Ru $$$umkd name$ Аты пэоәк мал шаруашылық шикізат өнiмдерін өңдеу технологиясы

-шикі теренің құрылымын оқу.

-терінің басты топографиялық аймақтары.

Сабақ мақсаты: малды шикі терісінің негізгі аймақтарын оқу және толық қарастыру.

Тері жабыны организмде ең негізгі қатар, физиологиялық функцияларды атқарады: денені механикалық және химиялық зақымданудан қорғайды, зиян организмдерден, шаң-тозаңан сақтайды және тері жабыны жылу алмасуды реттеуге қатысады.

Бір ғана терінің өзіндегі бөліктерде бағалы мех сонымен қатар әр түрлі тері бөліктеріндегі түкті жабынның тығыздығы, биіктігі, нәзіктігі және же басқа да тауарлық құрылымдары әр түрлі болады. М: жотасы түкпен қоюырақ жабылған және тері ұлпасы бұл бөлікте қарындағымен салыстырғанда тығызырақ, ол терінің бағалы болуына жағдай жасайды.

Түтік арқасында шешілген кез келген теріні келесідей бөліктерге ажыратады: маңдайма мойын (мойының жоғарғы жағы), душка (мойының төмен жағы, черево қарын,)алдынғы бөлікке де деп аталады, ал артқысы- жагбас аяқ және құйрық.

Жотаның өз кезеніңде үш бөлікке бөледі: желке (загривок)-жотаның алдыңғы бөлігінен-жауырының артқы бөлігінен сегіз көздің алдыңғы бөлігіне дейін және огуздок-жотаның артқы бөлігінен құйрығына дейін. Тұтастай (пласт) шешілген теріде черево жотаның жан-жағында орналасқан, терінің жанын (бос) құрайды, мойынында, черевода, думкада шамалы бағаланады. Кей жағдайда құйрық бөліктерінен сүретшілерге арналған кист жасайды және ол кейде жоғары бағаланады. Терінің топографиялық аймақтары жануарлардан сыпырылған терінің топографиялық аймақтары жалпы көрсеткіштерге: қалыңдығы, тері ұлпасы қалыңдығы, физико-механикалық құрылымға бөлінеді. Сонымен қатар терінің жеке аймақтарының атаулары оларға жеке аймақтарының атаулары оларға қатысты ұма бөліктеріне арнайы терминологымен пайдалануды жеңілдетеді.

Ірі қараның малының терісін келесідей негізгі аймақтарға ажыратылады. Вороток (қатпар)- тері аймағы мол мойынынан сыпырылған. Ол бастың аралығында және пашиннің алдыңғы линиясының алдыңғы аяғында орналасқан. Әр түрлі жуандықта және мықтылығы аз қатпарлы бар, тығыз емес тері ұлпасынан тұрады.

Чепрак (төс)- арқа ұшаның артқы бөлігінен сыпырылады. Жоғары бөлігі вороткамен (әуке) жанынан жыныспен төмеңгі бөлігі- тері шеттерінен терінің бағалы бөлігі болып саналады, жоғары тығыздығымен, қалыңдығы және мықтылығымен ажыратылады. Шошқа терісінде бұл аймақ круы деп аталады.

Ірі қара мал соятындарға осы аймақты сыпырғанда мұқият болуын ескертеді, өйткені ол аймақты зақымдау тері шикізатының сапасын төмендетеді.

Огузок- терінің төмеңдегі шеткі аймағы, чепрак немесе крупоның құрамына кіреді. Жандары (бос) жыныс терісімен шектелген. Құйрық –огузокпен шектелеген тері аймағы – сойылған малдың құйрығынан сыпырылған, аяққа жататын тері аймағы малдың аяғынан сыпырылады. Аяқтары жыныспен шектеледі. Аяқты алдыңғы және артқы деп ажыратылады. Жыныс бөлігіне артқы жаны тері аймақтары жатады, қорының астыңғы бөлігінен сыпырылған. Жыныстық терідегі ортаңғы бөлігі чепрак немесе крупонмен шектелген.

