Кітаптарды цифрландыру кітапхана жүйесінің маңызды аспектісі ретінде
жүктеу/скачать 196.5 Kb.
|
|
Кітаптарды цифрландыру кітапхана жүйесінің маңызды аспектісі ретінде Наурызбаева Г А Қазақстан-Американдық еркін университеті, Өскемен, Қазақстан Ақпараттық қоғам кітапханаларының дәстүрлі функцияларының бірі ақпараттық кеңістікті ашу, білімді қалыптастыру, озық тәжірибе алмасу болып табылады. Егер осы қызметке жаңа бұрыштан қарап, оны әлемдік ақпараттық жүйеге сәйкес жаңа мазмұнмен толықтыратын болсақ, кітапхана ұсынған қызметтерге деген жаһандық сұраныс деңгейіне жете аламыз. Кітапхана жұмысының тиімділігі оның қызметін дұрыс ұйымдастыру мен басқаруға тікелей байланысты. Бүгінгі күнге дейін ұйым өзінің болашағын анықтайды. Білім – кітапхананың қоғамның барлық салаларындағы жетістігінің алғышарты. Біздің басты мақсатымыз, қай секторда өндірілсе де, оқырмандардың сұранысына сәйкес жаңа технологияға сәйкес өз өнімдерін электрондық ресурстармен қанағаттандыру және ілгерілету болып табылады. Бүгінде қоғамдық санадағы өзгерістер, қоғамның өркениетке көтерілуі, ашық білім кеңістігіне көшу кітапханалардың жаңа бағытта жылжуын талап етеді. Қазіргі қоғам – ақпараттық технологиялар заманы. Білім, мәдениет және білім орталығы болып табылатын қазіргі кітапханаға әлеуметтік ғылым институты мен мәдениет саласындағы озық технологиялары бар кітапхана кіреді. Цифрлық дәуірге аяқ басқан кезде кез келген салада жаңа технологияларға деген қажеттілікті арттыру заңды болып табылады. Кітапхана жүйесінде цифрландырудың маңызы зорКітапхана қазіргі ақпараттық технологиялар жүйесіндегі маңызды буын болып табылады. Кітапхана жұмысының автоматтандыру жүйесі оқырмандар үшін қажетті электрондық ақпаратты жинаудың және оны компьютерлік желілер мен Интернет арқылы берудің негізгі құралы болып табылатыны түсінікті. Оқу орны кітапханасы – университеттің мәдени, білім беру және ақпараттық орталығы, білім алушыларды оқуға тартудың негізгі буыны. Сондықтан да оқу орны кітапханаларының материалды-техникалық базасын нығайту, заманауи ақпараттық технологияларымен автоматтандыру қазіргі таңда өзекті мәселе болып отыр. Кітап адам өмірінде үлкен және маңызды рөл атқарады. Ежелгі уақытта кітап ақпараттың баға жетпес көзі, білім берудің ең ежелгі тәсілі болып саналды, бірақ қазір кітаптар ең танымал емес, өйткені көптеген басқа дереккөздердің пайда болуына байланысты ақпаратты табу оңайырақ болды және адамдар кітаптардың бар екенін ұмыта бастады, бірақ Ақпараттық технологиялар әлемі кітаптарды алмастыра алмайды. Рас, біздің буын бұл мәселенің шешімін тапты – ымыраға келу. ХХІ ғасыр кітаптар мен ақпараттық технологиялар әлемін біріктірді, осы ынтымақтастық арқылы кітаптарды цифрландыруға арналған сканерлер жасалды. Ғасырлар бойы кітапханаларда жинақталған тарихи және мәдени мұра бүгінде әр адамның өмірінде маңызды орын алады. Жоғалту, тіпті шағын бөлігін осы білімді болмайды. Сондықтан кітапханадағы кітаптарды цифрлау өзекті мәселе. Кітаптарды цифрландыру процесі жоғары оқу орындары кітапханаларында да іске асып жатыр. Университет кітапханасындағы кітаптарды цифрландырудың қандай артықшылықтары бар? бұл ақылға қонымды сұрақ. Ең алдымен, бұл қолжетімділік кез келген білім алушы немесе оқытушы бұл