Ересектерге арналған оқулық
жүктеу/скачать 1.08 Mb.
|
| 1990 жылдың сәуірінен – Қазақстан Республикасының Президенті.
1991 жылдың 1 желтоқсанында Қазақстан Президентін тұңғыш жалпыхалықтық сайлау өтті. Сайлау нәтижесінде Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев көпшілік дауыспен (98,7%) жеңіске жетті. 1995 жылдың 29 сәуірінде жалпыхалықтық референдум нәтижесінде Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың өкілеттігі 2000 жылға дейін ұзартылды. 2005 жылдың 4 желтоқсанында өткен жалпыхалықтық сайлаудың нәтижесiнде Н.Назарбаев 91,15% дауыс алып, Қазақстан Республикасы Президентi болып қайта сайланды. Қазақстан халықтары ассамблеясының төрағасы. Қазақстан Қарулы Күштерінің Жоғары Бас Қолбасшысы. Дүниежүзілік қазақтар қауымдастығының төрағасы. Жұбайы – Сара Алпысқызы Назарбаева. Халықаралық «Бөбек» балалар қайырымдылық қорын басқарады. Президенттің үш қызы бар: Дариға – Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты; Динара – Н.Ә.Назарбаев атындағы білімді қолдау қорын басқарады; Әлия – бизнеспен айналысады. Келесі мәтінді сөздік арқылы аударыңыз. ҚАЗАҚСТАН – 2030 1997 жылы Елбасының Республика халқына арналған “Қазақстан – 2030” Жолдауы жарияланды. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты мен міндеті – Қазақстан халқының тұрмысын өркендету, гүлдендіру және тыныштығын қорғау. Бағдарламада оларға жан-жақты талдаулар жасалған. Бұл бағдарлама біздің халқымыз үшін маңызды. Бағдарламада белгіленген міндеттердің бәрін қазақстандықтар жүзеге асыруға тырысады. Әр мемлекеттің өз қарулы күштері болады. Сонда ғана ол мықты мемлекет бола алады. Мәтіннің соңында берілген жаңа сөздікпен танысып, мәтінді орыс тіліне аударыңыз. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАРУЛЫ КҮШТЕРІ ҚР Конституциясы, 36-бап. І. Қазақстан Республи-касын қорғау – оның әрбір азаматының қасиетті борышы мен парызы. 2. Республика азаматтары заңда белгіленген тәртіп пен түрлер бойынша әскери қызмет атқарады. Әскер – ел қорғаны, мемлекетіміздің тірегі. Сондықтан тәуелсіз еліміздің тыныштығы соларға жүктеледі. Бұл күнде Қазақстан мемлекетінің Қарулы Күштері, оның сарбаздары өз істеріне жауапкершілікпен қарап, әскери-техникалық жаттығуларда алдыңғы шептен көрініп, бүкіл дүние жүзі алдында өзінің күш-қуатын мойындатып келеді. Мемлекет Елбасы – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Жоғарғы Бас Қолбасшысы Н.Ә. Назарбаев аймақтың қауіпсіздік жүйесін тиімді қамтамасыз ету үшін қолдан келгеннің бәрін жасауда. 1992 жылдың 7 мамырында Президенттің Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін құру туралы Жарлығы шықты. Осы Жарлыққа сай еліміздің аумағындағы барлық әскери құрылымдар Қазақстан Республикасының юрисдикциясына алынды. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің құрамына: Қазақстан Республикасының Армиясы (құрлықтағы әскерлер, әуе қорғанысы әскерлері, әскери-әуе күштері мен әскери-теңіз күштерінің бөлімдері мен құрамалары, тыл басқару және азаматтық қорғаныс бөлімдері), Қазақстан Республикасының шекара және ішкі әскерлері, Республикалық Ұлан енеді. Еліміздің Қарулы Күштерінің құрылуының мақсаты: Отан тәуелсіздігін сақтау, егемендігін нығайту, Қазақстан азаматының қауіпсіздігін қорғау. ҰЛТТЫҚ ҰЛАН 