Орман аңдары мен құстарының биологиясы”

5В080700 “Орман ресурстары және орман шаруашылығы” мамандығына арналған

Семей, 2012

Алғы сөз

1. ӘЗІРЛЕГЕН

Құрастырушы

Тугамбаева Салима Манатқызы, профессор м.а.

2. 
   ТАЛҚЫЛАҒАН
   

2.1. “Биология” кафедрасының мәжілісінде.

2012 ж. 27.08. № 1 хаттама.

Кафедра меңгерушісі ______________ Арынова Р.А.

2.2.Аграрлық факультеттің оқу - әдістемелік бюросының мәжілісінде.

2012 ж. 03.09. № 1 хаттама

Төрайымы _______________Сатиева К.Р.

2. 
   БЕКІТІЛДІ
   

Университеттің Оқу - әдістемелік кеңесінің мәжілісінде шығаруға мақұлданған және басылымға ұсынылған.

2012. ж. 13.09. № 1 хаттама.
ОӘК төрайымы,

оқу ісі жөніндегі проректор ______________Рскелдиев Б.А.

ЕНГІЗІЛГЕН:

басылым № 2, 30.09.2009ж. орнына

Бұл кешен Қазақстан Республикасының іске қосылған Мемлекеттік жалпыміндетті ҚР МЖМБС 5.04.019 – 2011. Бакалавриат білім стандарты негізінде маңыздандырылған.

“ Орман аңдары мен құстарының биологиясы ” пәнінің оқытушыларға арналған оқу жұмыс бағдарламасы 5В080700 “Орман ресурстары және орман шаруашылығы” мамандықтарының студенттеріне арналған оқу-әдістемелік кешеннің құрамына кіреді. Ол студенттерді курстың мазмұнымен, актуальдылығымен, курс саясатымен, студенттер оқу процесінде игеретін тәжірибелер мен машықтардың тақырыптарымен таныстырады.

“Орман аңдары мен құстарының биологиясы ” ПОӘК келесі құжаттардың ұсынымдарымен және талаптарына сәйкес берілген пән бойынша оқу барысын ұйымдастыру тәртібін белгілейді және жасайды:

5В080700 “Орман ресурстары және орман шаруашылығы” мамандығы ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты, ҚР МЖМБС 3.08.365-2006, ҚР Білім және ғылым министрлігінің 23 желтоқсан 2005 ж., № 779 бұйрығы бойынша бекітіліп, әрекетке еңгізілді.

-Шәкәрім атындағы Семей мемлекетік университетінің ПОӘК стандарты 042- РГКП-СГУ-8-2007

-ДП 042-08.10.10.12-2007 документациялық кұжаттар

№ 131 –од «20» наурыз 2009 ж ҚР индустрия және сауда министрлігінің метрологиялық және техникалық ретеу комиттетінің бұйрағымен бекітілді және қолданаска енгізілді.

ҚР жоғары және ЖОО кейінгі білім мамандықтарының жіктемесі.

3. 
   Жалпы ереже
   

Орман аңдары мен құстарының биологиясы – орман мақұлықатын (фауна-белгілі территорияда мекендейтін, қандай болса да бір жіктеу тобына жататын жануарлар) теориялық дәлелдеу, оны қорғау, тиімді қолдану және өсіру практикалық іс-шараларын әзірлеу туралы ғылым. Ол орман құстарын қарап, орман сүтқоректілерін, олардың орман шаруашылығындағы маңызын, әрі ауланатын жануарларды және аң аулау шаруашылығын жүргізу тәсілдерін зерттейді.

3.2. Орман аңдары мен құстарының биологиясы пәнінің мақсаты - орман шаруашылығы туралы түсінікті айқындап, орман аңдары мен құстарының түрлі түрлерін табиғат ортасында анықтау дағдысына ие ету және меңгерген білімін ауланатын жануарларды тиімді пайдаланудың биологиялық негізін әзірлеу.

3.3. Пәннің міндеті: орман омыртқалылары биологиясының теориялық негізін; олардың орманда, орман қоры аумағында мекендейтін, келген және онымен бірге аңдармен құстар түрлері құрамын; орман ортасында жануарлар мен құрамдас бөлігінің өзара әсерін; орман қорында шаруашылықты жобалағанда кездесетін шығынды бағалау әдісін; аңшылық шаруашылығын және дәстүрлі табиғатты пайдаланудың орман заңдар жиынтығы негізін; жабайы аңдармен орманда кездескендегі қауіпсіздік мінез-құлық негізін зерделеу; орман ортасын мекендейтін омыртқалылардың басты түрлерін айқындау үшін практикалық әдетін (дағды); аңдар мен құстар мекендейтін орындарын бағалау әдетін; аң ауланатын жер бөліктерін түгендеу және ретке келтіру, жабайы хайуандар санын реттеу үшін орман шаруашылығында іс-шараларды жобалау әдетін меңгеріп алу. Қазіргі биологияның міндеттері өте ауқымды және маңызды.

3.4. Пәнді игеру нәтижесінде студент: сүтқоректілер мен құстар жүйелеуін (систематика), морфологиялық, физиологиялық ерекшеліктерін; аңдармен құстардың ішкі, сыртқы құрылыстарын; жануарларды жіктеудің негізгі қағидаларын (принцип); орман аңдарымен құстарының тіршілік етуін, таралуын, санының өзгеру себептерін, биотикалық шаралар технологиясын, мемлекеттік мекеме аңшылық шаруашылығында еңбекті ұйымдастыру қағидаларын; аңдармен құстар кластарын, қатарларын, тұқымдастарын, туыстарын, түрлерін бас сүйектері, қаңқалары, ұшаларымен терісі бойынша анықтау тәсілдерін; сүтқоректілермен құстар кластарының жалпы сипаттамасын, олардың ұқсастықтарымен ерекшелік белгілерін; мекендеу ортасына, қоректенуіне, жылдық тіршілік циклдің кезеңдік құбылыстарына бейімделуіне байланысты жануарлардың негізгі экологиялық топтарын, аңдар мен құстардың экологиясын, мінез құлқын білуі тиіс.

Студент: анықтауыштарды пайдалануды; коллекциялық материалдар (бас сүйегі, қаңқалар, ұшалар, терілер, тұлып-чучела) арқылы аңдар мен құстар кластарын, қатарларын, тұқымдастарын, туыстарын, түрлерін, түршелерін анықтауды; табиғатта жануарларды бақылап, оларды күнделікті жұмыста пайдалануды; негізгі орман құстарымен аңдарын сыртқы пішіндері, жүйелеу белгілерінен (тікелей, жанама) ажыратуды; орманда құстармен аңдар санына есептеу жүргізуді; пайдалы орман құстарымен аңдар санын көбейтудің іс-шара жобасын жасауды, олардың экономикалық тиімділігін бағалауды; орман қоры бөлігінде жабайы хайуанаттарды қорғау, өсіру, санын реттеу үшін өсіру, биотикалық және аңшылық шаруашылығына арналған іс-шаралар әзірлеуді істей білуі керек.

Студент: хайуанат дүниесінің даму, зерттеу, оның ішінде Қазақстандағы омыртқалы жануарлардың зерттеу тарихын; омыртқалы жануарлардың жүйеленуін, Қазақстан орман мақұлықатының ерекшеліктерін, басты жабайы хайуанат түрлерінің биологиялық ерекшеліктерін; Қазақстандағы аңшылық шаруашылықтары қалыптасуының негізгі кезеңдерін, қазіргі күйін, болашақтағы дамуын; Қазақстан аумағында сирек кездесетін, жоғалудағы жануарлар түрін қорғауды түсінуі қажет.адамның, жануарлардың, өсімдіктердің ұрықтық даму заңдылықтарын зерттейтін биологиялық, әрі организмнің пайда болғанынан өлгенге дейiнгi тiршiлiк әрекетiн және iс-тәжiрибе мүддесiне сай, даму бағытына ықпал жасау мүмкiндiктері туралы ғылым.

