«Филология: Қазақ филологиясы. Қазақ тіл білімі», «Қазақ тілі мен әдебиеті: Қазақ тілі» траекториялары бойынша магистратураға түсушілерге арналған бағдарлама

Дыбыс жүйесі. Дауысты дыбыстар. Тілдің қатысына қарай жуан, жіңішке, жақтың қатысына қарай ашық, қысаң, еріннің қатысына қарай еріндік, езулік дауысты дбыстар. Дауыссыз дыбыстар. Дауыс пен салдардың қатысына қарай үнді, ұяң, қатаң. Үндестік заңы. Дыбыстар мен буындардың үндесуі туралы түсінік. Үндестік заңының негізгі түрлері. Сөз құрамындағы буындардың бірыңғай жуан немесе жіңішке, еріндік болып үндесуінің себебі. Дыбыстардың өзгеруі мен үндесуі. Буын. Буынның жасалуы. Буынға тән белгілер. Буынның түрлері. Буынның дыбыстық құрамы. Сөздің буын құрамы. Буын және тасымал. Екпін. Екпін туралы түсінік. Екпін мен ырғақ, ырғақтың маңызы. Екпін мен ырғақтың сөз мағынасын саралау қызметі.

Дыбыстық құбылыстар. Редукция. Сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың түсірілуі. Элизия сөз іші мен сөз жігінде қатар келген дауысты дыбыстардың біреуінің түсірілуі. Метатеза. Сөз ішіндегі қатар келген дыбыстардың орын ауыстыруы. Орфография. Орфографияның фонетикалық, морфологиялық, дәстүрлі және ажыратушы принциптері. Олардың артықшылықтары мен қиындықтары. Орфоэпия. Орфоэпияның әдеби тілдегі орны. Орфоэпиялық норманың негізгі өлшемдері. Дауысты, дауыссыз дыбыстардың және кейбір сөздер мен қосымшалардың айтылуындағы ауытқулар. Орфография мен орфоэпияның арақатысы.

Үндестік заңының түрлері. Дыбыс үндестігі: ілгерінді, кейінді, тоғыспалы ықпал.

Буын үндестігі: тіл, ерін үндестігі. Тіл үндестігі бойынша сөздің барлық буындарының бірыңғай жуан немесе бірыңғай жіңішке болып үйлесуі. Тіл үндестігіне бағынбайтын қосымшалар.

Ерін үндестігі. Сөз ішіндегі еріндік дауыстылардың үндесуі.

Бейімдестік. Дауысты-дауыссыз дыбыстардың үндесуі. Дауысты дыбыстың орналасу тәртібіне байланысты ілгерінді, кейінді аккомадация түрлері.

Бірге және бөлек жазылатын сөздер.

Кірме сөздер емлесі.

Қазақ тілі дыбыс жүйесінің зерттелуі.

Сөз мағынасы. Сөз мағынасының түрлері. Сөз мағынасның жіктелуі. Лингвистикалық мағына. Лексикалық мағына. Сөздердің мағыналық топтары. Синонимдер. Омонимдер. Антонимдер. Сөз мағынасының өзгеруі. Сөздердің ауыспалы мағынада қолданылу себептері. Сөздің негізгі мағынасына қоса туынды, ауыспалы мағыналарда жұмсалуы нәтижесінде көп мағыналықтың пайда болуы. Метафора. Метонимия. Синекдоха.

Қазақ тілінің негізгі сөздік құрамы мен сөздік қоры. Терминдер мен кәсіби сөздер. Төл сөздер мен кірме сөздер. Диалектизмдер. Фразеологизмдер. Мақал-мәтелдер. Сөздіктер. Сөздердің шығу тегі. Ономастика. Этимология.

Қазақ тілі лексикасының зерттелуі.

Сөзжасамдық ұғымдар. Сөзжасамдық ұя. Сөзжасамдық жұп. Сөзжасамдық тізбек. Сөзжасамдық саты. Сөзжасамдық тізбек. Сөзжасамдық мағына.

Сөзжасам тәсілдері. Синтетикалық тәсіл. Аналитикалық тәсіл. Лексика-семантикалық тәсіл.

Сөз таптарының сөзжасамы. Есім сөздердің сөзжасамы. Етістіктің сөзжасамы. Үстеудің сөзжасамы.

Сөздің грамматикалық мағынасы. Грамматикалық мағынаның түрлері, берілу тәсілдері: қосымша, көмекші сөз, сөздердің орын тәртібі, қосарлану, интонация.

Морфема және оның түрлері. Түбір морфема. Белгілері. Сипаты. Қосымша морфема: жұрнақ және жалғау.

