„… зямля наша дасць плод свой…”
жүктеу/скачать 401 Kb.
|
| Трэцяя частка
* * *
Я царкву сваю ў душы нашу З алтаром святла, званіцай болю. Правіць смутак мой па мне імшу, Хоча хваласпеў злагодзіць долю. Я хаджу, ўпавіты праз вякі, Як шляхамі да сябе, Грахамі. Прычашчаюся з Яе рукі, Спавядаюся прачыстай Маме. З тлумам ды з малітваю жыву, Паважаючы зямлю сырую. І за тое, Што нашу царкву, Думаю, Ўсявышні мне даруе. Мальба
Калі маю суцішыць галаву Напханая габлюшкамі падушка, І змоўклы запярэчу – Я жыву, Бо за мяне жыве мая дачушка! Яна мая па духу, па крыві, Крывіцкая крывінка, Крывічоўна. Святы Гасподзь, Душой не пакрыві І не падумай пра яе грахоўна. Нябесны пыл ператварае ў бруд Нахабны свет захаканы, шалёны. Няхай не трапіць толькі ў перакрут, Як з лёну тканая, душа Ілоны. І на каленях аб адным малю, Бо пачынаю адчуваць расстанне,– Гасподзь, Дачушку не забудзь маю, Будзь Бацькам ёй, Калі мяне не стане. * * *
А святлом да святла прабіцца З паднявольнае глухаты Можа толькі бягуха-крыніца Ды яшчэ, мама вечная, Ты. Позірк
Нязмерклым позіркам ікон Глядзіць на нас Прысуд халодны, А ў позірку дакор, і кон, І прага выбеліць палотны Зямных шляхоў,– На іх вякі, Што будуць, што былі аднойчы, Нібы сухія васількі, Ляжаць, Нябесны сум не тоячы. Не змераць зорнаю вярстой Жыццё. І зверыць час няма чым. А можа, гэта позірк Той, Што ўбачыць хочам І не бачым? * * *
А камень на сэрцы, Каб вецер не знёс І сэрца, І нас, ветрагонаў. Той камень ад жорнаў, Дзе меле лёс Авёс неўзараных загонаў. І цёмныя жорны, І зорны латак, І смех, Пабялелы ад мліва, Пытаюць падтакліва: Так ці не так? І камень
Па чарзе
Спачатку ловім мы жар-птушку, Узняўшы ў небе зорны пыл. А потым – Палку-падпірушку, Каб свой падперці небасхіл. І засланяем шчыльна люшку, Чакаючы з апошніх жыл, Каб на апошнюю падушку Упаў хоць цень Анёльскіх крыл... * * *
Светлыя думкі твае, Чорныя думкі твае І непадуманыя Той, хто жыццё нам дае, Той, хто святло нам дае, Ведае, бачыць і чуе. Памятай,
Ты не знікаеш таксама. Думкі самотныя, сумныя. А падкалодную, злую Думку не пусціць да храма Той, хто нам думкі дае. * * *
Мамы не стала – не стала радзімы, Дзе нарадзіўся старэць, І падалася душа ў пілігрымы З мараю маму сустрэць. Доўга блукала, Гукала дарэмна Маму душа ў халадах, А назбірала знявер'я бярэма На перазяблых слядах. Досвіткам бачыцца цень нелюдзімы Голай душы на вятрах. Мамы не стала – не стала радзімы. Страх пасяліўся ў вірах. Дзякуй! Даруй… Дзякуй, што калыхала,