3.5. Курстың басты деректемелері (пререквизиті, арнаулы қажетті пәндердің атауы; білім сатысы алдындағы пәндер):

Пәнді зерделеудің басты негізі орта мектептің оқу бағдарламасына сай өткен: зоология, ботаника, анатомия, адам физиологиясы мен гигиенасы, жалпы биология, физика, химия; олар келешекте жоғары кәсіптік білім бағдарламасындағы базалық пәндерді – өсімдіктер анатомиясы мен морфологиясы, цитология мен гистологияны, биохимия, биофизика негіздерін, өсімдіктер физиологиясы, генетика, адам және жануарлар физиологиясы, микробиология және вирусологияларды оқығанда өте қажет болады.

3.6. Курс деректемелері (постреквизиті, оқып білуде міндетті курс болатын пәндердің атауы, жұмыс оқу жоспарынан):

Пән молекулалық биология, адам биологиясы, генетика, т.б. пәндердің негізі болып келеді. Оның деңгейі кәсіптендіру пәндерін терең меңгеруге және практикалық қызметте өте қажет ілімдік, практикалық дағдыларды іске асыру сапаларымен айқындалады.

1 кесте – Күндіз оқитын студенттердің жұмыс оқу жоспарының көшірмесі:

2 кесте – Пәннің мазмұны. Сабақ түрлеріне орай сағаттардың бөлінуі.

3 кесте – Пәннің студенттеріне арналған оқу-әдістемелік картасы.

4 кесте - Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілуінің картасы

1. 
   Доппельмаир Г.Г. и др. Биология лесных птиц и зверей. М., 1975.
   
2. 
   Долгушин И.А., Гаврин В.Ф. и др. Птицы Казахстана. Алма-Ата, 1960-1974 гг. т. 1-5.
   
3. 
   Слудский А.А. и др. Млекопитающие Казахстана. Алма-Ата, 1969-1985 гг. т. 1-4 (9 книг).
   
4. 
   Колосов А.М.,Лавров Н.П.,Наумов С.П. Биология промыслово-охотничьих зверей СССР.М. 1975, 1983.
   
5. 
   Ильичев В.Д. Карташев Н.Н. Шилов И.А. Общая орнитология. М. 1982.
   
6. 
   Карташев Н.Н. Систематика птиц. М., 1974.
   
7. 
   Соколов В.Е. Систематика млекопитающих. М., 1973/1. 1977/2. 1979/ 3.
   
8. 
   Мартынов Е.Н. Биология лесных позвоночных. Санкт-Петербург, 2004.
   
9. 
   Харченко Н.А., Лихацкий Ю.П., Харченко Н.Н. Биология зверей и птиц. М., 2003. 8.2.Қосымша әдебиеттер
   
10. 
    Афанасьев А.В., Бажанов В.С. и др. Звери Казахстана. Алма-Ата, 1953.
    
11. 
    Охотничье-промысловые звери Казахстана.//Труды Института зоологии АН Казахской ССР, 1964. т. 26.
    
12. 
    Охотничьи птицы Казахстана. //Труды Института зоологии АН Казахской ССР, 1964. т. 24
    
13. 
    Экология и поведение млекопитающих Казахстана. //Труды Института зоологии АН Казахской ССР, 1988. т. 44.
    
14. 
    Юргенсон П.Б. Охотничьи звери и птицы. М., 1968.
    
15. 
    Чельцов - Бебутов А.М. Экология птиц. М., 1982.
    
16. 
    Красная книга Казахстана (изд. 2, 3). Алма-Ата, 1991, 1996.