Жұрнақтар. Олардың сөз тудырушы және форма тудырушы белгілері. Құрамы. Жұрнақтардың мағыналық түрлері: омоним, синоним, антоним және көп мағыналы жұрнақтар.

Жалғаулар. Оларға тән белгілер, түрлері. Көптік, септік, тәуелдік және жіктік жалғаулары.

Сөзө таптары. Зат есім. Лексика-грамматикалық сипаты. Зат есімнің септелуі, көптелуі, тәуелденуі, жіктелуі. Сын есім. Семантикалық мағынасы. Сын есімнің шырай түрлері, жасалу жолдары. Сан есім. Сан есімнің лексика-грамматикалық сипаты. Дара, күрделі сан есімдер. Сан есімнің мағыналық топтары. Есімдік. Есімдіктің басқа сөз таптарының орнына қолданылуы, мағыналық топтары. Түрлену ерекшеліктері.

Етістік. Лексика-семантикалық және морфологиялық сипаты. Етістіктің рай, шақ, жақ, етіс категориялары. Етістіктің есімше, көсемше формалары. Қимыл-атауы, мағынасы, жасалуы.

Үстеу. Үстеуге тән ерекшеліктер. Негізгі және туынды үстеулер. Үстеудің мағыналық топтары.

Еліктеуіш сөздер. Еліктеуіш сөздердің фонетикалық ерекшеліктері. Мағыналық топтары. Одағайлар. Одайғайлардың мағынасына қарай бөлінуі. Негізгі және туынды одағайлар.

Шылау. Шылаудың түрлері. Септеуліктер. Демеуліктер. Жалғаулықтар.

Көмекші есімдер. Лексика-грамматикалық сипаты. Түрлері.

Көмекші етістіктер. Түрлері. Ауыспалы және арнаулы көмекші етістіктер. Қызметі.

Модаль сөздер. Модаль сөздердің сөз табы ретіндегі ерекшелігі, басқа сөз таптарымен арақатынасы. Түрлері.

Қазақ тілі сөз жүйесінің зерттелуі.

Сөз тіркесі. Сөз тіркесінің құрылысы. Сөз тіркесінің байланысу формалары. Сөз тіркесінің байланысу тәсілдері. Сөз тіркестерінің синтаксистік қатынасы. Есімді, етістікті сөз тіркестері.

Сөйлем мүшелері. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері. Сөйлемнің түрлаусыз мүшелері. Жасалуы. Құрамы. Ерекшеліктері.

Жай сөйлем. Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай бөлінуі. Ерекшеліктері. Жасалу жолдары. Жалаң, жайылма сөйлемдер. Жақты, жақсыз сөйлемдер. Толымды, толымсыз сөйлемдер. Атаулы сөйлем. Ерекшеліктері, жасалу жолдары.

Салалас құрмалас сөйлем. Жалғаулықты салалас құрмалас сөйлемдер. Ерекшеліктері. Жасалу жолдары.

Жалғаулықсыз салалас құрмалас сөйлемдер. Көп құрамды салалас құрмалас сөйлем. Ерекшеліктері. Жасалу жолдары.

Сабақтас құрмалас сөйлем. Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері. Грамматикалық белгілері. Байланысу амалдары.

Аралас құрмалас сөйлемдер. Грамматикалық ерекшлігі. Құрамына және байланысу тәсіліне қарай түрлері.

Қазақ тілі сөйлем жүйесінің зерттелуі.

Қазақ тілінің тыныс белгілері жүйесі.

Сөйлем соңында қойылатын тыныс белгілер. Сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілері. Бірыңғай мүшелердің тыныс белгілері. Жалпылауыш сөздер мен бірыңғай мүшелердің тыныс белгілері.

Оқшау сөздердің тыныс белгілері. Қаратпа, қыстырма, одағай сөздердің тыныс белгілері.

Айқындауыш мүшелердің тыныс белгілері. Оңашаланған айқындауыш. Қосарлы айқындауыш.

Төл сөз бен автор сөзінің тыныс белгілері. Тыныс белгілерінің төл сөз бен автор сөзінің орналасу тәртібіне қарай қойылуы. Тыныс белгілерінің қабаттаса қолданылуы.

Салалас құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілері.

Сабақтас құрмалас сөйлемдердің тыныс белгілері.

Аралас құрмалас сөйлемнің тыныс белгілері.

Қазақ тілінің тыныс белгілер жүйесіне байланысты еңбектер.

Қазақ тілінің сөйлеу жүйесі.

Әдеби тіл және оның нормалары. Орфографиялық норма. Орфоэпиялық норма. Лексикалық норма. Грамматикалық норма.

Ауызекі сөйлеу тілі және ауызша сөйлеу тілі. Тұрмыстық сөйлеу тілі. Кітаби тілдің ауызша түрлері.