платформаны 24/7 онлайн пайдалана алады дегенді білдіреді, бірақ біз авторлық құқыққа нұқсан келтірмейміз, оқушы немесе олардың тәлімгері кітапхананы өз тасымалдаушысына жүктемей пайдалана алатындай етіп конфигурациялаймыз. Біздің университеттің электрондық кітапханасы күн сайын түрлі мамандықтағы студенттерге арналған кітаптарға толы. Менің ойымша, электрондық кітапханалар осыдан жүз жыл бұрын кітапханалардың болашақ кітапханаларына қатысты бірқатар артықшылықтары бар алға қарай жасалған үлкен қадам. Сізді қызықтыратын кітапты іздеу үшін әрбір электрондық кітапханада іздеу жүйесі бар. Басында не болып жатқаныңызды білсеңіз, кітаптың тақырыбын жазып, бірнеше минуттан кейін компьютеріңізде кітап болады. Сондай-ақ, департаменттердің навигациясы да бар. Электрондық кітаптың көмегімен түйіндемелер, есептер жазу ыңғайлы және мәтіннің қажетті жолдарын тез арада қиып алу қажет. Бұл біраз уақытты қажет етеді, себебі кітаптың қағаз нұсқасында бүкіл мәтін мен бос уақытты басып шығару керек. Нәтижесінде, біздің әлем бір жерде жоқ, электронды кітапханалар одан әрі дамып, қарқынды дами беретінін, ірі және қолжетімді электрондық кітапханалар құру ақпаратты барынша тиімді пайдалануға, ғылымның, техника мен мәдениеттің қарқынды дамуын қамтамасыз етуге ықпал ететінін айтқым келеді. Бұл кітапханалардың ақпараттық қоғамдағы рөлін асыра бағаламау қиын. Пайдаланушылардың ақпараттық ресурстарына жұртшылықты (оның ішінде қашықтықтан қол жеткізуді) қамтамасыз ету ғылым, мәдениет және білім беру қызметінің негізгі міндеттерінің бірі болды. Бұл міндеттің тек ұлттық қана емес, сонымен қатар халықаралық маңызы бар екені түсінікті және стратегиялық жоспарлауды, қомақты инвестицияларды және көптеген мамандардың, практиктер мен теоретиктердің күш-жігерін шоғырландыруды талап етеді. XX ғасырдың соңғы онжылдығы электрондық және компьютерлік ақпараттық технологиялардың қарқынды жетілдірілуімен және дамуымен сипатталады. Осы кезеңде баспалардың барлығы дерлік компьютерлік полиграфияға және газет, журналдар мен кітаптардың макетіне көшті. Басылым барлық емле және орналасу үшін компьютер жадында сақталады; демек, ол беттік макет деп аталатын беттік макет шығарылғанға дейін дайындаудың бүкіл процесі бойы электрондық түрде сақталады дегенді білдіреді. принтер. Кітапханаларды автоматтандыру - кітапхана қызметкерлерін анықтамалық ақпаратты жинауда, өңдеуде, орындауда көптеген күрделі проблемалардан босату. Кітапхананы автоматтандырудың негізгі мақсаты кітапхананың жұмыс істеуін жақсарту, ашық білім саласында ақпаратты еркін пайдалану, ақпараттық-кітапханалық-библиографияны кеңейту, оқырманға ақпаратты тез әрі ыңғайлы жеткізу, сондай-ақ кітапхана жұмысына жаңа ақпараттық технологияларды енгізу болып табылады [4]. Электрондық кітаптар ескірмейді. 2020 жылы Қазақстан –Американдық еркін университеті электронды кітапхана құру және жұмыс істеп тұрған кітапхана қорын цифрландыру жұмыстарын бастады. Қазіргі уақытта www.kafu.kz (@kafukz) сайтында онлайн режимде мыңдаған өзі оқылатын оқулықтар, кітаптар, силлабустар, оқулықтар қолжетімді. Университеттің электрондық кітапханасына 1500 кітап жүктеді. Электронды кітапхананы басқарудың заманауи жүйесінің арқасында оқушылар электрондық каталогтан қажетті әдебиетті оңай және тез таба алады.