Зырян ауданының 2015-2019 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамы

отырысында

мақұлданды:

(14.10.2014 ж. № 10 хаттама)

Зырян қ., 2014 ж.

Ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуының болжамы стратегиялық, экономикалық және бюджеттік қатынастарды анықтау мақсатымен жасалды және болжамды, мақсаттарды, бес жылға әлеуметтік-экономикалық дамудың көрсеткіштерін және үш жылға бюджеттік параметрлердің болжамын құрайды.

Ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуының болжамы 2015-2017 жылдарға жергілікті бюджетті жасау үшін негіз болып келеді.
Зырян ауданының мақсаттары, бағыттары, нысаналы индикаторлары және әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері
9 айға ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуының қорытындылары 2013 жылғы деңгейге өсу қарқынын ойдағыдай сақталғанын білдіреді.

2014 жылғы 9 айда өнеркәсіптік өнімнің өндіріс 26706,4 млн. теңгені немесе 2013 жылғы деңгейге 103,2% құрады. Өнеркәсіптік өнімнің физикалық индексінің көлемі 100,3% құрады, тау кен өнеркәсібінің өндірісі бойынша ФИК-97,3%, өңдеу өнеркәсібінің – 127,8%.

Негізгі капиталға инвестициялар көлемі 10246,0 млн. теңге сомасын құрады 2013 жылғы деңгейден орындалу 94,6%. 2014 жылы кәсіпорындармен инвестицияны салу 2013 жылғы деңгейден 16,9% артық., бюджеттік қаражаттардың көлемі 2013 жылғы деңгейден 44,4% төмендеумен.

Жалпы өнімнің көлемі 8150,4 млн. теңгені құрады, 2013 жылғы деңгейден 107,7%.

Белсенді кәсіпорындардың саны – 239 бірлік, 2013 жылғы деңгейден 102,1% өсумен.

Құрылыс жұмыстарының көлемінің жоспары 5862,5 теңге, 2013 жылғы деңгейден 7,3% өсумен. 1454 кв. метр енгізілді.

Жеке тауар айналымының көлемі 11042,0 теңгені құрады, 2013 жылғы деңгейден 17,4% өсумен.

411 жаңа жұмыс орындары құрылды, 2013 жылғы деңгейден 58,1% өсумен.

Ортақ айлық еңбек ақы 88511 теңгені құрады немесе 2013 жылғы деңгейден 110%.

Зырян ауданының анық экономикалық секторында өндірілетін көлемнің 73,5% өнеркәсіптік өндіріс алады, 13,5% ауыл шаруашылығы, 13% шағын кәсіпкерлік саласы қамтиды.

Аумақтың өндірістік бағыты тау кен шығару саласының басымдылығымен, ауыл шаруашылығын дамытудағы қиын климаттық жағдайлармен танылады. Шағын кәсіпкерліктің кәсіпорындары экономиканың үстем салаларында қызмет жасауға бағытталған.

Ауданның өнеркәсібі үш негізгі саламен ұсынылған: тау кен шығарушы, өңдеу, электр энергиясын, газды және суды шығарумен және бөлумен.

2013 жылы өнеркәсіптің өнімінің көлемі 34747,3 млн. теңңгені құрады 2011 жылға 37,4% төмендеумен, соның ішінде тау кен шығарушы өндірісінде 7,5 есе, өңдеу өндірісінде 19,6% өсу болды.

Өндірістік өнеркәсіптің жалпы көлемінде тау кен шығару саласында тауар өнімінің төмендеуі, кәсіпорынмен шығарылатын кенде түсті металдардың құрамының азаюына байланысты «Казцинк» ЖШС Зырян тау кен байыту кешені бойынша болды.

2013 жылы тау кен шығарушы өндірістік өнеркәсіптің көлемі 2011 жылғы көлемнен 7,5 есе кеміді.

Зырян тау-кен байыту кешені «Казцинк» ЖШС Малеевка руднигінен, Греховка руднигінің Александровский учаскесінен және Байыту фабрикасынан тұрады.

Малеевский кен орнының жұмысының келешектегі жоспарына сәйкес рудниктің өнімділігі жылына 2250 мың тонна шығару 2015 жылға дейін болады, 2016 жылдан бастап жылына 2120 мың тонна, 2000 мың тонна және т.б. төмендейді, сәйкес, металды және тауар өнімін шығару өндірісі де төмендейді.

«Казцинк» ЖШС жыл сайын пайдалы қазбаларды іздеу жұмыстарын жүргізеді, бірақ жүргізілетін шаралар Малеевский және Греховский рудниктерінен шығатын полиметаллдың орнын толтырмайды.

«Казцинк» ЖШС шикізат базасын толықтыру үшін Зырян кен даласының үмітті алаңдары бойынша геологиялық барлау жұмыстарын жүргізуге 314 млн. теңге сомасында мемлекеттік қаражат бөлінді (Малеевск руднигінің Солтүстік-Шығыс флангінен Шебнюшенский және Мамонтово бағытында).

Ағымдағы жылы мемлеекеттік және меншікті инвестициялар есебінен 295,5 млн. теңге сомасына Зырян кен даласының үмітті алаңдары бойынша геологиялық барлау жұмыстары басталды.

Өндеуші өнеркәсіп. Әрекеттегі бағаларда өнеркәсіп көлемі 2013 жылы 27356,8 млн. теңгені құрады, 2011 жылғы көлемге 19,6% өсумен.

Өңдеуші өнеркәсіптің негізгі салалары болып азық-түлік өнімдерінің өндірісі, басқа металл емес минералды өнімнің өндірісі, ағаш өңдеу және машина құрылысы болып табылады.

