- - Зат есімнің септік категориясы сөз бен сөздің байланысын қамтамасыз етеді, сөзге грамматикалық мағына үстейді.
- - Зат есімнің септік категориясының мағынасы септік жалғаулар арқылы беріледі.
- Тіліміздегі сөздер тәуелденіп те, тәуелденбей де септік жалғауларын қабылдайды. Осыған байланысты қазақ тілінде септеудің:
- 1) жай септелу;
- 2) тәуелді септелу деген екі түрі бар.
Септік жалғаулары - - Зат есімнің септік категориясы сөз бен сөздің байланысын қамтамасыз етеді, сөзге грамматикалық мағына үстейді.
- - Зат есімнің септік категориясының мағынасы септік жалғаулар арқылы беріледі.
- Тіліміздегі сөздер тәуелденіп те, тәуелденбей де септік жалғауларын қабылдайды. Осыған байланысты қазақ тілінде септеудің:
- 1) жай септелу;
- 2) тәуелді септелу деген екі түрі бар.
Септік жалғаулары - ♦ Атау: арнайы жалғауы жоқ; ♦ Ілік: - ның, - нің, - дың, - дің, - тың, - тің ♦ Барыс: - ға, - ге, - қа, - ке, - а, - е, - на, - не ♦ Табыс: - ны, - ні, - ды, - ді, - ты, - ті, - н ♦ Жатыс: - да, - де, - та, - те, - нда, - нде ♦ Шығыс: - нан, - нен, - дан, - ден, - тан, - тен ♦ Көмектес: - мен, - бен, - пен
Тәуелдік жалғау - - Тәуелдік категориясының мағынасы тәуелдік жалғаулары арқылы беріледі, яғни тәуелдік жалғауы грамматикалық мағынасы жағынан ең алдымен тәуелдік мағынаны, екіншіден, сол тәуелдік мағынаны белгілі жаққа байланысты жекеше, көпше түрде білдіреді.
- - Сонымен бірге тілімізде тәуелдеудің оңаша және ортақ түрі қалыптасқан.
- Жекеше түрі
- І жақ–ым, -ім, -м
- ІІ жақ-ың, -ің, -ң
- -ыңыз,-іңіз,-ңыз,-ңіз
- ІІІ жақ-сы, -сі, -ы, -і
Тәуелдік жалғау - Көпше түрі
- І жақ - мыз, -ымыз, -міз, -іміз
- ІІ жақ — тарың, -терің, -дарың, -дерің, -ларың, -лерің
- -тарыңыз, -теріңіз, -дарыңыз, -деріңіз, -ларыңыз, -леріңіз
- ІІІ жақ -сы, -сі, -ы, -і.
Көптік жалғау - Зат есімнің көптік категориясының көрсеткіштері көптік жалғаулары.
- -лар, -лер, -дар,-дер,-тар, -тер
Достарыңызбен бөлісу: |