Бүгінде кітапхана қорын цифрландыру арнайы құралдардың, әсіресе кітап беттерін автоматты түрде айналдыру функциясы бар сканерлердің көмегімен жүзеге асырылады. Бұл ұйымның ішкі кітапханасында бірнеше дана сақтаудың мәні жоқ үлкен әрі қымбат құрал-жабдықтар. Ц ифрландыру үшін ажыратылған сканерлеу арқылы қағаз құжаттарды цифрландыратын жаңа әмбебап сканер Fujitsu ScanSnap SV600-ді пайдаланамыз. Бұл нәрсе бізге жан-жақтылық, тігілген немесе бекітілген құжаттарды, кітаптар мен журналдарды әр түрлі форматта А3 және үш өлшемді нысандарға дейін сканерлеуге мүмкіндік береді. Түймені басқанда немесе бетті бұрғанда интуитивті жұмыс орындарын сканерлеу автоматты түрде басталады. Ең аз дайындау - Құжаттарды үстелге қойып, сканерлеуді бастау үшін басу. Бүгінде барлық адамзаттың басты мақсаты – білімді ұрпақты тәрбиелеу. Білімді ұрпақ – егеменді мемлекеттің қуатты тірегі. Бiлiм беру жүйесiнде жаңа технологияларды қолдану уақыттың мiндетi болып табылады. Кәсіптік оқу орындарының міндеттерінің бірі - «еңбек нарығы мен технологиясының өзгермелі талаптарына бейімделген, бастамашылыққа бағдарланған ұжымда жұмыс істей алатын маманның жаңа түрін дайындау». Жаңа дәуір компьютер жасы болғанымен, кітапхана көп қырлы тәрбие мен оқытудың мәдени бағыттарының бірі, рухани тамақ іздеп жүрген, ақпарат іздеп жүрген жастардың, ұстаздардың орны. Қазіргі кітапханалар – білім, мәдениет және білім, ғылыми-зерттеу мекемелері. Кітапханашы заманауи технологияны біледі ғана емес, оны сауатты пайдаланады. Оқушылардың әрқайсысы жеке тұлға болып табылады және біздің кітапхананың мақсаты оның жан-жақты дамуына ықпал ету болып табылады. Осыдан жарты ғасыр бұрын әлем кітапхананы кітап сөрелері мен каталог жәшіктері бар тыныш, жайлы ғимарат ретінде көрсе, оқырман залында кітапханаларда монитор алдында отыратын компьютері бар оқырман демалу орны болған. XXI ғасырдағы әлеуметтік өзгерістер, қазіргі заманғы мәдени оқиғалар – адамзаттың ашық ақпараттық қоғамға көшуі – кітапханада үлкен өзгерістерге алып келеді. Компьютердің көмегімен оқушылар электронды кітапханаларға барып, электрондық кітаптарды оқи алады, электрондық беттер жасай алады. Негізгі мәдени іс-шаралар – халықты ақпараттандыру, коммерцияландыру, демократияландыру, компьютерлендіру, басқаша айтқанда, кітапхананы заңдастыру кітапхана жұмысын жаңа деңгейге шығарады. Білім мен ғылым білімсіз дамымайды. Сол себептен білім мен ғылым орталығы болып саналатын кітапхана жылдан-жылға өсіп келеді. Бүгінде кітапханалар оқырмандардың қажеттіліктерін қанағаттандыру, олардың рухани байлығы мен жалпы қабілеттерін дамыту, жоғары эстетикалық талғамды дамыту міндетін орындауда ерекше орын алады. Білім алушыларды оқытуда инновациялық технологияларды пайдалану қазіргі үрдістерге сәйкес инновациялық бағытта жұмыс істеу үшін қажет. Сол себептен бүгінгі кітапханалар пайдаланушыларға сапалы қызмет көрсетуге, жаңа технологиялар мен бағдарламаларды енгізуге, кітапхана ресурстарын енгізуге, ақпараттық ресурстарды құруға жауапты. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды тиімді пайдалану ақпараттың ұлғаюына әкеледі. Саналы да сапалы білім алушы – ұлттың болашағы. Білім сапасын арттыру және оқушылардың білімі мен дағдыларын жетілдіру зымыран заманындағы маңызды мәселе болып табылады. Кітапхананы автоматтандырудың негізгі мақсаты кітапхананың жұмыс істеуін жақсарту, ашық ақпараттық аумақта ақпараттық-ақпараттық библиографияны кеңейту, оқырманға ақпаратты тез әрі ыңғайлы жеткізу және кітапханаға жаңа ақпараттық технологияларды жеткізу болып табылады. Мұнда оқырмандарға арналған ақпараттық-библиографиялық қызметтер озық технологиялардың көмегімен көрсетіледі. Кітапханада жаңа технологиялар кеңінен қолданылады, себебі ақпаратты уақтылы беру, қабылдау және тиімді пайдалану кітапхананың басты міндеті болып табылады. Кітапхана бүгінгі талаптарға сай жабдықталып, компьютерлендіріліп, оны жүзеге асыру оқу процесінде жақсы жолға қойылған. Егер жоғары және кәсіптік оқу орындарына қойылатын негізгі талап студенттерді оқулықтармен және электрондық басылымдармен стандартты қамтамасыз ету болып табылса, университет әкімшілігі кітапхана қорынан басқа сапалы электрондық оқулықтарға үлкен мән береді [5]. Ғылым мен техника ерекше жетілген осы кезеңде кiтапхана қызметiнiң номенклатурасы электрондық ресурстарға толы болуы тиiс. Кітапхана қазіргі ақпараттық технологиялар жүйесіндегі маңызды буын болып табылады. Ақпараттық-техникалық процесті дамыту барысында үлкен білім әлеуеті бар жаңа техникалық құралдардың пайда болуы заңды құбылыс болып табылады. Компьютерлердің жаңа буыны дәстүрлі «кітапханашы-оқырман-кітап» жүйесіне енді. XXI ғасыр – ақпараттық қоғамның дәуірі, бұл өркениеттің жаңа түрі, сондықтан компьютерлендірілген өмір шындығын үлкен дайындықпен, біліммен және түсінумен жаңа әлемге шығу керек. Ақпараттың дәлдігі мен сапасына деген сенімді нығайту кітапханашының міндеті болып табылады. Ең маңызды мәселелердің бірі кітапхана негізінде электрондық кітапхана құру болып табылады. Электрондық кітапхана оқырмандарға қызмет көрсету кезінде кешенді мүмкіндіктер жиынтығын қолдану аясын кеңейтеді. Электронды кітапхана қордың бір бөлігі және ақпараттық технологиялардың жаңа элементі болып табылады. Электрондық кітапханалардың дерекқорлары бағдарламалық жабдықты пайдалана отырып жасалады, құжаттарды машиналық оқу нысандарына айналдыру жүзеге асырылады, сирек кездесетін кітаптарға, басқа да деректерге еркін қол жеткізуді қамтамасыз ету, құнды коллекцияларды сақтау арқылы жеке жинақтарды жасау және олардың электрондық көшірмелерін жасау бойынша жұмыстар жүргізіледі. Кітапханалардың негізгі міндеттері кітапхана жұмысын автоматтандыру, дәстүрлі қағаз ақпараттық қорларды электрондық формаға көшіру, электрондық каталогтар, библиографиялық деректер қорларын құру, Интернетті пайдалана отырып ақпарат алмасу болып табылады. Бүгінде кез-келген оқушы компьютерлік сауаттылықты меңгеріп, бос уақытын интернетте өткізе отырып, әр түрлі ақпаратқа қол жеткізе алады. Электрондық индекс ақпарат іздеудегі негізгі құрал болып табылады. Электронды каталогты пайдалану кітапханада оқырмандарға қызмет көрсету мүмкіндігін кеңейтеді, кітаптар, мақалалар мен кітаптар қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі электрондық кітаптарды тез таба алады, табылған әдебиеттер тізімін басып шығара алады. Біздің қоғамның дамуына қарай кітапхана арқылы, бейне, аудио, интернет жүйесі арқылы әдеби кітаптардың ақпараты мен