&&&

Торпақ немесе полукожник 10-13 кг дейін 10 кг бұзау терісі болады. Жас малдар тобының терісі салмағына қарай жеңіл, ауыр, орташа. Өлшеу жыл сайын мемлекеттен тексеру бақылауынан өткен таразымен өлшенеді. Ол 100 кг дәлдікке дейін жүргізіледі. 50-ден жоғары болса, нақты кг алынады.

Тері салмағын таза күйінде анықтайды,яғни ет, ет қалдығы, май қан ұйындысы, мұз және тұз болмауы керек. Өйткені сол үшін тері салмағын кемітеді. Ірі қара малда терідегі ет жұқа қабатын есептемейді. Тері салмағын қамыту бірнеше тері партиясына тәжірибе жүргізуге арқылы есептеледі. Қатар жасалар алдында және соңында өлшенген соң теріні көрсетіп тұрған салмағына алынып тастаған қосымшалар арқылы анықталады. Осыдан бір терінң біршама салмағын шығарып қосымшалары бар терілерді түзетеді. Егер ұсақ малдарда артық қосымша болса, 200 г ірі қара 500 г бар деп есептелінеді де ол өткізген тірі санына байланысты алынып тасталынады. Негізінен терідегі жоғалту салмағы әртүрлі болады. Ол бойынша- стандартта коэффициенттер бекітіледі. Мысалы: консервілеуген терілер, консервіленбеген және буланған терілер қатырылған терілер. Қалыпты жоғалту салмағы бойынша қатырылған тері 5% жоғалтады. Құрғақ тұздау кезінде 50% жоғалтады. Суық туздауда 13%. Бұл бірақ ауытқып көрсеткіштерін анықтап отырады, яғни ол консервілеу жағдайына байланысты. Анықтау теріні органалептикалық және аналиптикалық анықтайды. Ол тұздалған терілер үшін көбінесе қолданады. Ол үшін терінің әр түрлі аймақтарында тері қатырылады. Огузокпен 1-2 рет са көлеміндегі 6-9 салмақтағы теріні кесіп алады. Алынған үлгіні 2- ге бөледі. Оны 2 мм ұзындықта ұстап, құрғақ массада шкафта кептіреді. Ірі 180-170º, 137-135ºС қой, ешкі, кептіреді. Оның ылғалдылығын анықтау формуласы:

ω=м-1

m-кептірілген дейін салмағы

m-1- кептірілген дейін үлгі салмағы

&&&

Дайындық процес – жібіту, мездерме, золонше,сгомка т.б. Омока- шикізаттағы әртүрлі заттардың кір және қаннан тазарту мақсатында суға салу. Отмокадан кейін тері жағдайы жақсарады да,мездрение жақсы жүреді,яғни ішкі бөлігісіндегі ет қалдығы, май, терісі асты клечаткасы жоғалады. Терінің шел қабаты бөлігіндегі артық қабаттан құтылғанан кейін, терінің беткі бөлігін, жүннің өндеуге көшеді. Ол үшін теріні сілтіні қоспаның өндейді. Зоолиния эпидермис пен шаш буылдылығының юұзылуына әкеледі. Тері мен шаш арасындағы байланыс әлсірейді, согдықтан келесі –опнрацияны жеңілдету үшін- жүнді қырады. Ол шаш түптерін қыру машиналарымен жүргізіледі. Шикіззаттан шашты босатып алу (голье) деп аталады. Топырақ қалдықтарын химикат көегімен голье күлсіздендіреді және оны сумен жуады. Одан соң голье жұмсақтық пен мпйсыздықтың беру үшін ферметпен өңдейді. Дайындық процесі пикелеваниямен өңделеді.

