Ф со пгу 18. 2/05 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 235.77 Kb.
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі С. Торайғыров атындағы Павлодар Мемлекеттік Университеті Физика, математика және ақпараттық технологиялар факультеті050704 «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтама» студенттеріне «Операциялық жүйелер» пәнінен лабораториялық жұмысты орындауға арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРПавлодар
БЕКІТЕМІН ФМжАТФ деканы __________ Нурбекова Ж.К. «__»_____________20___ ж. Құрастырушы: аға оқытушы Исабеков Ж.Б.Есептеу техникасы және бағдарламалау кафедрасы 050704 «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтама» студенттеріне «Операциялық жүйелер» пәнінен практикалық жұмысты орындауға арналған
Кафедраның отырысында қарастырылған «__»_______________________20__ж. №_____ хаттама Кафедра меңгерушісі _____________ Потапенко О.Г. Факультеттің әдістемелік кеңесінде құпталған «___»___________20__ж. №__ хаттама ӘК төрайымы _____________ Ж.Г.Муканова Лабораториялық жұмыс №1. «ALT Linux операциялық жүйемен танысу және оны орнату» Жұмыстын мақсаты: Alt Linux опеарциялық жүйемен жұмыс жасау және оны орнату негізгі білімін алу. 1.1 Лабораториялық жұмысқа берілетін тапсырмалар
1.2 Linux туралы теориялық мәліметтерҚұжаттандыруUnix те жии қолданылатын құжаттандыруы – бүл man-беттер. man командасы анықтама бетін көрсетеді. Егер берілген man-бетінін аты берілменген болса, онда apropos және whatis командаларды қолданып жол бойынша ізденісті ұйымдастыруға болады. man бетті шақыру форматы: man [команда] Әр түрлі құжаттандыруды сақтау жері - /usr/share/doc каталогы. Linux туралы алғашқы мәліметтерALT Linux файлдық жүйе бірінші деңгейінің каталогтарын сақтайды: /bin (командалық қабыршықтар (shell), негізгі утилиттер), /boot (жүйенің ядросы), /dev (құрылғылардын псевдофайлдар), /etc (конфигурация файлдары), /home (қолданышылардын файлары), /lib (жүйелік кітапханалар, ядронын модульдері), /mnt (ауыстырылатын құрылғылардын және сыртқы файлдық жүйелердін кталогтарын кірістіру), /рrос (виртуалды құрылғыда файлдық жүйе, оның файлдары жүйенің ағымды жағдайын туралы мәліметтерді сақтайды), /root (администартор жүйенің каталогы), /sbin (жүйелік утилиттер), /usr (программалар және кітапханалар), /var (программанын жұмыс файлдары, реттер, журналдар), /tmp (уақытша файлдар). Дискілердін және бөлімдердін аттарыКомпьютердің ьарлық физикалық құрылғылар /dev каталогында бейнеленеді. IDE дисктер келесі аттарына ие болады: /dev/hda – бірінші IDE бірінші каналында, /dev/hdb – екінші IDE бірінші каналында, /dev/hdc - бірінші IDE екінші каналында, /dev/hdd - екінші IDE екінші каналында. SCSI қатты дискілер белгіленеді /dev/sdX, осында Х - a,b,c,d,e,... Деректерды архивтеуUNIX арзивтеудін негізгі құралы tar және gzip программалар комплексі болады tar программасыTar (Tape Archiver) деректерды қыспайды ол тек қана оларды бір файлға біріктіреді. tar программасы 8 негізгі опцияларына ие болады. Опциялар программанын негізгі функцияларын анықтайды: -A --catenate, --concatenate болатын архивке файлдарды қосады -c, --create жаңа архивті құрады -d, --diff, --compare фрхив және файлдық жүйе айырмашылығын табады --delete архивтен жою (магниттік лентамен пайдаланбайды!) -r, --append архивтін соңына файлды жазады -t, --list файл архивтін тізімін шығарады -u, --update архивте болатын көшірмелерден жаңа файлдарды қосады -x, --extract, --get файлдарды архивтен алады. Лабораториялық жұмыс №2 «BASH –та программалау»Жұмыстын мақсаты: Unix кластын операциялық жүйесінде пайдаланатын shell-қабыршықтармен танысу . BASH-скрипттерді құру мүмкіндіктерді алу. 2.1 Лабораториялық жұмысқа берілетін тапсырмаларӨз нұсқа бойынша bash-скрипті жасау . 2.2 Теориялық мәліметтерАйнымалыларАйнымалылар жергілікті және ауқымды болып екіге бөлінеді. Жергілікті local кілттік сөзді пайдаланып құрылады. Мысалы:
Айнымалы көмегімен скрпиті қолдану мысалы: #!/bin/bash d="Текущая дата: "$(date +%m)-$(date +%d)-$(date +%Y) echo $d
read көмегімен қолданушылық енгізуді оқуread қолдануы қолданушылық деректерді пернетақтадан енгізуді бір тәсілі болып табылады. Мсыалы: #!/bin/bash echo "Введите, пожалуйста, Ваше имя и фамилию" read FN LN #FN - First Name - имя; LN - Last Name - фамилия echo "Hi! $LN, $FN !"
