МамандықҚа кіріспе

Мыс қорытпадан прутта.

Мыс қорытпалардан жасалған профильдер мен пруткилардың қолдануының аса дамыған бағыттарының бірі крандар клапандар, фитингтер және өзге суқұбыр арматурасын жасау болып табылады. Аталған мақсаттар үшін Батыс Европада қалыптау мен кесумен өңделетін профильдер мен пруттар жартысы жұмсалады.

Үй электр құраджарында жез прутки қолдану пластмассаны қолдану және бөлшектердің кішірейтуіне байланысты қысқаруда. Алмастырғыштарды (тотықпайтын болат, пластмасса) қолданудың кеңейуімен бектіту бұйымдарын өндіруде мыс қорытпаларын тұтыну қысқаруда.

Ресейде латуннен пруткиді 4 зауыт шығарады. Металды мыстан жасалған құбырлар. Жыл сайые «сегіздік» елдері Қытаймен бірге шығару көлемінің 20% құрайтын 300 мың тоннадан астам мыс құбырларын инпорттайды.

Мыс құбырлардың негізгі функцияларының бірі – су және газжелісі жүйелерінде қолдану. Жылда әлемде бұл мақсаттар үшін 1 млн. тонна құбыр тұтынылады. АҚШ-та тұрғын үйлердің 80% сумен қамтамасыздандыру жүйелері мыс құбырларды қолданып орнатылған. Батыс Европа елдерінде бұл сан 60%-ға жуық, ал Жапонияда тек қана 10%. Жапония сужелілерінде мыс құбырларын қолдануды шектеу осы елдің ауыз суға қатысты санитарлық нормалармен байланысты. Әлемдегі құбырлардың 85% қатты және жартылай қатты күйдегі тура сызықты кесінділер түрінде жеткізіледі, ал қалған 15% - жұмсақ күйдегі жалпақ бухта түрінде. Өндірістік дамыған елдердегі өзге жартылай фабрикаттар жалпы өндіру көлеміндегі мыс құбырларды шығару үлесі: АҚШ-та – 60,7%, Жапонияда – 40,2%, ФРГ – 39,1%, Италияда – 48,0%, Францияда – 53% (кабель өндірісінде өндірілетін электротехникалық мысты илемді ескемегенде)

Ресейде 2003 жылы түсті металдарды өңдеу зауыттары бойынша мыс өнімдерін жалпы шығарылымы бойынша мыс құбырларының үлесі 22,4% құрады, яғни аталған елдердікінен төмен фирмасының жорамалы бойынша жақын жылдарда мыс құбырларын өндіру мен тұтынуының өсу:

– қытайда – 10-15%;

– оңтүстік Кореяда, Тайванда және Шығыс Европа елдерінде – 5-10%;

– жапонияда АҚШ-да, Батыс Европа елдерінде – 5%-ға дейін.

Мыс құбырларын тұтынудың негізгі нарығы құрлыс, су және газ желілері, жылытылатын еден, ғимарат төбелеріндегі күн коллекторлары болады.

Кондиционерлер АСR үшін типті құбырларды тұтыну бірінші кезекте климаты ыстық елдерде ерекше қарқынды өседі.

Мырыш өндірістің көптеген салаларында қолданылады. Бұл металдың 48 %-ға жуығы құрылыста, көлікте - 23 %, машинажасауда - 10 % қолданылады. Негізгісі коррозияға төзімді қасиеттер беру үшін металл бұйымдарды цинктеу. Сонғы он жылдықта әлемде мырышты бұл салада қолдану 16 %-дай артты. Дәлірек Жапонияда бұл мақсатта тұтынылған металдың 62,4 % жұмсалады, Францияда – 60, АҚШ-та -55, Канадада – 47, Ұлыбританияда 48, Германияда 40%-ға жуық.

Мырыш қорытпа (латуни, мельхиора), типограф материалдарын, илем, мырыш тотығын өндіру кезінде кең қолданылады. АҚШ-та жыл сайын қорытпа алу үшін елде тұтынылатын мырыштың 31,4 % шамасында жұмсалады, илем өндіру 5 %, мырыш тотығы – 6,4 %.

Әлемдегі жалпы мырыш қоры 472 млн т бағаланады, оның 39,1 % азия континенті қойнауында, 26,8 % – американ, 13,8 % – европа және 7,5 % – африка континенті қойнауында. Расталған әлемдік мырыш қоры 256 млн т кем емес, оның 63 % 8 елге келеді:

Австралия, Қазақстан, ҚША, Канада, Ресей, Индия, ОАР және Қытай.

Мырышқа деген сұраныс қарқынды өсуде, әсіресе Қытайда. Қалалардың, өндіріс және олимпиада объектілерінің қарқынды құрылысы, қытай авто өндірісінің (Қытай 2010 ж әлемде үшінші автомобиль өндірушісі болуды жоспарлап отыр) өсу тимпі үлкен мөлшердегі цинктелген болатты қажет етеді. Оның ең белсенді тұтынушылары автомобиль құрылысы, электр тұрмыс құраджарын өндіру, құрылыс. ҚХР-да экспортқа классикалық (тұзды) электрбатареяларын өндіру өтн қарқынды дамуда және Қытайдағы қуатты мырыш тұтынушысы болып табылады.