Майсыздандыру тауарлық қасиеті анықтауға көмектеседі, сонымен қатар шаш жабыны түсі мен тері тканінің айқын көрсетеді. Теріні сыпырғанан кейін майсыздандырудың 2 әдісі қолданылады:

1 Механикалық –өтпейтін пышықпен немесе қатты майларда алу үшін скоба балшық, құм, ағаш ұнтағы т.б көмегімен. Жаңа шешілген терідегі ет қалдықтарын өтпейтін пышақпен қыру арқылы алып тастайды. Оның қыртыстарын жазу үшін арнайы қалыпты салып, қатты тартады. Тері майын қыру және еттерін алу үшін шаштың өсуіне қарсы бағытта болуы керек, яғни құйрықтан басқа қарай. Арнайы майсыздандырудан (песец) тері жабыны аң терілеріне кептіргенен кейін жүргізеді, өйткені қалып қойған май тері сарғайтады.

Теріні дұрыстау- тез және біркелкі кебу үшін және кептіру кезіңде теріге қалыпты көлемімен нақты пішін беріп, әдемі үшін қолданады. Егер теріні дұрыстамай, жазбай кептірсе, олардың табиғи түрін жоғалтып, тері кесе күйінде кеуіп қалады. Терінің әртүріне және көлеміне, пішініне, оның сыпыру әдісіне және өндіріспен экспорт талаптарына байланыты арнайы пішіндегі әртүрлі қалыпты (тровилка) пайдаланылады.

Тері түтікпен шешудегі ең қарапайым түріне- сына тәрізді (клинавидиал) жатады. Ол бір жағы өте жалпақ тақтадан тұрады. Қалыпты, жіңішке жағы, ал жалпақ бөлігіне- аяқ жағын тартып қояды. Аша тәрізді және қозғалмалы қалыпты пайдалану ұтымды келеді. Пластпен (жазылған) сыпырылған тері рамалдары түзіледі, ал жұқа тақтайшадан жасалып арнайы көлемін өзгертетін (үлкейтіп, кішірейтіп) шегелер қойылады. Ондай рамаларда терілер жіппен тартылады.

Илеу процесі –ол голяны илеу заттарымен өңдеп былғарыға айналдыру илеудің негізгі әдістері: промдық, құрастырылған мпйлы болып табылады. Бұл илеу әдісі түзу хромы мен өсімдіктердің сулы ертіндісімен тұратын илеу заттары- емен, шырша және т.б ағаштардан немесе қабақтарынан дайындалады. Майлы өңдеу әдісі қой, ешкі және бұғы терісімен, замшы (күндері) шығаруда пайдаланылады. Одан кейін голядан қосымша беткі қабатын алып тастап, су жануарлары майларымен өңдейді

&&&

&&&

1.Малдың қанын толық ағызбау

2.Қандағы қой терісін дұрыс іремеу,терілердің жиырылмауы

3.Терілердің жиырылмауы,

Сойғанда малдың қанын толық ағызбау,қандағы қой терісін дұрыс іремеу,терілердің жиырылмауы,тесілуі,сызаттануы,тілінуі,теріге етпен май кескінділерін жіберіп қою т.б.Малды сойғанда қанын ағызбау,алынған терінің сыртқы формасын төмендетіп,қанға сонымен нашар теріде жағылуы өзгерістердің тууына қолайлы жағдай жасайды.Қанды қалың ағызбайды.терідегі ұсақ қан тамырлары жарылады,жайылғаны байқалады.

2.Терінің дұрыс ірілмеуі. Бұл ақау теріні мал денесінен іреп,сыпырғанда стандарттық талаптан ауытқудан туады.Теріні мал денесінен сыпыру үшін ол бірнеше жерден басталады,төстің үстінен қарынның ортасындағы ақ сызықты байлата отырып,құйрығына дейін жеткізуі керек.Егер осы ақ сызықтан кей жағдайларда ауытқып кеткенде терілердің екі жағының тепе-тең.3.Қандағы ол терінің шел жағында да,жун жағында да кездеседі.Бұл ақау малды сойғанда,терісін сыпырғанда және оны қанмен ластанған жерге тастағанда сол сиякты тірі малды аяқпен ұру салдарынан тері астына қан көп жағдайда беткі жағында болады.