1992 жылдың наурызында Республика Президенті Н. Назарбаев “Республикалық ұлан құру туралы” Жарлыққа қол қойды. “Ұлан” сөзінің ұғымы итальян тілінен енген. ХІІ ғасырда Мемлекеттік туды күзететін жасақ осылай аталған. Қазақстан ұланы елдің егемендігін, азаматтардың конституциялық құқығы мен бостандығын қамтамасыз ету үшін құрылды. Республикалық ұлан – Қарулы Күштердің резерві. Ұлан Президентке бағынады. Ұландықтар салтанатты жиындарға қатысады, мемлекеттік маңызы бар ғимараттарды, Елтаңбамызды, Мемлекеттік туды күзетеді, төтенше жағдайларда құтқару жұмыстарына қатысады. Республика ұланының құрамында Президент оркестрі бар. Глоссарий: Қорған – защита, қорғау – защищать, тірек – опора, тыныштық – спокойствие, сарбаз – воин, жауапкершілік – ответственность, шеп – рубеж, мойындау – признавать, күш – сила, мощь, қауіпсіздік – безопасность, жүйе – система, құрылым – подразделение, структура, қамтамасыз ету – обеспечивать, жарлық – указ, құрлық – суша, қорғаныс – оборона, әскери- әуе күштері – военно-воздушние силы, азаматтық – гражданский, шекара және ішкі әскерлер – пограничные и внутренние войска, ұлан – гвардия, жасақ – дружина, отряд, мақсат – цель, нығайту – укреплять, құқық – право, салтанатты – торжественный, қатысады – участвует. АБЫЛАЙ ХАН – ХАЛЫҚТЫҢ БАСЫН ҚОСУШЫ ТҰЛҒА Абылай орыс жазбаларында Сібір сұлтаны деп жазылған. Шын аты - Әбілмансұр. Белгілі мемлекет қайраткері, саясаткер, елші, қазақ жерінің басын біріктіруші ірі тұлға. Орта жүздің ханы. Ресейге мәңгі бағыну жөнінде ол 1739 жылы Орынборда ант берген. Абылай – қазақ хандықтарының басын біріктіріп, елдің тұтастығын сақтауға көп күш салған қайраткер.
ХАН ОРДАСЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРІЛЕДІ! Еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаев біздің облысымызда іссапармен болған кезде ХVIII ғасырдың сәулет ескерткіші болып саналатын «Абылай ханның ақ үйін» қалпына келтіру қажет екендігін айтты. Осыған орай көне ғимаратты қалпына келтірудің тиісті жобалау жұмыстары жүргізіліп, 2006-2007 жылдары Республикалық бюджеттен бөлінетін қаржының арқасында тарихи ескерткіш қайтадан бой түзейтін болады. АЛҒАШҚЫ ҚАЗАҚ ҒАЛЫМДАРЫ МЕН АҒАРТУШЫЛАРЫ ШОҚАН ШЫҢҒЫСҰЛЫ УӘЛИХАНОВ (1835-1865) Қазақтың ұлы ғалымы, шығыстанушы, тарихшы, этнограф, географ, фольклорист, аудармашы, журналист Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов 1835 жылы Қостанай маңындағы Құсмұрын бекінісінде өмірге келген. Оның балалық шағы әжесі Айғанымның қонысы Сырымбетте өтеді. Шоқанның әкесі Шыңғыс – аға сұлтан, атасы – Уәлихан, ал арғы атасы Абылай хан еді. 12 жасында Шоқан Омбы қаласындағы Кадет корпусына оқуға түседі. Бұл жерде Шоқан қай жағынан болсын тез өсіп, 2 жылда өз құрдастарынан озық көрінеді. Шоқанның дүниетанымының қалыптасуына Г. Потанин, ұстазы Н.Ф. Костылецкий, әдебиетші В.Т. Ловодовский айрықша ықпал жасады. Шоқанның алғашқы ғылыми еңбегі – «Тоқтамыстың хандық белгілері» атты мақаласы. Шоқан 14-15 жасқа келгенде-ақ мұғалімдері оның ғалым болатынын айтып жүреді. Кадет корпусын ол 1853 жылы бітірген. Корнет дәрежесіндегі Шоқан Дала өлкесінің генерал-губернаторы Г.Х. Гасфорттың адъютанты болып қызметке кіреді. 