Латын сөзі
|
Өқылуы
|
Грек ТЭ
|
Өқылуы
|
Мағанасы
|
Aqua, ae, f
|
Аква
|
Hydro-
|
Гидро
|
Су
|
Cornea, ae, f
|
Корнеа
|
Kerat-
|
Керат
|
Қасаң қабық(көздің
|
Femina, ae, f
|
Фемина
|
Gynaec-
|
Гинэс
|
Әйел
|
Lingua, ae, f
|
Лингва
|
Gloss-
|
Глосс
|
Тіл
|
Mamma, ae, f
|
Мама
|
Mast-
|
Маст
|
Сүт безі
|
Palpebra, ae, f
|
Палпебра
|
Blephar-
|
Блефар
|
Қабақ
|
Vagina, ae, f
|
Вагина
|
Colp-
|
Колп
|
Қынап
|
Vena, ae, f
|
Вена
|
Phleb-
|
Флеб
|
Қоктамыр
|
Vertebra, ae, f
|
Вертебра
|
Spondyl-
|
Спондил
|
Омыртқа
|
Vesica, ae, f (urinaria)
|
Везика
|
Cyst-
|
Цист
|
Құық
|
Грек-латын дублеттері
(2 септеудеғі зат есім)
Латын сөзі
|
Өқылуы
|
Грек ТЭ
|
Өқылуы
|
Мағанасы
|
Intestinum, i, n
|
Интестинум
|
Enter (on)
|
Энтер
|
Ішек
|
Intestium crassum
|
Интестинум крассум
|
Col (on)
|
Кол
|
Тоқ ішек
|
Musculus, i, m
|
Мускулюс
|
My (o)
|
Му
|
Бүлшықет
|
Nervus, i, m
|
Неврус
|
Neur (on)
|
Неур
|
Жүйке
|
Oculus, i, m
|
Окулус
|
Ophthalm-
|
Офтальм
|
Көз
|
Rectum, i,n
|
Ректум
|
Proct-
|
Прокт
|
Тік ішек
|
Uterus, i, m
|
Утерус
|
Metr- Hyster-
|
Метр, гистер
|
Жатыр
|
Ventriculus, i, m
|
Вентрикулюс
|
Gaster-
|
Гастер
|
Асқазан
|
Digitus, i, m
|
Дигитус
|
Dactyl-
|
Дактил
|
Саусақ
|
Nasus, i, m
|
Назус
|
Rhin-
|
Рин
|
Мұрын
|
Caecum, i, n
|
Цекум
|
Typhl-
|
Тифл
|
Соқыр ішек
|
Umbilicus, i, m
|
Умбиликус
|
Omphal-
|
Омфал
|
Кіндіқ
|
Ovarium, i, n
|
Овариум
|
Oophor-
|
Офор
|
Аналық жыныстық безі
|
5.4.4. Иллюстративті материал.
5.4.6. Бақылау сұрақтары (кері байланыс)
1. Грек-латын дублеттері деген не?
2. Қай салада латын терминдері қолданылады?
3. Грек терминдері кай салада жиі қолданылады?
4. Не үшін грек-латын дублеттерін біліуміз керек?
5. Медициналық терминологиядағы грек-латын дублеттерінің мағызы?
6. 1 септеудеғі грек-латын дублеттерін атау.
7. 2 септеудеғі грек-латын дублеттерін атау.
II. СИМУЛЯЦИЯЛЫҚ САБАҚТАР
6.4.1. 1. Тақырып.3 септеудеғі зат есім. 2 топтың сын есімі.3 септеудеғі грек-латын дублеттері.
6.4.2.Мақсаты.3 септеудеғі зат есім және 2 топтың сын есімнің грамматикалық категориялары мен танысу. Білу керек:3 септеудеғі зат есімді, сөздіктеғі түрін, септік жалғауларын; 2 топтын сын есімін;3 септеудеғі грек-латын дублеттерді.
6.4.3. Дәріс тезистері
3 септеудеғі зат есім
3 септеуге жататын зат есім ілікте –is –ке жалғанады. Бүл топтың зат есімі 3 родтада болады, атауда жалғаулары әр түрлі.
3 септеудеғі зат есім екіге бөлінеді:
Тең күрделі –атаумен ілікте бүын саны бердей
Мысалы: Nom.Cu-tis (тері); Gen.cu-tis
Тең күрделі емес – ілікте жекеше түрінде бүын саны атауға қарағанда көбірек.
Мысалы: Nom. Cor-pus (дене); Gen. cor-po-ris
Дүрыс септеуге сөздін неғізі ілік жалғауын -is алып тастау арқылы табылады.
Nom.cutis – неғізіcut- Nom - cortex
Gen cut – is Gen corticis неғізіcortic-
3 септеудеғі зат есімнің сөздіктеғі түрі
Сөз жекеше түрі атауда жазылады
Тең күрделі зат есімнің іліқ жалғауы-is, ал тең күрделі еместердің ілік жалғаумен неғізінің бір бөліғі жазылады
Зат есімнің роды белғіленеді.
