Башҡорт әҙәбиәте.
-
Розалия Султанғәрәева.
-
Петр Кудряшев «Башҡорттоң яу алдынан йырлаған йыры».
-
«Ирәмәле» йыры, «Йәнтүрә хикәйәһе».
-
Француздар әйткән, сөнки башҡорттар уҡ-һаҙаҡтан бик һәйбәт атҡандар.
-
Йәнтүрә ҡурҡыу белмәй ҡысҡырып француздарға ҡаршы ташлана. Һөңгөһө менән бер француздың күкрәгенә ҡаҙай. Һөңгөһөн алғансы, артынан кемдер башына һуға.
-
«1812 йылғы һуғыш иҫтәлегенә» көмөш миҙалы менән бүләкләнгән.
-
Н.К. Батюшков.
-
Уҡ-һаҙаҡ бүләк иткән. Был хаҡта яугир-яҡташыбыҙ Ғосман Ғүмәровтың Гетеға уҡ-һаҙаҡ бүләк итеүе хаҡында фараз бар. Беҙ тикшереү эштәре алып барабыҙ.
-
«Любизар», «Эскадрон», «Каһым түрә», «Француз көйө», «Һары ла сәс», «Һай, илкәйем», «Ерән ҡашҡа», «Кутузов», «Абдрахман». «Ишетмәйҙәр микән сит илдәрҙә», «Әхмәт Байыҡ».
-
Һөңгө, ҡылыс, уҡ-һаҙаҡтар, ҡайһы берҙәрендә мылтыҡ, пистолет булған.
-
Германияның Шварц ҡалаһында 1814 йылда.
-
Ырымбур губернаһында 45 атлы полк ойошторолған.
-
«Тормош ҡорбандары» әҫәре.
-
Солтанҡай менән Ноғман.
-
Рим Янғузин, Әсфәндияров
-
Буранбай ҡурай уйнағанда Сәлимә уны йөҙөнән, яуырынындағы яраһынан таный.
-
Батша ер биргән.
-
Фольгнер — пруссак. Синфи йәмғиәткә хас булған ҡаршылыҡтарҙы асып бирергә ярҙам итә.
-
Сөнки илһөйәрлек тойғоһо көслө булған.
-
Сафия.
Башҡорт теле.
-
Матур әҙәбиәт стиле.
-
Хөкөмләү.
-
Әҙәби әҫәрҙән алынған өҙөк.
-
Үкенеү һәм көрәшкә ынтылыу.
-
Юйылмаҫ моң.
-
Синтаксик: уң яҡта Эҫерташ, һулда тауҙар теҙмәһе, арыраҡ, Ирәмәл.
Лексик: Көслө, йән тетрәткес; маҡтауға, данлауға; ирек, азатлыҡ; өмөт, сәм, дәрт; алыҫта, күҙ күреме етмәҫ ерҙә; уң-һул; йән тетрәткес, илаһи; зарлана, һыҡтай, илай; көй, йыр; әйҙәй, өндәй; бушанып, еңеләйеп; шәп, яй, һәлмәк.
-
Хис-тойғоно эҙмә-эҙлекле үҫтерә барыу, фекерҙе үҫтерә барыу.
-
Тамырҙаш һүҙҙәр: Тау теҙмәләре, тауҙар теҙмәһе; күңелен, куңелдә, күңеленән; урман, урмандар; көй, көйҙәр; йыр, йырланырға, йырсы, йырын; ҡурай, ҡурайсы, ҡурайҙа.
Анафора: Алыҫта, бик алыҫта (һөйләм башында ҡабатланып килә).
Контекстуаль синонимдар: Алыҫта, күҙ күреме етмәҫлек ерҙә, арыраҡ;
Ирек һөйөүсе, азатлыҡ өсөн көрәшеүсе; ҡабаланмай барған ат һымаҡ, яй ғына урман өҫтөнә ағылды.
Контекстуаль антонимдар: Уң яҡта Эҫерташ, һулда тауҙар теҙмәһе; Йә, малҡай, шәберәк атла! Былай яй барһаҡ, эш сыҡмаҫ!
Перифраз: Аямаған йәнен, түккән ҡанын,
Һис бирмәгән башҡорт Уралын...
(Башҡорттоң Тыуған илен яҡлап көрәшеүе, ҡан ҡойоуы).
Күп мәғәнәле һүҙҙәр: Кипте (кер, тамаҡ, ирен, күҙ йәш, ябыҡты); аса (ишек, йөҙ, яңылыҡ); уята (йоҡонан, хис, тәбиғәтте); көслө (кеше, тойғо, ел, ямғыр).
Архаизм: Мәхлүк.
Историзм: Уҡ-һаҙаҡ, кордон, кантон, генерал-губернатор.
Ябай һөйләү теле: йә, малҡай, шәберәк атла!
Фразеологизм: танһығы ҡанғансы ҡурайҙа уйнаны (һағыштары баҫылғансы).
Эпитет: тлсаҡланып йөҙөн аса, шатлыҡ хистәре уята, мәңге юйылмаҫ моң, көй ағылды, ҡарт Урал, күккә һонолған Ирәмәл.
Метафора: тауҙар геүләүе; ҡурай зарлана, һыҡтай, илай.
Гипербола: куҙ күреме етмәҫ ерҙә.
Сағыштырыу: наҙлы ҡыҙ һымаҡ, әйтергә теләгән шикелле, Салауаттай батыр, иң аҡтыҡ мәхлүхтәй, ҡабаланмай барған ат һымаҡ.
Йәнләндереү: ҡарт Урал; күк ҡара болоттарға бөркәнеп, алсаҡланып йөҙөн аса; тауҙар теҙмәһе йәйелеп ята; тауҙар геүләй; ҡурай зарлана, һыҡтай, илай.
Градация: таш аҫтынан урғылып сыҡҡан Иҙел
менән Яйыҡ, төрлө-төрлө ваҡ-ваҡ тауҙар теҙмәһе, бейек ҡая ташлы
ярҙар, ҡуйы урмандар — барыһы-барыһы ла алыҫ ауыр үткәндәрҙе
хәтерләй, ҡанлы бәрелештәрҙә ҡорбан булыусы ир-егеттәрен онота
алмайынса башын һалындырып, халыҡ күңеленән мәңге юйылмаҫ
моңдо һуҙалар кеүек.
Оксюморон: өңөнә инеп йәшеренгән иң аҡтыҡ мәхлүктәй.
9) Инверсия: 1. Ҡайҙа бармай, ниҙәр күрмәй
Ир-егеткәй менән ат башы...
2. Аямаған йәнен, түккән ҡанын,
Һис бирмәгән башҡорт Уралын...
Өндәү һөйләм: Ниндәй көслө, йән тетрәткес йыр!
Шул да булдымы егетлек!
Йә, малҡай, шәберәк атла! Былай яй барһаҡ, эш сыҡмаҫ!
Һорау һөйләм: Ләкин
уның көйө тау-таштар араһында ғына яңғырауҙан ни файҙа?
Ябай һөйләм: Ҡурай зарлана, һыҡтай, заяға уҙған ғүмерҙе йәлләп илай.
Көй һәм
йыр — халыҡ ҡанаты.
Ҡушма һөйләм: Ул сәфәр сыҡҡас, ноябрь айы етеүгә ҡарамаҫтан, көндәр
ҡабат йылы торҙо.
Өсөнсө мәртәбә яуған ҡар иреп бөтөп, ер өҫтө
кипте, батҡаҡлы юл таҡырайҙы.
Достарыңызбен бөлісу: |