Дзякуй, што ў блакаду цягала, як сваёй кацянятка кошка. Што вылізвала, як карміцелька нашая сваё цялятка-квалятка. Што нецяжкою табе здавалася ускуленая доляю ношка. Над ракою жыцця ты гнулася, як з песні зыбкая кладка. Даруй, што пасаромеўся ўзяць піражкі, якія ты мне прынесла на перапынку вясновым у школу. Ты маркотна казала: дурненькі, усе ж ведаюць, чыя ж я мама. Што ў сад аж у Арэхаўна хадзіў з сябрукамі ў шкоду. Што глядзеў на цябе часцей, як восеньскі дзень, бо ласку маю хлапечая сарамлівасць трымала. Дзякуй, што газы ў газоўку прыносіла ў цёплай бутэльцы, каб мог рыхтаваць урокі. Што абшывала як не ўсю Вушачу, а сама была плюшаўцы рада. Што вучыла мяне ксціцца й пакланяцца святой Нядзельцы, бо Божанька, ён адзін, а мяняецца, як надвор'е, улада. Даруй, што першы гурок, які ты халадніку ахвяравала, я ўпотайкі сашчыкнуў, а ён мяне выдаў пахам. Што не густа, а рэдка пісаў табе, з'ехаўшы з дому. Што апошнюю тваю перадачу з аўтобусам рэйсавым не сустрэў. Позна ўжо ўспамінаць са страхам, як самаўпэўнена я хлусіў сэрцу твайму святому. Даруй, што спазніўся пачуць тваё апошняе слова. Без цябе давялося мне жыццё пачынаць ад Адама. Даруй, што шчырасць тваю выстуджваў, як сівер, сурова. Дзякуй табе за жыццё! Даруй за няўдзячнасьць, МАМА… Дзве
Дзве жанчыны на свеце Умеюць самаахвярна чакаць, Гэта маці й старасць. Хоць і не заўсягды Іх чаканне збываецца, З падумкамі разнаякімі, З нецярплівасцю аднаякай Чакаюць абавязкова З пачатку свету… * * *
Старасць робіць жанчын сарокамі, А кароў гаспадынямі цёплымі, Вераб'ёў мітуслівых прарокамі, Хмару цёмную светлай кропляю, Дамаседам сабаку збеглага, Бацяна лугавым філосафам, Ды не зробіць чорнага з безвалосага. Гэта ў старасці дні юначыя Наракаюць, Што іх з'іначылі. * * *
Чым больш старэю, болей хутарэю, ці не таму, што карані на хутары. Цягну ў самой самоты латарэю, Адно пакуль што Сам з сабой не гутару. Хачу, абгарадзіўшыся карчамі, Маўчанне неба зразумець Высокае. Хачу, каб не шапталі, не крычалі, Каб дружна дні мае не ўкарачалі. А сум няўтульна З позірку саскоквае, Нібыта з воза зморанае кола, Што мне гады круціла невясёла. Хачу дагнаць свой сум, І хутарэю, І хахінуць мяне Прашу завею. Каля мяжы Каля мяжы, дзе ўжо няма значэння
І да мяжы, дзе аніякай варты, Усе і ўсіх сыходзяцца шляхі. І халадзёнка льецца з меднай кварты У лазні, дзе не змыюцца грахі. Каля мяжы ніхто не мае ўлады, Няверца ўспамінае аб крыжы. Крывыя вечары сустрэчы рады Каля тае мяжы… Траецкія Дзяды Марыі Андруховіч – з падзякай за аер У хаце дыхае аерам, маем. Схаваўшы цень свой пад крысо, Дзяды Траецкія прыйшлі. Мы іх прымаем, Чым маем. – Хоць спачніце ад хады! Маўчаць Дзяды, Маўчаць, як аблачыны, Што мусілі праліцца цішынёй. І прыцемкаў забытых Пух качыны Змятаецца нябачнай даланёй. Траецкі дождж Паволі любіць ліцца. Чакаў, Калі прыйшла пара касіць. Стараецца дарэмна бліскавіца Сама сябе за локаць укусіць. На Радаўніцу На Радаўніцу свечку запалю.
Тут пры святле задуманага дня Гаркотна стыць заплаканаму воску. А там, Дзе ўсё павінна быць па-боску, Ці выплача сябе душа да дна? Я помню ўсіх, Старых і маладых. З іх кожны мне Сваю пакінуў звычку. І полымя нявінную каплічку Хістае Чыйсці непрысутны ўздых. * * *
Усё сваёй чакае кары Ад чалавека да пчалы. Стае і ганьбы, і хвалы Ўсім – ад красуні да пачвары. Ды ганьба сцішыцца па часе, Да іншых кінецца хвала. І ўстане цяжка з-за стала Бяда, што сваццяй набылася. Махне рукою радасць-скнара, Растане сум, як снег вясной. Ды пойдзе першай за труной Ягоная за кожным кара. * * *
Як матылёк свой кокан цёмны, Душа мая Пакіне цела. І сонечныя верацёны Спрадуць сарочку, Каб зіхцела! Бо й нарадзілася, магчыма, Душа ў сарочцы, Раз паспела Зжыць недаверлівае цела І неба падтырмаць вачыма. Зямное ўсё Душы чужое. Эклезіяст спяшаў зазначыць: Усё вачыма лепей бачыць, Чым цёмначы блукаць душою. У руху ў несупынным коле Душа адчуе Подых Ойчы. Зямлю наведае аднойчы, Ды мной Не будзе ўжо ніколі… Купалле
На зямлі не злічыш сонцаў уначы. Можа, зоркі свой патрэбны час праспалі? Колы з'езджаныя паляць крывічы. Перад цемрай правінілася Купалле. На платах набралі ветру ў рот збанкі, Самі просяцца ў агонь з паветкі дровы. На плытах і на ганках плывуць вянкі, І з вянкамі на рагах прыйшлі каровы. Светла ў хатах селі продкі на куце. А ў бары, які не ўвесь патрэба ссекла, Кветка Папараць спалохана цвіце, Як душа, што з раю вытурылі ў пекла. Ад урокаў крапіва ды палыны: Зві папружку дый тужэй аперажыся. Дамавіты, дымавіты, смаляны Дужы дух паблытаў долы й высі. Белабог даў белы кужаль з туману І чырвоны полыск вогнішча – Купалле, Бел-чырвона-белы сцяг у даўніну Нас вядзе, Каб мы не счэзлі, не прапалі! * * *
На вуліцы хадою ціхаю Ступае сабе старая, І радасці той стае, Што глухая зямля яе Яшчэ адпіхвае, Яшчэ не прымае… Выдохрышча Вадохрышча – воля вадзе,
Прымае хрышчэнне вада – Паганка ад першай крыніцы, З-пад цёмнага лёду жуда І ценю ад крыжа баіцца. У проламцы цёпла вадзе – Ад пары цяплей суравею. Вада за сабой павядзе Разводдзе вярбовага рэю. Свянціцьмем хрышчонай вадой І хаты, і борці, і труны, Казу з барадой – на надой, І руні азяблыя руны. Хай руны вада прачытае – На тое ж яна і святая! * * *
Сівая бабулька – Як тая прасніца: З парадзелай кудзелі Ейных кудзёрак Старасць – Старанная пралля – Пражу прадзе На саян Бязважкі, як вецер, Белы, Як сам туман… Зняверанасць Зняверанасць –
Запытацца – Дарагія гаспадары,
* * *
Нарэшце і я ў тым веку, Калі ўжо не верыш, Што выйдзеш з вады сухі, Калі залічваюцца чалавеку Ягоныя ўсе грахі. Бо стаяць перад Госпадам мне, Як на завозным млыне, З грахамі, Быццам з тымі Непустымі мяхамі, Непачутым у гамане… * * *
А свечкі ўсе васковаабавязаныя І ўсе павінны ў воску адслужыць, І ўсе адной суровай ніткай звязаныя, Як доляй той, Што з полымем дрыжыць. Па крапіве, па лотаці, па блёкаце Са старасветчыны ступае страх. Самаасвечаны стаіць на покуці Васковы посах у апошні шлях. Колькі разоў Колькі разоў засынаем,
