Тәуелсіз қазақстанның ҚҰндылықтар әлемі
жүктеу/скачать 20.72 Kb.
|
|
ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚҰНДЫЛЫҚТАР ӘЛЕМІ Қазақстан Республикасында жүйелі өзгерістер болып жатыр, азаматтық қоғам мен әлеуметтік мемлекеттің алғашқы демократиялық институттары пайда болды. Сонымен бірге, азаматтық қоғамның қалыптасу процесінде әлеуметтік-мәдени құндылықтардың, өткеннің рухани мұрасының сыни дамуына, елдегі құндылықтарды қайта бағалаудың күрделі және даулы процесіне ерекше назар аударылды. Нарықтық экономикаға негізделген қоғамның бүкіл саяси жүйесін түбегейлі қайта құру жолына көшу адамның жалпы иеліктен шығарылуын, мемлекеттің жалпы қысымын жеңуге мүмкіндік беретін Өмір сүру формаларын дамытуды, яғни азаматтық қоғам институттарын қалыптастыруды талап етті. Экономикадағы нарықтық өзгерістерді жүзеге асыру кезеңінде, демократиялық – саяси жүйеде, плюралистік – идеологиялық салада жалпы иеліктен арылуды жеңу либерализм құндылықтарын – адамның шығармашылық қабілеттерін ашатын еркін еңбек құндылықтарын бекіту қажеттілігін тудырды, демек, адам өмірінің негізі ретінде өзінің еңбегімен материалдық әл-ауқат құратын иесінің, иесінің сезімін дамыту.қоғамның зияткерлік және рухани әлеуетін құру жалғыз және мүмкін. Қазақстанның жаһандану дәуіріндегі дамуының нақты-тарихи жағдайларын есепке алу негізінде қазақстандық батыстық трансформация тәжірибесін жүйелі түбегейлі қайта құруды жүзеге асыру. Сондықтан, жеке тұлғаның шығармашылық қабілеттерін ашатын Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасуы үшін осы тұрғыда ол қалыптастырған кеңестік те, дәстүрлі де құндылықтарымыздың өткеніміздің оң әлеуетін пайдалану маңызды, соның негізінде консенсус және азаматтық қоғам институттарын одан әрі қалыптастыру мүмкін болады. Жеке меншік мүдделеріне жағдай жасау, жерге жеке меншік институтын енгізу, индивидуализмді дамыту, меншік иесі мен меншік иесінің сезімін тәрбиелеу – бұл міндеттердің бәрі дәстүрлі қоғам аясында мұндай жағдайлардың болмауымен, ал кеңестік қоғамның идеологиясы өзінің тарихы бойында демократиялық Қазақстанның қалыптасуы үшін қажетті осы құндылықтарды практика мен қоғамдық санадан жоюмен қиындайды. Зерттеушілердің міндеті-қазіргі заманның осы қажеттіліктеріне жауап бере алатын өткеннің әлеуметтік-мәдени құндылықтарын жандандыру. Қазіргі заманғы қазақстандық қоғам қоғамдық-саяси дамудың таңдап алынған бағытын табысты жүзеге асыруы үшін, менің ойымша, азаматтық қоғам институттары мен әлеуметтік құқықтық мемлекеттің қалыптасуы аясында қайта түлеп жатқан біздің өткеніміздің құндылықтарын бекіту мақсатында жүзеге асырылып жатқан өзгерістерді идеологиялық-насихаттық қамтамасыз етуді жандандыру және күшейту қажет. Дәстүрлі қазақ қоғамында "біз" ұғымы әрқашан "Мен"дегеннен күштірек болатын. Коллективистік бастамаларға қатты назар аудара отырып, меншік қатынастары да осындай болды. Сонымен бірге, жерді пайдалану механизмінің барлық күрделілігіне қарамастан, жерге меншік нақты реттелді. Меншіктің негізгі үш нысаны (жеке, қауымдық-топтық және қоғамдық) Қазақстанға бұрын да тән болған. Ұжым мен жеке тұлғаның мүдделерін үйлестіру үшін объективті жағдайлар болуы керек. Азаматтық қоғамның қалыптасуы үшін көп құрылымды экономика құру маңызды. Нарықтық механизмдермен реттелетін меншіктің тең және әр түрлі нысандары экономикалық қызметтің нысандары мен әдістерін, экономикалық еркіндікті еркін таңдау құқығын жүзеге асырады. Шынайы коллективтілікті қалпына келтіру керек және бұл процестің объективті негізі ұжымдық меншік нысанын (кооперативтік, акционерлік, жалға беру) дамыту болып табылады. Қазақстанда қалыптасып келе жатқан азаматтық қоғам үшін басты құндылық тәуелсіздік болып табылады, ал бостандық – бірлік, келісім, толеранттылық, өркендеу базалық құндылықтар болып табылады; нақ осы еркіндік әрбір индивидтің өзін-өзі