ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешенінің

«Халықаралық сауда құқығы» пәні бойынша

1. 
   Глоссарий
   
2. 
   Дәрістер
   
3. 
   Практикалық сабақтар
   
4. 
   Студенттердің өздік жұмысы
   

1. 
   ХСҚ түсінігі мен қайнар көздері.
   
2. 
   ХСҚ субъектілері.
   
3. 
   ХСҚ объектілері.
   
4. 
   Бағалы қағаздар жіктелуі және олардың ХСҚ- мен реттелуі.
   
5. 
   Интеллектік қызмет және оның құқықтық реттелуі.
   
6. 
   ХСҚ тарихы.
   

ХСҚ қайнар көздері:

• 
  Халықаралық заңнама. Экономика және ғылыми-техникалық саланы реттеу үшін мемлекеттер нормалар қабылдайды. Халықаралық заңнама екі нысанда болады:
  

б) Халықаралық ұйымдардың шешімдері, мысалы, Еуропалық Одақ мемлекеттеріне қатысты Еуропалық Одақ шешімдері.

• 
  Жергілікті халықаралық заңнама:
  

б) Еуропалық Одақ органдарының қабылданған актілері.

Бұл актілердің келесі түрлері бар:

1. 
   Ережелер - барлық мемлекет территориясына таратылды.
   
2. 
   директивтер - нормаларды қалыптастыру қызметін атқарады.
   
3. 
   Мысалы, қандай да бір әрекет жасауға тыйым салу туралы шешімдер т.б.
   
   • 
     ТМД көлеміндегі шарттар. ТМД көлемінде Парламентаралық Ассамблея әртүрлі актілер қабылдайды. Олар ТМД мемлекеттеріне міндетті. Осы актілерге негізден мемлекеттер ұлттық заңды қабылдайды.
     

1. Шаруашылық қызметті реттейтін ТМД актілері. Оларға: «Трансұлттық корпорациялар туралы» Конвенция 1998 ж., «Өндірістік, коммерциялық, несие-қаржылық, сақтандыру, аралас бірлестіктерді құру және дамыту жөніндегі көмек туралы Келісім» 1994 ж. Бұл келісімге сәйкес трансұлттық бірлестіктер мемлекеттің ұлттық заңымен көрсетілген түрде бола алады (қоғамдастықтар, бірлескен 2-ші сатыдағы банктер т.б.), олар үкіметаралық келісім немесе шаруашылық субъектілердің тікелей қатысуымен шарт негізінде қызмет етеді.

«Трансұлттық корпорация туралы» Конвенция осы корпорациялар қызметін, пайда болуын, мемлекеттік қолдау мәселелерін тікелей шешті.

2. 
   Сауда саласын реттейтін ТМД актілері. Бұған «ТМД мемлекеттерінің, ұйымдарының арасындағы тауарларды жеткізу жөніндегі жалпы шарттар туралы» Келісім 1992 ж. Киев қаласы жатады. Осында шартқа қалай отыру, өзгерту және бұзу тәртібі белгіленген.
   
3. 
   ТМД көлемінде өндірістік кооперация саласында: «ТМД салалары мен кәсіпорындарының өндірістік кооперациясы жөніндегі жалпы шарттар туралы» Келісім 1993 жыл. Бұл келісімде өндірістік кооперация сұрақтары, яғни жобалау, жөндеу жұмыстарымен технологиялық қызмет көрсету жағдайлары реттелген.
   
4. 
   Тасымалдау саласында: «Қауіпті және басқа да қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауды бақылау туралы» Келісім; «Қалааралық автомобильді тасымалдау» туралы Конвенция 1997 ж.
   
5. 
   Бағалы қағаздарға байланысты: «Мемлекетаралық бағалы қағаздар рыногын реттеу туралы» Келісім.
   
6. 
   Интеллекттуалдық меншік саласында: «Өндірістік меншікті қорғау шаралары мен өндірістік меншікті қорғау сұрақтары бойынша Мемлекетаралық кеңес құру туралы» Келісім 1993 ж.
   
7. 
   Мемлекет арасындағы бәсекелестік саласында: «Антимонополиялық саясатты келісу туралы» Келісім 1993 ж.
   
8. 
   Шаруашылық даларды шешу саласында: «Шаруашылық қызметпен байланысты, дауларды шешу тәртібі туралы» Келісім 20.03.1992 ж. Мысалы: Жеке меншікке байланысты сұрақтар меншік орналасқан мемлекеттің сотына арыз беру арқылы шешіледі.
   

- сауда серіктестіктерін тіркеу;

- қызмет түрлерін тіркеу;

- барлық субъектілерге тіркелгендігі туралы мағлұмат береді.

Сауда реестріне тағы прокуристер жөнінде мағлұматтар кіргізіледі.

Прокуристтер ешқандай қосымша өкілеттіктерсіз реестрге кіргізілген тұлға атынан шартқа отыра алатын тұлға.

Субъектілердің түрлері:

1. Жеке кәсіпкерлер - кәсіпкерлік саласындағы лицензияланатын қызметті іске асыратын тұлға.

2. Толық серіктестіктер - кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін құрылған жеке тұлғалар мен заңды тұлғалар бірлестігі. Ол көбінесе, құрылыста, инвестициялық жобалауды несиелеу кезінде қолданылады.

3. Коммерциялық серіктестік – жеке фирма түрінде бірнеше коммандиттер (салымшылар) салған салым көлемінде жауап берсе, бірнеше толық серіктер барлық салымдармен және мүлікпен жауап береді.

4. Акционерлік қоғам;

5. ЖШС;

I. Еуропалық бірлестік - экономикалық қызмет саласындағы жеке және заңды тұлғалар арасындағы белгілі бір уақытқа ғана құрылатын ұйым. Заңды адресі (мекен-жайы) бар жерде тіркеледі.

II.Трансұлттық бірлестіктер - кәсіперлік заңды тұлғалардың тобы. Бірнеше түрлері бар:

1. 
   Холдинг (ағылшын-амер. жүйеде көп қолданылады) әрбір мүшесінің тікелей қызметіне араласпайды, бірақ бір топ қатысушыларға әсер ете алады. Бұл топтағы заңды тұлғалар өзбетінше қызметті іске асырады.
   
2. 
   Концерн жеке субъектілер бірлестігі, мұнда орталық барлық істерді жүзеге асырады, шаруашылық қызметті жүргізеді.
   
3. 
   Қаржылық-өндірістік топ – заңды тұлғалар жиынтығы, олар белгілі бір қызметке өз мүліктерін біріктіреді.
   

Ол келесі қатынастарға қатысады:

• 
  мемлекеттік заемдерге байланысты;
  
• 
  мемлекет субъектілеріне заемге деген кепілдік беру кезінде;
  
• 
  инвестициялық шарттар бойынша;
  
• 
  өкілетті органдары арқылы мемлекеттік халықаралық сатып-алу сату шарттары бойынша.
  