1856-57 жылдары Шоқан Іле қырғыздары мен Ұлы жүз ауылдарына ғылыми-зерттеу және этнографиялық экспедиция жасайды. Жоңғария тарихымен танысады. Осы сапарлар бойынша ол «Жоңғария очерктері», «Қырғыздар туралы жазбалар», «Ыстықкөл сапарының күнделігі» кітабын жазады. Шоқан ұлы қырғыз эпосы «Манасты» орыс тіліне аударады. 1857 жылы Ресей география қоғамының нақты мүшесі болды. 1858-59 жылдары Шоқан Қашқар сапарында болды. «Шығыстану аспанында қазақ хандарының тұқымы әрі орыс армиясының офицері Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов аққан жұлдыздай жарқ етіп өте шықты...» (академик Н.И. Веселовский). Облыс әкімінің бастамасымен Петропавл қаласында екі аса көрнекті тұлға Ш. Уәлиханов пен Ф. Достоевскийдің достығын айғақтайтын барельеф орнатылды. АБАЙ ҚҰНАНБАЕВ (1845-1904) Абай Құнанбаев - қазақтың ұлы ақыны, философы әрі композиторы, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы әрі оның классигі. Оның шын аты – Ибраһим. Ол 1845 жылы 10 тамызда қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Шыңғыс тауында өмірге келген. Абай алғашқы сауатын ауыл молдасынан ашқан, одан кейін Семей қаласындағы Ахмет Риза медресесінде жалғастырады. Бұл жерде ол араб, парсы тілдерін жете меңгеріп, Шығыстың атақты ақындарының еңбектерін қызыға оқыды. Бірнеше ай бойы орыс мектебінде де білім алады. Ежелгі грек философтары Сократ, Платон, Аристотель еңбектерімен танысады. 1870 жылы саяси қуғында жүрген орыс ойшылдары Н.И. Долгополовпен, Е.П. Михаэлиспен осында танысқан. Бұлардың Абай көзқарасының қалыптасуына елеулі ықпал еткені сөзсіз. Абай көптеген лирикалық өлеңдердің, дастандар мен философиялық қара сөздердің авторы. А.С. Пушкиннің “Евгений Онегин” романынан аударған “Татьянаның хаты”, И.В. Гетенің М.Ю. Лермонтов аудармасы арқылы қазақшаланған “Қараңғы түнде тау қалғып” өлеңдері әнімен халық арасында кең тарады. Абайдан қалған үш поэма бар: “Масғұт”, “Ескендір”, “Әзім әңгімесі” (аяқталмаған). Абай И. Крылов мысалдарын қазақ тіліне аударды: “Піл мен қанден”, “Қарға мен түлкі”, “Есек пен бұлбұл”, “Шегіртке мен құмырсқа”, т.б. Абай “Орыс тілі – дүниенің кілті. Орыстың тілін білсең, көкірек көзің шайдай ашылады”, - дейді. Ол халқының ғасырлар бойғы қараңғылықтан құтылуының дұрыс жолы орыс және қазақ мәдениетінің жақындасуында деп білді. Сөздік: беделді – авторитетный; сауат – грамота; ой – мысль; ойшыл – мыслитель, көзқарас – взгляд, мнение – пікір, елеулі – видный, достойный; қалыптасу – формирование, становление; қуғын – гонение, преследование; ықпал (ету) – влияние (влиять), әсерлі – впечатлительный, қараңғылық – непросвещенность қара сөздер – слова-назидания, қарсы – против, дәл – точно, өзектілік – актуальность; жоғалтқан жоқ – не потерял(а), ертегі – сказка; көкірек көзің шайдай ашылады – станешь грамотным, образованым; дүниенің кілті – ключ к миру. ЫБЫРАЙ АЛТЫНСАРИН
