Электрлік аппараттар теориясының негіздері

ОӘК төрағасы ___________Кабдуалиева М.М. 20__ж. «___»_____________

КЕЛІСІЛДІ

Ақаев Айбек Муратбекович, Электрэнергетика кафедрасының аға оқытушысы.

Электрэнергетика кафедрасы басты корпуста(Павлодар қ.,  Ломов көш, 64), А-219А аудиториясында орналасқан. Байланысу телефоны – 67-36-26 (1165)
2.Пән туралы мәліметтер

Пән 7 семестрде оқытылады (күндізгі оқу түріндегі топтар және 5,6 семестрлерде, сырттай оқу түріндегі топтар ОКБ базасында). Пәннің жалпы еңбек көлемі 90 сағат, оның 30/12 сағаты аудиторлық сабақтарға арналған, 60/78 сағаты СОӨЖ арналған. Пәннің тематикалық жоспарында сабақтар түрлері бойынша аудиториялық уақыттың таратылуы көрсетілген.

Білімнің бақылау түрі емтихан тапсыру болып келеді.
3 Пәннің еңбек сыйымдылығы

"Электрлік аппараттар теориясының негіздері" курсында халықшарушылығының әр түрлі салаларында кең таралған болып табылатын төмен кернеулі электрлік ап­параттар туралы оқытылады.

- әр түрлі электрлік аппараттарды тағайындауды, оларды пайдалану аймағын, құрылысын,әрекет ету принциптерін, негізгі техникалық параметрлерін білу керек.

- сақтандырғыштардың ауысымды балқыма темірлерін қайтадан қуаттауды; электрқозғалтқышты желіге қосуды; оларды байланыстырғыштың көмегімен басқаруды,іске қосқышты; электрлік аппараттарға ұсақ жөндеу жұмыстарын жүргізуді.

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді оқу кезінде алынған білім, икемділік және дағдылар керек:

1.Электртехниканың теориялық негіздері (магниттік тізбектер, законы коммутации электрлік тізбектерді коммутациялау заңдары, магниттік өрістегі электрлік күштердің өзара әрекеті);

2. Электрэнергетика;

3. Электрмеханика және электртехникалық жабдықтар.
7. Постреквизиттер

Пәнді оқып үйрену кезінде алынған білім, икемділік және дағдылар кәсіптік практика, дипломдық жобалау үшін қажет.

Берілген пәнде өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен жабдықтау жүйесінде қолданылатын қуаты 1000 В дейінгі электрлік аппараттарда ағатын, процесстер теориясына қатысты сұрақтар, олардың құрылыстары мен әрекет ету принциптері қарастырылады.

1) 3 Тақырып. ЭА қыздыру. ЭА жылу режимдері.

Желідегі 0,4 кВ қысқа тұйықталу токтарының есебі

2) 5 Тақырып. электрмагниттер теориясы. ЭА оқшауламасы.

Тұрақты және тұрақсыз токтың электрмагниттерінің есебі және таңдау.

3) 8 Тақырып.  ЭА іске қосуды реттегіш.

Электр энергиясын қабылдағыштарды басқару үшін магниттік іске қосқыштар мен байланысқыштарды таңдау.

4) 9 Тақырып. Коммутациялық ЭА.

Автоматтық ажыратқыштардың қалқандары мен құрастыруын қоректендіру құрылғыларын таңдау.

Автоматтық ажыратқыштарды таңдау.

Автоматтық ажыратқыштардың электрқозғалқыштарының құралғыларын таңдау.

Сақтандырғыштарды және олардың балқымалы темірлерін таңдау,

Сақтандырғыштар мен олардың балқымалы темірлерін таңдау, сақтандырғыштар әрекетінің 10/0,4 кВ цехтық трансформатордың ВН қорғанысымен келісімі.

5) 10 Тақырып. ЭА бақылағыш.

Электр энергиясының қабылдағыштарын токтағы шамадан артық жуктеуден қорғау үшін жылу релесін таңдау.
Студенттердің өздік жұмыстары түрлерінің тізімі

№	СӨЖ түрлері	есеп беру түрі	бақылау түрі	сағат көлемі
1	Дәріс сабақтарына қатысу	Жұмыс дәптері	Сабаққа қатысу	9
2	Практикалық сабақтарға қатысу	Жұмыс дәптері	Сабаққа қатысу	15
4	Аудиториялық дәріс сабақтарының тізіміне кірмеген материалдарды оқып үйрену, ЕКЖ, КЖ-а, КЖ-с және т.б. орындау.	Конспект	Бақылау сұрақтарына жауап	27
3	Бақылау шараларына дайындық		МБ1, МБ2	9
Барлығы				60

Өздігінен оқып үйрену үшін тақырыптар

1) 1 Тақырып. Кіріспе

Негізгі анықтау. ЭА таптастыру. Байланысты және байланыссыз ЭА.

ЭА негізгі талаптар.

2) 2 Тақырып. ЭА коммутациялау теориясы.

Коммутацияның басты заңы. Коммутацияның негізгі параметрлері. Тұрақсыз токтардың индуктивті тізбектерінің ажыратылуы. Жоғары жиіліктегі токтан тізбектің ажыратылуы. Аз индуктивті токтардың ажыратылуы. Шунттардың бар болуы кезінде тізбектердің ажыратылуы.

3) 3 Тақырып. ЭА қыздыру. ЭА жылу режимдері.

ЭА энергияның жоғалуы. Қыздырылған дененің ішімен және олардың үстімен жылудың берілу тәсілдері. Қыздырудың орнаған процесі. ЭА өтпелі режимдерде қыздыру. ЭА қысқа тұйықталу кезінде қыздыру. ЭА термиялық тұрақтылығы.

4) 4 Тақырып. Электрлік байланыстар теориясы.

Байланыстың жұмыс режимі. Альфа-пятна. Байланыстардың өтпелі кедергілері. Байланыстық материалдар. Қаттыметалдық байланыстар құрылысы. Сұйықметалды байланыстар.

5) 5 Тақырып. Электрмагниттер теориясы

ЭА магниттік тізбектері туралы жалпы мәлімет. Тұрақты және тұрақсыз токтағы ЭА магнитті тізбектері. Негізгі мінездемелері. Электрмагниттердің орамалары. Электрмагниттердің тартылыс күштері. Электрмагниттердің динамикасы. Магниттік материалдар. Электрмагниттік муфтілер.

6) 6 Тақырып. ЭА оқшауламасы

Оқшауламаға берілетін талаптар мен жұмыс шарты. Оқшауламаны сынау. Ең аз оқшауламалы ара қашықтық. Ағым жолдары.

7) 7 Тақырып. ЭА басқару

Автоматтық басқару аппараттарының құрылысы. Командалық аппараттар, әмбебап ауыстырып қосқыштар, бақылауыштар, команда бақылауыштар , жолдық және ақырғы ажыратқыштар, басқару кнопкасы. Іске қосқыш және іскеқосуды реттегіштік реостаттардың резисторлары.

8) 8 Тақырып. ЭА Іскеқосудыреттегіш.

Байланысқыштар. Тұрақты және тұрақсыз токтардың байланысқыштарының құрылысы. Туражүретін байланысқыш. Магнитті іске қосқыш. Әрекет ету принципі, құрылысы, ажыратқыш сызбасы. Байланысқыштар мен іске қосқыштарды таңдау.

9) 9 Тақырып. Коммутациялық ЭА.

Автоматтық ауа ажыратқыштары. Жалпы мәлімет. Токөткізгіш бөлім және доғасөндіргіш жүйе. Жетектер және и ағытқыштар. Жылдам әрекет ететін автоматтар. автоматтық ажыратқыштарды таңдау.

Сақтандырғыштар. Сақтандырғыштың уақыттокты (қорғанысты) мінездемесі. Инерциялы және сұйықметалды ПР, ПП сақтандырғыш түрлерінің әрекет ету принциптері мен құрылысы. Сақтандырғыштарды таңдау. Сақтандырғыштардың селективті жұмыстарының шарты.

10) 10 Тақырып. ЭА бақылағышы.

Уақыт релесі. Жұмыс істеу уақытына электрмагнитті және механикалық әсер ету релесі. Құрылысы, әрекет ету принципі, қосылу сызбасы. Электронды уақыт релесі.

Кернеу мен ток релесі. Таптастыру. Құрылысы, әрекет ету принципі, қосылу сызбасы. Жылу релесі. Жылулық релесін таңдау. Поляризацияланған реле. Көрсеткіштер. Жалпы мәлімет. Кедергі, индуктивті, сыйымдылық көрсеткіштері, Холла.

11) 11 Тақырып. Байланыссыз ЭА.

Магнитті күшейткіштер (МК). Жұмыс істеу принциптері. МК болатын процестер. МК істен шығару және кері байланыс. Өзін тойдыру МК.

МК екіжартылайпериодты сызбасы. МК жұмысына түрлі факторлардың әсері.Жылдам әсер ететін МК. Реверсивті МК. МК негізіндегі байланыссыз магнитті реле.
11. Курстың саясаты

СӨЖ орындау мерзімі сабақ кестесіне сәйкес өзгеруі мүмкін.