Өңдеуші өнеркәсіпте азық-түлік өнімдерінің өндірісінің бөлігі 9% құрайды, басқа металл емес минералды өнімнің өндірісі 60,9%, ағаш өңдеу өндірісі 1,9%, машина құрылысы 25,9%.

Азық –түлік өндірісі 2013 жылы 2670,1 млн. теңгені құрады, 2011 жылғы көлемге қарағанда 75,7% артық.

Азық –түлік өндірісі, сусындарды қосып алғанда шағын және орта бизнестің өндірістері және кәсіпорындары қызмет атқаратын 9 бағдарды қосады.

Ауданның тағам өндірісіндегі жетекші кәсіпорындар болып «Зыряновские колбасы» ЖШС, шұжық өнімдерін өндіруде «Хорс» ш/қ, сүтті өңдеуде «Турайда» ЖШС және «Большенарымский маслозавод» ЖШС, сыра және алкогөльсіз сусындар шығаруда «Зырян-Қайнар» ЖШС, нан, тоқаш өнімдерін, ұнды, жартылай фабрикат өнімдерін шығаруда «Висер» ӨК болып табылады.

Тағам және өңдеу өндірістері саласында өндірістік және технологиялық құралдармен жабдықталған, бұрын қолданыста болған. арнайы жабдықталған ғимараттарда кіші кәсіпорындар қызмет жасауда, ол ғимараттар физикалық тозған және моральдік ескірген.

Тағам және өңдеу өндірістері өнеркәсіптерінде бәсекелеске қабілетті өнімді өндіруге және халықаралық стандартқа шығуға мүмкіндік бермейтін, өндіріс барысының механизациясының және автоматизациясының төмен деңгейі негізгі келелі мәселе болып тұр.

Өңдеу өндірісі өзіне басқа металл емес минералды өнімнің өндірісін қосып алады.

2013 жылы берілген өнімнің өндірісінің көлемдері 17258,6 млн. теңгені құрады, 2011 жылға қарағанда 24,7% өсумен. Басқа металл емес минералды өнімнің өндірісінде негізгі кәсіпорын болып «Бұқтырма цемент зауыты» ЖШС болып табылады- цемент өндірісі.

Жыл сайын цементті өндіру бойынша ұлғаю байқалады, 2013 жылы цемент өндірісінің көлемі 2410,2 мың тоннаны құрады. 2011 жылға қарағанда 2,5% өсумен.

Химиялық өндірісте ауданда 2011-2012 жылдарда «Серебрянский завод неорганических производств» ЖШС қызмет жасауда (дем алу мүшелерін қорғау құралдарының өндірісі), ол Қазақстанда дем алу мүшелерін жеке қорғау құралдарын жасайтын бір ғана кәсіпорын болып табылды, және де кәсіпорын кезейін құралдарын өндіреді.

2013 жылы «Серебрянский завод неорганических производств» ЖШСбанкроттық рәсімдері басталды, оның мақсаты болып зауытты қалпына келтіру және қызметін жандандыру болып табылады.

Шығыс Қазақстан облысының әкімінің және «Ертіс» СПК және «Қазақстан инжиниринг» АҚ арасында өзара серіктестік туралы меморандум жасалды, соған сәйкес зауытта қорғаныс қажеттілігі және ұлттық компанияның қажеттіліктеріне тапсырыстар беріледі.

2011-2013 жылдар арасындағы кезеңдерде өнеркәсіп көлемі ұлғайды, 2013 жылы 41,4 млнн. Теңгені құрады, 2011 жылға қарағанда 6,4% өсумен.

2011 жылы «Фаворит» ЖШС 2011 жылы фанер және түпсіз карточкаларды жасау өндірісінің күшін ұлғайту жобасын жүзеге асыру есебінен 2012 жылы өндіріс көлемі екі есе артты және 507,6 млн. теңгені құрады,

2013 жылы киім өндірісінің көлемі 55,0 млн. теңгені құрады, 2011 жылға қарағанда 5 есе өсумен.

Тоқыма бұйымдарының көлемі 2013 жылы 4,2% өсті немесе 2011 жылғы деңгейге 50,1 млн. теңгеге дейін.

Кәсіпорынның негізгі өнімі өндірістік кәсіпорындардың тапсырыстары бойынша арнайы киім және басқа тігін өнімдері болып келеді.

2013 жылы машина жасау көлемі 6461,8 млн. құрады, 2011 жылға 3% өсумен.

Электроэнергияны өндіру Серебрянск қаласының қасындағы «Казцннк» ЖШС Бұқтырма Гидроэнергетикалық кешенінде жүзеге асырылады, жылу энергиясы Зырян және Серебрянск қалаларындағы ТЭЦ өндіріледі.

Ауданда электр энегиясын өндірумен «Шығысэнерготрейд» ЖШС, берумен – «ШҚ АЭК» АҚ айналысады. Ауданның барлық елді мекендері электр қуатымен қамтамасыз етілген.

2013 жылы электрэнергиясын беруді өндіру және тарату бойынша көлем 3147,1 млн. теңгені құрады, 2011 жылғы деңгейге қарағанда 41,4% төмендеумен, жылу энергиасы бойынша 1780,4 млн. теңгеге, 23,8% өсумен, сумен жабдықтау бойынша 557,6 млн. теңгеге, 45,8% өсумен.

Моноқалалар бағдарламасы шеңберінде Кутиха ауылының ауданында Тұрғысын өзенінде шағын ГЭС құрылысы бойынша жоба жүзеге асырылуда.