Жүн жабағысына тереңдей кіріп ұйысқан қан немесе терінің шел жағындағы қан дақтары микробтардың көбейіп,шіру тереңдігін дамытуға жол ашады.Теріні қанмен ластамау үшін малды жатқызып не артқы аяғынан іліп қойып сояды.4.Теріні жыртып жіберу-тері әр түрлі болып жыртылады:тіке жыртылған,тесіліп жыртылған шетінен ойып жыртылған.Бұның бәрі теріні қатты тартып сыпыру салдарынан болады.5.Пышақтың шелді алып кетуі бұл теріні ұқыпсыз сыпырғаннан,шелді мол кесіп жіберуден болады.Бұл кесік терінің арғы жағына өтіп кетпегенмен сол жері ойылып,жұқарып қалады.6.Терінің тесілуі-ол теріні сыпырып жатқанда байқамай пышақпен кесіп алудан,теріні механикалық жолмен тартып түсіргенде,жұқа терілерінің жыртылып тесілуінен пайда болады.7.Теріні тіліп кетуі- бұл терінің ішкі жағынан әр түрлі тереңдікте кесілген тілік.Тіліп кету көбінесе тондық және былғарылық терілерде көп кездеседі.Тілінген шелдің тереңдігін оргонолептикалық баға бойынша анықталады.8.Шелдің кеуіп кетуі(ауа толуы)-яғни қой терісі қабатының ашылуы.Бұл көбінесе теріні оңай түсіру үшін бауыздалған қойды сояр алдында терісі мен етінің арасында ауаны дұрыс үрлемеуден болатын жағдай.Теріні сыпыру үшін үрленген ауа тері мен тері астындағы клетчатканың аралығына толып кетеді.

&&&$$$003-002-000$3.3.2 Модуль 2 Практикалық сабақтың тақырыбы №2 Мехтық теріні бояу.

$$$003-002-001$3.3.2.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №2

3. 
   Бояу принциптері
   
4. 
   Бояу әдістері
   

Бояуыш ретінде өсімдік заттарын чернила жаңғағы, ольха қабығы, ал қоспа ретінде мыс ұнтақтары, мырыш тотығы тағы басқа қолданылады. Мехтық теріні түсі бойынша 2 топқа бөледі:

3. 
   Жақсы шынайы түс
   
4. 
   Табиғи түстегі мех
   

Екінші топқа: сары және түрлі түсті мехтар жатады.

Барлық теріні бояу 3 әдіспен өтеді: жағу, салып алу, аралас. Жағу мехтық теріні бояудың ескі әдісінің бірі. Ол шприц апарат көмегімен жүзеге асады. Салып алу әдісі терінің бір уақытта тұтастай партиясын бояуға және өндеу тез қысқа уақытта өтуге мүмкіндік туады. Мұнда теріні тек 1 түспен бояйды. Бояу барабандарда жүзеге асады. Салып алу процесі белгілі бір ретпен жүргізіледі: майсыздандыру, дәрілендіру, бояу.

Майсыздандыру кез келген теріні сілті қоспасымен сода, натрий, аммиакпен өндейді. Майсыздану салынып алынған терінің 1-2 сағатқа баркаста үздіксіз айналым нәтижесінде болады. Майсыздандырудан кейін теріні сумен жуады. Дәрілеу мехтық теріге хромпик, кейде темір купоросымен өңдеу арқылы іске асады.