Ыбырай Алтынсарин – ұстаз, жаңашыл педагог, жазушы, ағартушы. 1841 жылы қазіргі Қостанай облысының жерінде өмірге келген. 1850 жылы Орынборда ашылған орыс-қазақ мектебіне оқуға түседі. Жастайынан еркін ойлауға үйренген Ыбырай Алтынсарин әлемнің классикалық әдебиетімен де қызыға танысады. 1859 жылы Омбы шекара комиссиясына ауыстырылады. Осы кезде ол прогрессивті орыс ойшылдарының, ұлы ағартушыларының идеяларымен танысты. Ыбырай өз халқының нағыз патриоты бола білді, ұлтын жан жүрегімен сүйді. 1860 жылдан бастап ұстаздық қызметпен терең айналысып, халық мұғалімі деңгейіне көтеріледі. Жаңа типті мектеп үшін ағартушы ұстаздың жазған оқу-құралдары “Қазақтарды орыс тіліне үйретудің бастапқы басшылығы” және “Қырғыз хрестоматиясы”. Өз жұмысында Ы.Алтынсарин орыс демократтарының ағартушылық идеяларын жалғастырды. Қазақ классикалық поэзиясының көрнекті өкілі, қазақ жазба балалар әдебиетінің негізін қалаушы, тұңғыш ағартушы педагогіміз Ы.Алтынсарин 1889 жылы қайтыс болды. Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысына қатысуы Жеңіс – ғасырдың ең ұмытылмас оқиғаларының бірі - Ұлы Отан соғысындағы фашизмнің талқандалғаны. Бұл мереке бұрынғы Кеңес одағының халықтарына ерекше қымбат, өйткені баршаның пікірі бойынша, екінші дүниежүзілік соғыстың негізгі ауыртпалығын қайыспай көтеріп, жауды талқандауға шешуші үлес қосқандар нақ солар. Қазақстан соғыс бойы сенімді тыл және әскерді адамдармен және материал қорымен толықтырудың қайнар көзі болды. Республика 1366 мың сарбазын майдандарға жөнелтті. Олардың жартысынан астамы майданнан оралмады. Соғыс жылдарында Қазақстанда қуатты қорғаныс индустриясы құрылды. Елдің батыс аудандарынан көшірілген 140 астам кәсіпорындар мен қоныс аударған 1 млн астам кеңес азаматтары республика аумағында орналастырылды. Соғыс жылдарында Қазақстан елге 6 миллиондай тонна астық, басқа да азық-түлік өнімдерін, жалпыодақтық мыс, молибден, қорғасын, көмір өндірудің едәуір үлесін берді. Жауынгерлік ерліктері үшін Кеңес Одағының Батыры атағын алған 500 қазақстандықтың 53-і біздің жерлесіміз екендігіне орынды түрде мақтана аламыз. Үшкөл ауылының тумасы, Чернобыль қаласындағы саябақтан топырақ бұйырған Әбу Досмұхамбетов - солардың бірі. Айыртау атырабының батыры Михаил Янко Гастеллоның ерлігін қайталағанда жаудың көлігін жоя отырып, отқа оранған ұшағын жаудың айлақтарының қақ ортасына құлатты. Бүгінгі таңда Тынық мұхиттық батырлардың галереясында жерлесіміздің бейнесі тұр, ал Қиыр шығыстық кемелердің бірі Михаил Янконың есімімен аталады. Кеңес Одағының Батыры Т.С. Позолотиннің танк бригадасының жау тылының түкпіріне дейін барғаны «Позолотин жолы» деген атпен Ұлы Отан соғысының тарихына енгізілді. Ғ. Мүсірепов атындағы ауданның тумасы, 1 гвардиялық истребительдік авиация полкінің звено командирі, гвардия аға лейтенанты Василий Московенко 175 рет әуеге көтеріліп, 37 рет әуе ұрысына қатысып, жеке өзі жаудың 14 ұшағын құлатты. Тайыншаның тумасы, диверсиялық – барлау тобының комиссары Николай Зебницкий 22 жасында партизандар отрядын басқарып, оның санын 52-ден 215 адамға дейін көбейтті және отрядымен бірқатар ерекше маңызды жауынгерлік операцияларды орындады. 1941 жылғы 22 маусымның таңсәрісінде жаудың күркіреген соққысынан сескенбегендердің арасында облысымыздың өкілдері: Петропавлдан – сержант Б.И. Бабин, Сергеев, қазіргі Шал ақын ауданынан пулеметші В.К. Янков, В.Д. Минин, зеңбіректің көздеушісі В.К. Шабанов және басқалар болды. Негізінен Солтүстік Қазақстанның өкілдерінен жасақталған 36-шы жеке атқыштар бригадасы Мәскеу түбіндегі қанды шайқаста көзге түсті. Е.В. Фейге, С.Т. Юдин, Е.Д. Хрущев, Г.А. Кабардин, М.М. Жарков, М.