Арифметикалық есептеулерBASH-скрипттарда арифметикалық есептеулер келесі конструкция көмегімен орындалады : echo $((1+1)) echo $[1+1] Арифметикалық өрнектерді есептеу үшін bc қолдану қажет. Мысалы, echo 3/4|bc -l
Шартты операторларШартты операторлар программаларда шартты мүмкіндіктерді ұйымдастыруға арналған. Бірнеше шартты операторлардын формалары болады. if оператордын қарапайым құрылымы bash –та келесі түрге ие болады: if [өрнек]; then # операторы 1 fi
if [выражение]; then #операторы1 else
#операторы2 fi Келесіде шартты операторды қолдану мысалы келтірілген: #!/bin/bash echo "Введите выражение 1: " read T1 echo "Введите выражение 2: " read T2 if [ "$T1" = "$T2" ]; then echo выражение вычислилось как истина else
echo выражение вычислилось как ложь fi
for, while және until циклдеріЦикл операторлардын қоллану мысалдары. #!/bin/bash for i in $( ls ); do echo item: $i done
#!/bin/bash COUNTER=0 while [ $COUNTER -lt 10 ]; do echo The counter is $COUNTER let COUNTER=COUNTER+1 done
#!/bin/bash COUNTER=20 until [ $COUNTER -lt 10 ]; do echo COUNTER $COUNTER let COUNTER-=1 done
ФункцияларФункцияны жариялану келесі синтаксиске ие болады: function my_func { # код функции }. Функцияны шақыру оның аты бойынша орындалады. Параметр бойынша функциянын мысалы #!/bin/bash function print { echo $1 } print Hello print World
Қарапайым мәзірлерді құруBASH қарапайым менюлерді құру құралдарын сақтайды. select директивасы қолданылады. Қарапайым меню құру мысалы келтірілген. #!/bin/bash OPTIONS="Print Quit" select opt in $OPTIONS; do if [ "$opt" = "Quit" ]; then exit
elif [ "$opt" = "Print" ]; then echo Select "Print" else clear
echo Bad option exit
fi done
Командалық мәзірді қоллануКомандалық мәзірді қолдану мысалы. #!/bin/bash if [ "$2" != "" ]; then echo Параметр 1: "$1" echo Параметр 2: "$2" else
echo Необходимы два параметра fi
2.3 Лабораториялық жұмысына арналған нұсқалары
Лабораториялық жұмыс № 3 «Linux ортасында си тілінде программалау »Жұмыстын мақсаты: Linux ортасында Си тілінде программасын отладкалау, компиляциялау және жазу. 0.1Лабораториялық жұмысқа берілетін тапсырмаларӨз нұсқа бойынша Си тілінде программасын құру, отладкалау және зертханалық жұмыс бойынша есепті құру. Есепте міндетті түрде болу керек: зертханалық жұмыс бойынша нұсқасын, құрылған програмасынын листингі және программанын нәтижесін. 0.2Теориялық мәліметтерСи тілінде программалау бойынша керек мәліметтерGNU-компилятор Стілінде gcc, негізгі 4 компонеттерді сақтайды.
Программанын алғашқы мәтінін жазылуыПернетақтадан енгізілген минималды элементін табатын программанын мысалы келтірілген: #include void main () { int array[31]; int k,l; int min=0; int i,j; printf("\n\nВведите размер массива (0..30):"); scanf("%d",&k); for(i=0; i {
printf("Введите %d элемент: ",i); } min = array[0]; l=0; for (i = 1; i {
if (min>array[i]) min=array[i]; l=i; }
printf("Минимальный элемент имеет позицию %d и значение %d.\n",l,min); return;
} gcc қолдану програманы компиляциялауПрограмманы компиляциялау үшін программаға келесі команданы егізу керек: gcc [ключи компиляции] [имя исходного файла] Жии қолданылатын кілттер: -o нәтижелік файлдын атын көрсетеді; -g компиляциялау кезінде отладкалық ақпаратты сақтайды;
Программанын отладкасыПрограмманы отладкалау үшін ddd немес kdbg отладчиктарды қолдануға болады. Сурет. 3.1 және сурет .3.2 келтірілген .