Теріні 25-26˚С баркаста 4-6 сағат ішінде дәрілейді.
&&&

$$$003-003-000$3.2.3 Модуль 2 Практикалық сабақтың тақырыбы №3

&&&
Тері көлемін анықтау.

1.Терінің көлемін анықтау.

2. Терінің көлемін алып жатқан аумаққа байланысты анықтайды.

Терінің аумағын ағаш метрмен өлшейді және квадрат дм, ол терінің ұзындығын еніне көбейту арқылы, ал 1 дм дейін дәлдікте өлшенеді. Егер терідегі өлшем 0,5 дм жоғары болса, 1 дм деп алады. Ал 0,5 дм төмен болса алынбайды.

Қой және ешкі терісінің ұзындығын жота арқылы мойынның шетін құйрыққа дейінгі аралықта алады. Ал терінің енін (жалпақтығын) ондағы аяқпен 3-4 см төмен өлшейді. Ешкімен қойдың кептірілген терісінен 10% тастайды. Шошқа терісін өлшеу. Жота мойыннан артқы аяқ жалпағына перпендикуляр аралықта аламыз. Жалпақтығы немесе ені алдыңғы аяқпен 8-10 см төмен алады.(орта тұсына)

Егер теріні қатырылған немесе кептірілген нақты дәлдікпен өлшей алмаса, онда терінің көлемін салмағына қарай анықтайды, онда мынандай коэффициентті пайдаланамыз.

1дм²-граммен.

Қатырылған

Жүнді бағыттағы

Қойларда-40 г

Жартылай жүнді-37 г

Ешкі терісі-58 г

Шошқа терісі-58 г

Бұғы(жас)-2,8 г

Ересек бұғы терісі-36г

Теріні алғанда немесе қабылдағанда терінің нақты нақты дәлдікпен өлшеу керек болады. Ондай жағдайда 1 кг тірі салмаққа 2 дм² тең деп алып тірі малды терінің көлемін анықтайды.

Тері көлемін анықтағаннан кейін оның қандай түрге жататынын және стандартқа сай сорттайды. Ірі қара малда, жылқыда теріні мал жолына бөледі ( тайынша, құлын). Ол терілерді терідегі жүн жабынына байланысты мехтық, былғарылық деп бөледі. Егер құлындарының терісі жүн жабынына жүн ұзындығы 2 см, бұзау – 2,5 см немесе ол жоғары болса, оларды мехтық теріге жатады, ал стандартқа сәйкес болса былғары шикі затына жатқызады. Ал қоймен ешкі терісінің, қозымен лақ терісінен 18 дм жоғары болады, онда оларды мехтық және томдық қой терісіне , ол былғарыға ешкі терісі жатады. Сондықтан стандартқа сәйкес келуі керек.
&&&

$$$003-004-000$3.2.4 Модуль 2 Практикалық сабақтың тақырыбы №4

Тері ткані мен шаш жабынының құрылымы.
&&&

$$$003-009-001$3.3.9.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №4
1.Әртүрлі малдардың жүн талшығының құрылымы.
Қылшық өсіп тұрған жері учаскісін жүнді бөлігі; ал талшықтың төмеңгі бөлігін-буылдығы деп атайды. Мұнда жүннің өсуі баяулайды, жүн талшығының клеткалары қан тамырларынан көбірек алады. Клеткалар бөліну жолымен көбейіп, бірте-бірте бөлініп, мүйізделеді, жүн талшықтарын құрайтын солар. Талшықтың тамыры өніп тұрған тар жүн талшығының қынабы, қынаптың сыртқы жағында май бездері орналасады. Май бездері 2-еу болады. Олардың шығатын жолдары қынаптың ішінің жоғары бөлігіне еніп жатады, осылайша құрылымның арқасында түктің тамыр бөлігі иай бездерінен майланып тұрады. Жүн талшығының өзіндік глитологиялық құрылымы бар, яғни олар 3 қабаттан тұрады: қабыршақты қабат-талшықтың сыртқы қабығы, ол оны сыртқы ортаның бұзатын әсерлерден қорғайды, ол әр түрлі формадағы клеткаларда жатады, мысалы: талшықтың қабыршақты қабаты қыртысты сақинаға ұқсас.