V. Қазыналық кәсіпорындар ҚР құрады және оралымды басқару құқығы болады.

VI. Бизнестраст - қозғалмайтын мүлікке байланысты сұрақтарды шешу үшін АҚШ- ң штаттарында құрылған кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын ұйым.
3. ХСҚ объектілері ретінде халықаралық сауда айналымынан алынбаған азаматтық құқықтың объектілері табылады.

ХСҚ объектілері:

1. 
   Тауар - материалдық дүние заттары. Белгілері: салмағы, сапасы, бағасы белгілі болады;
   
2. 
   Ақша;
   
3. 
   Бағалы қағаздар - мүліктік құқықтарды куәландыратын құжат.
   

- Облигация - міндеттеме (қарыздың) бар екендігін бекітеді және оны шығарған тұлға оның қайтарылуын белгілі бір мерзімнен кейін көрсетеді.

- Вексель – вексельұстаушыға онда көрсетілген мерзімде вексельберушінің ақша көлемін куәландаратын құжат.

- Чек - банкінің чекте көрсетілген мерзімде чек ұстаушыға төлейтін міндеттемені сақтайды.

- Коносамент - теңіздегі, өзендегі құнды қағаз, тасымалдау жүгінің берілуін бекітеді.

- Акция - АҚ қатысушы құқығын бекітеді.

- Варрант - қоймада орналасқан тауарға кепілдеме құқығын куәландырады.

- деливери-ордер – яғни ордерден тұлғаға тауардан партиясын беруді көрсетеді.

- ақшалай бағалы қағаздар (облигациялар, чектер т.б.) оларда ақша сомасын талап ету құқығы бекітілген.

- қатысушы бағалы қағаздар (акция) мұнда АҚ-ға қатысушы ретінде болуы белгіленген.

- тауарлы бағалы қағаз - тауарға деген құқықты бекітеді.

Ағылшын-американдық жүйеде бұл жағдай өзгеше:

- инвестициялық қағаздар (акциялар мен облигациялар) АҚ қатысушы екенін көрсетеді немесе заем қатынастарын бекітеді (заем берушімен заем алушы);

- саудалық қағаздар – айналымды құжаттар болып табылады (вексель);

- тауарлы-өкімдік құжаттар – айналмалы құжат тауарлық бағалы қағаз белгілі бір белгілері бойынша ұқсас құжат.

- ұсынбалы (кез-келген тұлға ұсынған кезде ол бойынша көрсеткен тұлға құқық иесі болып табылады).

- ордерлік бағалы қағаз көрсетілген тұлға құқықтарды индоссамент арқылы береді.

- атаулы (аты- жөні) жазылған тұлға оның иесі болып табылады.

Көп мемлекеттердің құқықтық жүйелері акциялармен мен облигацияларды келесі түрлерге бөледі:

- жай акциялар - дивиденттерге құқықты куәләндыратын бағалы қағаз.

- артықшылығы бар акция жай акция иелерінен қарағанда ерте алу құқығын бекітеді.

- жай облигациялар иелері онда көрсетілген пайызды немесе барлық сомасын алу құқығын бекітеді.

- дисконттық облигациялар – номиналды сомасынан төмен эмитенттермен сатылатын облигация, брақ толық көлемде ол соманы қайтаруға міндеттеме алады.

- конфертивтік облигациялар – (АҚШ) акционерлік қоғамдардың иелері акцияға ауыстыра алатын жай облигациялармен дисконттық облигациялар.

Бағалы қағаздар келесі нысанда шығады:

- құжатты – материалды түрдегі құжат ретінде болады.

- құжатсыз - акция немесе облигация өзі берілмейді, бірақ шотқа жазылады.

Бағалы қағаздың құқықтық реттелуі:

- Женеваның Вексельдік Конвенциясы 1930, 1931ж.

- БҰҰ-ң халықаралық аудармалы және халықаралық жай вексельдер туралы Конвенциясы 9.12.1998ж.
5. Интеллектуалдық қызмет нәтижелерін қолдану оның иесімен ғана рұқсат етілді.

Интеллектуалдық қызмет объектілері – ғылыми, өнер шығармалары, пайдалы модельдер т.б.

Лицензияның шарт пәні ретінде екі объект табылды:

- Авторлық құқық объектілері;

- Өндірістік меншік объектілері;

Авторлық құқық объектілері: әдеби шығармалары, музыкалық шығармалар;

Өндірістік меншік объектілері: пайдалы модельдер селекциялық жетістіктер, фирмалық атаулар т.б.

Интеллектуалдық қызмет келесі халықаралық актілермен реттеледі:

- Өндірістік меншікті қорғау туралы Париж конвенциясы 1883 ж.

- Тауарлық және фабрикалық белгілерді халықаралық тіркеу туралы. Мадрид Конвенциясы 1891 ж.;

- Дүниежүзілік авторлық құқық туралы. Конвенция 1952 ж.;

- Патенттік кооперация туралы шарт 1970 ж.

6. Ежелгі Римде Б.э.д. III ғ ұлттық азамат кодекспен бірге сауда қатынасын реттейтін құқықтық актілер пайда болған.

Феодализм уақытында алғашқы саудагерлер өз қызметін атқара бастады. Алғашқы әдет-ғұрыптар жинақтары пайда болды. Мысалы XII-XIII ғ.ғ. Франция мен Англияда осындай жинақ болып «Висбиялық теңіз құқығы» табылады.

ХСҚ Еуропамен бірге дамып басқа территорияларға ауыса бастады.

XVII ғ. Жак Савари күшімен алғашқы Сауда ОРДОНАНСЫ қабылданды. 1663ж. одан кейін 8 жылдан кейін 1681 жылы Францияда алғашқы кодификациялық акт Теңіздік сауда туралы ОРДОНАНСЫ қабылданды. Осы екі акті алғашқы сауда құқығының негізін қалады. Францияда революциядан кейін, 1808 жылы Францияның Сауда кодексі қабылданды.

Қазіргі ХСҚ XIX ғ. бастап дами бастады.

Өзін өзі бақылаудың сұрақтары

1.ХСҚ түсінігі мен қайнар көздері.

2.ХСҚ субъектілері.

1. 
   ХСҚ объектілері.
   

1.Богусловский М.М. Иностранные инвестиции: правовое регулирование. - М., 1996.

2.Велъятинов Г.М. Основы международного экономического права. - М., 1994.

3.Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

4.Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

5. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

1. 
   ХСМ-ң нысандары және отыру тәртібі.
   
2. 
   ХСМ бойынша жауапкершілік негіздері мен түрлері.
   
3. 
   Халықаралық сауда міндеттемелері бойынша жауапкершіліктен босату.
   