Мысалы: auris, is, f –құлақ
apex, icis, m – жоғарғы жағы
1 бүынды сөздер ілікте толық жазылады
flos, floris, m –гүл, lac, lactis, n – сүт
Лексикалық минимум
мужской родтағы зат есім:
Nom Gen
Pulmo – pulmonis –өкпе
Homo – hominis – адам
Liquor – liquoris – сұйықтық
Flos – floris – гүл
Aether – aetheris – эфир
Cortex – corticis - кора
2 женский родтағы зат есім:
Hirudo – hirudinis –сүлік
Mucilago – mucilaginis –коймалжың
Solutio – solutionis –ерітінді
Sanitas – sanitatis – денсаулық
Auris – auris –құлақ
Radix – radicis – тамыр
3 средний родтағы зат есім:
Semen – semenis – дәнек
Corpus –corporis– дене
Sulfur – sulfuris – құқірт
Rhizoma – rhizomatis –түбір
Caput – capitis – бас
Mel – mеllis –бал
Lac – lactis –сүт
Animal – animalis - жануар
2 топтың сын есім
3 септеу түріне жатады және 3 топшаға бөлінед:
3 жалғаулы сын есім (әр родтын жалғауы :
мужской род – er, женский род – is, средний род– e)
Мысалы: acer –өткір(острый)
acris – острая
acre – острое
Сөздіктеғі түрінде 3 жалғауыда көрсетіледі
Silvester, tris, tre – лесной(ормандык)
Acer, cris, cre – острый(өткір)
2 жалғаулы сын есім ( мужской және женский родта – is, средний родта – e)
Мысалы: medicinalis (m, f), medicinale (n)
Сөздіктеғі түрінде екі жалғау көрсетіледі:
Medicinalis, e – медицинский(медициналык)
Letalis, e – смертельный(өлімді)
1 жалғаулы сын есім барлық родта жалғауы бірдей: -s, -x, -z
Бүл тең күрделі емес сөздер. Сөздіктеғі түріне кіреді: сын есімнің басты формасы, іліқ септіғінің жалғауы –is неғізінің бір бөліғімен, род жазылмайды.
Мысалы: simplex, icis – простой, ая, ое(жәй)
Recens, ntis – свежий, ая, ее(балғын)
Par, paris – равный, ая, ое (тең)
Teres, etis – круглый, ая, ое (домалак)
Медициналық терминологияда жиі қолданылатын 2 топшадағы сын есімі, яғни 2 жалғаулы сын есімдер.
3 септеудеғі грек-латын дублеттері
Лат. сөзі 3 септеу.
|
Грек ТЭ
|
Мағанасы
|
Cor, cordis, n
|
Cardia
|
Жүрек
|
Pulmo,onis,m
|
Pneum
|
Өкпе
|
Abdomen,inis,n
|
Laparo
|
Іш
|
Ren,renis,m
|
Nephro
|
Бұйрек
|
Os,oris,n
|
Stomat
|
Ауыз
|
Dens,dentis,m
|
Odont
|
Тіс
|
Vas,vasis,n
|
Angio
|
Тамыр
|
Glandula,ae,f
|
Aden
|
Без
|
Os,ossis,n
|
Osteo
|
Сұйек
|
Auris,is,f
|
Ot
|
Құлақ
|
Cutis,is,f
|
Derm
|
Тері
|
Sanguis,inis,m
|
Haem –aemia
|
Кан
|
Homo,inis,m
|
Antropo
|
Адам
|
Caput, it is, n
|
Cephal
|
Бас
|
Corpus, oris, n
|
Somat
|
Дене
|
Fel, fellis, n
bilis, is, f
|
Chol
|
Өт
|
6.4.4. Иллюстративті материал.
6.4.6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс)
1. 3 септеу түріне кандай зат есім жатады?
2. Тең күрделі деген кандай зат есім?
3. Тең күрделі емес деген қандай зат есім?
4. 3 септеудеғі зат есімнің неғізі калай табылады?
5. 3 септеудеғі зат есім калай септеледі?
6.Мужской родтағы зат есімнің жалғаулары қандай?
7. Женский родтағы зат есімнің жалғаулары кандай?
8.Средний родтағы зат есімнің жалғаулары кандай?
9.2 топтың сын есімі: анықтамасы, жалғаулары, сөздіктеғі түрі, септеу түрі
10 2 топтың сын есімі кандай топшаларға бөлінеді және олардың жалғаулары.
11. Киыскан аныктауыш деген не?
12. Киыскан анықтауыш пен зат есім тіркесі калай септелінеді?
13. 3 септеудеғі грек-латын дублеттерін атау.
7.4.1. 2. Тақырып. 4-5 септеудеғі зат есім. Химиялық номенклатура. Дәріліқ заттар атауларында жиі кездесетін сөздік бөліктері.
7.4.2.Мақсат.4-5 септеудеғі зат есімнің және химиялық номенклатурасының грамматикалық категориясымен таныстыру. Білу керек: 4-5 септеудеғі зат есім, сөздіктеғі түрін, ерекшеліктерді, септік жалғауларын.; химиялық элементтер, оксид, қышқыл және түздардың латынша атауларын. Дәріліқ препараттар және фармакологиялық топтар атауларында кездесетін сөздік бөліктерін.
7.4.3. Дәріс тезистері.
4 септеудеғі зат есім.
Бүған мужской және средний родтағы зат есім жатады, ілікте жалғауы –us, ал атауда мужской родта – us, средний родта – u болады.
4 септеудеғі зат есімнің сөздіктеғі түрі:
spiritus, us, m – спирт
fructus, us, m – плод (жеміс)
genu, us, n – колено(тізе)
cornu, us, n – рог, рожок(мұйіз)
Ерекшеліктер:
manus, us, f – рука, қол- женский родқа жатады.
Quercus, us, f – дуб – емен- женский родта, us –ка аяқталатын ағаштар атаулары женский родтағы зат есімге жатады.
4 септеудеғі зат есімнің септіқ жалғаулары
|
Singularis
|
Pluralis
|
\ Genus
Casus \
|
Masculinum
|
Neutrum
|
Masculinum
|
Neutrum
|
Nominativus
Genetivus
Accusativus
Ablativus
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |