмбриондарды мұздату тәсілін көрсетеді.
   

1. 
   Эмбриондарды мұздату үшін қажет құрал жабдықтарды білу?
   
2. 
   Эмбриондарды крисстализациялайтын және витрификацяын тәсілдерді үйрену?
   

1. 
   Эмбриондарды кристализациялау тәсілі қалай өткізіледі?
   
2. 
   Эмбриондарды витрификациялау тәсілі қалай жүргізіледі?
   
3. 
   Қандай тәсіл ең тиімді деп ойлайсыз, неге?
   

Үй тапсырмалары тақырыптарын орындау үшін мына оқу құралдарын пайдалануға болады:

1. 
   Джамалова Г. А. Практикум по биотехнологии животных. «Маматай» Алматы, 2004. -296 с.
   
2. 
   Ролдугина Н. П и др. Практикум по цитологии, гистологии и эмбриологии. М.: «КолосС» 2004, -216 с.
   
3. 
   Аятханұлы М. Мал акушерлігі және көбею биотехнологиясы. Павлодар: «Политрон», 2006, -285 б.