4. 
   ХСҚ мерзімдер ұғымы және түрлері.
   
5. 
   Талап мерзімі.
   

1. 
   ХСМ ретінде мемлекеттер арасындағы байланысты бекітетін кез келген сауда саласындағы келісімдер. Осы жерде мемлекеттер мәмілеге қолданылатын құқықты таңдайды. Осыдан кез келген мәміле екі тараптың кез келгенінің келісімі бойынша сол мемлекеттің заңымен реттеледі.
   

- шарт бір мемлекет территориясынан екінші мемлекет территориясына тасымалданатын немесе тасымалдаған заттарға байланысты;

- акцепт және оферта болып табылатын іс-әрекеттер әр түрлі мемлекеттер территориясында жүзеге асу керек;

- мүлік беру, акцент және офертаға байланысты іс-әрекеттер жасалған мемлекеттерден басқа мемлекет территориясына берілуі тиіс.

Осы ГААГ заңдарында «субъект критерий» деген ұғым белгіленген. Оның негізі: тараптарға қойылатын талап ретінде олардың міндетті түрде кәсіпорны болу керек немесе басқа мемлекетте орналасу жері болуы тиіс.

ХСМ келесі тәсілдердің бірімен жасалу тиіс (отыру тәртібі):

- оферта негізінде және оның акцептісі негізінде;

• 
  тараптардың келіссөздері нәтижесінде.
  

• 
  оны қайтарған кезде, егер ұлттық заң ондай жағдайды бекітсе;
  
• 
  оферент қайтыс болса;
  

Халықаралық заңнамаға сәйкес акцепт дегеніміз шартқа отыруды білдіретін кез келген іс-әрекеттер. Тек қана акцептант еркі пассивті болмауы керек, өйткені Вена Конвенциясына сәйкес пассивті тәртіп - үндемеу акцепт болып табылмайды. Оферта мерзімі өткеннен кейін жасалған акцепт жаңа оферта деп аталады. Вена Конвенциясында мерзімі өткеннен кейін, офертаға жауап берумен офертаны кеш қабылдауды айыру керек. Біріншісі жаңа оферта болса, екіншісі оферент келісім білдірсе шарт жасалған болып есептелінеді.

- Биржалар - саудалық ұйымдардың бірлестігі, заңды тұлға болып табылады және мемлекеттің бақылауында болады. Тауарлық биржалар пәні тауарлар, мұнай, мақта, кофе т.б. заттар табылады.

- Аукционың биржадан айырмашылығы ретінде ондағы тауардың акциондық кәсіпорынның дүкендерінде орналасуы табылады. Яғни, сатып алушылар тауар сапасымен оның жағдайымен таныса алады. Аукциондардағы тауарлар жария түрде сатылды. Тауар аукционнан бірден сатылғаннан кейін берілуі тиіс.

- Халықаралық жәрмеңкелер мұнда экспортқа шығатын тауарлардың үлгілері көрсетіледі.

- Тендер (конкурс) ұйымдастырушы жинаған оферталары бойынша жүзеге асырылады. Оферта ұйымдастырушы тауарға қойған талаптарға сәйкес келуі тиіс. Тендер ашық түрде болады, егер барлық субъектілер қатыса алса; егер шақырылым бойынша болса, онда ол жабық түрде болады.

Саудалық келіссөздер - шартқа отыру негізі болып келеді, бұл жерде кейбір шарт тараулары өзгертілді, басқа тауарлар қабылдау жүзеге асады. Келіссөздер тікелей немесе жанама түрде бола алады. Саудалық келіссөздерге қатысу мақсаты - міндетті түрде шартқа отыру керек. Келіссөздерді халықаралық заңнамаға сәйкес созуға болмайды. Мұнда болса, онда зиян орнын толтыруы тиіс.

Халықаралық мәмленің түрін таңдаға бостандық берілген, егер ұлттық заң міндетті түрде басқа жағдайды белгілемесе.

Халықаралық заңнама белгілі шарттарды міндетті деп табады. Солай, Вена Конвенциясының 11-бабына сәйкес жазбаша да, ауызша да болады.

Тараптар шарт сөздерін дұрыс түсіну керек, өйткені шарттың бір данасы басқа тілде болады ғой. Сондықтан түсінік беруде «Сатып алу-сату туралы» Вена Конвенциясы 1980 ж. ережелері қолданылады.

Түсінік беру мақсаты – даулардың тууына әкелетін негіздерді жою. Сондықтан Конвенцияға сәйкес, егер белгілі бір сөз, пункт дұрыс түсіндірілмесе, онда шарт жарамсыз деп есептелінеді.

Шарт мәтінінде коллизиялар болса, онда Вена Конвенциясына сәйкес келесі ережелер белгіленеді:

- негізгі мәтін мағынасы, қалған шарттардың мағынасынан жоғары;

• 
  шартта көрсетілген шарт мақсатында;
  
• 
  тараптардың қатынастарындағы іс-тәжірибеде;
  
• 
  халықаралық саудалық әдет-ғұрып;
  
• 
  келіссөздер жүргізу;
  
• 
  тараптардың тәртібі.
  

2. 
   Халықаралық заңнама ХСМ бойынша жауаптық негіздері мен түрлерін бекітеді.
   

• 
  шарттан бас тарту, яғни шарттың орындау мерзімі басталғанына дейін, борышқордың шарттан бас тартуы.
  
• 
  міндеттемелерді толық орындамау, яғни борышқор шартты белгілі бір жағдайға байланысты орындай алмайды немесе мерзімін өткізіп алған. Борышқор шартты орындамауға құқы бар, егер белгілі бір құқықтық жағдайлар болса, (мысалы заңсыз түрде контрабанда арқылы шартты орындау мүмкіншілігі болса;). Ал егер борышқор шартты орындамауға өзі себеп болса, онда ол айырылып қалған пайданы қайтаруға міндетті.
  
• 
  міндеттемені шарттың уақытын өткізіп алып толық орындамау. Несие беруші нұқсан орнын толтыруды талап етуге құқылы және ескерту жасап орындауға мерзім береді, келесі рет сөйтсе бас тартуы жөнінде ескертеді.
  

• 
  міндеттемені шарттағы тауар санын сақтамай толық орындамау. Бұл жерде сатып алушы артық әкелген тауар санынан бас тартатындығын айтып кету керек; егер айтпаса, онда тауар қабылданған болып есептеледі.
  
• 
  міндеттемені тауар сапасының сақталмауына байланысты толық орындамауы, яғни тауар сапасы шарттағы тауар сапасына сәйкес келмеуі.
  
• 
  белгіленген орында шартты толық орындамау.
  

• 
  сынақтық (зачетная) – борышқор (должник), яғни толтырылмаған айыппұл үстінен айыппұлмен жабылмаған нұқсан орнын толтыруға талап етуге құқылы.
  