Ф. Донченко Крюково деревнясының түбінде және Волоколам тас жолында өліспей беріспеді. 29-шы атқыштар дивизиясы Сталинград түбінде өшпес даңққа бөленді. Приишим, қазіргі Қызылжар ауданындағы Красная горка селосынан – А.С. Раздорский, Преснов ауданындағы Архангелка селосынан - Г.С. Вдовин, Есіл ауданындағы Жекекөл ауылынан М. Ғаббасов оның сапында соғысты. Петропавлда жасақталған 314-ші атқыштар дивизиясының жауынгерлері де өшпес даңққа бөленді. Кеңес Одағының Батыры, сапер П.И. Ганчар, Даңқ орденнің толық иегері А.А. Пуненко, старшина Ғ.И. Мұстақанов, минометтің көздеушісі К.М. Шматков – оның мақтаныштары. Майдан тылымен берік. «Еңбекте ұрыстағы сияқты!» өнеркәсіп кәсіпорындарының, ұжымшарлардың, кеңшарлардың қызметкерлері осындай ұранмен еңбек етті. Олар негізінен әйелдер, жасөспірімдер, қариялар болды. Петропавл теміржолшыларының жеңіске қосқан үлестері баға жеткісіз. Торап ұжымы негізгі жұмысына қоса бронепоезд бен поезд-моншаны өз қолдарымен жасап майданға жөнелтті. Әскери дәрігерлер, мейірбикелер, санитар қыздар туралы да айтпаудың жөні жоқ. Соғыс жылдарында Петропавл қаласына үш эвакогоспиталь орналасып, оларда 2 мыңнан астам жаралылар бір мезгілде емдеу алды. Күллі Қазақстан сияқты, облыс азат етілген аудандардың тұрғындарына қол ұшын берді. Солтүстікқазақстандықтар қысқа мерзім ішінде Мәскеу түбінің, Смоленскінің және басқа да батыстағы аудандардың тұрғындарына өнеркәсіп жабдықтарын, құрылыс материалдарын, мал және астық жіберді. “Солтүстікқазақстандықтар Ұлы Отан соғысы жылдарында” кітабы, 11 бет. ҚАЗАҚСТАНДЫҚТАРДЫҢ ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫНА ҚАТЫСУЫ Ұлы Отан соғысы басталған 1941 жылғы 22 маусымның алғашқы минуттарында жауды қарсы алғандардың ішінде қазақстандықтар да болды. Атақты Брест қамалын қорғаушылар тізімінен біздің республикадан шақырылған Қ.Әбдірахманов, В.Лобанов, Қ.Иманқұлов, Е.Качанов, В.Фурсов, Ғ.Жұматов және тағы басқа жауынгерлердің аты-жөндерін көре аласыз. Петропавлда жасақталған 314-атқыштар дивизиясы Свирь көлі маңында ерлік көрсетті.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК НАГРАДАЛАР “Алтын Қыран” орден жұлдызы және “Алтын Қыран” белгі ордені (Золотой орел) 1995 жылы белгіленді. Бұл орденмен азамат-тар Қазақстан Республикасына сіңірген айырықша мемлекеттік қызметі үшін марапатталады. “Алтын Қыран” орденімен наградтауға лайықтыларды Қазақстан Республикасының Президенті анықтайды. Қазақстан Республикасы Президентінің өзі лауазымы бойынша ерекше үлгідегі “Алтын Қыран” орденінің иегері болып табылады. Орден жұлдыздан және ілмекті алқалық белгіден тұрады. “Халық қаһарманы” (Народный герой) атағы 1993 жылы белгіленген. Атақ Қазақстан Республикасына сіңір-ген аса көрнекті қызметі үшін, оның бостандығы мен тәуелсіздігі жолын-дағы азаматтық және жауынгерлік ерліктері үшін беріледі. “Халық қаһарманы” атағына ие болған адам-дарға айрықша ерекшелік белгісі– Алтын жұлдыз және “Отан” ордені тапсырылады. “Отан” ордені (Отечество) 1993 жылы белгіленді. Бұл орденмен азаматтар мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі; экономиканы, әлеуметтік саланы, ғылым мен мәдениетті дамы-тудағы; мемлекеттік, құқық қорғау және әскери қызметтегі; демократия мен әлеуметтік прогресті дамытудағы ерек-ше еңбегі үшін марапатталады.