шығармашылық тұрғыдан жүзеге асыруына мүмкіндік береді. Номад бастапқыда еркіндікті сүйетін рухқа тән болды. Бостандық сезімі оның айналасындағы кеңістікке ерекше көзқарас тудырды, дүниетанымның жаңа нәрсеге ашықтығын қалыптастырды, әлемге терең қызығушылық тудырды. Азаматтық қоғам-бұл өз қызметін нақты өзін-өзі басқару негізінде жүзеге асыратын әртүрлі мәдени, ұлттық, еңбек, аумақтық және басқа бірлестіктер, қауымдастықтар мен қауымдастықтар. Тарихтан белгілі болғандай, қазақ ауылында кезінде дәстүрлі билікпен қатар өмір сүрген және өз тайпаларының бірлескен өмірінің түрлі мәселелерін шешкен өзінің "ақсақалын" қауым мүшелерінің сайлауы нәтижесінде қалыптасқан өзіндік өзіндік өзін-өзі басқару институты орын алған. Айта кету керек, өзін-өзі басқарудың бұл түрінде қазіргі зерттеушілер ұтымды астық пен оны қазіргі қоғамда қолдану мүмкіндігін көреді. Азаматтық қоғамның демократиялық институттарының қалыптасу процесі барша қазақстандықтардың мәдениетінде, психологиясында, Тарихи өткенінде тамыры тереңде жатқан, топтастырушы жалпыұлттық идея негізінде жалпықазақстандық патриотизмді қалыптастырусыз мүмкін емес. Дәстүрлі қазақ қоғамында туған жерге деген сүйіспеншілік, оған табыну және сыйластық, үлкендерді сыйлау сияқты құндылықтар күшті болды. Бізге өткеннен кейін жеткен бірігу құндылықтарының ішінде этносаралық және конфессияаралық келісім мен әлеуметтік-саяси тұрақтылық құндылықтарының маңызы ерекше. Олар көпэтникалық қазақстандық қоғамның құндылық базисін білдіреді, онымен ұштасуда Қазақстанда демократиялық құндылықтарды тереңдету мүмкін болады және олардың негізінде Азаматтық қоғам институттары қалыптастырылуы тиіс. Діни төзімділік, қазақ халқының тарихи дәстүрінде фанатизм мен діни агрессияның болмауы, басқа халықтардың рухани бостандығына құрметпен қарау – конфессиялар арасындағы өнімді диалогты дамыту және дінді азаматтық қоғамның маңызды элементі ретінде тану үшін қарулануға қабылдау маңызды игілік және аса маңызды құндылық. Осылайша, тоталитаризм кезеңінде жоғалған қазақ және басқа да халықтардың мәдениеті мен руханилығының жандануы, әлеуметтік-саяси трансформация жағдайында дәстүрлі мәдениеттің әмбебаптығына байланысты қазақ философиясының дамуы әлемдік даму контексінде Қазақстанның рухани бостандығы мен тәуелсіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады; олар ұлттық сана-сезімнің өсуі, халықтың шоғырлануы, халықтың ұлттық және мәдени бірегейлігі үшін маңызды. Қазақ және орыс тілдерінде өңделген жеке мақалалар, сұхбаттар және басқа да материалдар негізінде жазылған бұл кітапта жаһандану дәуірінде Қазақстанды жүйелі реформалау процесінде қазақ халқының рухани және мәдени мұрасын сыни тұрғыдан игеру, азаматтық қоғам мен әлеуметтік мемлекеттің қазақстандық моделін құру тұрғысынан біздің еліміздің құндылықтарын қайта бағалау қажеттілігі туралы айтылады. Өткеннің құндылықтарымен Диалог жаһандық қатынастар жүйесінде дағдарыстан кейінгі Қазақстанның рухани және мәдени қауіпсіздігін нығайтудың маңызды құралы болып табылады. Онда Тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы мен дамуы процесінде құндылықтардың жаңа жүйесін қалыптастыру және негіздеу беріледі. Бұл ретте заманауи қазақстандық қоғамды жаңғырту және трансформациялау процесінде мемлекетіміздің басты құндылығы, ислам мен православиелік христиандықтың рухани құндылықтары ретінде тәуелсіздікті тұжырымдамалық талдауға ерекше назар аударылады. Бұл жұмыста тәуелсіз Қазақстанның барлық материалдық және рухани құндылықтарын толық қамту міндеті қойылмайды. Кітап атауының өзі жаңа мемлекет құру процесінде жекелеген құндылықтардың жаңа жүйесін, жаңа интегралдық дүниетанымды және өзара түсіністіктің жаңа еуразиялық интегралдық философиясын негіздеу және қалыптастыру қажеттілігін көрсетеді. жүктеу/скачать 20.72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|