• 
  альтернативті – борышқор таңдауы бойынша нұқсан орнын толтыруға немесе айыппұлды төлетуді талап етуге құқылы.
  
• 
  айыптық (штрафная) - несие беруші айыппұлды талап етуге және нұқсан орнын толтыруды қоса талап етуге құқылы.
  
• 
  ерекшелік (исключительная) - яғни несие беруші тек қана айыппұлды талап етеді, нұқсан орнын толтыру алынып тасталады.
  

1. 
   табиғи апаттар - су тасқындары, даулар, жер сілкіністері;
   
2. 
   әскери әрекеттер - соғыс жариялау, төңкерістер, ұлт- азат қозғалыстар.
   
3. 
   өндірістік кәсіпорындардағы жазатайым оқиғалар;
   
4. 
   көлік қиыншылықтары, бұл негіз болады, егер сатушы тауар өзінде болғанын дәлелдей алса және көлікке байланысты жеткізе алмағанын көрсетеді;
   
5. 
   мемлекеттік орган актілері, белгілі бір қызметке тыйым салу ретінде болады, мысалы: экспортқа;
   
6. 
   ереуілдер (забастовки);
   

1. 
   дүлей күш мән-жайы фактісі болған кезде;
   
2. 
   осы фактімен шартты орындамау арасындағы себепті байланыс;
   
3. 
   Борышқор тікелей өзі себептік байланысты дәлелдеуі тиіс, яғни ол бірнеше рет орындамақшы болғанын дәлелдемелер арқылы дәлелдеуі керек.
   
4. 
   міндеттемені орындауға қабілетсіз болу.
   

Мерзімдерді есептеу тәртібі ХСҚ-да ҚР Азамат Кодексіндегі сияқты. Мерзім күнтізбелік күнмен немесе сөзсіз болуға тиісті оқиғамен байланыстырылады. Мерзімдер тағайындау жолдарын көрсетілген, атап айтсақ, бұл сол сәтте көрсестетін уақыт (күнтізбелік күн), белгілі уақыт кезеңі (жылдар, айлар, күндер, сағаттар).

Осы мерзімдер ішінде барлық халықаралық мәмілелер бойынша міндеттемелер орындалуы тиіс.

ХСҚ мерзімінің аяқталуы былай тұжырымдалады:

1. 
   Жылдармен шектелетін мерзім – мерзімнің соңғы жылының тиісті айы мен күнінде бітеді.
   
2. 
   Жыл тоқсандармен есептелетін мерзіміне айлармен есептелетін мерзім ережелері қолданады.
   
3. 
   Айлар мен есептелетін мерзім – мерзімнің соңғы айының тиісті күнінде бітеді.
   
4. 
   Апталармен есептелсе - мерзімнің соңғы аптасына тиісті күнінде бітеді.
   

• 
  кепілдік мерзімі;
  
• 
  кінәрәт мерзімі;
  
• 
  азаматтық- құқықтық (халықаралық сауда) міндеттемелерді орындау мерзімі;
  
• 
  талап мерзімі.
  

ХСҚ мерзімдер мағынасы келесіде, яғни мерзімдер уақтылы орындалса, онда ешқандай қосымша міндеттер жүктелмейді.

1974 жылы Нью-Йоркта «Халықаралық сатып алу-сату тауарларындағы талап мерзімі туралы» Конвенцияға қол қойылған, ол келесі қатынастарды реттейді:

- қолдану саласын;

- талап қою мерзімінің өтуін;

- талап қою мерзімінің өтуіндегі үзілісті және оны ұзартуды;

- тараптармен талап мерзімдерін өзгертуді;

- талап мерзіміне жалпы шектеу қоюды;

- талап мерзімінің өтіп кетуінің салдарын;

- мерзімдердің есептелуін;

- халықаралық іс- әрекеттерді.

Осы Конвенцияға сәйкес талап мерзімі – сатып алушы сатушыға қарсы талап беруге және талап етуге берілетін мерзім. Бұл мерзім өткеннан кейін тараптар талап ету құқығынан айырылады.

Осы Конвенцияның 8-бабына сәйкес талап қою мерзімі 4 жыл, басталу мерзімі талап ету құқығы пайда болған күннен басталады, оған екінші жақты бұл туралы айтуда, арбитраждық келісім (яғни, шешім шыққанан кейін ғана есептеле бастайды) деген негіздер де әсер етеді.

Конвенцияның 10-бабына сәйкес талап ету құқығы шарт бойынша орындамаушылық пайда болған кезде пайда болады. Тауар деффектісіне немесе сапасының сәйкес келмеуі кезінде талап ету құқығы тауарды берген күннен басталады. Шарт алдаумен жүзеге асса, талап ету құқығы осындай алдауды сатып алушы білген күннен басталады.

Нью-Йорк Конвенциясы жеке тауар жеткізілімі шарты мен тауарларды бөліп-бөліп сату мәселелерін шешкен. Мысалы, егер тарап осындай шарт бойынша одан бас тартса, онда талап мерзімі осындай хабарландыру жасаған күннен басталады.

Талап мерзімі 4 жыл өткеннен кейін, ақырғы күннің 24 сағатында бітеді. Ал егер айдың ішінде осындай күн көрсетілмесе, онда сол айдың ақырғы күнінде талап мерзімі аяқталады.

Конвенция ұлттық заң спицификасына қарап келесі қатынастарды реттейді:

• 
  талап қою мерзімінің өтуіндегі үзіліс;
  
• 
  талап қою мерзімінің басынан бастап есептеледі;
  
• 
  талап қою мерзімінің өтуін тоқтата тұру.
  

1. ХСМ бойынша жауапкершілік негіздері мен түрлері.

2. Халықаралық сауда міндеттемелері бойынша жауапкершіліктен босату.

3. ХСҚ мерзімдер ұғымы және түрлері.

4. Талап мерзімі.

Ұсынылатын әдебиет

1.Богусловский М.М. Иностранные инвестиции: правовое регулирование. - М., 1996.

2.Велъятинов Г.М. Основы международного экономического права. - М., 1994.

3.Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

4.Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

5. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

1. 
   Халықаралық тауарларды сатып алу-сату туралы Вена Конвенциясына түсініктеме.
   
2. 
   Халықаралық сатып алу-сату шарты бойынша тараптардың құқықтарымен міндеттері. Сатып алу-сату шартын орындамаған уақытта құқықтық қорғау жағдайлары.
   

1. 
   Халықаралық сатып алу-сату шарты мағынасы ретінде бір тарап екінші тарапқа меншікке сатып алудың пәнін беруге міндеттеледі, ал сатып алушы екінші тарапқа берілген сатып алу пәнінің орнына белгіленген соманы төлейді.
   

Бұл Конвенция екі жүйені: кеңестік және капиталистік жүйелерді біріктірді.