Сонғы жылдары Ресейде цинктелген беттерді өндіру қуатын жылдам арттыру жүруде. Цинктелген беттердің барлық түрлерін қосынды жылдық шығаруы жылына 1,5 млн/т асты және жылына +(5-15)% темпімен өсуде. Түрлі типтегі цинктелген профбет, профиль және метиз өндірісі қарқынды дамуы жалғасуда.

Республика егемендікке ие болғаннан кейін Қазақстандағы мырыш нарығы мемлекеттік масштабта даму стратегиясын құрып терең зерттеуді қажет етеді.

Қазақстандағы мырыш тұтыну моделі батыс елдерінікінен айтарлықтай ерекшеленіп ресей моделіне жақынырақ.

Ресейдегідей Қазақстанның машинажасау және құрылыс салалары цинктелген болат бетке мұқтаж болуда, олардың пайдалануы осы салалардағы өндірудің өсуіне қарай артуы қажет. Ресей нарығында цинктелген беттің бағасы жай салқын болатқа қарағанда 1,5-1,6 есе артық.

Құрылыс өндірісі мырыш жартылай өнімдерін ірі тұтынушысы болып табылады. ЛЭП болат тіректеріне, көпірдің болат каркастарына, крандар және өзге құрылымдарға мырышты термиялық жалату үшін илем және үздіксіз құю әдісімен өндірілетін мырышты сым қолданынады. Болатты тотығудан қорғау ұшін мырыш жалатудың тиімділігін ескере отырып бұл нарық өсуі қажет.

Бірқатар салалардың дамуы иленген жезге сұраныстың артауын анықтайды. Жез компрессор құбырлары электрстанциялары үшін қажетті.

Металды қорғау қабаты бар сапалы жұқа бетті илемге сұраныстыың артуын ескере отырып «Испат-Кармет» (қазір Арселор-Миттал) 1998ж оны өндіру үшін жобалы қуаты жылына 320 мың.т ары қарай өнімділігі жылына 400 мың. т-ға дейін арттырылған үздіксіз ыстық алюмоцинктеу АНГА-1700 агрегатымен жабдықталған цехты өндірістік қолданысқа еңгізді.

Бұндай өндірістік қуаттарды менгеру комбинаттың алдынғы металлургиялық өңдеуді тезнологиялық қайта құру автоматизация дәрежесін көтері, инструменталды сапа бақылау нүктелі жүйелерін салуды және реконструкциясын қажет етті. Қажетті құймакесек сапасы мен химиялық құрамды болат балқыту мен құю менгерілген болатын, оларды ыстық және суық илемдеу режимдері таңдалды, металл жолақтарын отқабыршақ және өзге ластанудан тазартудың жетілдірілген технологиясы еңгізілді, металлургиялық, термиялық және механикалық ақаулар жойылды.

«Mittel Steel Temirtau» корпорациясы өндіретін мырышты және алюминий жабылған болат илемдер сапасы халыақралық стандарттар талаптарына сәйкес. Мырышталған болат бетті өндіру көлемін кеңейту Қазақстанда осы кәсіпорында өндіріс қуатының кеңейтілуі арқасында жүзеге асуы қажет.

Құрамында мырышы бар қорытпаларды өндіру үшін мырышты тұтыну әдетте қорытпалардың төрт тобы үшін қарастырылады:

1. 
   95% Zn, 4% Аl; 1% Cu;
   
2. 
   лигатуралы жез: 40% Zn; 58,9% Cu; 1,1% Pb;
   
3. 
   лигатуралы қола: 5% Zn; 85% Cu; 5% Sn.
   

– болат суық илемді ыстық мырыштауға (ЦА-03, ЦА-04) арналған қорытпалар;

– автомобиль өндірісі үшін құю қорытпалары (ЦАМ-4-1; ЦАМ-4-10; ЦАМ-4-3);

– мотор зауыттары үшін деформацияланатын қорытпалар (ЦАМ-8-1; ЦАМ-9-1,5);

– дизель моторларын жасау үшін беріктігі жоғары қорытпалар (ЦАМ-27-1; ЦАМ-30-5; ЦАМ-35-5);

– машинажасауда конфигурациясы қүрделі бұйымдарды қалыптау үшін жоғары илемді қорытпалар (ЦАМ-5-0,5; ЦАМ-22-0,5);

• 
  мүнай және су құбырларын, кемелерді тотығудан қорғау үшін
  

• 
  тотығуға қарсылығы жоғары қаптама алумен ыстық мырыштауға арналған қорытпа (АЦ-55).
  

Өндірістің машинажасау, құрылыс, химиялық индустрия және т.с.с сияқты алдынғы қатарлы салалары кәсіпорындарының мырыш бұйымдардарға деген қажеттілігін отандық өндірушілер арқасында қанағаттандыру Қазақстан экономикасының дамуына оң әсер етеді.

1 Валиев Х.Х. Металлургия свинца, цинка и сопутствующих металлов: учебник / Х.Х. Валиев, Ю.П. Романтеев. – Алматы, 2000.