Қабыршақтардың бұзылуы жүннің мықтылығын, беріктігін және басқа да функциялық қасиеттерін нашарлатады.

Қыртысты қабат-талшықтық негізгі массасы, ол қабыршақты қабаттың астында, талшықтың беріктігі, созылғыштығы, серпіндігі осы қасиеттерге байланысты. Қыртысты қабатты клеткада бояғыш заттар пигмент болады, ол жүнге түс береді.

Өзекті қабат-өлі, ірілі және ауыспалы, мықты болады, ол болбыр байланысқан клеткалардан тұрады. Клетканың арасы ауамен толтырылған. Өзекті қабат жүн талшықтарының ортаңғы бөлігінде орналасады. Бұл қабат неғұрлым күштірек, дамыған болса, талшықтар берік болады. Мұндай талшықтардың иректілігі онша емес, кейде морт үзіледі.

&&&

$$$003-005-000$3.3.5 Модуль 3 Практикалық сабақтың тақырыбы №5 Теріні консервілеу әдістері

Торпақ немесе полукожник 10-13 кг дейін 10 кг бұзау терісі болады. Жас малдар тобының терісі салмағына қарай жеңіл, ауыр, орташа. Өлшеу жыл сайын мемлекеттен тексеру бақылауынан өткен таразымен өлшенеді. Ол 100 кг дәлдікке дейін жүргізіледі. 50-ден жоғары болса, нақты кг алынады.

Тері салмағын таза күйінде анықтайды,яғни ет, ет қалдығы, май қан ұйындысы, мұз және тұз болмауы керек. Өйткені сол үшін тері салмағын кемітеді. Ірі қара малда терідегі ет жұқа қабатын есептемейді. Тері салмағын қамыту бірнеше тері партиясына тәжірибе жүргізуге арқылы есептеледі. Қатар жасалар алдында және соңында өлшенген соң теріні көрсетіп тұрған салмағына алынып тастаған қосымшалар арқылы анықталады. Осыдан бір терінң біршама салмағын шығарып қосымшалары бар терілерді түзетеді. Егер ұсақ малдарда артық қосымша болса, 200 г ірі қара 500 г бар деп есептелінеді де ол өткізген тірі санына байланысты алынып тасталынады. Негізінен терідегі жоғалту салмағы әртүрлі болады. Ол бойынша- стандартта коэффициенттер бекітіледі. Мысалы: консервілеуген терілер, консервіленбеген және буланған терілер қатырылған терілер. Қалыпты жоғалту салмағы бойынша қатырылған тері 5% жоғалтады. Құрғақ тұздау кезінде 50% жоғалтады. Суық туздауда 13%. Бұл бірақ ауытқып көрсеткіштерін анықтап отырады, яғни ол консервілеу жағдайына байланысты. Анықтау теріні органалептикалық және аналиптикалық анықтайды. Ол тұздалған терілер үшін көбінесе қолданады. Ол үшін терінің әр түрлі аймақтарында тері қатырылады. Огузокпен 1-2 рет са көлеміндегі 6-9 салмақтағы теріні кесіп алады. Алынған үлгіні 2- ге бөледі. Оны 2 мм ұзындықта ұстап, құрғақ массада шкафта кептіреді. Ірі 180-170º, 137-135ºС қой, ешкі, кептіреді. Оның ылғалдылығын анықтау формуласы:

ω=м-1

m-кептірілген дейін салмағы

m-1- кептірілген дейін үлгі салмағы

&&&
$$$003-007-000$3.3.7 Модуль 3 Практикалық сабақтың тақырыбы №7 Жас теріні жайып қойып,ылғалдап тұздау.