Ауданның экономикасын дамытуда маңызды экономикалық келешек қойылған, ерекше орынды агроөнеркәсіптік кешен алады. Оның дамуы өнндірістік қауіпсіздіктің және аудандағы әлеуметтік-экономикалық жағдайдың деңгейін шешуші орында анықтайды.

2011-2013 жылдарда ауыл шаруашылық өнімінің өндірісінің көлемін ұлғайту және анықталған тұрақтандыру ауыл шаруашылық өнімінің өндірісінің көлемін ұлғайтуға мүмкіндік берді.

2011 жылдан 2012 жылға дейінгі кезеңде ауыл шаруашылық өнімінің жалпы көлемі 8821,6 млн. теңгеден 12529,7 млн. теңгеге дейін немесе 42% өсті.

Ауданның ауыл шаруашылығы, өзінің мамандандыруы бойынша дамыған мал шаруашылығымен өсімдік шаруашылығы бағдарын алады.

Мал шаруашылығы ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің саласында 35,7% алады. Өсімдік шаруашылығы негізінде өндірістік кооперативерде және жеке қосалқы шаруашылықтарда дамыған. Ауданның мал шаруашылығының негізгі ерекшелігі болып оның көп салалығы болып келеді. Табиғи-климаттық жағдайларына және шаруашылық әрекеттеріне қарасты сүт және ет шаруашылығы, қой шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, құс шаруашылығы, марал және елік шаруашылығы, омарта шаруашылығы дамуда.

Соңғы 3 жылда ауданда мал шаруашылығының жалпы өнімінің көлемі 2,59 млрд. теңгеден 3,81 млрд. теңгеге дейін ұлғайды.

Ет шаруашылығының дамуының талдауы ауданда осы сала негізінен экстенсивті тәсілмен немесе өнімділіктеен емес, мал басының артуынан дамуда.

Ауданның шаруашылықтарында негізгі мал шаруашылығынан басқа омартамен, панталық елік шаруашылығымен айналысады. Мал шаруашылығының берілген салалары белгіленген деңгейде сақталады. Соңғы жылдарда марал және елік бастары 0,9-1,0 мың бас шегінде сақталуда. Панты шаруашылығымен ауданда үш шаруашылық айналысады.

Қабылданған шаралар нәтижесінде ауданда 6 жемдеу алаңдары және 6 сүт-тауарлық фермалар құрылды және жұмыс істеуде.

Ауданда екі асыл тұқымды шаруашылық жұмыс жасауда: сүтке бағытталған ІҚМ асыл тұқымды шаруашылық (Средигорненское ЖШС) және бір асыл тұқымды шаруашылық статусымен ара шаруашылығы (ЖК Крикуненко Л.Е.).

Ветеринарлық-санитарлық есендікті қамтамасыз ету үшін ауылдық округтерде 11 ветеринарлық пунктері құрылды, олар көлікпен және қажетті жабдықтармен толық қамтамасыз етілген.

Жыл сайынғы ветеринарлық-профилактикалық және диагностикалық шаралар 100% орындалды. Осы шаралар үшін жыл сайын республикалық бюджеттен қажетті қаржы құралдары бөлінеді. Осы уақытта аудан бруцеллезден аман болып келеді.

Өсімдік шаруашылығы саласының үлесіне ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің көлемінің 64,3% келеді. Өсімдік шаруашылығының өнімінің өндірісі 2 жер зонасында іске асырылады. Саланы жүргізу негізінде тәлімді жер өңдеу жағдайында жүзеге асырылады, негізгі өнім дәнді, бұршақ тұқымдасты және май дақылдары болып табылады.

Шаруашылықтың барлық категорияларының ауыл шаруашылық дақылдарының егістік аудандары салаларында негізгі бөлікті дәнді дақылдар (56,7%) және майлы (31,5%) дақылдар алады, соның ішінде дәнді дақылдар егістіктерінің ауданының саласында 77,8% бидай алады. Қалған бөлікті азықты (8,7%), картоп (2,0%) және бақша жемістері (1,1%) алады.

Соңғы үш жылда ауданда ауыл шаруашылық дақылдарын себу ауданы бірталай ұлғайды. 2012 жылмен салыстырғанда егіс ауданы 2,0 мың га. ұлғайды және 103% немесе 70,4 мың га. құрады, 2011 жылмен салыстырғанда ұлғаю 4,0 мың га. құрады. Соның ішінде 33,3 мың га. жаздық дәнді дақылдар егілді, ол 2012 жылға қарағанда 0,7 мың. га. артық.

2013 жылы аудан жем шөп және азықты дәнді дақылдардың егіс ауданын бірталай ұлғайтты. 2013 жылы арпаның егіс ауданы 3,4 мың га. құрады, ол 2012 жылға қарағанда 1,1 мың га. артық, азықтық дақылдардың егіс ауданы 2012 жылғы деңгейді 1500 га. арттырды және 7,4 мың га. құрады.

Облыста алғашқылардың бірі болып аудан рапсты өсірумен айналысуды бастады. Жыл сайын осы дақылмен егілген егіс ауданы ұлғаюда. 2013 жылы рапс егіс ауданының 4,6 мың га. алды, немесе 2012 жылға қарағанда 1,3 мың га. артық.

2013 жылы толық, дәнді дақылдар 64,7 мың тонна астық тартылды (138,8% 2012 жылғы көрсеткішке). Өңделгеннен кейін дәнді дақылдардың өнімділігінің салмағы 17,1 ц/га құрады. 2012 жылдың қорытындысы бойынша дәнді дақылдардың өнімі 12,6 ц/га. құрады және 46,6 мың тонна тартылды. 2012 жылмен салыстырғанда өнімділік 4,5 ц/га артты.