– 441 с.

2 Воскобойников В.Г. Общая металлургия: учебник для вузов. 6- е изд., перераб. и доп. / В.Г. Воскобойников, В.А. Кудрин,

А.М. Якушев. – М. : Академкнига, 2005. – 768 с.

3 Жукебаева Т.Ж. Металлургия: учебное пособие /

Т.Ж. Жукебаева, М.К. Альжанов. – Караганда: КарГТУ, 2002. – 87 с.

4 Коржова Р. В. Сырьевая база и обогащение руд: учеб. пособие. В 2-ух частях: Ч.1: Руды и минералы. – М. : МИСиС, 2001; Ч. 2: Технология обогащения руд. – М. : МИСиС, 2002. – 350 с.

5 Лузгин В.П. Металлургия стали. Внепечная обработка: учебное пособие / В.П. Лузгин, С.В. Казаков. – М. : МИСиС, 2003. – 47 с.

6 Муканов Д. Металлургия Казахстана: состояние, инновационный потенциал, тренд развития. – Алматы, 2005. – 290 с.

7 Николаев И.В. Металлургия легких металлов: учебник /

И.В. Николаев, В.И. Москвитин, Б.А. Фомин. – М. : Металлургия, 1997. – 432 с.

8 Уткин Н.И. Производство цветных металлов. 2-е изд. – М. : Интермет Инжиниринг, 2004. – 442 с.

9 Худайбергенов Т.Е. Металлургия легких металлов: учебник.

– Алматы: Наука, 2001. – 235 с.

Мазмұны

мамандығы бойынша ЖООның оқу жоспарына кіреді.

Дәріс сабақтарының сүйеніш конспектісінде минералдар, кендер, минералды шикізат орындар, металлургиялық саласының негізгі терминалдары, негізгі металдарды алу технологиялары, Қазақстан териториясындағы металлургиялық қоғамдар мен ғылыми орталықтардың орналасуы мен кен өндірісінің ерекшеліктері және Қазақстан зауыттарында өндірілуі сипатталған.

Сондықтан төменгі дәріс сабақтарының сүйеніш конспектісі қазіргі заманға сәкес және актуалды деп санауға болады.

Берілген дәріс сабақтарының сүйеніш конспектісі

тәлімдерге «Мамандыққа кіріспе» пәні бойынша оқуға өте

пайдалы болып келеді.


Т. ғ. д., профессор Ж.О. Нурмаганбетов

Министерство образования и

науки Республики Казахстан
Павлодарский государственный

университет им. С. Торайгырова

кафедра металлургии

ВЫПИСКА ИЗ ПРОТОКОЛА № 1

заседания кафедры

от «27» августа 2008 г.

г. Павлодар

Председатель: зав. кафедрой металлургии Суюндиков М.М.

Секретарь: лаборант Абишева Ж.Б.
ПОВЕСТКА ДНЯ:

4. О рекомендации для издания опорного конспекта лекции в издательстве «КЕРЕКУ» ПГУ.

4. СЛУШАЛИ: магистр, ст. преподаватель Кенбеилова С.Ж. представилa опорный конспект лекции по дисциплине «Введение в специальность». Доложила содержание опорного конспекта лекции и ее особенность.
4. ВЫСТУПИЛИ: к.т.н., профессор Суюндиков М.М. В опорном конспекте лекции под­робно рас­сматриваются вопросы развития металлургии в Казахстане, основные производители, технологические схемы переработки различных металлов, современные этапы развития металлургии в Казахстане.

Считаю, что данный опорный конспект лекции поможет студенту в приобретении навыков самостоятельной работы и закреплении полученных теоретических знаний по дисциплине «Введение в специальность».

4. ПОСТАНОВИЛИ: Рекомендовать опорный конспект лекции для издания в издательстве «КЕРЕКУ» ПГУ.
Председатель,

к.т.н., профессор, зав. кафедрой М.М. Суюндиков

Секретарь, лаборант Ж.Б. Абишева

Бекітемін

С.Торайғыров атындағы ПМУ - дың оқу жөніндегі проректоры

___________Н.Э. Пфейфер

(қолы)

«__»_________200_ж.

Құрастырушы: магистр, аға оқытушы С.Ж. Кеңпейілова

Металлургия кафедрасы

Кафедра отырысында ұсынылды « __» _______2008 ж., № __ хаттама
Кафедра меңгерушісі __________________М.М. Сүйіндіков
Металлургия, машина жасау және көлік факультетінің оқу-әдістемелік кеңесі қолдады « __» _______200__ ж., № __ хаттама
ОӘК төрағасы ____________ Ж.Е. Ахметов

КЕЛІСІЛГЕН
ММЖжК деканы __________ Т.Т. Тоқтағанов «____»_______200__ж.

(қолы)

СМ бөлімінің

Нормобақылаушысы ________ Г.С. Баяхметова «__»_______200__ж.

(қолы)

Құптады ОҮЖжӘҚ
ОҮЖжӘҚ бастығы _______ Л.Т. Головерина «__»_______ 200__ж.

(қолы)

жүктеу/скачать 1.66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: