Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті

1. Мемлекеттік меншікті басқару және жекешелендірудің мемлекеттік жүйе құрылды.

Мемлекеттік меншік реформаны жүргізу үшін мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі Қазақ ССР-ның Мемлекеттік комитеті құрылған. Салдарынан республиканың экономикалық реформалау түрлі кезеңдерінде мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі Қазақ КСР-ның Мемлекеттік комитеті қайта құрылды. 1995 жылдың сәуірінде соның негізінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік мүлікті жекешелендіру жөніндегі Мемлекеттік комитеті құрылды. 1997 жылдың соңына дейінгі кезеңде республиканың мемлекеттік басқару органдарының жүйесінде мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі және оны жекешелендіру жөніндегі 2 Мемкомитет жұмыс жасаған. 1997 жылдың күзінде Мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі мемлекеттік комитет және Мемлекеттік меншікті жекешелендіру жөніндігі мемлекеттік комитеті қосылу жолымен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетітне қайта құрылды. Бөлімшенің атауы қазіргі уақытта да қолданыста.

2. Жекешелендіруді жүргізу үшін заңнамалық қор құрылған.

Заңнамалық қамтамасыздандыруда Мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру үрдісінің тұңғыш негізі болып республикадағы мемлекеттік меншіктің қайта құрылуының құқықтық негіздерді, ережелерді және тәртіптерін айқындайтын «Мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру туралы» Қазақ ССР-ның 1991 жылғы 22 шілдедегі Заңы болды.

Салдарынан 1995 жылдың желтоқсанында мемлекеттік меншіктің кез келген жекешелендіруі тек ақшалай қаражатпен жүзеге асатынын сәйкестіретін «Жекешелендіру туралы» заңына күші бар Қазақстан Республикасы Президентінің Өкімі қабылданды.

Заңнаманы жетілдіру шеңберінде мемлекеттік активтерді басқару саласында «Мемлекеттік мүлік туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.

3. Салыстырмалы қысқа мерзімде қайта құру және жекешелендіру үрдісінің 4 негізгі кезеңде жүзеге асырылған кең масштабты жекешелендіру жүргізілді.

Бірінші кезеңде жекешелендіру инициативтік мінез тартқан. Мемлекеттік органдар жекешелендіру туралы шешімді тек кәсіпорын коллективінің өтінімінен кейін ғана қабылдаған. Мемлекет иелігінен алу және кәсіпорынның жекешелендіру формасын тандау еңбек коллективінің өзіне беретін. Мемлекет иелігінен алу және кәсіпорынның жекешелендіру аукцион, конкурстарда қалай өтсе, жекешелендіретін кәсіпорынның теңгеріміне жататын өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның еңбек коллективіне акцияландыру және өтеусіз беру арқылы өтеді.

Бірінші кезеңнің бетбұрыс кезі адамдардың психологиясы және олардың жеке меншікке деген қатынасы, нарықтық экономикаға өту қажеттілігін түсіну болды.

Екінші кезең (1993-1995 жылдар).

Бастамашыл жекешелендірудің принциптері заңнамадан алынды, жалға беру (алу) және коллективті кәсіпорындарды құру бойынша заңанамалық актілердің күші жойылған.

Бұл кезеңнің маңызды қадамы мемлекеттік меншікті басқару және жекешелендірудің бірыңғай жүйесі болды, жергілікті әкімдіктерге бағынатын басқару және жекешелендіру жөніндегі органдар қысқартылған болатын.

Бұл кезеңде бағалы қағаздар нарығының негізі құрылған болатын. Институционалды инвесторлар жүйесі ретінде инвестициялық жекешелендіру қорлар (ИЖҚ) құрылды. Ел тұрғындары Жинқы (Ұлттық) банкттің жеке шоттарында сақталатын жекешелендіру купондарының жаңа түріне – жекешелендіру инвестициялық купондарға (ЖИК) үміттенді.

Үкіметтің назары ірі кәсіпорындардың жекешелендіруінде және кірістің ұлғаюында шоғырланған болатын.

Үкімет экономиканың стратегиялық салаларындағы объектілерін жекешелендіруді бастамашылық етті.

Төртінші кезең (1999 жылдан қазіргі уақытқа дейін).

Бұл кезеңнің маңызды кезі мемлекеттік меншіктің республикалық және коммуналдыққа бөлінуі болып саналады.

Жергілікті мемлекеттік басқаруды нығайтудың, аймақтардың қаржылық және экономикалық дербестігін қамтамасыз етудің нақты шаралары болып облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдеріне коммуналдық меншіктің объектілерін жекешелендіру шешімін қабылдау және жүзеге асыру құқығын беру болды. Бұл кезең мемлекеттік меншікті басқару және билік ету мәселелерінде мемлекеттік басқару деңгейлері арасында өкілеттіктерді бөлу жөніндегі жаңа көзқарастармен сипатталады

Бұдан басқа, жақсы инвестициялық климаты бар ел беделі Қазақстанға АҚШ, Англия, Корея, Швейцария, Бельгия, Гибралтар, Индонезия, Канада, Германия, КНР, Ресейден инвесторларды тартатын ел келбетін құрды.

Ірі кәсіпорындарды жекешелендіру экономиканы ырықтандыру процесін қайтымсыз етті

Кәсіпорынның ұзақ мерзімді дамуына хабардарланған тиімді меншік иелерінің кең қабаты құрылды, қазақстан нарығының отандық өнімдерін қанықтыруы және оны әлемдік нарықта қозғалысы, өндірістің кеңеюі және жаңа жұмыс орындарын құруы.

Бүгін Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетінде барлық облыстарда, Астана және Алматы қалаларында аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ үш филиалы бар.

Ел Басшысымен Қазақстан Республикасы Үкіметіне мемлекеттік меншік стратегиялық емес объектілеріне жекешелендірудің екінші толқынын жүргізу тапсырылды. Отандық өндірісті нығайтуды және мемлекеттік кәсіпорындардың профильді емес активтердің (не қызмет түрі) сондай-ақ қызметі тиімсіз (не тиімділігі аз) активтердің бәсекелі нарыққа беру арқылы экономиканың түрлі салаларында мемлекеттің әсер беру ортаны төмендетеді,

Бұл қызметте «Атамекен» Ұлттық Кәсіпорындар Палатасы мекемесіне беріледі, ол арқылы мемлекеттің отандық кәсіпкерлерімен өзара қарымқатынас жүргізіледі, олардың ұсыныстары және ескертулері ескерілетін болады.

Жекешелендіру үрдісін толық жетілдіру және мөлдірлігін биіктету мақсатында электронды аукциондардың автоматтандырылған жүйесі әзірленген және енгізілген.