Пәннің оқу-әдістемелік кешені Пән: Тарихи үрдіс және тарихи таным теориясы

Гуманитарлық факультет

Тарих кафедрасы

«Бекітемін»

Факультет деканы,доцент

________ Алина Г.М.

«____» ________ 2009 ж.


Пәннің оқу-әдістемелік кешені
Пән: Тарихи үрдіс және тарихи таным теориясы
Курс: 3

Мамандық: 050203 «Тарих»

Құрастырған: Ахметова А.К.

Кредит саны: 2

Емтихан: семестр 6

Семей 2009

Пәннің оқу-әдістемелік кешені 050203 «Тарих» мамандығының студенттеріне арналған ГОСО РК 3.08.273 – 2006 негізінде дайындалған
Құрастырған: Ахметова А.К., аға оқытушы

«Тарих» кафедрасы отырысында талқыланған және бекітілген

Гуманитарлық факультеттің ОӘК талқыланған және бекітілген

Тарихи үрдіс – тарих философиясының пәні.

Пәннің оқыту объектісі және әдістер жүйесі. «Тарих» түсінігінің көп мағналылығы. Пәннің категориялық аппараты: әдіс, методология, тарихтың философиясы, историософия, эпистемология, танымның әдістері, тарихи таным, тарихи үрдіс, тарихи теория, өркениет, мәдени-тарихи жүйе, тарихи сана.

Тарихи үрдіс теориясы. Тарих философиясының қалыптасуы және дамуы. Тарих философиясының немістік мектебі. Гегель мектебі және әмбебап тарихи үрдіс концепциясы. Неміс историософиясындағы позитивизм. Неокантиандық мектептер. Тарих философиясының француздық мектебі. Р.Декарттың историософиялық конструктивизмі. Француз ағартушылары тарихтың философиясы туралы. Француз историософиясындағы позитивизм. «Анналдар» мектебі. Тарихи үрдістің дамуының марксистік теориясы. К.Маркс, Ф.Энгельс және тарихты материалистік тұрғыдан түсіндіру.

Тарихи үрдістің категориялары және сипаты. Тарихи теория – тарихи әрекет, тарихи үрдіс теориясы. Тарихи үрдіс теориясының категориялары. «Қоғамдық-экономикалық формация» категориясы және тарих пен әлеуметтану ғылымдарындағы функциялары. «Өркениет» категориясы және танымдық функциясы. Тарихи үрдістегі объективтілік пен субъективтіліктің диалектикасы. Тарихи заңдылык. Қажеттілік пен кездейсоқтық. Альтернативтілік (баламалылық). Қоғамдағы альтернативтік мүмкіншіліктердің нақты тарихи заңдылыққа айналу жағдайлары. Тарихтың көпөлшемділігі. Тарихи білімді жинақтау сабақтастылығы. Тарихи оқиғалар мен тарихи құбылыстар.

Тарихи үрдістің толқындық сипаты. Тарихи циклдар. Циклдық динамика мен генетиканың жалпы тарихи заңдылықтары. Тарихи циклдарды кеңістіктік тұрғыдан қарау. Тарихтағы географиялық фактордың ролі. Тарихи үрдіс ырғағының өлшемділігі. Тарих уақыт. Қысқа мерзімдік, орта мерзімдік және ұзақ мерзімділік циклдар. Циклдар арасындағы өтпелі кезең.

Нақты тарихи қоғамның горизонталь және вертикаль құрылымдары. Синхрония және диахрония.

Әлемдік дамудың біртұтастығы туралы идеяға көзқарас. Моноцентризм және полицентризм. Дүниенің екіжартышарлық (биполушарная) құрылымы туралы гипотеза – европоцентризмге альтернатива.

А.Тойнбидің локальды өркениеттер теориясы.

К.Ясперстің өзектік уақыт теориясы. С.Айзенштадтың өркениеттік концепциясында өзектік уақыт идеясының дамытылуы.

«Анналдар» мектебінің ментальдық методологиясы. Ф.Бродельдің өркениеттік концепциясы.

Тарихты формациялық және өркениеттік тұрғыдан түсіндіру және олардың қазіргі кезеңдегі арақатынасы.

Т.Парсонстың жүйелер теориясы.

Ұзын толқындар теориясының қалыптасуы. Х.Кларк, В.Джевонс. А.И.Гельфанд. Н.Кондратьев. Й.Шумпетер. Қазірғы заманғы ұзын толқындар теориялары. Әскери циклдар теориясы. Д.Голдстайн. О.Тоффлердің толқындық теориясы. Постиндустриализм теориясы. Д.Белл.

Эпистомологияның логикалық және методологиялық мәселелері туралы К.Поппердің идеялары.

Тарихтың методологиясындағы хаос теориясы және синергетика концепциялары. Глобалистика және геогенезис. Ф.Фукуяма және «тарихтың ақыры».


Дәрістер
Тақырып: Кіріспе. «Тарихи үрдіс және тарихи таным теориясы» пәнін оқыту мақсаты (1 сағат)

1. 
   Курстың пәні және міндеттері
   
2. 
   Курс бойынша деректер және әдебиет
   

1. 
   «Тарихи үрдіс және тарихи таным теориясы» пәнінің оқыту объектісі
   
2. 
   «Тарихи үрдіс және тарихи таным теориясы» пәнін оқытудағы әдістер
   

1. 
   Тарих философиясының немістік мектебі. Гегель мектебі және әмбебап тарихи үрдіс концепциясы.
   