Егер Сіз кешігусіз барлық сабақтарға қатыссаңыз, барлық сабақтарға дайындалып және белсенділігіңізді көрсетсеңіз, тапсырмаларды сапалы және мерзімде орындасаңыз, онда бақылау шараларының күнтізбелік графигінде көрсетілгендей, максималды ұпай жинайсыз.

Қандай болсын бақылау шараның график ережелерін бұзатындар және сабаққа кешіккендер жазаланады. Сабақтарға қатысу, дайындалу, топ жұмыстарында және талқылауларда белсенді болу, оқу үрдісіне қатысқандығын білдіреді.

Дәрістерге болу 0,5 ұпаймен және дәріске белсене қатысу бір ұпаймен бағаланады.

Студенттер практикалық сабақтарға қатысқаны үшін бір ұпай және үй жұмысын орындағаны үшін үш ұпай алады.

Кестелік- графикалық жұмыстың (cабаққа дайындалудан басқа) бөлімдерін уақытында орындамау ұпайдың төмендетілуіне әкеледі:

- аптасына 1/4 кешігуі кезінде;

- аптасына қарағанда екі есе көп кешігуі кезінде.

Пәндерді бұзғаны үшін және кез келген сабақ түрлеріне қатыспағаны үшін ұпай 0,5 дейін төмендетілуі мүмкін. Сабақтан қашықтатылуы кезінде сабаққа қатысу мен дайындығы ушін ұпайы нөлге теңеледі.

Пән бөлімдеріне сәйкес өткен оқу материалдар бойынша семестрде тестілеу және тапсырманы шешу түрінде екі межелік бақылау өтеді.Ағымдағы бақылау бағасы да 100 ұпай шәкілінде анықталады.Пән бойынша рубеждік бақылауға ағымдық үлгерімі (АҮ) жақсы студент жіберіледі. АҮ мен РБ бағаларының қорытындысымен студенттің пән бойынша рейтингісі (Р1 және Р2) анықталады
Р1(Р2) = АҮ1(АҮ)  0,7 + РБ1(Р2)  0,3
Егер студент РБ өтпесе немесе РБ бойынша 50 ұпайдан төмен алса рейтинг анықталмайды. Мұндай жағдайда РБ тапсыруға жеке мерзім тағайындайды.

Пән бойынша семестрдегі студенттің өту рейтингінің бағасы келесіге тең

ӨР = (Р1+Р2)/2.

Пән бойынша қорытынды бақылауға (ҚБ) оқу жұмыс бағдарламасының барлық талаптарын (СӨЖ тапсырмаларды және жұмыстарды орындау және тапсыру) орындаған және өту рейтингін жинаған (50 ұпайдан төмен емес) студенттер өтеді.Пән бойынша оқу жетістіктерінің теңдігі қорытынды (Қ) бағамен анықталады, ӨР мен ҚБ бірігуінің салмақ үлесінің есебімен

Қ = ӨР  0,6 + ҚБ  0,4.

Пән бойынша қорытынды баға анықталады, егерде оқушы өту рейтингіден және қорытынды бақылаудан жақсы бағалары бар болса. Қорытынды бақылауға себепсіз келмеген жағдайда, бағасы қанағаттанарлықсыз деп есептеледі. Егер жазбаша емтихан күннің екінші жартысында өтсе, онда пән бойынша емтихан нәтижесі мен аралық аттестация студенттерге сол күні немесе келесі күні жеткізіледі.

Академиялық қарыздары бар кезінде студент пәнді ақылы негізде қайталап оқиды.
12 Әдебиеттер тізімі

Негізгі

1 Таев И.С. Электрические аппараты управления. М.: Высшая школа. 1984.

2 Чнихин А.А. Электрические аппараты. М.: Энергоатомиздат. 1988.

3 Шопен Л.В. Бесконтактные электрические аппараты автоматики. М.: Энергоатомиздат. 1986.

4 Кобленец М.Г. Силовые герконы. М.: Энергия. 1979.

5 Намитиков К.К., Хмельницкий Р.С., Аникеева К.Н. Плавкие предохранители. М.: Энергия. 1979.

6 Новодворец Л.А. Проверка, регулировка, настройка контакто­ров переменного тока. М.: Энергия. 1979.

СӨЖ тапсырмаларын орындау жәнетапсыру жөніндегі және 050718 – Электрэнергетика (Электрмен жабдықтау мамандандырылу (сала бойынша)) мамандығының(тарының) «Электрлік аппараттар теориясының негіздері» пәні бойынша күндізгі оқу нысанының студенттеріне арналған

Т – тексеру.