* * *
"Дзюравы камень" – Скамянелы бог Дажджоў густых, Прыплоду ды старання. Хто да яго даткнецца, акрыяе. Сваю карону лось кладзе да ног Яму. І папараць кахання вяне. Цвярдое цемя ацяняе мох. У ямінцы стае жывой вады. Чарпнеш – І памаладзеюць вочы. І ўявіцца, Што хоча рух прарочы Перахітрыць паганскі дух бяды. Балота зыбістае ў перакроччы – Хацелі з твані вырвацца сляды, Ды трэці певень быў пяяць ахвочы. Халодны госць халоднай айкумены Трымае страх за пазухай каменнай. * * *
Старасць – Багавейнае старанне Выстарацца – Значыць пастарацца Старасці капрызнай падабацца, Бо абы-каго чакаць не стане. На цябе, нялюбага, не гляне, Да другога, дарагога, пойдзе. Бохан моцы, спечаны на подзе, Паднясе яму ў замілаванні. Старасць – Пераборлівая скнара – Ведае свой талент дасканала. Асяніны
Унучка – Першы званочак, які Напамінае шчасліваму дзеду: Звыкайся пакінуць зямную бяседу, Збірайся да гурту Дзядоў нацянькі. Дзяды маюць ласку Наведаць радню На адпаведнае даўняе свята. Б'юць дзіды лядовыя Цемру зацята, Каб звідніць дарогу Наступнаму дню. Калі не з Траецкімі па вясне, Дык хоць жа Са Змітраўскімі Дзядамі, Як дзікі дзядоўнік, Што ссохне з гадамі, Наведаю кут, Дзе чакаюць мяне. Хоць колкі сяннік, Напіханы журбой, Пасцелюць Дзяды – Іх завуць Асяніны – І сон недаснёны Расчыніць дзвярыны, Сарваўшы Замовы зімовы прабой. * * *
У свата цераз плячо, На покуці на абразах, На крыжах на магільніках, На раздарожжах, На смутных вачах, На вясёлых вазах Ручнік – ілляная дарога У цёплых слядах Ног босых Божых. Грэюцца на ручніках караваі, І нябожчык на ручніках Адплывае У вякі. І зямля, Яшчэ ўсё сырая, Расу выцірае Ручніком, які Сівяраць скразнякі… Ручнік прыручаны Давярае Негаваркому руху рукі. Толькі
Жыццё – пераезд з небыцця ў небыццё Таму й дзень наступны – як вызваленне, Таму ж і ўначы пачуваешся, Як у абавязковым астрозе, Таму й дзякуеш загадзя За дамавіну лясам, Таму й дрыжыш рыбаком Над ветрахвостым уловам, Таму й не маеш упэўненасці вяртацца. Багавейнае Унесла мне ў суботу Дамінічка
І сонейка – чырвонае яечка – Знясе святая раніца ў аблокі. Унуччыны анёлкавыя крокі Пяюць. Дрыжыць нутром гарачым свечка. І хочацца памаладзець хадою, Дастаць ручнік – Хай куфру крыкне вечка,– Памыцца з міскі летняю вадою: На дне ляжыць Свянцонае яечка… Госць
Смага нажытку зайздросніка смажыць Болей і болей нажыць. Толькі не думаюць хціўцы, што нажыць Доўга не ўлежыць, Далей пабяжыць. Ці да суседа, Што дзецьмі, як бобам, Густа абсыпаны, Ці да кумы, Што са сваім мужыком-дзецяробам Хоча дажыцца да цёплай зімы. Вечнае што? Толькі вечнасць нямая, Ды не таму, што няма языка, Проста з імгненнем жадання не мае Гутарыць, Нават шкадуе кіўка. Госць, Казытнецца касою твой карак, Век твой пазычаны ледзьве ліпіць. Вечнасць душу, Як ад свечкі агарак, Возьме тваю, Каб спачатку ляпіць. * * *