ddd отладчикта тарссировка келесі түрде болады:
kdbg отладчикта тарссировка келесі түрде болады:
0.3Лабораториялық жұмысына арналған нұсқалары
Лабораториялық жұмыс №4 «тапсырмалардын мағнасы»Жұмыстын мақсаты: Linux операциялық жүйеде тапсырмаларды жоспарлаудын негізгі мүмкіндіктерін алу. 0.4Лабораториялық жұмысқа берілетін тапсырмаларLinux операциялық жүйенің құралдарын берілген тапсырмаларды орындауға үшін керек. Жасалған жұмысынын есепбіне міндетті түрде жасалынған SH-скрипттерді қосу керек. 0.5Теориялық мәліметтерktimer көмегімен тапсырманы беруktimer – бұл таспырламардын жоспарлаушы, артқа есептейтін таймерді қолданып тапсырмаларды немесе тапсырмалар тобын орындау мүмкіндік береді. ktimer программасын жүктеу негізгі мәзірінде К -> Офис -> Распределение времени -> Ktimer немесе командалық жолында ktimer теру керек. Сурет 4.1. программа жұмысынын мысалы келтірген.
Мысалда келтірген тапсырманын нәтижесі /tmp каталогында орналасатын 1.txt мәтіндік файл болады. Ол келесі жолдарды сақтайды Срд Сен 24 00:03:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:04:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:05:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:06:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:07:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:08:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:09:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:10:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:11:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:12:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:13:42 MSD 2003 Срд Сен 24 00:14:42 MSD 2003
at және crontab көмегімен тапсырманы беруКелесіде осы командалардын синтаксисы және қысқаша сипаттамасы келтірген: СИНТАКСИС at [-V] [-q queue] [-f file] [-mldbv] TIME at -c job [job...] atq [-V] [-q queue] atrm [-V] job [job...] batch [-V] [-q queue] [-f file] [-mv] [TIME] Сипаттамасы at және batch стандартты енгізуден немесе арнайы файлдан командаларды қабылдайды. at көрсетілген уақытта команданы орындайды atq қолданушынын тапсырмалар тізімін шығарады. atrm есеп нөмір бойынша есепті жояды. batch жүйені жүктеу кезінде команданы орындайды. At күрделі уақытша спецификацияларды қолдануға мүмкіндік береді. ФАЙЛДАР /var/spool/at/jobs /var/spool/at/spool /proc/loadavg /var/run/utmp /etc/at.allow /etc/at.deny
Кестеде уақыт пен мерзімі келтірген:
cron-файлдын мысалы. #*************************************************** # use /bin/sh to run commands, no matter what /etc/passwd says SHELL=/bin/sh # mail any output to `paul', no matter whose crontab this is MAILTO=paul #*************************************************** # run five minutes after midnight, every day 5 0 * * * $HOME/bin/daily.job >> $HOME/tmp/out 2>&1 #*************************************************** # run at 2:15pm on the first of every month -- output mailed to paul 15 14 1 * * $HOME/bin/monthly #*************************************************** # run at 10 pm on weekdays, annoy Joe 0 22 * * 1-5 mail -s "It's 10pm" joe%Joe,%%Where are your kids?% 23 0-23/2 * * * echo "run 23 minutes after midn, 2am, 4am ..., everyday" 5 4 * * sun echo "run at 5 after 4 every sunday" 0.6Лабораториялық жұмысына арналған нұсқалары
Лабораториялық жұмыс №5 «файлдарды басқару»Жұмыстын мақсаты: Linux операциялық жұйесінде файлдарды басқаратын негізгі қолданылатын утилитармен танысу (қарап шығу, сілтемелерді құру, рұқсат ететін құқықтарын өзгерту). 0.7Лабораториялық жұмысқа берілетін тапсырмаларТапсырманын келесі әркеттеді орындаңыз:
0.8Теориялық мәліметтерКаталогтарда файлдарды қарап шығуФайлдарды және оның атрибуттарын қарап шығу үшін ls утилита қолданылады. Ол кеоесі синтаксиске ие болады: ls [option] [filename...] Шығару мүмкіндігі келесі форматта орындалады: итого 85
-rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 6012 Окт 19 14:10 chkconfig.txt -rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 8114 Сен 9 23:30 chmod.txt -rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 4615 Окт 19 13:31 chown.txt lrwxrwxrwx 1 jakovlev jakovlev 6 Дек 14 15:02 link_ln.txt -> ln.txt -rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 387 Дек 14 14:09 link.txt -rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 10191 Дек 14 14:33 ln.txt -rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 25372 Сен 9 23:16 ls.txt -rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 10274 Дек 14 15:01 pr5.sxw -rw-r--r-- 1 jakovlev root 89 Окт 19 14:23 service.txt drwxr-xr-x 2 jakovlev jakovlev 72 Дек 14 15:03 temp