Рапстың өнімділігі 10,0 ц/га құрайды, 2012 жылғы көрсеткіштен 8,4 ц/га жоғары.

Шекілдеуіктің өнімділігі 2013 жылы 14,0 ц/га құрайды, 2012 жылғы деңгейден 0,5 ц/га-15,6 ц/га жоғары. 2013 жылы 30,4 мың тонна картоп және 19,2 мың тонна жеміс өндірілді. Картоп өнімділігі 211 ц/га және жеміс өнімділігі 239 ц/га құрады.

Ылғалды ресурстарды сақтау технологиясы бойынша 2013 жылы 42,1 мың гектар ауданына ауыл шаруашылығы өнімдері егілді, ол ауданның барлық егістік ауданының 60% құрады.

Әр түрлі қаржылық агенттіктерінің барлық құралдары арқылы ауданның агроөнеркәсіптік кешенінің дамуына мемлекеттің жалпы жіберген сомасы 2013 жылы 1 млрд. 700 млн. теңгені құрады, 2012 жылға қарағанда 2 есе көп (835 млн. теңге).

Ауданның ауыл шаруашылық құрылымымен 100 бірліктен астам жаңа ауыл шаруашылық техникасы және құралдары 1 млрд. теңге сомасына сатып алынды, солардың ішінде «ҚазАгроФинанс» фондымен 17 бірлікті сатып алуға ортақ сомасы 308 млн. теңге қаржыландырылды, соның арқасында ауданның 17 техникасы жаңартылды.

Субсидий түрінде өсімдік шаруашылығын мемлекеттік қолдау ауданның 88 шаруашылығына 213 млн. теңге сомасында берілді, мал шаруашылығына 48 млн. теңге ауданның төрт шаруашылығына берілді (Средигорненский ЖШС, Малоросинка ЖШС, Бородино және Дородница ШҚ).

Ауданда 10 мал сою алаңдары жұмыс істейді, олар аудан халқының қажеттілігін толық қамтамасыз етеді. Ауданда әрекеттегі 8 мал зираттары бар.

Аудан бойынша ауылдық округтерде 11 ветеринарлық пунктер құрылды. Осы уақытта ветеринарлық пунктер «Нива» автокөлігімен және материалдық-техникалық жабдықтармен қамтамасыз етілген.

Ауданда ерекше көңіл шағын және орта бизнестің дамуына бөлінеді.

2012 жылы Зырян және Серебрянка қалаларында кәсіпкерлікті және фермерлерді қолдау Орталықтары ашылды.

Қолдау Орталықтарының ашылғанының арқасында ауданның кәсіпкерлері Қазақстан Республикасындағы әрекеттегі барлық бағдарламалар бойынша, аудан шегінен шықпастан, «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қорының кеңесшілерінен тегін біліктілік көмек алады (Бизнес жол картасы, Моноқалаларды дамыту бағдарламасы, жұмыспен қамту және басқа бағдарламалар).

Ауданның шағын және орта кәсіпкерлігінің дамуының көрсеткіштерінің динамикасы оңды.

2011 жылы ауданда шағын бизнестің тіркелген кәсіпорындарының саны 334 кәсіпорын, 2012 жылыы-332 кәсіпорын, 2013 жылы -352 кәсіпорын, 2012 жылға қарағанда 2,3% өсім бар. 2011 жылдан бастап шағын бизнестің белсенді кәсіпорындары 3,7% өсті немесе 190 кәсіпорыннан 2013 жылы 197 кәсіпоррынға дейін.

Ауданның шағын және орта бизнесінің және кәсіпкерлігінің дамуының көрсеткіштерінің динамикасы оңды.

Шағын және орта бизнес, кәсіпкерлер халықтың жұмыспен қамтылуының бірталай пайызын қамтамасыз етеді, тауар және қызметтердің кең таралуын, бюджетке түсетін салық түсімдерінің маңызды бөлігін құрайды.

Аудан бойынша 2013 жылы негізгі капиталға инвестициялар көлемі 13698,8 млн. теңгені құрады, 2012 жылдан 426,1 млн. теңгеге немесе 3,1% төмендеумен.

Жұмыспен қамту тұтас мемлекеттік саясатты өткізу үшін жыл сайын аудан халқын жұмыспен қамту шараларының жоспарын жүзеге асыру іске асырылады, оның басты мақсаты жұмыспен қамтуда көмекғ көрсету және жұмыс іздеу кезеңіне жұмыссыз халыққ әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету.

2012 жылы тіркелген жұмыссыздардың саны 264 адамды, 2013 жылы – 245 адмды құрады, 2012 жылғы деңгейден 19 адамға немесе 7,2% төмендеумен. Экономикалық белсенді халық санында тіркелген жұмыссыздардың үлесі 2012-2013 жылдарда 0,6% құрады.

2012 жылы жұмысқа орналасуға көмек сұрап 1886 адам өтініш білдірді, 2013 жылы-1490 адам.

2012 жылы жұмысқа орналастырылғандардың саны 1100 адам, 2013 жылы-909 адам.

Экономиканың және әлеуметтік саланың барлық салаларын дамыту есебінен тұрғындардың өмір сүру деңгейі жақсарды.

Мемлекеттік атаулы көмек алатындардың саны жыл сайын төмендеуде, 2013 жылы алушалардың саны 550 адамды құрады, 2013 жылыы – 263 адам.