Вудаўё дрыжыць ці рука? Рыба спрытная, маладая, Дзе глыбей ідзе, Пакідае Звечарэлага рыбака. А зрываецца больш з кручка, Застаецца ўлову нядужа. Дыхае за спіною сцюжа У ссівелага рыбака. На губах дагарае луска Пырскамі З рыбіны шанцавання. І самота, Капрызная паня, Смела туліцца да рыбака. * * *
Не адлучаўся я зусім З вушацкай хаты анікуды. Дратоў з'інелых перагуды Мой цягнуць сон З далёкіх зім. І дні спяшаюцца ўпадбеж Вярнуцца ў цішыню нязлую. Там толькі, Дзе душа начуе І прачынаецца, Жывеш… Хай абмінае! Яшчэ мне плача
…І шэпча сонна, Што мама Ілона Мела пушысты занятак – Венікам з хаты Выганяла заўзята Куранятак. А Дамініка (хай расце вяліка!) Грэлася пры сонейку, Чуўся Крылкаў кароткі лопат. І, калі верыць сонніку, Дык куры – гэта клопат. Некалі ж прабабка Дамініччына Куліна Спявала, як выпадала Святлейшая хвіліна: Курачкі, не сакачыце, Галоўкі не клапачыце, Ёсць у мяне рэшата пшаніцы, Буду я дзетак жаніці… Дамінічцы прысніліся кураняткі За першым разам, Значыць, клопат З дуронкаю, распушчонкаю Разам Пачынае расці, Каб потым за ёй ісці Па жыцці. А Дамінічка Пад хусцінкаю, Як сунічка пад лісцінкаю,– Гэтакая маленькая, Гэтакая саладзенькая. Хай абмінае яе да пары Клопат – Дзед стары З кавенькаю У людскім бары… Bono sensu Не толькі грэцца ля цёплай грубы
Агні гартуюць, халодзяць воды, А трубы медныя лашчаць зманна. Ля крупадзёрні чакаем лагоды, Там, дзе дзярэцца нябесная манна. Калі ж мы вернемся да гасподы Той самай, Дзе ў печы гліняныя поды, І вусны жвіровыя сцісне магіла, Не запытаўшы нашае згоды, Наноў разбудзіць агні й воды Труба Гаўрыіла. Трысцё
Лявону Баршчэўскаму Жыві самотна. Без цябе Тваё жыццё хутчэй прамчыцца. І можа, цельная ваўчыца Завые ў лесе не ў жальбе, А ў радасці, Што ўсё яшчэ Трывацьме доўга Род ваўчыны – І пах крыві, І дух аўчыны Халодны голад урачэ. Жыві няўтульна. Дабрабыт Цябе ў сваё нутро зацягне, І глухнуць будзеш, Як у багне, І прагнасць свой пакажа спрыт. Жыві вясёла. Без цябе Пакумяцца твой сум з тугою, А смех званочкам пад дугою На ўсіх забудзецца ў гульбе. А кум куме рад, Павёў куму ў вінаград: – Шчыпі, кума, ягодкі, Каторыя салодкі. Каторыя горкі, для маёе жонкі, Каторыя сладкі, Ды для маёй маткі. Ці вінаград, Ці віны грады – Жыццё? Не скажа забыццё. Лес малады заселіць лды, Звяселіць берагі трысцё. * * *
Бог спачатку неба стварыў, А пасля ўжо зямлю надумаў. Бёрны сплавіў з захмарных румаў, Свет зрабіў, Як святы наіў. Тумановы клубіўся дым Над яшчэ не патайнай вячэрай. Не сякерай рубіў, А верай Свет, Жагнаючыся духам святым. Нам у доме паначаваць, А прачнуцца ўжо ў дамавіне. Свет – наш дом. Позірк неба сіні Нам у душы шле багадаць. Ашуканка
Мама мая ашуканкай была. Каля стала У дзяльбе Ашуквала сябе, Калі дзяліла Апошнюю скібку – Меней сабе, Сыну болей. Доля маму Абдзірала як ліпку, Ды мама ішла У перахітрыкі з доляй. Ашуквала голад Крапівою ці шчаўем, Ашуквала холад паветкай дашчанай, Ашуквала сон – Уставала з расою, Ашуквала соль – Нішчымніцу саліла Слязою. Сын ашуканкі, Душой халадзею, Ці не ашукаў я Яе надзею? * * *