Файл иесін өзгерту. Файл иесін өзгерту үшін chown утилита қолданылады. Ол келесі синтаксиске ие болады: chown [option] user[:group] filename... Келесіде команданы қолдану мысалы келтірген: chown root temp.txt Оны қолдану алдында файл туралы келесі ақпаратты алуға болады: total 4 -rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 673 Dec 14 15:03 temp.txt Оны өзгерткенде ақпарат келесіге өзгерді: total 4
-rw-r--r-- 1 root jakovlev 673 Dec 14 15:03 temp.txt “jakovlev” “root”-қа өзгерілді. Файлға рұқсатын өзгертуФайлға рұқсатын өзгерту үшін chmod утилита қолданылады, ол келесі синтаксиске ие болады: chmod [options] mode filename... Келесіде команданы қолдану мысалы келтірген: chmod ug=rwx temp.txt Оны қолдану алдында файл туралы келесі ақпаратты алуға болады: total 4
-rw-r--r-- 1 jakovlev jakovlev 673 Dec 14 15:03 temp.txt Оны өзгерткенде ақпарат келесіге өзгерді: total 4 -rwxrwxr-- 1 jakovlev jakovlev 673 Dec 14 15:03 temp.txt Лабораториялық жұмыс №6 «Linux операциялық жүйе. желіде жұмыс жасау. программаларды орнату және жою»Жұмыстын мақсаты: Alt Linux басқарумен жергілікті есептеу жүйесінде жұмыс жасау мүмкіндігі алу. RPM утилита көмегімен программаларды орнату және жою. 0.9Лабораториялық жұмысқа берілетін тапсырмалар
0.10Теориялық мәліметтерЖеліде жұмыс жасау.Alt Linux Master 2.x операциялық жұйесінде жұмыс жасау үшін LinNeighborhood утилита қолданылады. Осы утилитамен жұмыс жасау үшін LinNeighborhood-#.#.#-alt2 пакеті болу керек. Утилитаны жүктеген соң экранда сурет 6.1 көрсетілген келесі терезе шығады.
Windows жұмыс жасау үшін утилитаны баптау керек, ол үшін БАПТАУ батырмасын басу керек.
Программаларды орнату және жою.Экранға жойылған пакет тізімін шығару: rpm -q -a [пакеттін аты] Экранға пакет сипаттамасын шығару: rpm -q -i [пакеттін аты] Пакетті жою: rpm -e [пакеттін аты] при удалении имя пакета может быть задано в виде маски. Пакетті орнату: rpm -i [путь][ пакеттін аты]
Лабораториялық жұмыс №7 «Linux ОЖ почталық программалармен жұмыс »Жұмыстын мақсаты: Linux жүйесінде почталық қосымшалармен жұмыс жасау мүмкіндіктерін алу. 0.11Лабораториялық жұмысқа берілетін тапсырмалар
0.12Теориялық мәліметтерsylpheed жұмыс жасау және баптауПрограммасын жүктеу KDE терезе менеджерінде sylpheed есеп жазбасымен орындалады. sylpheed программа жүктеген соң STUDENT қолданушының почталық жашіктің параметрлерін беру керек. (Сурет 7.1).
Содан соң хаттарды жіберу үшін сыртқы программаны қолдануға рұқсат сұрау керек, ол үшін Баптау -> жалпы баптау және керек опцияны орнату. Почтаны қабылдау, жіберу және жазу үшін программанын саймандар тақтасында оған сәйкес батырмалар қоланылады. Адресат жөнінде оның атын көрсету керек. Хабарламаны басқа компьютердін жергілікті желіне жіберу үшін онын адресін келесі форматта көрсету керек. user@[xxx.xxx.xxx.xxx] онда xxx.xxx.xxx.xxx – бүл компьютердің IP-адресі. Mutt-пен жұмыс жасау және баптауmutt программанын жүктеуі xterm (мәтіндік терминалда) орындалады. Программаны жүктеген соң қолданушынын почталык жашіктің ағымды жағдайы көрсетіледі. (Сурет 7.2).
Программа терезенің жоғарғы жолында негізгі командалар бейнленеді: q –MUTT шығу u – почталы жашіктің мазмұнын жаңарту s – почталы жашіктің мазмұнын сақтау m – жаңа хатаманы құру r – таңдалған хатамасына жауап беру “жаңа хатаманы құру” немесе “таңдалған хатмасаына жауап беру ” командаларды таңдаған соң vi мәтіндік редатордың терзесі шығады (Сурет 7.3)
Хатты редакциялау басында INSERT перне көмегімен “кірістіру” немесе “ауыстыру” режимін таңдау керек. Редакциялаған соң кірістіру және ауыстуру режимінен шығып команда режиміне ауысу керек. Команданы енгізу үшін SHIFT+перне “:” қолданылады. . exit командасы хатаманы редакциялау режимінен шыығуге көмектеседі (Сурет 7.4).
Хаттаманын жіберуі оған сәкес командамен орындалады. Қолданылатын әдебиеттер
жүктеу/скачать 235.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
функциялардын мағналарын есептейтін программасын құру.