2. 
   Тарих философиясының француздық мектебі. Р.Декарттың историософиялық конструктивизмі.
   

1. 
   «Қоғамдық-экономикалық формация» категориясы және тарих пен әлеуметтану ғылымдарындағы функциялары.
   
2. 
   «Өркениет» категориясы және танымдық функциясы.
   
3. 
   Тарихи үрдістегі объективтілік пен субъективтіліктің диалектикасы. Тарихи заңдылык. Қажеттілік пен кездейсоқтық. Альтернативтілік (баламалылық).
   

1. 
   Тарихтың позитивтік методологиясындағы субъект пен объектінің арақатынасы.
   
2. 
   Әлеуметтік құбылыстарды танудың ерекшеліктері. Тарихи танымның ментальдық және идеологиялық деңгейлері
   

1. 
   Тарих пен идеологияның арақатынастары және өзара ықпалы.
   
2. 
   Тарих және саясат. Тарих ғылымының саяси функциялары және әлеуметтік статусы.
   
3. 
   Тарих ғылымындағы өзектілік және көкейкестілік. Тарих және қоғамдық сана. Тарих ғылымы және тарихи сана.
   

1. Пәнаралық әдістер

2. Арнаулы тарихи әдістер. Тарихи әдістің мазмұны мен мәні.
Тақырып: Тарихи танымның негізгі методологиялық принциптері (1 сағат)

1. 
   Тарихилық принципінің негізгі идеялары.
   
2. 
   Тарихилық принципі – болмысты танудың жалпы методологиялық принципі.
   

1. 
   Тарихи фактінің логикалық-гносеологиялық құрылымы.
   
2. 
   Тарихи шындық фактісі (факт – оқиға).
   
3. 
   Факт – дерек (факт –ақпарат)
   

1. Тарихи деректің позитивистік концепциясы.

2. Тарихи деректің әлеуметтік табиғаты. Тарихи деректің гносеологиялык функциясы.
Тақырып: Тарих ғылымындағы танымның эипирикалық және теориялық деңгейлері (1 сағат)

1. 
   Тарихи суреттеу – тарихи танымның айрықша формасы. Тарихи суреттеу және тарихи факт.
   
2. 
   Тарихи теория, оның белгілері және құрылымы. Теорияның тарих ғылымындағы факт пен теорияның диалектикасы.
   

1. М.Вебердің идеалды түрлер теориясы.

2. О.Шпенглердің мәдени-тарихи концепциясы.

3. А.Тойнбидің локальды өркениеттер теориясы.

4. К.Ясперстің «өзектік уақыт» теориясы.

5. «Анналдар» мектебінің ментальдық методологиясы.

1. Тарих философиясының немістік мектебі. Гегель мектебі және әмбебап тарихи үрдіс концепциясы.

2. Тарих философиясының француздық мектебі. Р.Декарттың историософиялық конструктивизмі.

3. Тарихи үрдістің дамуының марксистік теориясы. К.Маркс, Ф.Энгельс және тарихты материалистік тұрғыдан түсіндіру.

1. «Қоғамдық-экономикалық формация» категориясы және тарих пен әлеуметтану ғылымдарындағы функциялары.

2. «Өркениет» категориясы және танымдық функциясы.

3. 
   Тарихи үрдістегі объективтілік пен субъективтіліктің диалектикасы. Тарихи заңдылык. Қажеттілік пен кездейсоқтық. Альтернативтілік (баламалылық).
   

Тақырып: Тарихи танымның ерекшелігі

2. Әлеуметтік құбылыстарды танудың ерекшеліктері. Тарихи танымның ментальдық және идеологиялық деңгейлері

Тақырып: Тарих ғылымының пәні

1. Тарих пен идеологияның арақатынастары және өзара ықпалы.

2. Тарих және саясат. Тарих ғылымының саяси функциялары және әлеуметтік статусы.

3. Тарих ғылымындағы өзектілік және көкейкестілік. Тарих және қоғамдық сана. Тарих ғылымы және тарихи сана.

1. Тарихи әдістің мазмұны мен мәні.

2. Тарихилық принципі – болмысты танудың жалпы методологиялық принципі. Тарихилық принципінің негізгі идеялары.

Тақырып:Тарихи факт. Тарихи деректің методологиялық мәселелері

1. Тарихи фактінің логикалық-гносеологиялық құрылымы.

2.Тарихи деректің позитивистік концепциясы.

3. Тарихи деректің әлеуметтік табиғаты. Тарихи деректің гносеологиялык функциясы.
Тақырып: Тарих ғылымындағы танымның эмпирикалық және теориялық деңгейлері

1. Тарихи суреттеу – тарихи танымның айрықша формасы. Тарихи суреттеу және тарихи факт.

2. Тарихи теория, оның белгілері және құрылымы. Теорияның тарих ғылымындағы факт пен теорияның диалектикасы.
Тақырып: Тарихи үрдістің қазіргі заманғы мәселелері

1. М.Вебердің идеалды түрлер теориясы.

2. О.Шпенглердің мәдени-тарихи концепциясы.

3. А.Тойнбидің локальды өркениеттер теориясы.