НҰСҚаулар «Тілдік қарым-қатынас мәдениеті бойынша практикум»

беткі парағы Ф СО ПМУ 7.18.3/40

Құрастырушы: ОФ кафедрасының доценті ф.ғ.к. Шахметова Н.А.

Павлодар

- сөйлеу әрекеттерінің төрт түрі (сөйлеу, оқу және жазу) негізінде болашақ студенттердің қарым-қатынастық және мәдениетаралық біліктілігін қалыптастырады;

- вербалды және вербалды емес қатынас құралдарының ұлттық-мәдени өзіндік ерекшеліктері туралы білімді жүзеге асырады;

- қарым-қатынастың жағдаятты және конвенциондық салаларында студенттердің вербалды және вербалды емес мінез-құлқын қалыптастырады;

- студент-аудармашыларға тілдік қарым-қатынас пен сөйлеу мәдениетінің негізгі ұғымдары жөнінде түсінік береді;

- орфографиялық, орфоэпиялық, лексикалық және грамматикалық нормаларды қоса отырып, тілдік қарым-қатынаста студенттердің оқытылатын шет тілінің тілдік бірліктерін өлшемге сәйкес қолдану шеберлігі мен дағдыларын қалыптастырады;

- басқа елдер мен халықтардың мәдениетін сыйлау және шыдамдылыққа үйретеді.

- тілін оқып жатқан ел мен Қазақстанда мәдениеттің, құндылық бейімделушіліктердің жүйесін, мәдениеттердегі ортақтықтар мен айырмашылықтарды;

- тілдік қарым-қатынас, мәдениетаралық қарым-қатынас, сөйлеу мінез-құлқының вербалды және вербалды емес құралдар туралы ұғымдарды;

- негізгі қарым-қатынастық прагматикалық стратегиялар мен мәдениаралық қарым-қатынас кезінде аудармашының сөйлеу мінез-құқының техникасын;

- оқытылатын шет тілін жеткізушілердің тілдеріндегі ұлттық-мәдени ерекшеліктерді;

- мәдениетаралық қарм-қатынас кезінде вербалды және вербалды емес мінез-құқының ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ажырату; тілдік сипаттамалар мен ауызша және жазбаша, дайын және дайын емес, ресми және биресми сөздердің ұлттық-мәдениеттік ерекшеліктерін;

- оқытылатын тілдің орфографиялық, орфоэпиялық, лексикалық, грамматикалық және дискурсивтік өлшемдерін біле алады.

«Тілдік қарым-қатынас мәдениеті бойынша практикум» курсын тыңдағаннан кейін студент:

- екі мәдениеттің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ажырата білу, барабар аударманы жүзеге асыру және өзінің тілдік әрекетінің жағдаятты-барабар стратегиясын және тактикасын іске асыру мақсатында білімдерді пайдалана алуға;

- мәдениетаралық қатынастың ауызша және жазбаша нысандарын жүзеге асыратын сөйлеу әрекетінің барлық түрлерінде орыс тілін қарым-қатынас құрал ретінде қолдана алуға;

- мәдениетаралық қатынастың барабар вербалды және вербалды емес құралдарын аудармашының кәсіптік іс-әрекетінде қолдана алуға;

- дискурстық нормаларға сәйкес тілдің мазмұндылығын, орындылығын және мәнерлілігін ескере отырып, айтылымды құрастыра алуға дағдыланады.

- аудармашының кәсіптік іс-әрекетін қамтамасыз ететін тілдік қарым-қатынастың мәдениетін;

- мәдениетаралық қатынастың вербалды және вербалды емес орыс тілдік құралдарын, оның ішінде сөйлеу этикетінің формулаларын;

- ресми және биресми жағдайларда қарым-қатынастың ауызша және жазбаша нысандары қоса алынған (сөйлеу, тыңдау, оқу және жазу) сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін меңгере алады.

№ 1 тәжірибе тақырыбы: Коммуникация және тілдік қарым-қатынас.

Қарым-қатынас ұғымы (коммуникация). Компоненттер және қатынас жасау мақсаттары. Сөйлеу актісі. Сөйлеу актісінің құрылымы. Қарым-қатынастың рольдік жағдаяты. Қарым-қатынастың негізгі нысандары. Тілдік қарым-қатынастың түрлері: ауызша және жазбаша, монолог және диалог, формалды және формалды емес, контактылы және дистанттық. Қарым-қатынас жасау жолдары. Қатынастық шеңбер. Қатынас жасау нәтижелілігінің шарттары.

Әдебиет:

1 Введенская Л.А. Русский язык и культура речи. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2002. – 383 с.

2 Казарцева О.М. Культура речевого общения. - М.: Флинта: Наука, 1999. – 496с.

3 Формановская Н.И. Русский речевой этикет: лингвистический и методологический аспекты. – М.: Русский язык, 1982. – 126 с.

4 Кондубаева М.Р. Культура русской речи (в условиях двуязычия). - Алматы: Ана тілі, 1993. – 111 с.

5 Булатбаева К.Н. Речевой этикет в системе обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2002. – 156 с.

Мәдениетаралық қарым-қатынас. Мәдениет ұғымы. Мәдениеттің түрлілігі. Мәдениеттердің өзара әрекеттестігі. Мәдениеттегі ортақтық пен түрлілік.

1 Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Лингвострановедческая теория слова. – М.: Русский язык, 1980. – 386 с.

2 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

№ 3 тәжірибе тақырыбы: Вербалдық қарым-қатынас және тілдік қарым-қатынас мәдениеті.

Вербалдық қарым-қатынас. Аудармашының тілдік қарым-қатынасының мәдениеті. Сөйлеу мәдениеті мен сөйлеу мәдениетінің негізгі критериялары. Әдеби орыс тілі нормалары туралы ұғым. Сөйлеу этикеті. Этикеттік сөйлеу формулалар мен мәтіндер әлеуметтік және тұлғааралық қатынастарды реттеу құрал ретінде.

Әдебиет:

1 Формановская Н.И. Русский речевой этикет: лингвистический и методологический аспекты. – М.: Русский язык, 1982. – 126 с.

2 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

3 Формановская Н.И. Употребление русского речевого этикета. – М.: Русский язык, 1982. – 193 с.

4 Формановская Н.И. Вы сказали «Здравствуйте!»: Речевой этикет в нашем общении. – М.: Знание, 1989. – 158 с.

5 Булатбаева К.Н. Речевой этикет в системе обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2002. – 156 с.

Вербалды емес қарым-қатынас. Паравербалды сигналдар мен құралдар (проксема, мимика, кинесика, көзқарас, тактильды қатынас). Паралингвистикалық құралдар (дауыс ырғағы, дауыс күші, тонның жцне диапазонның жоғарылығы, дауыс қарқындылығы, паузация).

1 Введенская Л.А. Русский язык и культура речи. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2002. – 383 с.

2 Казарцева О.М. Культура речевого общения. - М.: Флинта: Наука, 1999. – 496с.

3 Культура русской речи в условиях национального русского двуязычия: Ижакевич Г.П., Назаров О.Н. – М.: Наука, 1985. – 271 с.

4 Ладыженская Т.А. Живое слово: Устная речь как средство и предмет обучения. – М.: Просвещение, 1986. – 127 с.
№ 5 тәжірибе тақырыбы: Аудармашының мәдениетаралық қарым-қатынас жасау кезіндегі вербалды және вербалды емес құралдардық өзара әрекетестігі.

Аудармашының сөйлеу мінез-құлқындағы қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдардың өзара әрекеттестігі. Мәдениетаралық қарым-қатынастағы аудармашының тілдік және тілдік емес мінез-құлқының этикасы мен эстетикасы.

1 Введенская Л.А. Русский язык и культура речи. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2002. – 383 с.

2 Казарцева О.М. Культура речевого общения. - М.: Флинта: Наука, 1999. – 496с.

3 Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Лингвострановедческая теория слова. – М.: Русский язык, 1980. – 386 с.

4 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

5 Кондубаева М.Р. Культура русской речи (в условиях двуязычия). - Алматы: Ана тілі, 1993. – 111 с.

6 Булатбаева К.Н. Речевой этикет в системе обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2002. – 156 с.
№ 6 тәжірибе тақырыбы: Қарым-қатынастың оқиғалы және конвенциондық сфералары.

Қарым-қатынастың оқиғалы сферасы. Аталмыш қарым-қатынасты орнату. Іскерлік серіктесті қарсы алу, бастапқы байланысты орнату. Алғашқы кездесу мен танысудың ұлттық-мәдение ерекшелігі мен этикеті. Қатынас орнатушылардың кездесу кезіндегі вербалды емес мінез-құлқы.

Қарым-қатынастың конвенциондық сферасы. Жұмысқа орналасу кезіндегі қарым-қатынас. Сұхбат. Жұмыс орнында тұлғаралық қарым-қатынас. Телефон арқылы қарым-қатынас орнату. Іскерлік кездесу. Келіссөздер. Көпшілік алдындағы қарым-қатынас.

Әдебиет:

1 Формановская Н.И. Русский речевой этикет: лингвистический и методологический аспекты. – М.: Русский язык, 1982. – 126 с.

2 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

3 Формановская Н.И. Употребление русского речевого этикета. – М.: Русский язык, 1982. – 193 с.

4 Формановская Н.И. Вы сказали «Здравствуйте!»: Речевой этикет в нашем общении. – М.: Знание, 1989. – 158 с.

5 Булатбаева К.Н. Речевой этикет в системе обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2002. – 156 с.

6 Кондубаева М.Р. Основы культуры речи. – Алматы: РИК, 1997. – 195 с.
2.2 Өз бетінше жұмыс істеуге арналған тақырыптар мазмұнының қысқаша сипаттамасы:

№ 1 тақырып: Қарым-қатынас жасау жолдары.

Қатынастық шеңбер. Қатынас жасау нәтижелілігінің шарттары. Қарым-қатынастың негізгі нысандары. Тілдік қарым-қатынастың түрлері: ауызша және жазбаша, монолог және диалог, формалды және формалды емес, контактылы және дистанттық.

Әдебиет:

1 Введенская Л.А. Русский язык и культура речи. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2002. – 383 с.

2 Казарцева О.М. Культура речевого общения. - М.: Флинта: Наука, 1999. – 496с.

3 Формановская Н.И. Русский речевой этикет: лингвистический и методологический аспекты. – М.: Русский язык, 1982. – 126 с.

4 Кондубаева М.Р. Культура русской речи (в условиях двуязычия). - Алматы: Ана тілі, 1993. – 111 с.

5 Булатбаева К.Н. Речевой этикет в системе обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2002. – 156 с.

Идиомалардағы, мақал-мәтелдердегі, дәйек сөздердегі, нақыл сөздердегі мәдени реалийлер семантикасы.

1 Формановская Н.И. Русский речевой этикет: лингвистический и методологический аспекты. – М.: Русский язык, 1982. – 126 с.

2 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

3 Формановская Н.И. Употребление русского речевого этикета. – М.: Русский язык, 1982. – 193 с.

4 Формановская Н.И. Вы сказали «Здравствуйте!»: Речевой этикет в нашем общении. – М.: Знание, 1989. – 158 с.

5 Булатбаева К.Н. Речевой этикет в системе обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2002. – 156 с.

Қаратпа сөз. Таныстыру. Танысу. Сәлемдесу және қоштасу. Алғыс айту және кешірім сұрау. Жарасымды және құттықтау сөздер. Өтініш және ұсыныс. Келісу және бас тарту. Шақыру және шақыруға жауап.

Жазбаша қарым-қатынас түрлері: открыткалар (шақыру, құттықтау, алғыс айту). Факс және электрондық аппарат. Жеке хат және телефон арқылы ақпараттық жазба. Іскерлік және жеке хат. Өмірбаян (резюме). Жұмысқа қабылдау туралы өтініш хат. Жұмысқа орналасу кезіндегі бланкілер мен құжаттар нысандары.