Мәтін және оның түрлері. Ғылыми мәтін. Публицистикалық мәтін. Ресми мәтін. Көркем мәтін.

Тіл мәдениетінің сапалары. Сөздің дәлдігі, сөздің логикалылығы, сөздің тазалығы, сөздің мәнерлілігі, сөздің байлығы, сөздің қисындылығы.
Пайдаланылатын әдебиет:
Авакова Р. Фразеологиялық семантика. – Алматы, 2002.

Айтбайұлы Ө. Қазақ сөзі. – Алматы, 1997.

Айтбаев Ө. Қазақ терминологиясының қалыптасуы мен дамуы. – Алматы, 1998.

Аханов К. Тіл білімінің негіздері. – Алматы: Санат, 1993.

Әбдірахманов А. Топонимика және этимология. – Алматы, 1979.

Әбдірәсілов Е. Қазақ терминографиясының жүйесі. – Астана, 2005.

Әлісжанов С. Ғылыми прозаның синтаксисі. – Алматы, 2007.

Байтұрсынов А. Тіл тағлымы. – Алматы: Ана тілі, 1992.

Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. – Алматы, 1984.

Балақаев М. Қазақ тілінің мәдениеті. – Алматы, 1971.

Балақаев М., Серғалиев М. Қазақ тілінің мәдениеті. – Алматы, 1995.

Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы. – Алматы, 2004.

Бизақов С. Тілдік норма және варианттылық. – Алматы, 1997.

Жаманбаева Қ.Ә. Тіл қолданысының когнитивнік негіздері: эмоция, символ, тілдік сана. – Алматы, 1998.

Жанұзақ Т., Рысберген Қ. Қазақ ономастикасы: жетістіктері мен болашағы. – Алматы, 2004.

Жұбанов Е. Қазақтың ауызекі көркем тілі. – Алматы, 1996.

Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Алматы, 1999.

Кайдаров А.Т. Структура односложных корней и основ в казахском языке. – Алма Ата, 1982.

Кеңесбаев І. Қазақ тіл білімі туралы зерттеулер. – Алматы, 1987.

Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. – Алматы, 1977.

Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. Лексика, фонетика. – Алматы, 1975.

Қалиев Б., Жылқыбаева А. Сөз мағыналарының негіздері. – Алматы, 2002.

Қазақ грамматикасы. Фонетика, сөзжасам, морфология, синтаксис. – Астана, 2002.

Қазақ тіл білімі бойынша қорғалған диссертация авторефераттарының библиографиялық көрсеткіші (1950-2000 жылдар). – Алматы, 2003.

Қазақ тілі. Энциклопедия. – Алматы, 1998.

Қазіргі қазақ тілі. – Алматы, 1954.

Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері. – Алматы, 1998.

Қалиев Ғ., Болғанбаев Ә. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. – Алматы, 2006.

Құрманбайұлы Ш. Терминқор қалыптастыру көздері мен терминжасам тәсілдері. – Алматы, 2005.

Маманов Ы. Қазақ тіл білімінің мәселелері. – Алматы: Арыс, 2007.

Манкеева Ж. Мәдени лексиканың ұлттық сипаты. – Алматы, 1997.

Момынова Б.Қ. Газет лексикасы (жүйесі мен құрылымы). – Алматы, 2003.

Мұратова Г. Көркем әдебиет тіліндегі қажеттілік пен кездейсоқтық. – Алматы, 2002.

Мұсабаев Ғ. Қазақ тіл білімінің мәселелері. – Алматы, 2008.

Оразалиева Э.Н. Когнитивтік лингвистика: қалыптасуы мен дамуы. – Алматы, 2007.

Оразов М. Қазақ тілінің семантикасы. – Алматы, 1991.

Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. – Алматы, 1998.

Сағындықұлы Б. Қазақ тілі лексикасы дамуының этимологиялық негіздері. – Алматы, 1994.

Серғалиев М. Стилистика негіздері. – Астана, 2006.

Серғалиев М., Айғабылов А., Күлкенова О. Қазіргі қазақ әдеби тілі. Оқу құралы. Екінші басылым. – Алматы, 2006.

Смағұлова Г. Мағыналас фразеологизмдердің ұлттық мәдени аспектілері. – Алматы, 1998.

Смағұлова Г. Фразеологизмдердің варианттылығы. – Алматы, 1996.

Сыздық Р. Тілдік норма және оның қалыптасуы. – Астана, 2001.

Сыздықова Р. Абай және қазақтың ұлттық әдеби тілі. – Алматы, 2004.

Тіл білімі сөздігі. – Алматы, 1998.

Уәлиев Н. Сөз мәдениеті. – Алматы, 1984.