«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені 2001 жылы белгіленді. Бұл орденмен Қазақстан Республикасының қалыпта-суына, көркеюіне және даңқын шығаруға жәрдемдескен, мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі айрықша еңбегі үшін Қазақстан Республикасының азаматтары наградта-лады. «Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» орде-німен Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін шет мемлекеттер мен олардың үкіметтерінің басшылары наград-талуы мүмкін. “Барыс” ордені 1999 жылы белгіленді. Бұл орденмен марапаттау Қазақстан Республикасының мемле-кеттігі мен егемендігін нығайту ісіне; бейбітшілікті, қоғамның топтасуы мен Қазақстан халқының бірлігін қамта-масыз етуге; мемлекеттік, өндірістік, ғылыми, әлеуметтік-мәдени және қоға-мдық қызметте; халықтар арасындағы ынтымақтастықты нығайтуға; ұлттық мәдениеттерді жақындастыру мен өза-ра байытуға; мемлекеттер арасындағы достық қатынастарды дамытуға сіңірген ерекше еңбегі үшін жүргізіледі. “Барыс” орденінің үш дәрежесі бар. І дәрежелі “Барыс” орденінің үш дәрежесі бар. “Даңқ” ордені 1993 жылы белгіленді. “Даңқ” орденімен Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрамаларының жоғары офицерлік құрамының, сондай-ақ, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер және басқа органдар басшы құрамының адамдары әскерлерге басшылық ету мен басқарудағы табыстары, әскерлердің жоғары жауынгерлік әзірлігі мен елдің қорғаныс қабілетін қамтамасыз еткені үшін, әскери, шекаралық және ішкі қызметті үздік ұйымдастырғаны үшін, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз еткені, заңдылықты және қоғамдық тәртіп күзетін нығайтқаны үшін марапатталады. “Даңқ” орденінің екі: І және ІІ дәрежелері болады. “Даңқ” ордені жұлдыздан және иыққа асатын лентадағы орден белгісінен тұрады. “Айбын” ордені 1995 жылы белгіленді. Орденмен Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің басқа да әскерлері мен әскери құрамаларының әскери қызмет-шілері, сондай-ақ, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органдарының және басқаларының қызметкерлері жауынгерлік даярлы-қта, әскерлердің жоғары жауынгерлік дайындық деңгейін ұстауда, заң-дылық пен қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуде қол жеткізген табыстары үшін; әскери және қызмет бабындағы парызын өтеудегі көрсеткен батылдығы мен жанқиярлығы, сондай-ақ, мемлекет мүддесін қорғауда жасаған ерлігі үшін марапатталады. “Айбын” орденінің үш: І, ІІ және ІІІ дәрежелері болады. І және ІІ дәрежелі “Айбын” ордендерімен кіші және аға офицерлік құрамдағы адамдар марапатталады. ІІІ дәрежелі “Айбын” орденімен солдаттар, матростар, сержанттар, старшиналар, прапорщиктер мен мичмандар марапатталады. “Парасат” ордені 1993 жылы белгіленді. “Парасат” орденімен Республиканың рухани және зияткерлік әлеуетін дамыту мен молайтуға жеке үлкен үлес қосқан, сонымен қатар, адам құқығы мен оның әлеуметтік мүдделерін қорғау