Ауданда 41 жалпы білім беру мектептері жұмыс жасауда, соның ішінде 26 орта мектептер, с.і. 18 ауылдық, 9 толық емес орта мектептер, с.і. 8 ауылдық, 6 бастауыш мектептер, с.і. 4 ауылдық, 1 казақ-орыс аралас мектеп, 3 мектеп қазақ тілін оқытумен.

2013-2014 оқу жылының басына жалпы білім беру мектептерінің оқушылар құрамы 8305 оқушыны құрайды, 2012-2013 оқу жылының басынмен салыстырғанда 37 оқушыға кем.

Ауданның барлық мектептері компьютерленген. 2011 жылы жалпы білім беру мектептерін компьютермен қамтамасыз ету 6 оқушыға бір компьютерді құрады, 2012 жылы -6 оқушы 1 компьютерге, 2013 жылы 6,3 оқушы 1 компьютерге.

Білім берудің сапасын арттыру үшін, ауданда аудан мектептерінің оқушыларының білімін жоғарылату және мектеп бітірушілерді ұлттық бірыңғай тестілеуді тапсыруға дайындау үшін аудандық Бағдарлама жүзеге асырылады.

2012 және 2013 жылдарға ана өлімінің фактілері тіркелмеді.

2012-2013 жылдары сәби өлімінің көрсеткіштері тұрақтанды, төмендеді, бірақ республикадан және облыстан артық болып жалғасуда. Берілген көрсеткішті төмендету бойынша жоспарланған жұмыстар жүргізілуде. Көрсеткіш 2012 жылы-12,9, 2013 жылы-15,5, 1000 тірі туғанға артық.

Туберкулезбен ауыру көрсеткіштері жоғары болып қалып келеді: 100 мың тұрғындарға 2012 жыл-145,3, 2013 жыл-116,3. 2013 жылдың қорытындысы бойынша мардымсыз оң динамика байқалуда. Содан көрсеткіш деңгейі облыстық деңгеймен салыстырруға болады. Туберкулезбен ауыруды төмендету бойынша жұмыстар жалғасуда, шаралар жоспары жасалды, аудан әкімі қасында үйлестіру кеңесі жұмыс атқарады. Ауырудың төмендеуін профилактикалық жұмыстың жақсаруымен, профилактикалық қараудан өтуге өтініш білдірген, халық санының көбеюімен түсіндіріледі.

Туберкулезден қайтыс болу көрсеткіші жоғары болып келеді: 100 мың тұрғындарға 2012 жыл-19,0, 2013 жыл-8,2. Көрсеткіштер облыстан төмен деңгейге жеткізілді.

Қатерлі жаңа құралған ауырудармен ауыру көрсеткіштері жоғары деңгейде қалып келеді: 100 мың тұрғындарға 2012 жыл-320,4, 2013 жыл-377,5. Берілген көрсеткіш ауданның экологиялық көрсеткіштері үшін, ұзақ уақыт жоғары болып келеді, ол бірінші орында халықтың ауыруына кері әсер көрсетеді, ол бірінші орында Зырян ауданының тау кен шығару кешенінің жағымсыз өндірісіне байланысты.

Ауданның денсаулық сақтау жүйесі өзіне 4 стационарлық ұйымды енгізеді (4-ң құрамында амбулаториялық-поликлиникалық бөлімше бар), 1 аралас полииклиника (онда учаскелік қызмет, кеңестік-диагностикалық бөлімше бар, 7 ауылдық дәрігерлік амбулатория, 36 медициналық пункт, 1 МРБП). Апаттық ғимараттар жоқ, бірақ кейбіреулері ағымдағы жөндеуді қажет етеді. Типтік емес ғимараттар 44.

Ауылдың тұрғындарына дәрілік көмектің қол жетімділігін қамтамасыз ету шеңберінде 44 ауылдың 16 селолық округтерінде дәріханалық киоскілер ашылды.

Қалған ауылдарда дәріханалық киоскілер ашу үшін лицензиялау рәсімдері жүргізілуде. Әлеуметтік дәріханалар да бар.

Дәрігерлік кадрлардың тапшылығы жалпы (15 дәрігер) және ауылдық жерлерде (2 дәрігер) сақталуда.

Ауданның мәдениет саласында соңғы жылдары қызмет тұрақты дамып келеді. 2012 жылы мәдениет ұйымдарының жүйесі 47 бірлікті құрады (46 мемлекеттік мәдениет ұйымдары), соның ішінде: 13 клубтық құрылымдар (12 мемлекеттік), 30 кітапхана, 1 достық үйі.

2013 жылы ауданның үш Снегирево, Подорленок, Ново-Крестьянка ауылдарында үш кітапхананың жабылуына байланысты және Бородино ауылында кітапхана-клубты қайтадан клуб және кітапхана ретінде қайтадан құрып ашуға байланысты 2 бірлікке азайды.

Жөндеу жұмыстары 2012 жылы аудан бюджеті есебінен 5,9 млн. теңгеге қарржыландырылды, 2013 жылы 8,0 млн. теңгеге, соның ішінде 7,2 млн. теңге республикалық бюджет есебінен, 0,8 млн. теңге аудандық бюджеттен қайтадан қаржыландыру.

Жүзеге асырылып жатқан мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде ауданда 2011-2020 жылдарға ТКШ жетілдіру мемлекеттік бағдарламасы 2014 жылғы сәуірде «ШҚО тұрғын үй – пайдалану басқармасы» ЖШС 2014 жылы қаржыландыруға жұмыстар көлемін анықтау үшін ауданның 11 үйіне тексеру жұмыстарын жүргізді, соның ішінде 10 үй Зырян қ. және 1 үй Серебрянск қ. Келесі мкен-жайлар бойынша жөндеу жұмыстары аяқталды: Зырян қ. Каюпов көш. 28, З. Космодемьянская көш. 3, 9 көп пәтерлік үйлерде жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатыр.

«Қол жетімді тұрғын үй -2020» бағдарламасы шеңберінде 2014 жылы келесі жұмыс жобаларына жобалық-сметалық құжаттар жасалды және мемлекеттік сараптаманың оңды қорытындысы алынды:

• 
  «Шығыс қазақстан облысы Зырян қаласының 10-микро ауданында Рудная
  

• 
  «Шығыс қазақстан облысы Зырян қаласының 10-микро ауданында Рудная
  

• 
  «Шығыс қазақстан облысы Зырян қаласының 10-микро ауданында жылу
  

• 
  Жұмыс жобасын жасау аяқталуда: «Шығыс Қазақстан облысы Зырян
  

Берілген жобалар бойынша 2015-2016 жылдарға берілген нысандарды қаржыландыруға енгізу үшін, Шығыс қазақстан облысының құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасынан салалық қорытындылар алынды.

Жалпы сметалық құны 1 494,16 млн. теңге «Әрқайсысы 3 МВт екі турбогенераторды орнату және № 5 қазандықтың құрылысы» жобасын іске асыру бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр. Жобаны іске асыруды аяқтау 2014 жылы жоспарлануда.

Жоба іске асырылғаннан кейін аудандық қазандықтың орнатылған күші құрайды: 6 МВт; жылуы-140,2Гкал/сағ.

Екі турбогенераторды орнату қажеттілігі қаланы сапалы жылумен қамтамасыз етуге, жылу энергиясына тарифтердің өсуін тоқтатуға, қосымша жұмыс орындарын құруға және аудандық қазандықта меншікті қажеттіліктерге электрэнергиясын шығаруға мүмкіндік береді.

Электр энеригиясын сақтау саласында бір болашақтық міндет болып энергияны қолдануды төмендетуді қамтамасыз етуге және энергия қорларын төлеуге бағытталған бюджеттік қаражаттарды қысқартуға шаралар жүргізу болып келеді. Ауданның мекемелерінде қыздыру шамдарын энергияны үнемдеуші шамдарға, шыны пластикалық терезелерді орнату, шатырларды жөндеу бойынша жұмыстар жүргізіледі.

«Энергияны үнемдеу-2020» кешенді жоспарын жүзеге асыру туралы тоқсан сайын коммуналдық және бюджеттік мекемелердің басшыларын тыңдау өткізіледі.

Одан басқа, 2013 жылдың шілдесінде Тұрғысын өзенінде шағын ГЭС құрылысы бойынша жұмыстар басталды, 2014 жылы жұмыстар жалғасты. Шағын ГЭС-тің күші 18,7 мВат/сағ. құрайды. Және де Зырян ауданының Быково және Богатырево ауылдарында шағын ГЭС құрылысына ТЭО жасалып жатыр. Быково ау. шағын ГЭС-тің күші 54,1 мВат/сағ. құрайды. Богатырево ау. шағын ГЭС-тің күші 25,4 мВат/сағ. құрайды.

Қолданылып жатқан шаралар энергияны үнемдеу кешендік жоспарының көрсеткіштерін орындау бойынша нақты қорытындыларға және Зырян ауданында энергияның тиімділігін арттыруға жеткізуге мүмкіндік береді.

Зырян ауданы бойынша автомобиль жолдарының ұзындығы – 264,46 км. құрайды. Ауданның қала және елді мекендерінің көшелерінің ұзындығы – 510 км. құрайды.

2013 жылы «Моноқалаларды дамыту» бағдарламасы бойынша «Зырян қаласында Киров көшесін қалпына келтіруу» жобасын жүзеге асыру басталды. Жобаның жалпы сметалық құны 673 368,0 мың теңгені құрайды, соның ішінде құрылыс-монтаж жұмыстары – 653 339,611 мың теңге. 2014 жылы жобаны аяқтауға 376 090,0 мың теңге бөлінді.Жұмыстарды аяқтау уақыты келісімшартқа сәйкес 2014 жылғы 15 қараша.

Ағымдағы жылы «Моноқалаларды дамыту» бағдарламасы бойынша Зырян қаласының Жақсыбаев, Коммунистическая, Фрунзе, Космонавтов, Тимофеева, Брилин көш., Бурнашов желегін орташа жөндеуге 57 566,46 мың теңге бөлінді. Серебрянск қаласының Серебрянская, Гоголь көшелерін орташа жөндеуге 7 834,96 мың теңге бөлінді. Орташа жөндеу бойынша жұмыстар аяқталды.Серебрянск қаласының көшелерін ағымдағы жөндеу 3404,191 мың теңге сомасына орындалды.

«Аймақтарды дамыту» бағдарламасы бойынша ауданның елді мекендерінің көшелерін жөндеуге және Бородино ауылында у өткізу тұрбасын жөндеуге 3 936,0 мың теңге бөлінді және меңгерілді.

«Жұмыспен қамту жол картасы 2020» бағдарламасы бойынша 2014 жылы Зубовск кентінің Тоқтаров көшесін және Никольск ауылының Совхозная көшесін орташа жөндеуге республикалық бюджеттен 33 221 мың теңге және аудан бюджетінен 3 691,0 мың теңге бөлінді. Жұмыстар жалғасуда.