Бұл Конвенция екі мемлекет арасындағы саудалық қатынастарды реттейді, бірақ бұл мемлекеттердің саудалық қызметі басқа мемлекеттерде орналасу керек, немесе:

• 
  екі мемлекет келісу тараптары болуы тиіс;
  
• 
  немесе ХДҚ нормалары келісуші-мемлекеттердің құқығына көрсетеді.
  

Вена Конвенциясы сатып алу-сату шарттары мен мердігерлік шарттарын (қызмет көрсету) айырып біледі. Тауар жеткізілімі шартында тауар жеткізушіге тауарды жеткізуден басқа қызмет көрсету және жұмыс орындау міндеттері жүктелсе, онда ол Вена Конвенциясымен реттелмейді.

Конвенция 2-бабында сатып алу-сату шартына кіргізілмеген түрлері бекітілген (аукционда сату немесе орындау іс жүргізумен) немесе сатып алу- сату пәніне байланысты (акциялар, облигациялар, бағалы қағаздар). Осындай сатып алу-сату мемлекеттік арнайы органдар актілерімен реттеледі.

Бұл Конвенция шартты жасаумен ғана шектеледі, тараптар құқықтарымен міндеттерін бекітеді. Конвенция мерзімдер мәселесін, тауарға деген меншік құқығын және тараптар жауапкершілігін реттемейді.

Конвенция көбінесе түсінік беру мәселелерін, яғни құқық унификациясын (түсінік) бекітеді, ол шарт жасасу мәселелерін тез шешеді. Бірақ Конвенцияда көрсетілмеген мәселелер осы Конвенцияның жалпы принциптерімен шешіледі. Ал егер мұндай принциптер болмаса, онда мемлекетішілік заңдар реттейді.

Вена Конвенциясының 9-бабы әдет, қатынастар тәжірибесі екі тарапқа олар келіскеннен кейін міндетті болып табылады. Бұл ережеге байланысты әдет, күші болады, егер келесі шарттар орындалса:

• 
  тараптар осындай әдетті білсе немесе білу керек болса;
  
• 
  халықаралық саудадағы әдетті жалпы бәрі білсе;
  
• 
  сауда саласында тараптардың барлығы осындай әдет қолданса.
  

Конвенция шарт нысанына байланысты ешқандай талап жоқ, ол көрсетпелер арқылы да дәлелдене алады. Ал егер шарт нысаны жазбаша болса, онда алдағы өзгерту, тоқтатылу да жазбаша болуға тиіс.

Конвенцияның 13-бабына сәйкес жазбаша нысан болып телеграф және талетайп арқылы жіберу табылады.

Вена Конвенциясы оферта мен акцент сұрақтарын да реттейді. Конвенцияның 14-бабына сәйкес оферта ретінде тараптардың келесі белгілерімен сипатталған еркі табылады:

• 
  белгілеу бар - ұсыныс адресаты анықталған;
  
• 
  анықталған болып табылады, яғни шарттың толық және нақты негізгі шарттарын бекітеді.
  
• 
  категориялық (ерекше) болып табылады, тұлғаның ықтиярын көрсетеді.
  

Конвенцияның 14-бабы 2-тармағы жария офертасын реттейді. Жария оферта барлық субъектілерге жасалған ұсыныс. Офертаны адресат алса, сол күні күшіне енеді.

• 
  ұсыныс жіберу;
  
• 
  ұсыныс мазмұнымен танысу;
  
• 
  адресат ұсынысымен келісу.
  

2. 
   Конвенцияның 25-бабына сәйкес, шартты елеулі бұзу, осы бойынша екінші тарапқа ол өзі аламын деген табыстан айырылуын айтамыз. Нұқсан шартты елеулі бұзу мен себепті байланыста болуға тиіс.
   

Сатушы Конвенцияның 36-бабына сәйкес тауардың кез–келген сәйкес кемшілігіне тауар берілгеннен кейін де жауапты. Мысалы, сатушы тауардың мақсатқа қолдануға келетініне толық кепілдік береді.

• 
  тауар бағасын төлеу;
  
• 
  таурға төлегеннен кейін оны қабылдап алу.
  

• 
  сатушы қандай да бір міндеттемені орындамағаны үшін;
  
• 
  егер қисынды мерзім берілген жағдайда сатушы шарт бойынша тауарды жеткізбесе.
  

Конвенцияның 79-бабы жауапкершіліктен босату мәселесін шешкен. Кінәлі болса ғана жауапты болады.

Конвенция таурдың жойылу қауіпінің тәуекелі мәселелерін де шешкен. Мысалы, егер тасымалдау сатып алу-сату шартымен көрсетілсе, тауардың берілуі белгілі жерде көрсетілмесе, тасымалдаушыға тауар берілгеннен бастап сатып алушы осындай қауіп алады. Егер тауардың берілу жері белгіленсе, тауар тасымалдаушыға берілгеннен кейін ғана сол жерде оның қаупі сатып алушыға ауысады.

Конвенцияның 72-бабына сәйкес егер сатушы шартты орындағанға дейін оның елеулі шарттарын орындамайтындығы анықталса, онда сатып алушы шарттан бас тартуға құқылы.

1.Халықаралық тауарларды сатып алу-сату туралы Вена Конвенциясына түсініктеме.

2.Халықаралық сатып алу-сату шарты бойынша тараптардың құқықтарымен міндеттері. Сатып алу-сату шартын орындамаған уақытта құқықтық қорғау жағдайлары.

Ұсынылатын әдебиет

1.Богусловский М.М. Иностранные инвестиции: правовое регулирование. - М., 1996.

2.Велъятинов Г.М. Основы международного экономического права. - М., 1994.

3.Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

4.Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

5. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

1. 
   ХС делдалдық және оның құқықтық реттелуі.
   
2. 
   ХС өкілдік.
   
3. 
   Сауда өкілінің жауапкершілігі.
   

- сауда өкілі өз қызметін тапсырмаға сәйкес белгілеген ақыға жүзеге асырады;

- дистрибьютерлер (коммерциялық концессиялар) тауар шығарушылар (экспортерлер) арасындағы шартқа сәйкес өз аттарынан, өз ақысына алып тауарларды сатады, сондықтан дистрибьютерліктің өз ерекшеліктері бар:

1. 
   күрделі шарт болып келеді: өйткені, бір жағынан мұнда мердігерлік болса, екінші жағынан интеллектуалдық меншік объектілеріне құқық беріледі.
   
2. 
   дистрибьютерлік шарт созылмалық шарт, яғни осы шарт құрамында сатып алу-сату шарттары жасалады.
   
3. 
   дистрибьютер өз қызметін тауар шығарушыға байланыссыз жүзеге асырады;
   
4. 
   дистрибьютер шартқа сәйкес тауарларға деген меншік құқығын алады;
   
5. 
   дистрибьютер тауарын шығаруын алдында тауар сатылмаса да жауапты, яғни ол тауарын шығарушыдан бұл тауарды сатып алады.
   