сауаттылығы шешуші мәнге ие. Кітапхананың ақпараттық мәдениеті кітап оқуда, кітап оқуға ұмтылуда, махаббатты оятуда, өз бетінше үйренуде, әр түрлі ақпарат көздерін іздеп, оларды тиімді пайдалана білуде алғашқы қадам болып табылады. Сондықтан оқушылардың өздеріне қажетті ақпаратты дұрыс анықтап, өздері анықтайтын ақпаратты талдап, ең қажеттісін таңдап, оған тиімді әрі тез жетуін қамтамасыз ету қажет. Кітапхана саласында жаңа ақпараттық технологиялар, электрондық ресурстар, пайдаланушыларға қызмет көрсетудің жаңа нысандары, кітапхана қорларын автоматтандыру кеңінен қолданылады. Қазіргі кітапханалардың негізгі міндеті бірыңғай электрондық кітапхана жүйесін құру, автоматтандыруды кеңейту болып табылады. Осыған байланысты кітапхана оқырмандарының қашықтан оқырмандарына қашықтан білім беру бойынша үлкен жұмыс атқара алады. Кітап адам ойының жемісі, қоғамның мәдени күштерін дамытудың қуатты құралы, оның қайнар көзі - уақыт пен кеңістіктің тынысы. Мәдениет пен өнер үлкен болмағандықтан, кітапхананың егеменді мемлекетіміздің болашағы жастардың мәдени танымдық қабілеттерін тудыратын мәдени орталықтардың бірі екенін білмейтіндердің барлығы да ұлы болмайды. Қоғамның зияткерлiк бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру және елдiң мәдени-ақпараттық тұтастығын қамтамасыз етуде кiтапхананың рөлiн күшейту, бiлiм деңгейiне, әлеуметтiк мәртебесiне, тұратын жерiне қарамастан Қазақстанның әрбiр азаматына әлемдiк ақпараттық ресурстар мен демократиялық мүмкiндiктер беру маңызды. Заман талабына сай болуға ұмтылу кітапханаларды компьютерлендіру сияқты маңызды жұмыстарды атқаруға жетелейді. Ақпараттық технологияларды игерген және ақпаратты пайдалана білген кез-келген адам күнделікті ақпараттық қажеттіліктерді қанағаттандыра алады. Сондықтан біз оқу мен ағартушылыққа, білімді жалғастыруға, білім мен жаңа білімді пайдалануға деген қызығушылықты қолдаймыз [5, 3 б.] Қазiргi уақытта ақпараттық технологияларды дамыту, олардың қоғам өмiрiндегi рөлiнiң артуы, түрлi секторлардың жұмысын автоматтандырып отыратын автоматтандырылған жүйелердiң көбiрек пайда болуы. XXI ғасырдағы ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуына және әлемде автоматты ақпараттық технологиялардың жедел дамуына байланысты Қазақстан Республикасы кітапханаларының кітапханалық процестерін автоматтандыру маңызды әрі маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Кітапхана қорының электрондық кітапхана құру және құжаттарды сақтау үшін цифрлық форматқа көшуі қазіргі кітапханаларды дамытудың басты басымдығы болып табылады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі Білім мазмұнын жаңарту аясында мектеп кітапханалары ресурстарын дамыту бойынша. Әдістемелік ұсынымдар. - Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы. - 2016. - Б. 21-25. Басов С.А., Ванеев А.Н. Библиотековедение. Общий курс. - СПб.: Профессия, 2013. - 240 с. 3 Асанова Б.С. Кітапхана ісі тарихы. Оқу әдістемелік құралы. - Алматы: Қазақ университеті, 2014. - 250 б. 4.Бродовский А.И. КАБИС кітапханаларды автоматттандыру жүйесі Кітапхана әлемі. - 2011. - №2. - Б. 18-21. 5 Досумбекова А.Г. Ақпараттық мәдениет: оқу құралы. – Алматы, 2010. - 106 б. жүктеу/скачать 196.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|