«Автомобиль жолдарының жұмысын қамтамасыз ету» бағдарламасы бойынша жергілікті бюджеттен 131,0 млн. теңге, соның ішінде: Зырян қаласының көшелерін ағымдағы жөндеуге – 14418,0 мың теңге, «Дородница ауылына кіре беріс» су өткізу тұрбасын қайтадан өткізуге – 10 097,0 мың теңге, жолдарды күтіп ұстауға 106 485,0 мың теңге бөлінді.

Жолдарды күтіп ұстауға (қараша, желтоқсан) қаражаттар қалдығы 49 262,0 мың теңгені құрайды.

Бүгінгі күні жеке инвестицияларды тарту бойынша үлкен жетістік мемлекеттік-меншіктік серіктестік болып келеді, оның шеңберінде 204 жылы 15 жылдан аса бос тұрға Зырян қаласындағы Брилин көшесіндегі балалар бақшасы қалпына келтірілді.

Медициналық мекеме «Мирамед» ЖШС Зырян қаласындағы Комсомольская көш. ғимаратты жөндеу жұмыстарын аяқтады, соның арқасында олар, көрсетілетін медициналық қызметтердің спектрін ұлғайтуға мүмкіндік алды.

Ауданның бір де бір келешекті бағыты ретінде туризм саласы қарастырылып отыр. Берілген сала бірнеше бағытты және туризмнің түрін көрсете алады – пляждық, спорттық, танымдық, ауылдық.

Бұқтырма су қоймасының жағалауында «Голубой залив» 450 орындық демалыс үйі, «Алтайская бухта» 300 орын, қонақжай кешендері «Порт-Фортуна» 38 орын, «Русалочка» (бұрын Бұқтырма болған) 30 орын, профилакторий және қонақжай кешендері Жаңа-Бұқтырма кентінде «Гелиос» 40 орынға, 100 аса ведомостволық және меншікті демалыс базалары, кезеңдік қолданылатын саяжайлық кооперативтер орналасқан.

Экологиялық туризмді дамыту үшін туристерді қызықтыру мақсатында, ауданның табиғи және мәдени келешегін дамытуға және қорғауға мүмкіндік беретін маршруттар жасалды.

Тым келешегі зор болып, шеңберінде жыл сайынғы «Алтын Тұрғысын» фольклорлық-этнографиялық сапар шегу өткізілетін, фольклорлық-этнографиялық туризм болып келеді.

Берілген сала даму беталысы нашар болып сипатталады, бірқатар келелі мәселелер бар: туристік және транспорттық инфрақұрылымның толық дамымауы, орналасқан нысандардың материалдық базалары, мейрамханаларды, демалыс үйлерін және базаларын қоса алғанда моральдік және физикалық тозудың жоғары деңгейін сипаттайды. Берілген келелі мәселелердің шешімі зо қаржылық салымдарды қажет етеді.

2013 жылы ШҚО индустриялау Картасына «Мелада» ЖШС Бұқтырма су қойнауыныңң жағалауында туризмді дамыту бойынша жобасы енді. Бүгінгі күні жоба ойдағыдай жүзеге асырылып жатыр.

Бюджеттік және салықтық саясаттың негізгі міндеттері болып тұрады:

бюджеттік шығындарды әлеуметті-экономикалық дамудың келешекті бағыттарына топтау;

бюджеттік қаражаттарды қолдануды тиімділігін жоғарылату.

Ары қарайлық экономикалық өсуге жағдайлар салық және бюджеттік саясат арқылы қамтамасыз етіледі.

Мемлекеттік шығындар бірлескен сұраныстарды қолдауды және инвестициялық белсенділікті қамтамасыз ететін деңгейде ұсталынады.

Бюджет аралық қатынастарды жетілдіру шеңберінде, аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуының сұрақтарын шешудегі әкімдердің экономикалық талпынысын кұшейту мақсатында, бюджет аралық трансферттер жүйесі жаңғыртылды.

«Республикалық және облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттері арасындағы 2014-2014 жылдарға арналған жалпы сипаттағы трансферттердің көлемі туралы» Заңға сәйкес, жергілікті бюджеттің шығындар базасына, республикалық бюджеттен нысаналы ағымдағы трансферттер есебінен қаржыланатын үнемі сипаттағы шығындар тапсырылды.

Аймақтардың даму бюджетінің мөлшері бюджеттік субвенциялар және алып тастау есебінде ұлғаюы мүмкін. Ол әкімдерге өз бетінше аймақтың даму спецификасы есебімен әлеуметтік және инженерлі инфрақұрылымды дамытуға қаражаттарды шығындау басымдылығын, шешім қабылдауда мәслихаттардың қатысуын ұлғайтуға жағдай жасайды.

Жергілікті атқарушы органдардың қаржылық еркін және жергілікті органдардың қызметінің тиімділігін ұлғайту мақсатында, даму бюджетінің шығындар есебіне, аймақтың салық базасының көрсеткіштерін ұлғайту және үнемі жұмыс орындарын құру негізінде әкімдердің өткен үш жылдық кезеңге рейтингтік бағаларынан шығатын субвенсия мөлшерін ұлғайтатын, қосымша коэффицент қосылды.

Жалпы сипаттағы трансферттер есебінің методикасын жетілдіру негізінде облыстық мәслихаттың «2014 -2016 жылдарғаОблыс және аудан (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттері арасындағы жалпы сипаттағы трансферттер көлемі туралы» шешімі қабылданды.

Экономиканың болашақтағы өсуін қамтамасыз ету мақсатында оарташа шұғыл кезеңде бюджеттік саясат бағытталады: халықтың тұрмысын жақсартуға, экономиканы жетілдіруге және дамытуға, мемлекет жағынан қажетті ішкі сұраныс деңгейін қолдауға.