Әдебиет:

1 Формановская Н.И. Русский речевой этикет: лингвистический и методологический аспекты. – М.: Русский язык, 1982. – 126 с.

2 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

3 Формановская Н.И. Употребление русского речевого этикета. – М.: Русский язык, 1982. – 193 с.

4 Кондубаева М.Р. Основы культуры речи. – Алматы: РИК, 1997. – 195 с.

5 Булатбаева К.Н. Речевой этикет в системе обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2002. – 156 с.

Вербалды емес қарым-қатынастың ұлттық-мәдение ерекшелігі (сәлемдесу және қоштасу, назарын өзіне аудару, сезімді және бағалауды білдіру кезінде, арақашықтықты сақтау).

1 Введенская Л.А. Русский язык и культура речи. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2002. – 383 с.

2 Казарцева О.М. Культура речевого общения. - М.: Флинта: Наука, 1999. – 496с.

3 Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Лингвострановедческая теория слова. – М.: Русский язык, 1980. – 386 с.

4 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

5 Кондубаева М.Р. Культура русской речи (в условиях двуязычия). - Алматы: Ана тілі, 1993. – 111 с.

Формалды емес әңгімелесу. Іскерлік серіктестер мен әріптестердің корпоративтік кештегі, конференция мен кездесулердегі үзілісте әңгімелесуі. Әріптесінің үйіне бару. Қонаққа шақыру. Әріптесінің үйінде қонақта болу. Қонақтарды қабылдаудың вербалды және вербалды емес этикеті. Қонақжайлық ұлттық мәдени құндылық ретінде. Жарасымды және алғыс сөз айту. Сыйлық берудің ұлттық-мәдени ерекшелігі.

1 Введенская Л.А. Русский язык и культура речи. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2002. – 383 с.

2 Казарцева О.М. Культура речевого общения. - М.: Флинта: Наука, 1999. – 496с.

3 Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Лингвострановедческая теория слова. – М.: Русский язык, 1980. – 386 с.

4 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

5 Кондубаева М.Р. Культура русской речи (в условиях двуязычия). - Алматы: Ана тілі, 1993. – 111 с.

1 Формановская Н.И. Русский речевой этикет: лингвистический и методологический аспекты. – М.: Русский язык, 1982. – 126 с.

2 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

3 Формановская Н.И. Употребление русского речевого этикета. – М.: Русский язык, 1982. – 193 с.

4 Формановская Н.И. Вы сказали «Здравствуйте!»: Речевой этикет в нашем общении. – М.: Знание, 1989. – 158 с.

5 Булатбаева К.Н. Речевой этикет в системе обучения русскому языку в казахской школе. – Павлодар: ПГУ им. С.Торайгырова, 2002. – 156 с.

1 Алимжанова Г.М. Речевой этикет казахского и русского языков. – Алматы, 2004. – 106 с.

2 Введенская Л.А., Павлова Л.Г. Риторика и культура речи. – Ростов-на-Дону: Феникс, 2003. – 254 с.

3 Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Лингвострановедческая теория слова. – М.: Русский язык, 1980. – 386 с.

4 Зарецкая Е.Н. Риторика: Теория и практика речевой коммуникации. – М.: Дело, 2002. – 480 с.

5 Казарцева О.М. Культура речевого общения. - М.: Флинта: Наука, 1999. – 496с.

6 Формановская Н.И. Русский речевой этикет: лингвистический и методологический аспекты. – М.: Русский язык, 1982. – 126 с.

Қосымша:

7 Формановская Н.И. Употребление русского речевого этикета. – М.: Русский язык, 1982. – 193 с.

8 Формановская Н.И. Вы сказали «Здравствуйте!»: Речевой этикет в нашем общении. – М.: Знание, 1989. – 158 с.

9 Иванушкина П.Ф. Риторика. Логические, психологические и языковые основы речевой деятельности. – Ставрополь, 1993. – 183 с.

10 Кондубаева М.Р. Основы культуры речи. – Алматы: РИК, 1997. – 195 с.

11 Хазагеров Г.Г., Лобанов И.Б. Риторика. – Ростов-на-Дону: Феникс, 2004. – 384 с.