жөніндегі белсенді қызмет еткен ғылым мен мәдениет, әдебиет пен өнер қайраткерлері, мемлекет және қоғам қайраткерлері, басқа да азаматтар марапатталады. “Достық” ордені 1995 жылы белгіленді. Орденмен азаматтар қоғамдағы ұлтаралық және аза-маттық татулықты сақтау жөніндегі жемісті жұмысы үшін халықтар арасындағы бейбітшілікті, достық пен ынтымақтастықты нығайтуға сіңірген еңбегі үшін марапатталады. “Достық” ордені жұлдыздан және иыққа асатын лентадағы орденнің белгісі-нен тұрады. “Құрмет” ордені 1993 жылы белгіленді. Орденмен азаматтар экономиканы, әлеуметтік саланы, ғылым мен мәдениетті, білімді дамытуға сіңірген еңбектері үшін, мемлекеттік органдардағы үлгілі қызметі және белсенді қоғамдық қызметі үшін марапатталады. Сіздің туыстарыңыздың арасында аталған атақты белгілердің иегерлері бар ма? Қазақстан Республикасындағы партиялар: 1. Республикалық “Отан” саяси партиясы – Республиканская политическая партия “Отан”. 2. Республикалық “Асар” партиясы – Республиканская партия “Асар”. 3. Қазақстанның Коммунистік Халық партиясы – Коммунистическая Народная партия Казахстана. 4. Қазақстанның коммунистер партиясы – Коммунистическая партия Казахстана. 5. Казақстанның “Ақжол” демократиялық партиясы – Демократическая партия Казахстана “Акжол”. 6. Қазақстанның социал-демократиялық “Ауыл” партиясы – Казахстанская социал-демократическая партия “Ауыл”. 7. Қазақстанның аграрлық партиясы – Аграрная партия Казахстана. 8. Қазақстанның азаматтық партиясы - Гражданская партия Казахстана. 9. Қазақстан Патриоттарының партиясы – Партия Патриотов Казахстана. 10. Қазақстанның Демократиялық партиясы – Демократи-ческая партия Казахстана. 11. “Руханият” партиясы – Партия “Руханият”. Қазақстан Республикасы тақырыбы бойынша ТЕСТ 1. Конституцияға сәйкес Қазақстан Республикасы … мемлекет а) біртұтас, құқықтық, демократиялық, өркениетті ә) тең, жалпы, тікелей б) басты в) монархиялық г) парламенттік 2. Елдің бас заңы а) “ҚР Тіл туралы” Заң ә) Конституция б) “Жер туралы” Заң в) “БАҚ туралы” Заң г) “Қазақстан – 2030” бағдарламасы 3. Қазақстан Республикасының мемлекеттік нышандары а) Гимн, Теңге, Ән ә) Бағдарлама, Ту, Заң б) Теңге, Тәуелсіздік в) Ту, Елтаңба, Гимн г) Шаңырақ, Өрнек, Жұлдыз 4. Қазақстан БҰҰ мүшелігіне қабылданған жыл а) 1995 ж. ә) 1991 ж. б) 1992 ж. в) 1990 ж. г) 1999 ж. 5. Қазақстан Республикасының Парламенті … палатадан тұрады а) екі ә) үш б) төрт в) бес г) бір 6. Қазақстан Республикасының заң шығарушы жоғары өкілетті органы - а) Парламент ә) Сенат б) Мәжіліс в) Үкімет г) Әкімшілік 7. Қазақстан Республикасының Конституциясы қабылданған жыл а) 1995 ж. ә) 1996 ж. б) 1997 ж. в) 1998 ж. г) 1999 ж. 8. Қазақстан Республикасындағы ең құрметті орден а) Халық Қаһарманы ә) Айбын б) Даңқ в) Парасат г) Құрмет 9. Тәуелсіздік белгілері а) Мемлекеттік тіл ә) Мемлекеттік нышандар және ұлттық теңге б) Мемлекеттік нышандар жүктеу/скачать 1.08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|