Экономикада жағдайдың өзгергенінде бюджеттік саясатты түзету бойынша шұғыл және жұмсақ шаралар қолданылатын болады, соның ішінде бюджет параметрлері жолымен.

2015-2017 жылдарға бюджет шығындарының басымдылығы. Әлеуметтік-экономикалық дамудың қойылған міндеттері есебімен, 2015-2017 жылдарға бюджет шығындарының негізгі басымдылығы болып келеді:

мемлекеттік әлеуметтік міндеттерді толық көлемде орындау;

халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету;

тұрғындардың өмірлерінің сапасын арттыру және өмірлік инфрақұрылымды сапалы жаңарту;

әлеуметтік жетілдіру және мемлекеттік қызметтердің сапасын жақсарту;

аймақтық даму;

экономиканы жетілдіру және дамыту;

шағын және орта бизнестің дамуына қолдау көрсету;

тәртіпті сақтауды күшейту және төтенше жағдайларды ескерту және жою бойынша шараларды жүзеге асыру.

Және де шығындар саясаты, бекітілген бюджет қаражаттарының көлемін қолданумен мемлекеттік органдармен қаралған стратегиялық жоспарлармен, тікелей қажетті нәтижелерге жету қажеттілігінен шығатын, бюджетті жасау және орындау жолымен мемлекеттік шығындардың нәтижелігін және тиімділігін жоғарылатуға бағытталады.

Жетекшілік ететін салада/өрісте/аймақта стратегиялық мақсаттарға және міндеттерге жету деңгейін, көрсеткіштердің тікелей, соңғы нәтижелерге жетуін (жетпеуін) және тиімділік көрсеткіштерін анықтайтын, тиімділік және нәтижелік индикаторларына негізделген, және де орталық мемлекеттік органдардың және облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының жыл сайынғы қызметтерінің тиімділігінің жүйесіне негізделген, мақсатпен бюджетті құру және орындау жүйесі әрекет етеді.

Орташа шұғыл келешекте аймақтық даму мемлекеттік және салалық бағдарламаларды жүзеге асыру арқылы ауданның дамуын қарастырады. Ерекше көңіл, бекітілген дамудың кешендік жоспарлары шеңберінде моноқалалардың дамуына, тірек ауылдық елді мекендердің, орталық ауылдық мекендердің және кенттік округтердің дамуына бөлінеді. Берілген бағдарламалар шеңберінде халықтың өмір сүру сапасын арттыруға жағдайлар жасалынады – өмірлерін қамтамасыз ету инфрақұрылымды, жылу-суменжабдықтау және су бұру, электрмен жабдықтауды дамыту.

Халықтың өмір сүру сапасын жақсарту жағдайларын арттыру, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты, тұрғын үйлік құрылысты жетілдіру жолымен қол жетерлік тұрғын үймен қамтамасыз ету, сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету, сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін дамыту. Бірін орындағы тәртіпте «Ақ бұлақ» бағдарламасы бойынша жобалар жүзеге асырылады, 2011-2010 жылдарға ҚР тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жетілдіру.

Әлеуметтік саланы жетілдіру саласында мемлекеттік бағдарламалардың шаралары қаржыландырылады, денсаулық сақтауды дамыту 2011-2015 жылдарға «Саламатты Қазақстан» және Қазақстан Республикасында білім беруді дамыту және басқа салалық бағдарламалар. Білім беру саласында мектепке дейін білім беру ұйымдарының жүйесін кеңейту және апаттық мектептерді жою бойынша жұмыстар жалғасуда. Және де дене-шынықтырудың материалдық техникалық базасын және бұқаралық спортты дамыту бойынша шаралар қаржыландырылады.

Ерекше көңіл агроөнеркәсіптік кешенді қолдау бойынша шараларға бөлінеді. «Жұмыспен қамту жол картасы 2020» бағдарламасы шеңберінде оқыту, қайтадан оқыту және жұмысқа тұруға көмек көрсету, бизнес-дағдылар арқылы ауылда кәсіпкерлікті дамыту және микронесие беру, және де еңбек ресурстарының шұғылдығын қамтамасыз ету бойынша шаралар қаржыландырылады.

«Аймақтарды дамыту» бағдарламасы шеңберінде ауданның ауылдарының инфрақұрылымдарын және абаттандыруды дамыту үшін жергілікті өзін-өзі басқару шараларын қаржыландыру қарастырылуда.

Инвестициялық саясаттың болашағы. Алдағы уақытта бюджеттік инвестициялық саясат Мемлекет басшысымен Қазақстан халқына 2014 жылғы 17 қаңтардағы «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» және 2012 жылғы 14 желтоқсандағы «Стратегия «Қазақстан - 2050» -қалыптасқан мемлекеттің жаңа бағдары» жолдауларында берілген, стратегиялық және бағдарламалық құжаттарда және міндеттерде анықталған мақсаттарды және міндеттерді жүзеге асыруға бағытталады.

2015 – 2019 жылдарға үдемелі индустриалды-инновациялық даму, және де «Өнімділік - 2020», «Бизнестің жол картасы 2020» Мемлекеттік Бағдарламаларды, экономиканы энергетикамен, транспортпен және газды инфрақұрылыммен қамтамасыз ететін салалық бағдарламаларды жүзеге асыру экономиканы ары қарай дамыту және жетілдіру үшін негізгі құрал болып келеді.

2015-2019 жылдарға

Зырян ауданының

әлеуметтік –

экономикалық

даму болжамына