Бұд әдіс қолдануға ынғайлы болғандықтан кең тараған. Оның мәні мынада: жаңа сойып алған жас теріні шелдеп болғанан кейін, ши жағын бетіне қаратып, жақсылап қыртыстанған жерлерін жайып, жазып үстіне құрғақ ас тұзын себеді. Мұнан соң тұз теріге бір тегіс тиетіндей етіп, қолмен жайып, қолың жерлерін ептеп, ысқылап қояды. Терілердің көлемі 125*150 см ағаш стеллаждарда тұздайды. Тұздықтың теріден ағуы оңай болуы үшін стеллаждың орта шені шет жақтарына қарағанда 10-15 см де дөнестей болып келеді. Теріні жерге тастап тұздаға болмайды.

Бұл әдіс бойынша теріні белгілі бір бір уақытқа дейін тұздыққа батырып ұстайды. Тұздықтағанда да теріде ылғалды тұзбен баптырап ұстайды. Тұздықтағанда да теріде ылғалды тұзбен баптаған кездегі сияқты процестер жүреді. Тұздық осмостық қысымды арттыра отырып теріге сіңеді де, шикізат азда болса сусызданады. Бұл әдісті қолданғанда тері біркелкі және тез арада тұздалады, өйткені тұздың ерітінді терінің жүн жағынан да,ішкі шел жағында сініп оны ылжыратып жібереді. Тұздықьы дайындау үшін температура 15-20 º 1метр суға 350 грамм ас тұзын қосады.

Алдымен теріні тұздықта консервіленеді де, одан кейін текшеліп штабельге жазып салып, құрғақ таза тұзбен тұздайды. Баптау техникасы төмендегідей болып келеді. Шелденіп, алдын-ала тазаланған терілерді тұздық қойылған үлкен кеспектерге, бар кастарға салады. Ертінді, терімен бірге әлсін-әлсін кеспектің арнайы қалағы арқылы араластырып тұрады. Тұздықты күшейту үшін кеспекке алынған теріні біраз араластырғаннан кейін, оған жалпы тұз салмағының 10% есебінде құрғақ тұз қосады.

Терілерді алдымен ағаш жел жағын үстіне қаратып жазып салады да текшеле бірінен-бірі қоя береді. Олардың әрқайсысына бір тегіс етіп, тері салмағының 20% мөлшерінде тұз себеді. Ремоткаға текшелеп салынған терілердің биіктіг 1,5 м шамасы болғанда, оның көпіргш механизм арқылы тұздығы бар каспекке көтеріп салады.

Консервілеудің нәтижесінің терінің суы азаяды, тканінің тез еритін белоктары, қандары едәуір мөлшерде ертіп ерітіндіге қосылады, міне осының салдарынан барып терінің салмағы кемиді. Теріні жайып қойып ылғалдап, тұздағанда оның алғашқы салмағы 13%-ға , ал тұздықпен аталғанда 17%-ға азаяды. Жақсы жағдайда ылғалдап тұздалған теріде 13-15% тұз және 46-48% ылғал болады.

&&&

Қышқылдап- тұздап консервілеу әсіресе тондық және мехтық шикизаттар үшін ең тиімді әдіс деп танылады.

Терені қышқылдап тұздап әдісімен баптағанда тері тканінде түрінде физико-химиялық өзгерістер болады.

• 
  Біріншіден, тері сусызданады. Бұл әдісті баптау процестерінде тері ткані 20-30%-ға дйін суын жоғалтады. Баптауға қапталған терінің ылғалдылығы 37-42 %.
  
• 
  Екіншіден тері тканьдарында осмос қысымы өзгеріп, жоғарлайды, бұның өзі микроорганизмдегі өсіп дамуын басып тастайды.
  
• 
  Үшіншіден, тері ткандегі ортанығ РН өзгереді, қыщқылдығы жоғарлайды.