Жоспар: • Көмірсу

medkrmu.kz
К
өмірсулар

Жоспар:
• Көмірсу.
• Көмірсулардың жіктелуі.
• Көмірсулардың қызметі.
• Көмірсулардың алмасуы.
• Глюкозанын аэробты ыдырауы.
• Глюкозанын анаэробты жолмен ыдырауы.
• Глюконеогенез.
• Глюкозаның пентозофосфаттык жолмен 
ыдырауы.
• Гликогеннін алмасуы.

Көмірсу
• Көмірсу немесе қант тобына жататын заттар акушдармен 
бірге ағзаға өте қажет. Олар да ақуыздар сияқты клетканың 
кұрамында болып, тірі клетканың, мүшенін одан әрі бүкіл 
ағзаның тіршілігі үшін кажет заттар. 

Көмірсулардың жіктелуі.
• Көмірсуларды үш топқа бөлуге болады:
• 1. Моносахаридтер және олардың туындылары: пентозалар 
(рибоза), гексозалар (глюкоза және фруктозапар), гептозалар
(седогептулоза), глюкурон қышкылы, галактурон қышқылы т.б. 
нуклеозидтер, глюкоза - 6 -фосфат, фруктоза - 6 - фосфат.
• 2. Олигосахаридтер қүрамында 2, 3, 4, 5 ...10
моносахаридтер болатын көмірсулар тобы. Дисахаридтер:
мальтоза, сахароза, лактоза, трисахаридтер, т.б.
• 3. Полисахаридтер - моносахаридтердің калдығы 10 - нан жоғары 
болады. Полисахаридтердің екі тобы белгілі: a)
гомополисахаридтер: крахмал, гликоген. Б)
гетерополисахаридтер: гетерогликандар, гиалурон кышқылы, 
хондроитинсульфат, дерматансульфат, кератансульфаттар.

Көмірсулардың қызметі.
• Энергетикалык кызмет - көбінесе қор түрінде болатын крахмал мен 
гликоген аткарады. Клеткадағы қор ретінде жиналған крахмал мен 
гликоген керек кезінде тез глюкозаға айналады. Тамақпен бірге түскен 
гликоген мен крахмал ac қорыту жолдарындағы ферменттердің 
катысуымен глюкозаға айналады.
• 2. Тіректік қызмет өсімдіктерде целлюлоза, адам
сүйегінде хондрорггинсульфат тіректік кызмет атқарады.
• 3. Қорғаныштьщ кызмет - кышкылдык гетерополисахаридтер:
гиалурон қышқылы, кератансульфат биологиялық майлағыш зат
ретінде қолданылады. Қан тамырларында ac корыту жолдарында,
өңеште, колкада, буындарда қорғаныштык кызмет аткарады.
• 4. Гидросмостык және ионды реттеушілік кызмет. Мысалы:
гиалурон қышқылы гидрофильді молекула, ол клетка-аралык cy 
молекулаларын және катиондарды байланыстырып, клетка-аралык
осмостык кысымды реттеп отырады.
• 5. Кофакторлык кызмет. Кейбір гетерополисахаридтер кофакторлык 
кызмет атқарады. Мысалы: гепарин ақуызбен байланысып белсенді 
полисахаридті-ақуыздық комплекс түзіп канды үюдан сақтауға
катысады, кандағы майлардың ыдырауын күшейтіп, олардың қандағы 
мөлшерін азайтуға да ықпалын тигізеді.

Көмірсулардың алмасуы.
• Асқорыту жолдарындағы аспен түскен 
полисахаридтер мен дисахаридтердің 
моносахаридтерге дейін ыдырауы және осы 
моносахарид күйінде ішектен қанға сіңірілуі. 
• 2. Бауырда және басқа үлпаларға 
гликогеннін синтезделуі және ыдырауы.
• 3. Клеткаға канмен түскен глюкозаның 
оттегінін катысуымен жөне оның 
қатысуынсыз әрі қарай ыдырауы.

Көмірсулардың алмасуы.

4. Глюконеогенез яғни көмірсулардың басқа загтардын 
алмасуы кезІндегі заттардан түзілуі. Мысалы: 
глицериннен, сүт қышкылынан, амин кышкылдарынан 
пирожүзім кышқьшынан т.б. заттардан глюкозаныңтүзілуі.