6. 
   дистрибьютер қызметі эксклюзивті белгілі бір территорияда жүзеге асырылады.
   

• 
  халықаралық сатып алу-сатудағы өкілдік туралы 1983 жылғы Женева Конвенциясы. Бұл Конвенция саудалық өкілдік шарттарын, сауда өкілінің өкілетін, принципал үшін жасаған мәмілелердің құқықтық салдарын реттейді.
  

- Құқық туралы ГААГа Конвенциясы 1978 жылғы саудалық делдалдықта болатын коллизиялық сұрақтарын реттейді;

- Еуропалық Қоғамдастық директивтері 1986 жылғы, коммерциялық агент қызметін реттейді.

- Эксклюзивті дистрибьютерлік туралы Еуропалық қоғамдастық директивтері 1983 жылғы.

- сауда өкілі өз қызметін принципал берген тапсырма бойынша ғана жүзеге асырады;

- ол тауардың жойылу қауіпіне жауапты емес;

- өз қызметін анықталған табыс үшін жүзеге асырады;

- сауда өкілі принципалға есеп беру керек.

Халықаралық өкілдік шарттың негізі берілген сауда өкіліне тапсырма, онда барлық іс-әрекеттер көлемі көрсетіледі:

• 
  тар өкілеттігі бар сауда өкілі (шартқа отыру кезінде принципалмен шарттың барлық жағдайларын келіседі).
  
• 
  кең өкілеттігі бар сауда өкілі (3-ші тұлғамен мәміле жағдайларын өзі анықтай алады).
  

Тапсырмаға сәйкес өкіл қызметін атқара отырып, сауда әдет-ғұрыпын сақтауға тиіс.

Егер принципал тапсырмаларынан өкіл асып кетсе, онда ол бұл туралы хабарлауы керек. Егер оның іс-әрекеттерін принципал қабылдамаса, онда бұл (өкіл) жасаған іс-әрекеттер принципалға міндетті болмайды. Принципал берген тапсырмадан өкіл асып кетсе, онда ол оған жауап болады (принципал мен 3-тұлғаға залалды өтейді).

Сауда өкілі принципал есебінен және оған табыс табу мақсатымен өз қызметін іске асырады. Женева Конвенциясына сәйкес агент іс-әрекеті принципалмен 3-ші тұлғаны біріктіреді. Принципал өзі де агент пен 3-ші тұлға арасына араласа алады және 3-ші тұлғамен қарым қатынасқа түсуге құқылы.

Сауда өкілі екі тараптың іс-әрекетін жүзеге асырады, бірақ оған ешқандай мүлік берілмейді. Мұндағы қатынастар – принципал – 3-ші тұлға және 3-ші тұлға – принципал. Сауда өкілі бұл қатынаста делдал ғана.

Халықаралық сауда тәжірибесінде көбінесе принципал сауда өкіліне белгілі территорияда артықшылық құқықтар береді. Бұл құқықтар мағынасы сауда өкілі жасалған шарттардан пайыз көлемінде пайда ала алады.

Тағы бір ерекшелігі, шартқа отыру кезінде халықаралық сауда өкілі принципалмен тауар сатуға байланысты бәсекелістікке сол территорияда түсуге құқы жоқ.

Халықаралық заңнама және ұлттық заң халықаралық өкілділікті ауыстыруға рұқсат етеді (субагент, субкомиссионер), егер принципал мұндай өкілеттік берсе немесе ауыр жағдайларға байланысты өкіл өзі бұл іс-әрекеттерді жүзеге асыра алмаса.
3.Сауда өкілінің жауапкершілігі екі аспектіде болады:

- сауда өкілінің өз әрекеттері үшін жауапкершілігі;

- сауда өкілінің 3-ші тұлғаның іс әрекеттері үшін жауапкершілігі. Сауда өкілі өзінің заңсыз іс-әрекеттері үшін жауапты (Мысалы, принципал берген іс-әрекеттерден асып кетсе және егер ол біліктілік қасиеттерін іске асыра алмаса); Тағы бір жайт, сауда өкілі оның қолында орналасқан тауардың қауіпті жойылуына және бұзылуына жауапты емес, егер оны ол өзі жүзеге асырмаса.

Сауда өкілі тапсырма бойынша орындалған барлық мәміледен түскен қаражаттарды принципалға беруге тиіс. Егер шартқа сәйкес сауда өкілі принципалға қандай да бір мүлік алса, онда ол принципалды тауар жеткізушімен таныстырып, тауарды принципалға беруге тиіс. Егер шарт белгіленген мерзімнен ерте тоқтатылса, онда сауда өкілі принципал тапсырмасы бойынша барлық шартқа сәйкес іс әрекеттерді 3-ші тұлғамен жүзеге асыруы тиіс. Сауда өкілі шартқа сәйкес принципалға тауармен бірге сенімхатын қайтаруға міндетті. Тағы бір ерекшелік, сауда өкілі принципалға тиесілі мүлікті өзінде ұстауға құқылы, егер принципиал сауда өкілі алдында өз талаптарын орындамаса.

Принципал тапсырма орындалғаннан кейін, тауарды қабылдап алуға міндетті және өз міндеттерін сауда өкілінің алдында орындауға міндетті болып табылады. Орындамаса, онда жауаптылыққа тартылады.

Сауда өкілінің есеп беруі туралы шартта көзделмесе, онда сауда өкілі өз есебінде келесі шарттарды көздейді:

• 
  тапсырманы орындау тәртібі және сатылары;
  
• 
  тапсырманы орындағанын бекітетін құжаттар;
  
• 
  сауда өкілінің тапсырманы орындауға кеткен шығындары және оны дәлелдейтін құжаттар.
  

Тапсырманы толық орындаған сауда өкіліне принципал сауда өкілі шығарған барлық шығындарды және сыйақы шартқа сәйкес төлеуге міндетті. Мұндай шығындарға келесі шығындар жатады:

• 
  сақтандыруда;
  
• 
  тасымалдауда;
  
• 
  экспедицияда;
  
• 
  буып түюде;
  
• 
  сот процестеріне қатысқан сауда өкілінің шығындары.
  

• 
  өткізілген тауардан пайыз;
  
• 
  принципал тауарға орнатқан бағамен сатылған жоғары баға арасындағы айырма;
  
• 
  қатаң баға.
  

• 
  егер шарт белгілі мерзіммен жасалса, онда ол біржақтың еркімен тоқтатылмайды;
  
• 
  егер шарт мерзімсіз болса, онда екінші жақты хабардар етіп оны тоқтатуға болады.
  

Егер сауда өкілі шартты тоқтатса, онда ол орындалмаған тапсырма бойынша шығындарды талап етуге құқығы жоқ.