Плытчэе, святлее Гадоў бруя, А сорам саломы палае. Душа твая, Як і ўнучка твая, Гарэзлівая й маладая. Пястунка дазволіць Сябе забаўляць, Люляць І насіць на шыі. Пакуль твае плечы Не забаляць І стома торбу пашые. І смеху жаўрук Заціхне ўвушшу. Абрынецца Раасці восець. Спытаюць: – Што робіш? – Душу нашу. А можа, яна Мяне носіць? * * *
Сапернік вечнага Тварца, О скульптар, Дужы глінамесец, Зляпіць ці можаш Поўны месяц Ці хоць бы веташок з канца? Ты з гліны месіш продкаў прах, Як заўважаў Хаям цвярозы. Табе чалядніцамі крозы, Табе дарадцам боскі страх. Гарнушкі, міскі ды гаршкі, Вядома, ў гаспадарцы трэба. Ды атрымай заказ ад неба Ты на бажкоў і веташкі! * * *
"Прыйшлі канцы к гародам" – Прыйшлі з Вушачы словы. Як на паўдзён каровы. І вочы есць куродым. Бязладзіца ў гародах – Ва ўсіх гадах мінулых. Спяць шулякі на шулах. Дождж сохне ў азяродах. Бязлюдзіца ў гародах – Тваіх усмяглых летах. Яшчэ нязніклы ветах – У небе смутку продых. Гаротнасць у гародах – Тваіх апалых вёснах. З усмешкаю на вуснах Пачуў халодны подых. Зайздросцячы чародам, Пашлі хоць думку ў вырай. Будзь сам сабе апірай. Прыйшлі канцы к гародам. Ліст у Межава Алесю Лобкісу Маладзенькім яблынькам тваім Б'ю чалом, Як спелы яблык долу, За дары з зялёнага прыполу. Мы садамі ўсохлымі стаім, Каранямі мерзнем ад падзолу. Дружа мой з вушацкае пары Той, дзе сум Здаваўся лёгкай ношкай, Той, дзе хцівасць Адзічэлай кошкай, Помніш, Не тачыла кіпцюры. Там ні гуку ў цішыні старожкай. Яблык кожны ў кулаку цвярдым Сціснуў цёмнай ісціны зярняты. Кожны яблык сам сабой заняты. Таямніца яблыні і ў тым, Што сваёй усім хапае раты. Яблык падае – І мы за ім… Tibi et igni Tibi et igni – табе і агню, не папраўляю лаціну.
Стыну,
З тыну Ганю павуціну. Грудкі твае нагадалі грудкі. Гнаць мне ганкі па віціну. Сцісне віціна ў цяжкую далонь Мокрыя пальцы бярвення. Можа, пакіне агонь Абалонь. Неба ахопіць барвенне. Будуць палаці палаць. Насланню Жах спалатніць палатніну. Tibi et igni – сябе не віню, Клічу на змову лаціну. * * *
Homo homini lupus est – Словы не прыскакалі з лесу, З кіпцюроў сталёвых прагрэсу Вырываўся канкрэтны змест. Чалавек чалавеку воўк, Воўк у лес глядзіць, як вядома. І ваўчэе, карчэе homo. Навісае цяжка дамок – лаў меч, І, нібы на фэст, Распаўзаюцца з цемры жахі У крыві па самыя пахі. Homo homini lupus est. Лёгка
Я лёгка сябе пачуваю – Ні славы, ні грошай няма. І радасць надзіва жывая Вяртаецца ціха з найма. Старалася ў наймітках Радасць, Цярпела прыгнёт і прымус За хлеба надзённага кус, Чакала, што нехта Дабра дасць. Бо радасць – Жабрачка святая, Як мае, Хутчэй раздае. Туга неабдымна сытая З закутка глядзіць на яе. Сядзіць на куфрах Ды на клумках І толькі зайздросціць туга. Шкада адламаць пірага – Скупая і ў кумках, і ў думках. Адчай за ракою рыкае – Бугай гэны ўсіх забадзе. жүктеу/скачать 401 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|