Е.А. БӨКЕТОВ АТЫНДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ УНИВЕРСИТЕТІ
1 Тақырып.Мəдениет
морфологиясы.
Орындаған: Төлеуқұлова Жұлдызай
КО-29-22к
Тапсырма:
З.Фрейд, О.Шпенглер, А.Тойнби, Л.Гумилев, П.Сорокин.
С.Хантингтон теориялық тəсілдеріне шолу.
Мəдениет - жеке адамның өмір сүру мақсаты мен құндылық
жүйесі, адамның өмір сүрген ортамен қарым-қатынасы. Ол -
өзара қарым- қатынас нəтижесінде қалыптасатын ерекше
құбылыс.
Мəдениеттану жеке пəн ретінде ХІХ соңғы ширегінде
қалыптаса бастады.
Көне заманда "культура" деген ұғым "жерді өңдеу" деген
мағына берген. Цицеронның еңбектерінде бұл сөздің
мағынасы тереңдеп, "жанды жетілдіру" деген ұғымды білдірді.
Ал кейінірек уақыт өте келе еуропалық тілдерде мəдениет сөзі
"білім беру", "даму", "қабілеттілік", құрметтеу" сияқты
мағыналарға ие бола бастады. Қазақ тілінде бұл термин
арабтың "маданият"-қала деген сөзінен енген.
Мəдениет жеке-дара емес. Ол əрқашанда басқа мəдениеттер
мен байланыса отырып тіршілік етеді. Əрі соның нəтижесінде
жетістіктерге де жетеді. Осы орайда Э. Гуссерльдің
«философия жəне еуропалық адамзаттың дағдарысындағы»
еңбегіндегі мынандай жолдары еске түседі. "Мəдениеттің
мазмұны адамзат өмір сүруінің бірлескен тəжірибесімен
анықталады". Расында, мəдениет дегеніміз адаммен қатарласа
өмір сүру мүмкіншілігінің табиғи тəсілі. Мəдениет шынайы
адамдық құбылыс, адам бар да мəдениет бар.
Мəдениет ұғымын теориялық жағынан зерттеген ғалымдар көп.
Солардың бірі, Э. Б. Тайлор: мəдениет пен өркениет бір, олар
синанимдер деген.
О. Шенглер, Л. Уайт, өркениет мəдениеттің ақыры, оның кірілік
шағы, руханилықтың антиподы деген.
А. Тойннби, С. Хантингтон: өркениет - этностар мен
мемлекеттерге тəн мəдениеттің оқшау түрі.
К. Леви-Стросс: мəдениет -болашаққа бой сермейтін прогрес,
қоғамның парасаттылық деңгейі.
Л. Гумилев, П. Сорокин: мəдениет - тағылық пен варварлықтан
жоғарғы деңгей,- деп мəдениет сөзіне теориялық шолу жасаған.
2 Тақырып. Мəдениет тілі.
Тапсырма:
Мəдениеттің таңбалық жүйесінің типологиясын көрсету.
Мəдениет құбылысының толық жəне табысты зерттеу үшін
типология əдістері қолданылады.
Ең алдымен мəдениет тілі дегеніміз не екендігіне анықтама бере
кетсек. Мəдениет тілдері - мəдени байланыста
қолданылатын əр түрлі белгі жүйелерінің жиынтығы. Кең
мағынада адамдарға бір- бірімен коммуникативтік қатынастарға
түсуге, мəдениет кеңістігінде жүруге мүмкіндік беретін құралдар,
белгілер, рəміздер, мəтіндер болып табылады.
• Символ туралы түсінік жəне оның мəдениеттегі рөлі. Рəміз
- бұл объектінің терең мағынасы ашылатын объективті мəні жоқ
белгі. Таңбаны қолдана отырып, адам тілдің мүмкіндіктерінен
асып түсетін тəсілдер арқылы ақпаратты беру тəсілін тапты.
Мысалы, елтаңбалар, эмблемалар, баннерлер, «үш құс»,
«бейбітшілік көгершіні» бейнелері нақты формадан басқа
абстрактілі ұғымдарды жеткізеді.
• Мəдениеттегі белгі түсінігі. Белгі дегеніміз - кандай да бір
басқа объектінің, меншіктің немесе қатынастардың объективті
орнын басатын жəне хабарламаларды (ақпаратты, білім) алу,
сақтау, өңдеу жəне тарату үшін қолданылатын материалдық
объект (құбылыс, оқиға). Белгінің болуы ақпаратты
коммуникацияның техникалық арналары арқылы жəне оны əр
түрлі - математикалық, статистикалық, логикалық - өңдеу
арқылы жіберуге мүмкіндік береді.Белгінің түрлері:
● Иконикалық белгілер - бұл суреттердің белгілері, олар
олардың мағынасын білдіреді. Мысалы, жаяу жүргіншілер
өткелін көрсететін белгілер, сандар, эскалаторлар.
Белгішелер арасында ерекше орын рəміздер болып
табылады. (елтаңбалар, елтаңбалар, бұйрықтар,
баннерлер).
● Шартты белгілер. Мысалы: мектеп қоңырауы, жедел
жəрдемдегі қызыл крест. Шартты белгілердің екі негізгі түрі
бар. Олар сигналдар (бағдаршам түстерінің мағынасы)
жəне көрсеткіштер (картографиялық белгілер, мектеп
белгілері).
● Вербалды белгілер жүйесі - табиғи тілдер. Адамның туа
біткен жəне генетикалық тұрғыдан мұрагерлік тілдік қабілеті
бар. Бірақ тілдік қабілеттің дамуы мен дамуы адамдарда
тек қарым-қатынас жағдайында болады.
● Қол қою жүйелері. олардың ішіндегі ең маңыздысы - жазу,
табиғи тіл, ауызша сөйлеу белгілерін жазуға арналған жүйе.
Белгілеу жүйесінің бұл түріне музыкалық нота жатады.
Қорытындылай келе тіл бұл кез-келген мəдениеттің тəртібі
бекітілген белгілер жүйесі деп айтқым келеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