1.ХС өкілдік.

2.Сауда өкілінің жауапкершілігі.
Ұсынылатын әдебиет

1. Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

2. Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

3. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

4. Садиков О.Н., Краснова Н.Л. Исковая давность в МЧП/ Российский ежегодник международного права.1992.

5. Шатров В.П. Международное экономическое право. - М., 1990.

6. Шмитхофф К. Экспорт: право и практика международной торговли.М.,1993
Тақырып 5 Халықаралық есептер және халықаралық несиелік аудармалар

1. 
   Есептер.
   
2. 
   Халықаралық несиелік аудармалар.
   

Халықаралық заңнама келесі қома- қолсыз есептер амалдарын бөледі:

• 
  көрсетілген шотқа несиелік адарма арқылы төлеу;
  
• 
  --- төлеу;
  
• 
  инкассаға төлеу.
  

Тағы бір айтатын жәйт, халықаралық есептер есептер табиғаты тапсырма қатынастарына негізделеді, олар мағынасы: бір тұлға екінші тұлға атынан және оның қаражатына заңды іс әрекеттер жасайды. Бұл қатынастар тапсырма шарттары (агенттік шарттар) арқылы жүзеге асады, яғни олар банктермен басқа тұлғалар арасында және банктер арасында болады. Банктер мен төлеуші арасындағы қатынастар тек қана төлеуді жүзеге асыру тапсырмасымен ғана міндеттеледі, олардың елеметтері бар: несиелеу немесе қандайда бір кепілдіктер беру.

Халықаралық есептер (төлемдер) құқықтық реттелуі әртүрлі көпжақты халықаралық шарттармен реттеледі.


2. Халықаралық несиелік аудармалар туралы айтсақ, ол есептердің нысаны болып табылады.

Халықаралық несиелік аудармалар шарты бойынша бір тарапқа банк (банк адармасын беруші) сыйақы үшін тапсырма беруші тұлға атынан, оның шоты осы банкіде орналасса, басқа банкіге (банк бенефициарға) тапсырмада белгіленген тұлға апйдасына (бенефициарға) ақша қаражаттарын аударады. Несиелік аудармаларға сәйкес бенефициар төлеуді жүзеге асыруға, аударатын банкіден немесе басқа банкіден талап етуге құқы жоқ және мұндай құқықты ала алмайды. Мұнда іс әрекеттерді банкілер тек қана төлеуші тапсырмасы арқылы жасайды.

Осындай қатынастар ЮНСИТРАЛдық типтік заңымен реттеледі, осы заңға сәйкес халықаралық несиелік аудармалар опирацияларының қатысушы ретінде:

• 
  аударма беруші- несиелік аударма процесінде бірінші төлемдік тапсырманы беретін тұлға;
  
• 
  аударма беруші банкісі- аударма беруші шоты бар және одан төлемдер жасайтын банк;
  
• 
  бенефициар- несиелік аударма нәтижесінде қаражаттарды алатын және төлемдік тапсырмада белгіленген тұлға;
  
• 
  бенефициар банкісі- бенефициар шоты бар және оған төлемдер жасайтын банк;
  
• 
  жіберуші- төлемдік тапсырмасын беретін тұлға;
  
• 
  қабылдаушы банкі- төлемдік тапсырманы қабылдайтын банк;
  
• 
  делдал банк- адарма ұстаушы да, бенефийиардың банкісі болып табылатын кез келген қабылдаушы банк.
  

• 
  аударма беруші банк пен аударма беруші келісілген жаңдайда, банк оның төлемдік тапсырмаларын осы қабылдағаннан кейін орындайды деген тапсырманы алғанда шарт болса;
  
• 
  аударма беруші банкі төлемдік тапсырманы акцент еткені туралы хабарлама жіберсе;
  
• 
  төлемдік тапсырманы орындауға --- банкіге адарма беруші банкі төлемдік тапсырмасын берген болса;
  
• 
  төлемдік тапсырма бойынша төлемді осы банкіде аударма беруші шотын дебиттеу;
  
• 
  Офертадан бас тарту туралы мерзімінің өтіп кетуі және егер хабарлама осы мерзімде жіберілмесе;
  

Осыдан кейін, аударма беруші- банк аударма берушіден тапсырма алғаннан кейін, тікелей корреспонденттік қатынастар банк бенефициармен болмаса ол тапсырмасы делдал – банкі арқылы жүзеге асырады.

Типтік заңға сәйкес делдал- банкімен төлемдік тапсырмаға қабылданған болып есептелінеді келесі жағдайларда:

• 
  делдал- банкімен аударма беруші банк арасында төлемдік тапсырманы қабылдағаннан кеін оны орындайды деген шарт болса, онда делдал- банк сенімхатты қабылдағаннан кейін жүзеге асады;
  
• 
  делдал- банкі төлемдік тапсырмасы, алынған төлемдік тапсырмасын жүзеге асыру үшін береді;
  
• 
  делдал- банкі аударма беруші банкіде төлемдік тапсырмасын төлем арқылы жүзеге асыру үшін аударма беруші банкінің шотын дебиттейді;
  
• 
  төлемдік тапсырмадан бас тарту туралы мерзім өтіп кетсе, және егер хабарлама бас тарту туралы жіберілмесе.
  

• 
  аударма беруші банктік шотында қажетті қаражаттар болмаса;
  
• 
  төлемді жүзеге асырған кезде, егер басқа әдіспен төлем қабылданбаса;
  
• 
  аударма беруші банкіні анықтау үшін ақпарат аз болса.
  

Бұл халықаралық несиелік аударма этапы төлемдік тапсырмасын банк- бенефициарға бергеннен бастап аяқталады.

Халықаралық заңнамаға сәйкес аударма беруші банк немесе делдал- банк банк- бенефициармен корреспонденттік қатынастар болған кезде аударма берушішің тапсырмасын орындайды.

Типтік заңның 9 бабына сәйкес беенфициар- банкі төлемдік тапсырмасын келесі жағдайларда қабылдаған болып есептеледі:

• 
  бенефициар банкі төлемдік тапсырманы орындайды, егер жіберушімен бенефициар банкі осы қабылдағаннан кейін орындайды деген келісімде болса;
  
• 
  бенефициар банкі төлемдік тапсырманы акцент --------- жөнінде хабарлама жіберсе;
  
• 
  бенефициар банкі жіберушінің шотын төлемдік тапсырманы орындау үшін дебиттейді;
  
• 
  бенефициар банкі беенфициардың шотын төлемдік тапсырманы орындау үшін, немесе басқа заңмен қажетті бенефициарға беру үшін несиелейді;
  

Типтік заңда несиелік аударма аяқталғанда бенефициар банкі акцентілеген төлемдік тапсырма мөлшерінде --------- бенефициарға айналады деп белгіленген.

Міндеттеме орындалған болып табылады, егер банк бенефициар төлемдік тапсырманы акцентілегеннен бастап.

Типтік заңның 11 бабын қабылдаушы банкі төлемдік тапсырманы қабылдағаннан кейін, бір банктік күн ішінде орындайды деп белгілейді.

Заңда тағы төлемдік тапсырманы өзгерту және --------- алу мәселелері белгіленген, яғни оны орындағанға дейін бұл іс әрекеттерді жасауға болады.

Енді аударма беруші мен бенефициардың халықаралық несиелік аудармалар кезінде қауіптерін, сатушы көтеретін қауіптер түрлерін қарастарған жөн:

• 
  сатып алушы тауарға меншік құқығын ала отырып, төлемеу немесе дәрменсіз болу нәтижесінде қаражаттар адармалары болмайтын сатып алушының төлемеу қаупі;
  

1. Есептер.

2.Халықаралық несиелік аудармалар.
Ұсынылатын әдебиет

1. Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

2. Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

3. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

4. Садиков О.Н., Краснова Н.Л. Исковая давность в МЧП/ Российский ежегодник международного права.1992.

5. Шатров В.П. Международное экономическое право. - М., 1990.

6. Шмитхофф К. Экспорт: право и практика международной торговли.М.,1993

6.Гражданское право: Общая часть / Под ред. Диденко А.Г. – А., 2003

1 Халықаралық саудадағы банктік кепілдік ұғымы, белгілері.

2 Халықаралық саудадағы банктік кепілдік түрлері.

2. 
   Халықаралық заңнамаға сәйкес банктік кепілдік дегеніміз - банктің үшінші тұлға жағынан міндеттемесін толық немесе тиісінше орындамаған кездегі бенефициарға берілетін кепілдігі және міндеттемеде көрсетілген ақша сомасын төлеуге байланысты банк міндеттемесі.
   

• 
  принципал – осы тұлғаның ұсынысы (өтініші) бойынша банктік кепілдік беріледі;
  
• 
  банк- кепілдік- кепілдік беретін банкі;
  
• 
  бенефициар - банк кепілдігінде көрсетілетін тұлға және оның талабы бойынша және оның пайдасына банк-кепілдік төлем жасайды.
  

1995 жылы Резервті аккредетивтер және тәуелсіз кепілдіктер туралы Конвенция жобасы қабылданып, 1995 жылы мамырда Вена қаласында қабылданды.

3. 
   Халықаралық заңнамаға сәйкес банктік кепілдіктер онң пәніне байланысты келесі түрлерге бөлінеді:
   

• 
  Тендерлік (конкурстық) кепілдік - офертадағы соманың 2-5% көлемінде болады, ол тендер өткізетін ұйымның шығындарын, оның қатысушысы одан бас тартса, өтеу үшін керек.
  
• 
  Орындау кепілдігі- - жиынтықтылықты таурларды жеткізу кезінде қолданылады және импортер мүдделерін қорғау жағдайларында 10% көлемінде барлық шарт сомасынан беріледі.
  
• 
  Төлемді қайтару кепілдігі - кешенді тауар жеткізу кезінде қолданылады және ұзақ мерзімді жұмыстар мен қызметтерде болады.
  
• 
  Төлем кепілдігі - банк вексельдік сенімге кепілдік береді немесе құжаттық аккредетивтің ашылуына кепіл болады.
  
• 
  Кедендік кепілдік - кепілдік төлемдердерді қамтамасыз ету үшін қолданады және тауарларды кепілдік режимде кіргізу немесе транзитпен өту кезінде тауарды басқа мемлекет территориясына жеткізу кезінде пайдаланады.
  
• 
  Сот кепілдігі - сотта тараптарды немесе процесті қамтамасыз ету үшін қолданады.
  
• 
  Талапты қамтамасыз ету кепілдігі - тауарларды тәркілеген кезде қолданылады.
  
• 
  Коносамент кепілдігі – жүк тасымалдаушының міндеттемелерін, тауарларды коносаментсіз беру кезінде орындауын қамтамасыз етеді.
  
• 
  Қарсыкепілдік - бенефициардың кепілдік банкісі ондай кепілдікті бермейді, контрагент мемлекетіндегі жаңа банк контрагентке береді.
  
• 
  Талап бойынша кепілдік - бенефициардың бірінші жазбаша талабы бойынша (гарант) төлем жасауға тиіс.
  
• 
  Шартты кепілдік - бенефициар куәландыратын құжаттар көрсеткен кезде ғана кепіл (гарант) кепіл төлемдер жасайды.
  
• 
  Консорциумды кепілдік – консорциум қатысушылары осы топтық міндеттемелерін қамтамасыз етеді, ол үшін консорциумның бас кепілі қажетті топтан банктік кепілдіктер алады.
  

Кепілдік-банк кепілдікке байланысты сыйлықақыларды алуға құқылы.

Банктік негізідк ол орындалғаннан кейін тоқтатылады және құжат кепілге қайтарылып берілуі тиіс.

7. 
   Халықаралық саудадағы инкассо.
   
8. 
   Халықаралық саудадағы банктік кепілдік.
   
9. 
   Халықаралық факторинг.
   
10. 
    Халықаралық қаржылық лизинг.
    
11. 
    Халықаралық сауда айналымындағы мердігерлік және халықаралық тасымалдау.
    
12. 
    Халықаралық лицезиялық және сонымен байланысты шарттар. Франчайзинг.
    
13. 
    Халықаралық инвестициялар.
    
14. 
    Халықаралық сауда дауларын шешу тәртібі.
    
15. 
    Арбитраждық келісім.
    

1 Халықаралық саудадағы банктік кепілдік ұғымы, белгілері.

2 Халықаралық саудадағы банктік кепілдік түрлері.

Ұсынылатын әдебиет

1. Комаров А.С. Правовые вопросы товарообменных сделок.М.,1994.

2. Лукашук И.И. Стороны в международных договорах. - М., 1996.

3. Розенберг М.Г. Заключение договоров международной купли-продажи товаров. М., 1991.

4. Садиков О.Н., Краснова Н.Л. Исковая давность в МЧП/ Российский ежегодник международного права.1992.

5. Шатров В.П. Международное экономическое право. - М., 1990.

6. Шмитхофф К. Экспорт: право и практика международной торговли.М.,1993

6.Гражданское право: Общая часть / Под ред. Диденко А.Г. – А., 2003

1.ХСҚ түсінігі мен қайнар көздері.

2.ХСҚ субъектілері.

4. 
   ХСҚ объектілері.
   
5. 
   Бағалы қағаздар жіктелуі және олардың ХСҚ- мен реттелуі.
   
6. 
   Интеллектік қызмет және оның құқықтық реттелуі.
   
7. 
   ХСҚ тарихы.